- Năm địa điểm hoằng
pháp đầu tiên
- của Phật giáo Nguyên
thủy
- Tỳ kheo Thiện Minh
-ooOoo-
Ngày xưa đức Phật thành công rực rỡ trong việc hoằng
pháp lợi sinh, một phần cũng nhờ các vị Vua, bá hộ và những người mộ
đạo kiến tạo những tịnh xá dâng cúng cho ngài và giáo đoàn để có
trú xứ cư ngụ. Tịnh xá vừa là trú xứ chư Tăng cư ngụ vừa là địa
điểm để thuyết giảng Phật pháp cho người tại gia cư sĩ. Do đó, tịnh
xá rất quan trọng trong việc thiết lập giáo đoàn để hoằng pháp. Tương
tự, Hòa thượng Hộ Tông sở dĩ thành công trong việc khai sáng Phật giáo
Nguyên thủy tại Việt Nam, phần lớn cũng nhờ những cư sĩ hộ pháp đắc
lực, hỗ trợ ngài xây dựng chùa chiền để có cơ sở hoằng pháp và là
trú xứ cho chư Tăng cư ngụ để tu tập. Có thể nói nhờ năm địa điểm
hoằng pháp đầu tiên này mà Phật giáo Nguyên thủy có cơ sở để phát
triển tại Việt Nam cho đến ngày nay. Ðó là:
- Chùa Sùng Phước
- Chùa Bửu Quang
- Chùa Giác Quang
- Chùa Kỳ Viên
- Chùa Bửu Long
1. CHÙA SÙNG PHƯỚC
Ngôi chùa này kiến tạo vào năm nào
không biết chính xác nhưng biết chắc là do Việt kiều ở Campuchia hùn
nhau xây dựng để có nơi lễ bái. Chùa tọa lạc tại xóm Trường Ðua, Quận
5, Thành phố Phnômpênh (Nam Vang), chu vi khoảng một mẫu. Vì Phật giáo ở
Campuchia theo truyền thống Nam tông (Theravada) cho nên đối với Việt kiều
chúng ta thì rất xa lạ, vì họ đã từng quen hình thức thờ cúng và tu tập
theo truyền thống Phật giáo Bắc tông (Mahayana). Cho nên việc kiến lập một
ngôi chùa theo truyền thống Bắc tông để đốt nhang cầu nguyện đối với
Việt kiều là để đáp ứng một nhu cầu cần thiết, mang theo kỷ niệm từ
quê nhà. Ðược biết khoảng thập niên ba mươi thì chùa Sùng Phước do thân
sinh của thầy Lê Minh Học trụ trì.
Trong khoảng thời gian sau khi vị trụ
trì viên tịch, phong trào nghiên cứu kinh điển Phật giáo Nguyên thủy của
các Phật tử Việt kiều được phát huy mạnh mẽ. Họ càng nghiên cứu
thì họ càng cảm nhận một điều Phật giáo mà người Campuchia đang tu chính
là Phật giáo Nguyên thủy có nguồn gốc từ Ấn Ðộ, Tích Lan chứ không
phải là Phật giáo của riêng dân tộc người Campuchia. Hiểu được điều
đó, thầy Lê Minh Học kết hợp một số bạn đạo như thầy Sáu Hoa, thầy
Ba Lý bàn bạc nhau và thống nhất biến ngôi chùa Sùng Phước thành ngôi
chùa Phật giáo Nguyên thủy cho người Việt. Từ đó về sau, Phật tử
chùa Sùng Phước nghiên cứu kinh điển và tụng niệm theo hình thức Phật
giáo Nguyên thủy.
Kiến trúc ngôi chùa này hoàn toàn
theo kiến trúc Phật giáo Bắc tông Việt Nam, mang nặng hình thức quê hương.
Chắc có lẽ Việt kiều đến đây lễ bái là để nhớ lại quê hương Việt
Nam hiện trong tâm trí của họ. Cách thức thờ phượng thì cũng giống
tương tự. Về sau này, khi chuyển sang truyền thống Nam tông thì lối kiến
trúc của ngôi vẫn giữ nguyên như xưa, duy chỉ có thay đổi đôi chút như
việc kết giới Sìmà để phù hợp với Phật giáo Nam tông, và cách thờ
phượng thì giờ đây trong chánh điện chỉ có độc tôn Phật Thích Ca.
Vị trụ trì tiếp nối thân sinh
ông Lê minh Học là sư Cả Thạnh tục danh Nguyễn văn Thạnh, người gốc
Vũng Liêm. Vào thời sư cả Thạnh, có rất nhiều Việt kiều có ý thức
cao về đạo pháp và cho con xuất gia gieo duyên lành trong chánh pháp, như
ông Phán Long có hai người con gái xuất gia: bà Trần thị Thiệt pháp danh
Tín Bạch, bà Trần thị Hay, pháp danh Tín Thanh. Về thiện nam có ông Thiện
Tâm, ông Nguyễn hữu Nghiệp với pháp danh Tuệ Báu, v.v. Ða số các vị tiền
bối thông hiểu đạo Phật Nguyên thủy là nhờ chùa Sùng Phước, nhưng
khi xuất gia các ngài ít cư ngụ ở đây mà thường ở chùa Mahàmontereym
để học đạo pháp với những nhà sư Campuchia. Tiếc thay vào năm 1965, chùa
bị giải tỏa làm sân Vận Ðộng Olympic, và chùa dời về Tul Cốt. Ðến
năm 1975, chùa bị bọn Pônpốt phá hủy hoàn toàn, và sư cả Thạnh cũng bị
họ giết. Và ngày nay chùa không còn nữa.
Lúc ngôi chùa này chuyển sang Phật
giáo Nam tông, bác sĩ Lê văn Giảng có công trùng tu lại ngôi chùa và kết
giới Sìma. Trong buổi lễ kết giới có sự chứng minh của đức Vua Sải
Chunnat và Hòa thượng Sasanamunì.
Ban dịch thuật kinh điển và tạp
chí Aùnh Sáng Phật pháp của Phật giáo Nguyên thủy lần đầu tiên được
thành lập tổ chức tại đây do Hòa thượng Hộ Tông, thế danh Lê văn Giảng
làm trưởng ban biên tập. Ban này gồm các thành viên: thầy Sáu Hoa, thầy
Ba Lý, ông Phán Nghiêm, ông Trần văn Long (Phán Long), ông Phán Lai, ông Phán
Ngọt, ông Phán Huê, kinh sư Tô Kim Phước, ông Dương văn Phát, kinh sư Lý
văn Ngữ, và ông Trương Phong Vĩnh. Phật giáo Nguyên thủy ở Việt nam có
kinh sách dồi giàu để phổ biến tư tưởng Phật giáo Nguyên thủy là nhờ
có sự hoạt động của ban dịch thuật này.
Tóm lại, nhờ có chùa Sùng phước
đầu tiên nên Phật tử Việt kiều mới có cơ hội hiểu biết Phật giáo
Nguyên thủy nhiều hơn. Nhiều vị hòa thượng có công khai sáng Phật giáo
Nguyên thủy tại Việt Nam cũng nhờ ngôi chùa này mà các ngài mới hiểu
đạo và xuất gia. Có thể nói đây là địa điểm hoằng pháp đầu tiên
của Phật giáo Nguyên thủy cho người Việt, và nhờ đó việc truyền bá
chánh pháp về Việt Nam có thêm phần thuận lợi và thành tựu hơn.
2. CHÙA BỬU
QUANG
Chùa được xây dựng vào năm 1938,
do cụ Nguyễn văn Hiểu chủ quản. Lý do là cụ Hiểu hay tin người bạn
đạo Lê văn Giảng xuất gia theo Phật giáo Nguyên thủy. Vì trước đây,
hai người bạn này có giao nguyện với nhau là cụ ở lại quê hương tìm
đất xây chùa, còn bác sĩ Giảng lên Nam Vang khảo cứu kinh điển, xuất
gia và truyền đạo Phật về Việt Nam để phổ biến. Khi biết được tin
bác sĩ Giảng đã xuất gia, các ông Nguyễn văn Hiểu, Nguyễn văn Quyến và
Văn Công Hương lập tức vào Chợ Lớn tìm đất xây chùa nhưng không tìm
được chỗ nào thích hợp. Sau đó, ba người lên Gò Dưa, Thủ Ðức, tìm
được một khu đất rất thích hợp để xây chùa, vì địa điểm không
xa thành phố mà cũng không gần thành thị, với phong cảnh rất yên nhàn.
Ðược biết đất này của Bà Cả và của ông Xã Trưởng Bùi Nguơn Hứa,
họ đến gặp hai ông bà để thương lượng giá cả tiến hành việc xây
dựng chùa. Nhận thấy ba người này có thiện tâm lo việc chùa chiền,
ông bà rộng lòng cho họ khai phá hơn hai mẫu đất để xây chùa mà không
cần phải trả tiền. Trước nghĩa cử cao đẹp của ông bà chủ đất, cụ
Hiểu và những người bạn đạo rất cảm kích, và chính nghĩa cử này
giúp họ gia tăng đức tin Phật pháp nhiều hơn nữa.
Kiến trúc đầu tiên của ngôi
chùa này rất đơn giản, không có gì đặc sắc. Ban hộ tự chỉ xây một
chánh điện thờ Phật và tám Liêu Thất theo kiểu nhà sàn của người
Campuchia để cho chư Tăng cư ngụ. Năm 1939, nhận thấy nhu cầu cần thiết
để đào tạo các vị Sa di (người mới vào chùa tu tập) tu học Giới luật,
và đọc kinh kệ cho thông thạo - vì những vị này là mầm non của đạo
pháp - ban hộ tự lại tiếp tục xây thêm một phòng học đặc biệt để
huấn luyện Sa di. Ðến năm 1940, cụ Nguyễn Văn Hiểu phát tâm bán căn nhà
riêng của mình, dùng phân nữa số tiền bán nhà để xây lại chùa Bửu
Quang bằng ngói gạch theo lối kiến rất đặc biệt, kết hợp và pha chế
theo các loại kiến trúc Khơme, Tây và Tàu thành ra một loại kiến trúc rất
Việt Nam. Ngày nay chúng ta vẫn còn nhìn thấy loại kiến trúc này ở
Thích Ca Phật Ðài (Vũng Tàu). Ðồng thời, cụ cũng xây một Tăng xá ba lầu
cũng bằng ngói gạch cho chư Tăng trú ngụ. Còn phân nữa số tiền còn lại
cu dùng để mua đất làm ruộng, thâu huê lợi cho chùa. Chùa Bửu Quang
ngày nay không phải là kiến trúc thời của cụ Nguyễn văn Hiểu xây dựng,
vì năm 1947 chùa bị giặc Pháp tàn phá. Sau chiến tranh, anh em cư sĩ ở đó
đi xin vật liệu cất lại chùa và nó tồn tại cho đến ngày hôm nay.
Chùa Bửu Quang là ngôi chùa Phật
giáo Nguyên thủy đầu tiên của người Việt tại Việt Nam. Năm 1939, Hòa
thượng Hộ Tông cùng một số chư Tăng lần đầu tiên về Việt Nam truyền
đạo và các ngài trú tại đây để làm căn cứ điểm hoằng dương chánh
pháp. Từ đó đến nay, theo nhịp bước của thời gian, Bửu Quang đã trải
qua những đời trụ trì:
- Hòa thượng Hộ Tông
- Hòa thượng Pháp Tịnh
- Thượng tọa Thiện Quang
- Ðại đức Sán Nhiên
- Ðại đức Thiện Nghiêm.
Ngôi Tam bảo này có lúc mạnh lúc
yếu, tùy thuộc vào vị trụ trì lãnh đạo. Có thể nói thời trụ trì của
Hòa thượng Hộ Tông thì rất thạnh hành nhưng không được tồn tại bao
lâu để rồi Hòa thượng lại đi đến khác tiếp tục con đường hoằng
pháp. Ðến thời trụ trì của Thượng tọa Thiện Quang chẳng những do bàn
tay khéo tạo của Thượng tọa làm cho phong cảnh ở đây càng khởi sắc hơn,
mà còn cả tài ngoại khéo léo của Thượng tọa làm cho người đến chùa
Bửu Quang không những Phật tử mà còn cả các đạo giáo khác.
Chùa Bửu Quang là ngôi chùa tiêu biểu
đầu tiên cho nên ngay từ buổi đầu đã có những sinh hoạt khá đặc biệt.
Có trường học để đào tạo cho các vị Sa di. Có những lớp học dành
cho chư thiện nam tín nữ nghiên cứu về pháp học lẫn pháp hành. Ðặc biệt
pháp hành ở đây được xiển dương một cách khá cao độ và người học
thiền lúc đó cũng khá nhiều. Lý do chính là vì những người đến học
thiền ở đây là những công chức với đời sống rất bận rộn và căng
thẳng, nhờ có hành thiền mà tâm trí ho được thoải mái và thanh thản hơn.
Thường thường những khóa thiền như vậy do Hòa thượng Hộ Tông và chư
Tăng trong chùa phụ trách. Thỉnh thoảng Hòa thượng Bửu Chơn được thỉnh
từ Nam Vang về dạy phụ đạo, vì lúc này Hòa thượng đang hành thiền
ở rừng núi Campuchia.
Số Phật tử đầu tiên đến quy y
và tu thiền là những gia đình của ông bà Cả Hứa, ông cả Ngưu ở Phú
Nhuận, Nguyền Văn Hiểu, Văn Công Hương, Nguyễn văn Quyến, ông Hương Giáo
Thêm(hòa thượng khai sáng tổ đình Giác Quang), ông Thông Phán, Phạm công
Lợi, ông Núi (nay là Thiền sư Bửu Hạnh), ông Trần văn Cầm, ông Trần Văn
Nhân, ông Nguyễn văn Mum (cố Ðại đức Tuệ Quang), Ðoàn văn Huờn, v.v.
Ðời sống vật chất chư Tăng lúc này tương đối đầy đủ nhờ có cụ
Hiểu khéo léo tổ chức mướn người làm ruộng để có lúa gạo để
chư Tăng thọ dụng. Tuy nhiên, hằng ngày Các vị Hòa thượng Hộ Tông,
Hòa thiện Thiện Luật và chư Tăng đều mang bát sống hạnh khất thực.
Khất thực cũng là lối sống
khiêm nhường của chư Tăng, đồng thời là một phương cách gần gũi quần
chúng để giúp họ phát tâm đặt bát cúng dường gieo duyên lành trong
chánh pháp. Mỗi lần hòa thượng và chư Tăng đi khất thực như vậy đã
gieo trong tâm trí của người dân đức tin đối với chư Tăng và nhà chùa
rất lớn và cũng có một số người rất thắc mắc tại sao những người
này lại đi xin ăn? Tại sao những người này ăn mặn? Tại sao những người
này không ăn buổi chiều? Từ những hoài nghi thắc mắc như vậy, họ kéo
nhau đến chùa để nhờ các nhà sư giải đáp. Những lần như vậy thì
được Hòa thượng Hộ Tông và Hòa thượng Thiện Luật giải thích cận kẻ
cho họ hiểu đúng chánh pháp của Phật giáo nguyên Thủy. Thế là những
người đó hoan hỷ phát tâm xin quy y Tam bảo, trở thành cận sự Nam và cận
sự Nữ của Phật giáo Nguyên thủy, thậm chí có những người xuất gia
trở thành nhà sư. Do đó chùa Bửu Quang lúc bấy giờ rất nổi tiếng, nhiều
Phật tử tới lui đến chùa học đạo và có nhiều nhà sư cư ngụ đến
tại đây. Những vị tiền bối của Phật giáo Nguyên thủy đa phần điều
có sinh hoạt Phật pháp và lưu trú tại đây một thời gian khá dài trước
khi lên đường hoằng pháp.
3. CHÙA GIÁC
QUANG
Chùa Giác Quang được xây dựng năm
1945, do hòa thượng Giác Quang chủ quản. Trước khi xuất gia, hòa thượng
là một người rất có uy tín với xã hội, ngài từng đảm nhận những
chức vụ Chánh Lục Bộ, Hương Hào, Hương Quản và Xã Trưởng. Mặc dù
thành danh trên đường đời và có một mái ấm gia đình vô cùng hạnh
phúc, nhưng ngài vẫn quyết định xuất gia kể từ khi Phật giáo Nguyên thủy
du nhập Việt Nam năm 1939, Lúc đó, tiếng chuông chánh pháp đánh vang dội
bốn phương trời phía nam, thấu tai thiện nam Dương Văn Thêm.
Thế rồi những ngày cuối tuần
thiện nam đến chùa Bửu Quang học đạo do lời giới thiệu một người bạn.
Lần đầu tiên trong cuộc đời của thiện nam mới gặp một người xuất
gia theo Phật giáo Nguyên thủy, phong thái sung sướng và hoan hỷ, tướng mạo
trang nghiêm, y phục chỉnh tề, lời nói hiền dịu. Tuy những vị Sa môn
này chưa nói một lời nào về đạo pháp nhưng ông cảm thấy một bài
pháp vô ngôn có giá trị luân lý rất cao. Những vị Sa môn đầu tiên mà
thiện nam Dương Văn Thêm gặp là các vị Hòa thượng Hộ Tông và Hòa thượng
Thiện Luật. Nhờ nhân duyên hạnh ngộ hai vị cao tăng của Phật giáo
Nguyên thủy Việt Nam và đức tu của hai vị này, ông phát tâm tu học đạo
pháp.
Ðể phát triển thêm đạo tâm của
mình, sau cuộc hạnh ngộ hai vị Sa môn của Phật giáo Nguyên thủy, thiện
nam quyết chí về Bình Ðông lập thất tu tập. Ở đây thiện nam vừa tu vừa
giới thiệu bạn bè đồng nghiệp và những thân hữu, bạn hữu để biết
Phật giáo Nguyên thủy. Trong số những người đó sau này cũng có vị xuất
gia theo Phật giáo Nguyên Thủy như Hòa thượng Tinh Tuệ, Pháp Tâm, Giác
Nhân, v.v. Sau nhiều đêm đắn đo, suy tư, Thiện nam họp bạn đạo để
giao tịnh thất cho cư sĩ Tinh Tuệ trông nom và hướng dẫn bạn đạo tu hành.
Ðể rồi một ngày nọ, năm 1940, thiện nam Dương văn Thêm được sự cho
phép của hiền thê rời bỏ gia đình, quê hương yêu dấu và cuộc đời
phú quý để sang Nam Vang tìm thầy học đạo và xuất gia. Hòa thượng tế
độ đặt cho pháp danh là Giác Quang.
Trải qua 5 năm tầm sư học đạo và
xuất gia ở đất nước chùa tháp, ngài Giác Quang nhìn thấy đất nước
Campuchia Phật giáo Nguyên thủy quá thạnh hành, nhìn về quê hương biết các
vị tiền bối đang chuẩn bị thành lập Giáo hội Tăng già Nguyên thủy Việt
Nam. Ngài quyết định xin phép Thầy tế độ để về Việt Nam kết hợp các
vị hòa thượng trong phái đoàn truyền giáo của Hòa thượng Hộ Tông để
đóng góp phát huy Phật giáo Nguyên thủy.
Vì Phật giáo Nguyên thủy mới truyền
về Việt Nam không được bao lâu nên chùa chiền rất hiếm. Muốn đào tạo
tăng tài thì phải có chùa. Ðể góp phần kiến tạo chùa cho Giáo hội,
Hòa thượng không màn cực nhọc cùng các bạn đạo ngày xưa vận động tịnh
tài mua đất thêm xung quanh tịnh thất của Hòa thượng và dần dần xây dựng
một ngôi chùa khang trang cho chư Tăng cư ngụ. Chùa do Hòa thượng có công
sáng lập nên tất cả mọi người đề nghị đặt tên chùa là Giác Quang
Tự và nó tồn tại cho đến bây giờ. Năm 1959, Hòa thượng và các Phật
tử trùng tu lại ngôi chùa, xây dựng thêm cốc liêu, tạo thêm Phật cảnh
để cho chư Tăng có đầy đủ chỗ cư ngụ và Phật tử có thêm Phật cảnh
lễ bái cúng dường.
Về kiến trúc, từ năm 1959, chùa
Giác Quang tương đối có một kiểu kiến trúc đặc biệt tiêu biểu cho kiến
trúc của Phật giáo Nam tông thời đó.Vì hòa thượng xuất gia ở Campuchia
nên hình thức ngôi chùa đôi nét cũng bị ảnh hưởng nhưng không mất đi
tính dân tộc, chẳng hạn như mặt tiền chùa xoay về hướng tây nhưng chánh
điện xoay hướng về phương đông, tượng Phật trong chánh điện đúc
theo kiểu Campuchia. Chánh điện tuy nhỏ nhưng trang trí rất trang nghiêm.
Chùa nằm trên khu đất khoảng một mẫu, nay tọa lạc tại số 47 đường
Lương Văn Can, quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh. Chùa chia làm hai khu, khu mặt
tiền là Chánh điện, giảng đường, Tăng xá, Nhà trù và trường học;
khu mặt hậu là những liêu thất của chư Ni. Du khách từ cổng chánh bước
vào bên tay phải là một trường Phật học, xây dựng ngay từ khi thành lập
chùa với ý định dạy chữ Pàli và giáo lý cho chư Tăng và Phật tử, bề
ngang khoảng 3m chiều dài khoảng 10m, phía trên trường có ghi ba dòng chữ
bằng ba ngữ văn: Pàli-Miên, chữ Hán và chữ việt, nội dung đề là Trường
Phật Học.
Ði vào 10 m nữa, bên tay trái là
chánh điện. Chánh điện theo truyền thống Phật giáo Nguyên thủy là nơi
chư Tăng công phu sáng và tối, cử hành các nghi lễ lớn và nhỏ như lễ
xuất gia, trai tăng, thuyết pháp, lễ Phát Lồ v.v. Bên trong chánh điện thờ
duy nhất một tượng Phật tổ, trang trí theo dạng tam cấp, tầng cao nhất
là tôn trí Xá lợi Phật tổ, tầng thứ nhì tôn trí tượng Phật tổ, tầng
thứ ba là đặt bát nhang để dâng hương cúng Phật hằng ngày. Trước tam
cấp này là một bộ ghế sơn son, thếp vàng do quân đội Hoàng gia Thái
Lan hiến cúng, sử dụng cho việc tôn trí những tượng Phật Thích Ca loại
nhỏ bằng đồng, tư thế đứng, nằm, ngồi. Hai bên tam cấp là hai tủ
kinh Tam Tạng, một tủ chứa đựng Tam Tạng bằng tiếng Anh, còn tủ khác
đựng Tam Tạng bằng Pàli-Miên.
Sau chánh điện có một cửa hậu,
cửa này thường chư Tăng vào hành lễ khi có những cuộc lễ lớn. Bức tường
hậu chánh điện đồng thời là mặt tiền chùa Giác Quang có vẽ tượng
Phật Thích Ca nhập Níp-bàn rất đẹp, khi chúng ta đi ngoài đưỡng Lương
Văn Can là nhìn thấy tượng Phật, vì thế nên người ở đây thường gọi
chùa này là chùa Phật Nằm. Hai bức tường hai bên của chánh điện treo
nhiều bức ảnh về cuộc đời Ðức Phật Thích Ca. Trước sân chánh điện
có tạo ba Phật cảnh để cho Phật tử lễ bái, một tượng Bồ tát khổ
hạnh, tượng thứ hai Phật nhập Níp bàn, tượng thứ ba đức Phật an cư
trong rừng một mình, xung quanh có chú khỉ và bạch tượng. Sau ba Phật cảnh
này là Bảo tháp tôn trí Xá lợi tầng trên và tầng dưới thờ cốt của
chư Tăng và Phật tử. Giữa khu đất là nhà giảng dành cho chư Tăng Ni và
Phật tử dùng cơm hằng ngay đồng thời là nơi tiếp khách. Bên phía phải
của nhà giảng có những liêu thất của chư Tăng cư ngụ. Khu vực cuối cùng
của khu đất chùa Giác Quang thì có nhiều liêu thất của quý bà tu Nữ,
quý bà tu học biệt lập ở khu đất này, hằng ngày chỉ vào giờ công
phu chiều quý bà mới lên chánh lễ bái điện, hoặc những ngày lễ Trai tăng
lớn.
Tóm lại chánh điện, giảng đường,
bảo tháp đều có đường nét, nghệ thuật kiến trúc độc đáo của nó,
nhẹ nhàng uyển chuyển, đơn giản, mộc mạc nhưng đa dụng và không kém
phần quan trọng về mặt tâm linh. Thậm chí ngay cả chiếc lá Bồ đề đúc
bằng xi măng đặt giữa giảng đường trên máy ngói cũng đã thể hiện
phong cách rất sống động của giảng đường chùa Giác Quang.
Từ ngày thành lập đến nay chùa
Giác Quang trải qua các đời trụ trì:
- Hòa thượng Giác Quang
- Hòa thượng Tinh Tuệ
- Thượng tọa Giác Nhân
- Thượng tọa Giác Nhẫn
- Thượng tọa Bửu Trí
- Ðại đức Thiện Ðạt
Trong giai đoạn đầu, thời trụ trì
của Hòa thượng Giác Quang, chùa rất thạnh hành. Lúc bấy giờ ngài thường
xuyên liên lạc với Tăng đoàn Campuchia, giữ mối quan hệ Việt Miên chặt
chẽ để mỗi khi có những cuộc lễ lớn như Tăng sự xuất gia, kết giới
Sima thì ngài phải mời Tăng già Campuchia tham dự để cố vấn thêm, vì
ngài mới xuất gia. Ðôi khi có những giới tử phát tâm xuất gia, ngài phải
thỉnh sư từ Nam Vang về làm thầy tế độ. Theo luật Phật giáo Nam Tông,
thầy tế độ cho giới tử xuất gia Tỳ kheo phải đủ 20 tuổi đạo và
thông thạo kinh luật. Vì thế nên lúc đầu chư Tăng chùa Giác Quang rất vắng
nhưng nhờ có chư Tăng Campuchia trú trụ nên đông đảo thiện nam tín nữ
rất hoan hỷ.
Bên cạnh đó, ngài thường xuyên
thuyết pháp giảng đạo vào những ngày lễ cho chư thiện nam tín nữ
thông hiểu thêm về Phật pháp. Nhờ nghe pháp, Phật tử xin quy y rất đông
và trở thành thiện tín chùa Giác quang. Trong số các thiện tín này có những
người về sau xuất gia thành nhà sư như Hòa thượng Tinh Tuệ, ngài Cả
Giác Nhân, Thượng tọa Pháp Tâm. Mặc dù bận rộn Phật sự của chùa như
vậy nhưng ngài vẫn tích cựa đóng góp cùng với quý ngài trong phái đoàn
truyền giáo của Hòa thượng Hộ Tông vận động và đệ đơn xin thành lập
Giáo hội Tăng già Nguyên thủy Việt Nam. Khi được chấp thuận thành lập,
với Ban Trưởng Quản GHTGNTVN, ngài được tập thể Tăng đoàn suy tôn vào
chức vụ cố vấn GHTGNTVN.
Ðến thời trụ trì của Hòa thượng
Tinh Tuệ và Thượng tọa Giác Nhân, chư Tăng rất đông đảo, khoảng 15
-20 vị trú ngụ tu học. Có thể nói có rất nhiều vị tăng tài của Giáo
hội đã xuất thân từ chùa Giác Quang như Thượng Tọa Giác Minh, thượng
tọa Tịnh Giác, v.v. Chùa Giác Quang đặc biệt có Ðại đức Giác Chơn, mặc
dù không phải là trụ trì nhưng Ðại đức đóng góp rất nhiều công đức
cho ngôi chùa này trong ba đời trụ trì. Ðúng ra sau khi Ngài Giác Nhân viên
tịch, Ðại đức là người tiếp nối chức trụ trì nhưng có lẽ Ðại
đức khiêm tốn nhường cho vị khác, và chỉ nhận giữ chức phó trụ
trì. Ðại đức là người có công mua thêm phần đất bên phía trái của
chùa, bề ngang khoảng 3 m, chiều dài khoảng 80 m, bây giờ nơi này làm tăng
xá cho chư Tăng trú ngụ.
Ðời trụ trì của ngài Giác Nhẫn
và ngài Bửu Trí không có gì nổi bật lắm vì tuổi tác quý ngài quá cao,
chỉ làm bóng mát cho chư Tăng và Phật tử noi theo tu niệm, chứ không có
phát huy thêm việc gì mới lạ, ngoại trừ duy trì những gì chùa hiện
có.Tuy nhiên đến đời trụ trì của đại đức Thiện Ðạt có những bước
đổi mới, mặc dù Ðại đức tuổi còn trẻ nhưng lãnh đạo ngôi chùa
có nhiều điều tiến triển tốt đẹp. Chẳng hạn như các công tác đào
tạo thêm giới tử cho xuất gia, cho chư Tăng trẻ học văn hóa, mởi khóa
học Vi Diệu Pháp, giáo lý, kinh tụng cho chư Tăng và Phật tử, phát huy
và gìn giữ những ngày sám hội lệ. Những kỳ sám hối đều có thỉnh
nhiều vị pháp sư giảng đạo cho Phật tử, tổ chức những ngày đại lễ
như Rằm tháng Giêng, rằm tháng Tư , tổ chức đầu đà sáng đêm để thiện
nam tín nữ có cơ hội học pháp, và Rằm tháng Chín tổ chức dâng y
Ka-thi-na đến chư Tăng và Phật tử tham dự rất đông. Ðặc biệt những
khi đồng bào bị thiên tai bão lụt, Ðại đức thường tích cực tổ chức
cứu trợ đến đồng bào.
Tóm lại, sau ngôi tổ đình Bửu
Quang, chùa Giác Quang là ngôi chùa thứ hai của Giáo hội Tăng già Nguyên thủy
Việt Nam. Từ ngày thành lập đến nay, chùa là một địa điểm hoằng pháp
rất mạnh mẽ và thu hút nhiều tín đồ cho Phật giáo Nam tông, và là nơi
đào tạo chư Tăng có cả tài lẫn đức.
4. CHÙA KỲ VIÊN
Chùa Kỳ Viên thành lập vào năm nào
không có tài liệu để chứng minh cụ thể, nhưng theo bảng chùa Kỳ Viên
hiện nay vẫn còn treo ở trước chánh điện thì trong bản chùa đó có ghi
hai dòng chữ Tàu có thể giúp chúng ta xác định được niên đại của chùa.
Dòng thứ nhất phía bên phải có ghi:
THIÊN VẬN NHAÂM TUẤT NIÊN LỤC
NGUYỆT THẬP CỬU NHẬT KÍNH TẠO.
Dòng thứ hai phía bên trái có ghi:
THÍ CHỦ LÊ VĂN THỤ THẤT CHUNG
NGUYỄN THỊ TRUNG ÐỒNG PHỤNG CÚNG.
Qua hai dòng chữ trên, chúng ta có
hai giả thuyết:
1) thứ nhất, nếu ngày tháng năm
ghi trên bảng của ông bà họ Lê và họ Nguyễn hiến cúng bảng chùa dựa
theo ngày, tháng, năm lập bảng thì có lẽ chùa được thành lập trước
năm 1922, lý do là xây dựng chùa trước rồi thí chủ cúng dường bảng chùa
sau;
2) thứ hai, nếu bảng chùa đó căn
cứ vào ngày thành lập chùa thì chắc chắn chùa Kỳ Viên được thành lập
vào ngày 19 tháng 6 năm 1922.
Theo lịch sử chùa Kỳ Viên được
viết trong văn bản ngày 09-01-1957, vào năm 1947 chùa này do bà Bùi Thị Ngọc
(thường gọi là bà Năm Chùa hay bà Năm Ngọc) trụ trì, bà tu theo truyền
thống Phật giáo Bắc tông. Những người hộ pháp ở đây có lòng tin với
Phật giáo Nguyên thủy đầu tiên là ông Huờn, ông Ðội Hậu, ông Chín Cửu,
cô Năm Mập và bà Chín Cửu. Thỉnh thoảng ở đây có một nhà sư khất
sĩ được mời đến giảng đạo, đó là sư Năm, sau này là tổ Minh Ðăng
Quang của Phật giáo Khất Sĩ.
Năm 1948, do tình hình chiến tranh,
Chùa Bửu Quang bị tàn phá. Cụ Nguyễn văn Hiểu cùng với nhóm cư sĩ chùa
Bửu Quang đến mượn chùa Kỳ Viên của bà Năm Ngọc để làm địa điểm
luận đạo, thuyết pháp. Không lâu sau, chùa Kỳ Viên bị giải tỏa phóng
đường cho xe cứu hỏa lưu thông. Thừa lúc đó, nhóm cư sĩ Nguyễn văn Hiểu
thấy đối diện có đất trống của gia đình Hui Bổn Hỏa (Chú Hỏa) nằm
góc đường Phan đình Phùng và Bàn Cờ nên họ đến mướn đất để xây
chùa với ý định sau này sẽ làm trụ sở Phật giáo Nguyên thủy tại
Sài Gòn.
Ngày 21 tháng 7 năm 1949, Ðô thành
Sài Gòn cấp giấp phép cho xây lại chùa Kỳ Viên mới. Từ ngày khởi
công cho đến hoàn thành chỉ mất có ba tháng, và lễ nhập tự và lễ An
vị Phật được cử hành vào ngày 9 tháng 10 năm 1949 .
Từ ngày xây cất xong, chùa Kỳ
Viên sinh hoạt thuần túy theo Phật giáo Nguyên thủy nhưng chùa còn ở
trong tình trạng đất mướn. Bổng nhiên có hai vị chư hộ pháp xuất hiện
phát tâm trong sạch xuất tiền mua toàn bộ khu đất chùa Kỳ Viên mà nhóm
cụ Hiểu đang mướn đất, để dâng cúng Tam bảo. Hai người đó là ông
Kim Long và bà Lâm thị Thiệt. Vào ngày 16/ 2/ 1952 (nhằm ngày 21 tháng
Giêng, Nhâm Thìn), ông bà và chư thiện tín cư sĩ long trọng cử lễ dâng
đất và chùa đến chư Tăng Phật giáo Nguyên thủy. Ðại diện chư Tăng
nhận đất và chùa là Hòa thượng Hộ Tông dưới sự chứng minh của ngài
Sư Cả trụ trì chùa Mahàmontrey ở Campuchia.
Năm 1953, một trận hỏa hoạn thiêu
hủy gần hết xóm Bàn Cờ và chùa Kỳ Viên bị lửa táp cháy xén một gốc
nhà bếp. Qua cuộc hỏa hoạn đường xá trong Xóm Bàn Cờ được mở rộng
và chánh quyền thời bấy giờ nối dài con đường Richaud (Phan đình
Phùng), chính vì thế mặt tiền chùa Kỳ Viên bị khuất sau những dãy phố
cất trên khoảng đất trống trước cửa chùa. Do đó, nhóm cư sĩ hộ pháp
Nguyễn Văn Hiểu bàn tính lên kế hoạch kêu gọi bá tánh hùn phước cùng
nhau trùng tu lại chùa Kỳ Viên để xoay mặt tiền chùa ra đường mới,
nay là đường Nguyễn đình Chiểu. Thời gian trùng tu lần này bắt đầu từ
12 tháng 2 năm 1954 kéo dài đến tháng 11 năm 1954 mới hoàn thành, và từ đó
Chùa giữ nguyên dạng cho đến ngày nay. Tổng chi phí xây dựng trên tám trăm
ngàn đồng, một số tiền rất lớn vào thời đó. Lúc đó ở Sài gòn,
chùa Kỳ Viên được xem là một trong những ngôi chùa đẹp nhất.
Về mặt kiến trúc, chùa KỳViên từ
lúc thành lập cho đến năm1947 hoàn toàn theo lối kiến trúc và cách thờ
phượng của Phật giáo Bắc Tông. Từ khi chuyển sang Phật giáo Nguyên thủy,
kiến trúc và cách thờ phượng chuyển sang truyền thống Phật giáo Nam
tông. Nhưng lúc này kiến trúc cũng không có gì nổi bật lắm chỉ xây
thêm một chánh điện thờ Phật, trên nóc giữa chánh điện xây một ngọn
tháp hình tứ giác và trên phía tháp mặt tiền có đề hàng chữ Kỳ Viên
Tịnh Xá.
Khi chùa Kỳ Viên được trùng tu lại
vào năm 1954 thì lúc này mới có nét kiến trúc của Phật giáo Nguyên thủy.
Nóc chánh điện xây theo kiểu hai máy. Ðứng trước mặt tiền nhìn vào,
phía trên cao nhất xây theo kiểu tam giác, trong đó có hàng chữ KỲ VIÊN TỰ,
điều này cho thấy người chủ trương thể hiện dân tộc tính. Tam giác
thứ hai, viết chữ chùa Kỳ Viên bằng tiếng Pàli mẫu tự Latinh: JETAVANA-
VIHÀRA. Dưới tam giác thứ hai là một hình bầu dục nhìn vào trông có vẻ
uy nghiêm và trầm hùng.Mặt tiền chánh điện có cả thảy là ba ngưỡng cửa
để đi vào chánh điện, một của chính và hai cửa phụ hai bên, phía
trên ba ngưỡng cửa này đều có xây hình bầu dục,song sắt của hình bầu
dục là những chiếc là Bồ đề trông thật đẹp và dễ thương.
Chánh điện thờ Phật theo dạng
tam cấp, từng cao nhất là thờ Xá Lợi Phật, từng thứ hai là an vị tượng
Phật tổ Thích Ca, tầng thứ ba thờ Phật chuyển pháp luân và phía dưới
có một bộ ghế sơn son thép vàng để thờ những tượng Phật Thích Ca loại
nhỏ, và có chưng bông hoa. Bộ ghế này do quân đội hoàng gia Thái Lan hiến
tặng. Bức tường phía sau nơi thờ xá lợi và Phật có vẽ nhiều ngọn
tháp nhìn vào thật đẹp trông giống như bồng lai tiên cảnh. Không gian
chánh điện rất rộng và cao nên mỗi lần tụng kinh âm vang nhè nhẹ, vang
dội bốn phương khiến cho người tụng kinh và người ở ngoài chánh điện
nghe lời kinh tiếng kệ rất hay, âm diệu nhẹ nhàn uyển chuyển.
Phía sau chánh điện là một trai
đường, gác trên trai đường là tăng xá dành cho chư Tăng nghỉ, phía trước
dãy phòng tăng xá là một hội trường nho nhỏ dành để chư Tăng hội họp
bàn luận về Phật pháp, trên hội trường này có một tủ thờ rất nhiều
tượng Phật trên thế giới do Hòa thượng Bửu Chơn hiến tặng sau mỗi lần
dự hội nghị Phật giáo. Cổng tam quan chùa Kỳ Viên ngày nay xây theo lối
kiến trúc Thích Ca Phật đài ở Vùng Tàu không giống như cổng tam quan ngày
xưa.
Chùa Kỳ Viên thời đức Phật do
ông Cấp Cô Ðộc dâng cúng rất đặc biệt. Ðức Phật cư ngụ ở đây rất
lâu và nhiều bài pháp ngày nay còn ghi trong kinh điển cũng được Ngài
thuyết giảng tại đây. Chùa Kỳ Viên ở Việt Nam cũng thật xứng đáng với
tên gọi Kỳ Viên ở Ấn Ðộ. Vì ở đây có nhiều sự kiện quan trọng
và là điểm son của Phật giáo Nguyên thủy Việt Nam.
Nhắc đến Kỳ Viên ở giai đoạn
đầu, chúng ta không thể nào quên một vị pháp sư tài ba lỗi lạc, đó
là Pháp sư Thông Kham. Ngài thông thạo Tam Tạng, thuyết pháp giảng đạo
thật lưu loát. Nhờ có ngài nên Phật tử mới am tường chánh pháp Phật
giáo Nguyên thủy và cứ thế quần chúng Phật tử đến quy y tại chùa Kỳ
Viên càng ngày càng đông. Ngày nay chúng ta vẫn còn thấy những quyển
sách của pháp sư như Ba Mươi Tám Pháp An Lành, Phật Tổ Cồ Ðàm, Giải
Ðáp Thắc Mắc Người Cư Sĩ, Tìm Hiểu Phật giáo v.v. Người thứ hai là
Pháp sư Hòa thượng Narada người Tích Lan. Ngài đến đây dâng Xá Lợi cho
chùa Kỳ Viên và ngài từng thuyết pháp giảng đạo bằng Anh ngữ qua sự
thông ngôn của đạo hữu Phạm Kim Khánh cho Phật tử Việt Nam. Những bài
pháp của ngài là những viên ngọc quý cho thiện nam tín nữ noi theo tu
hành. Ngài có rất nhiều quyển sách được dịch sang Việt ngữ để phổ
biến cho người Việt Nam nương theo đó tu hành. Kể từ ngày có hai vị
pháp sư trên, chùa Kỳ Viên là một vị sao Bắc Ðẩu trên bầu trời Sài
Gòn. Nhắc đến Kỳ Viên ai cũng biết và dần dần trở nên nổi tiếng
ở trong nước cũng như trên thế giới.
Tại địa điểm quan trọng này,
vào ngày 14-05-1957 được sự cho phép của chánh phủ, cụ Nguyễn Văn Hiểu
thành lập TỔNG HỘI PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY VIỆT NAM. Ðồng thời vào
ngày 18-12-1957, quý vị Hòa thượng Bửu Chơn, Thiện Luật, Hộ Tông, Kim
Quang, Giới Nghiêm, Tối Thắng và Giác Quang thành lập GIÁO HỘI TĂNG GIÀ
NGUYÊN THỦY VIỆT NAM. Kể từ đó cho đến năm 1981, chùa Kỳ Viên là trụ
sở của Giáo hội Tăng Già Nguyên Thủy Việt Nam. Các vị Hòa thượng
Tăng thống của Giáo hội Tăng già Nguyên thủy Việt Nam đều là những vị
trụ trì chùa Kỳ Viên, đến nay đã trải qua những đời trụ trì:
- Hòa thượng Hộ Tông
- Hòa thượng Bửu Chơn
- Hòa thượng Tối Thắng
- Hòa thượng Giới Nghiêm
- Hòa thượng Thiện Thắng
- Hòa thượng Aån Lâm
- Thượng tọa Viên Minh
- Hòa thượng Siêu Việt
- Thượng tọa Tăng Ðịnh
Tuy nhiên, đời trụ trì Thượng tọa
Viên Minh và Thượng tọa Tăng Ðịnh là thời điểm Giáo hội Phật giáo
Việt Nam ra đời, cho nên hai vị không còn đảm nhận chức vụ Tăng thống
nữa. Về mặt hành chánh, kể từ ngày Giáo hội Phật giáo Việt Nam thành
lập, chùa Kỳ Viên mặc nhiên không còn là trụ sở của Giáo hội Tăng già
Nguyên thủy Việt Nam nữa. Những vị trụ trì trên đã đóng góp rất
tích cực và phát huy Chùa Kỳ Viên nổi bật theo từng giai đoạn khác về
mọi mặt như xã hội, văn hóa, hoằng pháp v.v.
Chùa Kỳ Viên hiện nay tọa lạc tại
số 610, đường Nguyễn Ðình Chiểu, phường 3, quận 3, Thành phố Hồ Chí
Minh. Thượng tọa Tăng Ðịnh được Thành Hội Phật giáo Thành phố Hồ
Chí Minh bổ nhiệm giữ chức trụ trì từ năm 1992 cho đến nay. Ðây là một
trong những điểm hoằng pháp chính của Thành phố Hồ Chí Minh: Chùa Xá Lợi,
Chùa Aán Quang, Chùa Kỳ Viên, Chùa Vĩnh Nghiêm và Tịnh xá Trung Tâm.
Mỗi Chủù Nhật đều có tổ chức
thuyết giảng Phật pháp cho chư Phật tử, số Phật tử đến tham dự khoảng
500 người. Trong hai ngày sám hối có tổ chức hành thiền và thuyết pháp,
số lượng khoảng 800 người đến tham dự. Ðặc biệt mỗi tháng có hai
ngày mùng một và mười lăm, có mở khóa tu thiền Tứ niệm xứ dành cho
các hành giả muốn tu tập pháp hành thiền, suốt ngày từ 8 giờ sáng cho
đến 17 giờ chiều, do quý thiền sư Tăng Ðịnh và Hộ Tịnh đảm nhiệm.
Mỗi ngày trong tuần đều có tổ chức những lớp giáo lý dành cho Phật tử.
Môn học gồm có Vi Diệu Pháp, Thanh Tịnh đạo, Phật pháp chuyên đề,
Trung bộ kinh, Pháp cú kinh, kinh tụng Pàli. Thành phần giảng sư gồm những
vị có trình độ Phật học uyên thâm.
Ðặc biệt gần đây, Thượng tọa
Tăng Ðịnh có tổ chức tái bản tất cả kinh sách của chư vị tiền bối
của Phật giáo Nguyên thủy và cho ấn hành những bản dịch của Hòa thượng
Pháp Minh và Tỳ kheo Thiện Minh để đáp ứng nhu cầu học Phật của chư
Phật tử.
Tóm lại, chùa Kỳ Viên trong quá khứ
là trụ sở của Giáo hội Tăng già Nguyên thủy Việt Nam, cơ sở hoằng pháp
chính của Phật giáo Nguyên thủy và là nơi tiếp đón các phái đoàn Phật
giáo quốc tế. Còn chùa Kỳ Viên ngày nay là trung tâm văn hóa của Phật
giáo Nam tông, một địa điểm vừa diễn dương pháp học lẫn pháp hành.
Chùa Kỳ Viên ở trong quá khứ lẫn
trong hiện tại là một điểm son xiển dương Phật pháp vô cùng quan trọng
và lợi lạc cho tứ chúng. Tuy nhiên, về hạ tầng cơ sở đã bị lạc hậu
với thời đại và mỗi ngày số lượng tín đồ càng đông sợ e sức chứa
bị quá tải. Hy vọng trong tương lai chùa Kỳ Viên sẽ được trùng tu và
thiết kế lại cho có tầm cỡ để xứng đáng với tên gọi và vị trí của
nó trong lịch sử.
5. CHÙA BỬU LONG
Kể từ khi phái đoàn truyền giáo
của Hòa thượng Hộ Tông đem Phật giáo Nguyên thủy du nhập Việt Nam năm
1939, một tiếng chuông được gióng lên để thức tỉnh nhiều người còn
say mê trong bóng tối cuộc đời, chưa tìm được lối đi đích thực cho
chính mình. Thấy đạo mới lạ và đạo hạnh của những nhà sư truyền
giáo đầu tiên của Phật giáo Nguyên thủy khác thường hơn những tôn
giáo mà họ hay biết trước đây ở Việt Nam, nhiều người tò mò đến tìm
hiểu và học đạo, và cứ thế càng học họ càng nhận ra một điều là
những gì họ biết trước đây giống như chân núi Tu Di còn Giáo pháp họ
đang tiếp xúc tu học giống như đỉnh Tu di. Vì họ nhận thấy từ cách sống,
nghi lễ, kinh kệ, y phục, v.v. đều có phần đơn giản nhưng rất ý nghĩa,
hình như sinh hoạt của những vị này là đang kế thừa truyền thống
Tăng già thời đức Phật. Do đó họ khuyến khích thân bằng quyến thuộc
và những người bạn hữu của họ đến quy y Tam bảo rất đông.
Từ đó về sau, tiếng lành đồn
xa, tận Biên hòa, có thiện nam tử Võ Hà Thuật tìm đến trung tâm hoằng
pháp đầu tiên của Phật giáo Nguyên thủy tại Gò Dưa, Thủ Ðức để
quy y Tam bảo với Hòa thượng Hộ Tông. Mặc dù thiện nam có một đời sống
giàu có sang trọng và có địa vị trong xã hội (Hội đồng Ðịa hạt tỉnh
Biên Hòa) nhưng thường chứng kiến những cảnh dâu bể của cuộc sống
và ngán ngẫm thế sự thăng trầm. Vì vậy vào năm 1942, nhân duyên hội đủ,
ông quyết định bỏ tất cả để tìm một hướng đi đích thực cho cuộc
đời còn lại của mình. Thế là, ông chọn mua một phần còn lại của ngọn
đồi tại ấp Thái bình, Long bình, Thủ Ðức để lập tịnh thất tu niệm
và thỉnh thoảng, ông thỉnh Hòa thượng bổn sư của mình qua tịnh thất
để trình pháp và cúng dường. Năm 1958, Giáo hội Tăng già Nguyên thủy Việt
Nam chính thức được nhà nước công nhận, Hòa thượng Hộ Tông được
suy tôn giữ chức Tăng thống đầu tiên. Hòa chung niềm hoan hỷ khi Giáo hội
có pháp nhân, pháp quyền, cư sĩ Võ Hà Thuật hoan hỷ dâng đất và tịnh
thất của mình cho Giáo hội để xây dựng trung tâm Thiền. Năm 1959, tịnh
thất và đất của ông được đức Tăng thống khởi công xây dựng chùa
Bửu Long và thường xuyên ngài cư ngụ tại đây hành thiền và hướng dẫn
những hành giả tu tập Tứ niệm xứ, còn tại trụ sở chùa Kỳ Viên,
Hòa thượng chỉ đến đó làm việc cho giáo hội chứ không ở cố định
vì ngài thích sống cảnh u tịch để hành thiền.
Về kiến trúc, như đã đề cập
ở trên, lúc đầu thiện nam Võ Hà Thuật chỉ xây dựng một thiền thất
nhỏ để hành đạo trên một ngọn đồi ở Long Bình, Thủ Ðức, chu vi
khoảng hơn mười bốn mẫu tây. Về sau, ông hiến cúng thiền thất và
toàn bộ khu đất cho Giáo hội Tăng già Nguyên thủy Việt Nam để thành lập
chùa và đào tạo Chư Tăng. Lúc đó, Hòa thượng Hộ Tông đương kim là Tăng
thống của Giáo hội và là thầy tổ của ông nên Hòa thượng đại diện
Tăng già tiếp nhận. Hòa thượng Hộ Tông nhận thấy vùng đất yên tịnh,
thoáng mát, rộng rãi và phong cảnh u tịch xứng đáng để mở thiền viện,
cho nên vào năm 1963, ngài kết hợp với kiến trúc sư phát họa một bản
vẽ sơ đồ thiền viện Bửu Long rất quy mô và vĩ đại. Kiểu mẫu chánh
điện rất độc đáo phối hợp nhịp nhàng giữa kiến trúc Việt Nam vớiø
kiến trúc Ấn Ðộ, Thái Lan, Miến Ðiện, phía trên chánh điện dự định
xây một ngọn tháp để tôn trí Xá Lợi chiều cao khoảng 30 m.
Tuy nhiên công trình này không thực
hiện được vì một số lý do khách quan. Có lẽ vì cách thiền viện Bửu
Long không xa có một doanh trại quân đội của thời đó, nếu thiền viện
được xây dựng với chiều cao như vậy, chắc chắn nhà chức trách địa
phương sẽ không đồng ý và như thế, công trình xây dựng của Hòa thượng
sẽ không được nhà nước cấp giấy phép. Do đó, Hòa thượng đành phải
xây một chánh điện nhỏ chiều ngang khoảng 12m, chiều dài khoảng 28m để
tôn thờ tượng đức Bổn Sư trang nghiêm cho Chư Tăng Ni và Phật tử lễ
bái cúng dường hằng ngày, và kiến trúc không có gì nổi bật cho lắm.
Ðồng thời với công trình xây dựng đó, có rất nhiều liêu thất được
xây cất nằm rải rác khắp ngọn đồi dành cho chư Tăng Ni và Phật tử
tu thiền. Phong cảnh và trú xứ ở đây rất thích hợp cho những thiền giả
tu tập thiền định.
Về sau, do nhu cầu phát triển của
chư Ni, Thượng tọa Viên Minh thực hiện một chương trình đào tạo những
vị ni trẻ tuổi có năng lực cầu học và cầu tu để giúp sức cho chư
Tăng về phương diện văn hóa và xã hội. Trên cơ sở đó, năm 1990, Thượng
tọa xây dựng một Ni viện trong khuôn viên thiền viện Bửu Long cho các vị
ni trẻ tuổi xuất gia để có trú xứ tu học. Lối kiến trúc xây dựng
theo hình chữ U, có nhiều phòng, một nhà trù, một phòng học. Năm 1995
Thượng Tọa Viên Minh, chư Tăng Ni và Phật tử Phật giáo Nam tông cử
hành lễ động thổ xây dựng chánh điện mới, vị trí nằm giữa khuôn
viên thiền viện, nhưng vì kinh tế còn eo hẹp nên chưa thực hiện.
Năm 1996, Thượng tọa Hộ Pháp (du
học ở Thái Lan và Miến Ðiện hơn 25 năm) có hoài bão mở lớp chuyên
khoa Phật học về Kinh điển Nguyên thủy cho Chư Tăng Phật giáo Nam tông.
Thượng tọa Hộ Pháp và Viên Minh vận động Phật tử Thái Lan, Miến Ðiện
và Việt Nam xây dựng một lớp học chiều ngang khoảng 4 m, chiều dài khoảng
30 m, 1 lầu. Tầng trệt là phòng học của chư Tăng, có 2 phòng song song
dành cho giảng sư nghỉ giải lao. Tầng trên là tăng phòng dành cho các vị
học tăng cư trú. Kiến trúc rất tao nhã, nhẹ nhàng và thanh thoát, có phần
pha tạp kiểu mẫu của Miến Ðiện và Thái Lan, tuy nhiên cũng không mất hẳn
đường nét, kiểu mẫu Việt Nam.
Như phần trên đã nói do nhu cầu
kinh tế không thể tiếp tục xây dựng chánh điện mới, cho nên vào năm
2000, Thượng tọa Viên Minh trùng tu chánh điện cũ, kinh phí khoảng 600.000
đồng. Công trình giữ nguyên hiện trạng cũ, chỉ nới rộng thêm phía sau
tượng đức Bổn sư để tăng thêm chu vi của chánh điện. Bên trong chánh
điện, thờ phượng rất đơn giản nhưng tôn nghiêm, một tượng đức Phật
tổ ngồi trên tọa sen với gương mặt hiền từ và nhân ái, phía sau tượng
là bức tường vẽ những vầng sáng tượng trưng cho những ánh hào quang của
ngài. Hai bên tượng Phật là hai tủ kinh Tam Tạng bằng chữ Pàli mẫu tự
Thái Lan, một pháp tọa dành cho pháp sư ngồi giảng giáo lý vào những dịp
lễ, hai bên vách tường của chánh điện treo những bức tranh về lịch sử
cuộc đời của đấng Giác Ngộ. Chúng ta mới bước vào chánh điện cảm
thấy một không gian thênh thang, trầm hùng và uy nghiêm, tưởng chừng như
đức Phật đang ngự trong một cung điện uy nga tráng lệ. Lối kiến trúc
chánh điện ở đây mang đầy màu sắc Phật giáo Nguyên thủy Việt Nam.
Bên ngoài chánh điện còn có thêm hai cửa hông, qua hai cửa này chư Tăng và
Phật tử thường vào hành lễ, với kiểu mẫu kiến trúc nhìn xa hơi giống
loại kiến trúc cổ kính của cung đình. Tuy nhiên cũng có đường nét nghệ
thuật, hoa văn, kiến trúc độc lập của Phật giáo Nguyên thủy.
Từ ngày thành lập cho đến nay, chùa
luôn luôn là bóng mát cho Tăng Ni cư ngụ để yên tâm tu hành, là nơi trang
nghiêm thanh tịnh cho người tại gia có nơi tôn nghiêm lễ bái cúng dường
Tam Bảo. Trụ trì hay còn gọi là viện chủ là những vị lãnh đạo tối
cao trong một ngôi chùa. Các ngài là tấm gương sáng cho Tăng chúng nương
theo tu hành. Thông thường vị trụ trì có cả tài lẫn đức thì ngôi
chùa đó chắc chắc sung túc và đầy đủ phước báu. Theo năm tháng trôi
qua, chùa Bửu Long đã trãi qua những đời trụ trì:
Thượng tọa Lão Tâm
Hòa thượng Hộ Tông
Ðại đức Bửu Ðức
Thượng Tọa Viên Minh
Trong đời trụ trì của Hòa thượng
Hộ Tông, mặc dù bị chiến tranh và pháp nạn nhưng ngài vẫn cố gắng
phát triển ngôi chùa với khả năng của mình. Ðào tạo tăng tài để phục
vụ Giáo hội, nhiều nữ tu sau khi ý thức được con đường tu hành do
Hòa thượng giảng dạy, phát tâm bỏ tất cả, theo ngài xuất gia hành đạo.
Ở đây ngài hướng dẫn chư Tăng và Tu Nữ thực hành pháp môn thiền Tứ
niệm xứ. Nhìn chung thấy cách tổ chức và phát triển như vậy hơi khiêm
tốn nhưng đầy kinh nghiệm của một bậc thức giả, vì chính những người
tu tập thực sự mới là những người bảo tồn và gìn giữ chánh pháp của
đức Như Lai.
Mặc dù Hòa thượng có di chúc cho
Thượng Tọa Viên Minh kế nghiệp trụ trì, nhưng vì lúc đó Thượng tọa
đang nhiệm chức trụ trì Chùa Kỳ Viên, nên Ðại đức Bửu Ðức thế Thượng
tọa điều hành Phật sự tại đây với tư cách là quyền trụ trì. Về
sau, khi Ðại đức Bửu Ðức xuất ngoại, Thượng tọa Viên Minh trở về
trụ trì lại thiền viện Bửu Long. Có thể nói đời trụ trì của Thượng
tọa Viên Minh là một bước chuyển mình rất lớn cho sự phát triển thiền
viện Bửu Long về mọi mặt: xây dựng, văn hóa, xã hội, giáo dục v.v. như
đã trình bày ở phần trên.
Thiền viện Bửu Long ngày nay được
xem như là tổ đình của Phật giáo Nam Tông Việt Nam, tổ đình ở đây
không có nghĩa là ngôi chùa đầu tiên của Phật giáo Nguyên thủy Việt
Nam, mà là địa điểm cư ngụ và tôn thờ vị khai sáng Phật giáo Nguyên
thủy Việt Nam. Có thể nói trong tương lai, thiền viện Bửu Long có thể sẽ
là Trung tâm Văn hóa Phật giáo Nam tông Việt nam, vì Bửu Long hiện nay
đang nằm trong khu vực Công viên Lịch sử Văn hóa Dân tộc. Hy vọng Thiền
viện Bửu Long sau này sẽ được xây dựng lại với kiến trúc đặc thù
của Phật giáo Nguyên thủy để tương xứng với các công trình khác của
dân tộc Việt trong khu vực Công viên Lịch sử đó.
- Tỳ kheo Thích Thiện Minh
Tháng 05-2001
- Chân thành cảm ơn cư sĩ Bình đã tặng
bản điện tử.