- Đi Chùa Lễ Phật
- Thích Thanh Từ
I. Mở Đề
Người xưa nói "Làm việc có nghĩa do tâm tỉnh ngộ,
làm việc vô nghĩa do tâm mê mờ". Chúng ta thao thức ước mơ có thì
giờ rảnh đi chùa để được nghe những lời chỉ dạy đạo lý của Tăng,
Ni. Quả là do tâm tỉnh ngộ làm động cơ thúc đẩy chúng ta. Nếu chúng
ta mong có lúc rảnh để đến hý trường, lại tửu điếm, chính do tâm
mê mờ làm động cơ thúc đẩy chúng ta. Chọn lấy một hành động có nghĩa
để làm theo, đích thực là người trí. Chạy theo những hành động vô
nghĩa hư hèn, quả là kẻ ngu. Đã có mặt trên cõi đời, chúng ta phải chọn
lấy một lối đi để đưa đời mình đến chỗ rạng ngời tươi đẹp. Vô
lý, chúng ta mãi đua đòi theo sự ăn mặc vui đùa, đến một ngày kia thân
nầy sắp hoại, tự ta nghĩ sao về thân phận mình? Vì thế, sự đi chùa lễ
Phật là một việc làm do động cơ tỉnh ngộ thúc đẩy, với một tinh thần
cố gắng vươn lên, gầy dựng cho mình một ngày mai sáng đẹp.
II. Đi Chùa
Mục đích đi chùa không phải là để cúng lạy, mà vì học
hỏi chánh pháp, tập tu đức hạnh. Người Phật tử mới đến với đạo
chưa thấm thuần Phật pháp, nếu không được sự chỉ dạy của Tăng Ni
thì làm sao hiểu đạo tu hành. Muốn hiểu đạo lý, Phật tử tới lui Tự
Viện để thưa hỏi học tập là sự đương nhiên không thể thiếu. Vì sự
sống bận rộn ngoài xã hội, Phật tử đâu đủ thì giờ nghiên cứu
giáo lý, chỉ gặp Tăng, Ni trong nữa giờ một giờ, Phật tử có thể học
được nhiều điều trước kia chưa biết. Vì thế, đến chùa để gặp
Tăng, Ni là điều thiết yếu không thể thiếu, đối với mỗi Phật tử tại
gia. Đi chùa có hai trường hợp, đi chùa ngày thường và đi chùa ngày lễ
vía.
Đi chùa ngày thường. Bất cứ ngày nào thấy rảnh việc
nhà, người Phật tử có thể đi chùa. Khi đi chùa Phật tử phải nhắm thẳng
mục đích thưa hỏi đạo lý. Vì hỏi đạo lý, Phật tử phải ghi lại những
điều gì mình chửa hiểu để đem ra hỏi. Mỗi lần đến chùa, Phật tử
phải có ít nhất đôi ba vấn đề thửa hỏi Tăng, Ni. Những vấn đề ấy,
hoặc do thấy nếp sống sinh hoạt nhà chùa chưa hiểu đem ra hỏi. Biết
thưa hỏi như vậy người Phật tử học đạo rất chóng tiến. Đi chùa hỏi
đạo là đúng tinh thần học vấn của người Phật tử.
Nhưng cũng có những khi không vì hỏi đạo và vẫn đi chùa.
Đây là trường hợp vì đua chen trong cuộc sống, người Phật tử thần
kinh bị căng thẳng, vội vàng bỏ việc đến chùa. Đến đây để ngồi yên
trên tảng đá dưới bóng mát tàng cây, nghe tiếng gió thì thào trên ngọn
cây, giọng chim líu lo trong cành râm, khung cảnh tịch mịch của nhà chùa,
khiến tâm hồn lắng xuống thần kinh dịu lại. Không cần gặp ai, chẳng
màng thưa hỏi, chỉ cần mắt ngắm mấy cội tùng xanh, mũi ngữi mùi hương
nhẹ của hoa lan, hoa nguyệt quới, ngồi đặt lưng tựa bên vách chùa,
chúng ta cảm nghe lòng nhẹ nhàng khoan khoái, những giờ phút nầy gánh nợ
đời oằn oại đôi vai bỗng dưng như quẵng mất. Chính cảnh cô liêu tịch
mịch của nhà chùa đã giải tỏa xoa dịu phần nào nỗi bực dọc não phiền
của Phật tử.
Đến chùa ngày lễ vía: Cùng Phật tử với nhau như con
chung một cha, những ngày lễ vía là ngày huynh đệ sum họp. Ngày thường
mỗi Phật tử có hoàn cảnh riêng gia đình riêng, it khi gặp được nhau để
thăm hỏi sự tu hành, nhắc nhở nhau về đức hạnh. Nhơn ngày lễ vía ở
chùa, toàn thể Phật tử tụ hội về cùng thăm hỏi nhau trong tình đạo bạn,
cùng giải bày nhau về kinh nghiệm tu hành, thật là một cơ hội quí báu.
Chúng ta đâu không nghe ông cha chúng ta đã nói "ăn cơm có canh, tu hành
có bạn". Đoàn tụ dưới mái chùa, huynh đệ ngồi gần nhau đàm đạo
mật thiết thân tình, đây là một niềm vui để dắt dìu nhau trên con đường
đạo đức. Mến thương nhau, đoàn kết nhau, khích lệ nhau, cùng nỗ lực
leo lên cho đến tận đỉnh ngọn giác ngộ.
Càng cao cả hơn, khi chúng ta nghe Tăng, Ni kể lại hành
trang nhuộm mùi từ bi đượm màu giác ngộ của chư Phật, Bồ Tát, hoặc
nghe giải thích giáo lý cao siêu thoát tục của Phật dạy, làm sáng tỏ
thêm đường lối tu hành. Thật là những cơ hội hiếm có để Phật tử
thấm nhuần chánh pháp. Vắng mặt trong những ngày lễ vía, là một thiệt
thòi đáng kể của người Phật tử. Có nghe giáo lý, có học công hạnh của
Phật, Bồ Tát, Phật tử mới biết phương hướng tu hành, mới thấy những
gương sáng ngời để noi theo. Dù đã quy y mấy mươi năm, không chịu học
hỏi giáo lý, không siêng nghe giảng dạy, Phật tử nầy vẫn mờ mịt
không hiểu gì về đạo Phật. Là Phật tử phải tỏ ra xứng đáng với
danh nghĩa của mình, nghĩa là học và hành đúng với đường lối Phật dạy.
Vì thế, đi chùa nghe giảng là điều tối cần thiết của người Phật tử.
III. Lễ Phật
Lạy Phật không vì van xin tha tội, không vì cầu mong ban
ân, chỉ vì quý kính một đấng lòng từ bi tràn trề, trí giác ngộ viên
mãn. Vì quý kính công đức trí tuệ của Phật nên chúng ta lạy Ngài. Lạy
Phật để thấy mình còn thấp thỏi ty tiện, bỏ hết những thói ngạo mạn
cống cao. Quý kính gương cao cả của Phật để mình noi theo. Phước đức
lạy Phật là ở chổ đó.
Lễ Phật vì dẹp ngã mạn - Bản chất con người chúng ta
lúc nào cũng tự cao tự đắc, vênh váo nghênh ngang. Đó là tánh xấu khiến
mọi người chán ghét, tiêu mòn công đức. Phật tử biết được cái dở
này, kính lạy Phật, Bồ Tát, các bậc tôn túc, để diệt trừ tâm ngã mạn
của mình. Kính lạy các Ngài là tự mình thấy mình không bì kịp các
Ngài, biết mình thấp thì tánh ngạo mạn từ từ biến mất. Khi lạy các
ngài không mong một ân sủng nào, chỉ vì một lòng kính trọng đức hạnh
của các Ngài, tự thấy mình hèn hạ thấp thỏi, thế là mọi công đức
từ đó phát sinh. Bởi đứa ăn trộm thì phục kẻ ăn trộm giỏi, chàng
võ sĩ thì nể tay vô địch, kính trọng Phật Bồ Tát, các bậc tôn túc tự
nhiên chúng ta có dự phần trong ấy rồi. Quả như câu nói "kính thầy
mới được làm thầy". Chúng ta muốn dẹp bỏ những tánh xấu, tập
tành đức hạnh, kính lễ những bậc đức hạnh là điều cần thiết vậy.
Lễ Phật vì noi gương - Kính lạy Phật, chính vì chúng ta
muốn học đòi noi theo gương của Ngài. Tại sao chúng ta phải học đòi
theo gương Đức Phật? Bởi vì, Phật đã đầy đủ mọi công đức, trí
tuệ từ bi viên mãn, nên chúng ta phải học hỏi theo. Đây chúng tôi đơn
cử một công hạnh nhỏ xíu của Ngài, thử xem chúng ta có theo kịp không.
Một hôm, đức Phật một mình mang bình bát vào thôn xóm
khất thực, bỗng có một người ngoại đạo biết Ngài và biết rõ Phật
đi đến đâu ắt đệ tử của chúng đều bỏ đạo quy kính Phật. Nổi tức,
ông đi theo sau lưng Phật mạ lỵ đủ điều, Phật vẫn chẫm rãi tiến bước
đều đều không một lời đối đáp. Đến đầu đường, ông ta chạy đón
trước mặt Phật, chận lại hỏi: Cồ Đàm thua ta chưa? Phật ung dung trải
tọa cụ xuống đất, ngồi kiết già đọc bài kệ:
Kẻ hơn thì thêm oán
Người thua ngủ chẳng yên
Hơn thua hai đều xả
Ấy được an ổn ngủ
(Kinh Trung A Hàm)
Ngoại đạo hối lỗi ăn năn lễ tạ.
Thử hỏi hành động nầy của Đức Phật, chúng ta có ai
dám tự hào cho mình làm được. Nếu đem danh vọng giá trị so sánh, Đức
Phật là một vị giáo chủ trong tôn giáo, một vì Thái Tử ở thế gian,
chúng ta hiện nay là một tín đồ trong tôn giáo, một kẻ tay trắng ở thế
gian, Đức Phật bị mạ lỵ mà không tức giận, chúng ta bị mạ lỵ có tức
giận chăng? Nếu chúng ta không tức giận cũng chưa dám bì với Đức Phật,
vì giá trị danh vọng của chúng ta chưa tới đâu. Huống là, bị mạ lỵ
chúng ta liền nổi giận ầm ầm. Nhìn lại Đức Phật thử xem chúng ta
cách ngài bao xa? Thế thì lạy Ngày bao nhiêu mới xứng đáng trong việc noi
gương theo Ngài? Đến như tâm từ bi, trí giác ngộ của Phật, sánh với
chúng ta thực là trời cao vực thẳm. Đời đời kính nể Ngài, cũng là
cái hãnh diện của chúng ta, biết kính người đáng kính. Thế mà, có một
ít người thấy chúng ta lạy Phật, họ có vẽ ngạo nghễ. Hãy nghe câu
chuyện đối đáp nầy:
Một em gái đi chùa lễ Phật, lễ xong em vừa ra đến sân
chùa, gặp một quân nhân đứng ngắm cảnh. Thấy em, quân nhân liền hỏi:
em đi đâu thế? Bé gái đáp: em đi chùa lễ Phật. Quân nhân hỏi: tượng
Phật bằng gỗ bằng xi măng, em lễ cái gì? Bé gái hỏi lại: ở doanh trại
anh mỗi sáng có chào cờ không? Quân nhân đáp: sáng nào cũng chào cờ. Bé
gái hỏi: cờ bằng vải bằng màu, tại sao anh phải nghiêm trang chào? Quân
nhân đáp: chào tinh thần Tổ quốc được tượng trưng qua lá cờ, chớ
không phải chào vải màu. Bé gái nói: Cũng thế, em lạy tinh thần từ bi
giác ngộ của Phật được tượng trưng qua hình tượng chớ không phải lạy
gỗ lạy xi măng. Quân nhân đành thôi.
IV. Kết Luận
Chọn một hành động có ý nghĩa là con người tỉnh sáng.
Khi đã nhận định kỹ việc làm của mình, dù có bị chê khen, chúng ta vẫn
an ỗn thực hành. Chỉ có những kẽ xu thời, thấy ai khen gì chạy theo
cái nấy, mới bàng hoàng khi bị ai phê bình hành động của mình. Đi chùa
lạy Phật đã mang sẵn những ý nghĩa của nó, dù có ai chê là mê tín...,
ta vẫn an nhiên. Đạo đức có hay không, là do lòng ta có biết kính trọng
người đạo đức hay không. Do lòng kính trọng mới thúc đẩy chúng ta học
đòi và bắt chước theo người đức hạnh. Lạy Phật là động cơ đẩy
mạnh chúng ta tiến mãi trên đường giác ngộ.
HT. Thích Thanh Từ