Hoà thượng Chánh Tâm trụ trì ở chùa Kim Liên. Một ngôi
chùa cổ, xinh xắn, ấm cúng, nhiều cây cổ thụ bao quanh. Chùa toạ lạc dưới
chân núi, cạnh một con suối nhỏ chảy róc rách. Ngài có hai đệ tử, thầy tỳ
kheo Tâm An và chú sa di Tâm Bình. Thầy Tâm An xuất gia từ thuở ấu thơ, vì
mồ côi mẹ sớm. Thầy lớn hơn chú Tâm Bình đến hai mươi tuổi. Thầy đảm trách
hai chức vị, Thị giả và Tri khách, nghĩa là vừa chăm sóc Hoà thượng, vừa
lo việc trong, việc ngoài ở chùa. Thầy bận rộn suốt ngày, nhưng lúc nào
cũng tươi cười vui vẻ. Chưa bao giờ ai thấy Thầy sân si. Thầy luôn luôn
giữ phép lục hoà, trên kính, dưới nhường, làm mọi việc trong chánh niệm
tỉnh giác, cần mẫn tinh tiến trong việc tu học. Sau công phu tối, Thầy
thường toạ thiền dưới gốc cây cổ thụ bên bờ hồ sau chùa. Từ khi còn thơ
ấu, Thầy đã được sự dìu dắt dạy bảo ân cần của Thầy Bổn Sư.
Chú Tâm Bình mới tuổi đôi mươi, có cơ duyên xuống tóc
xuất gia, thọ giới Sa di với Hoà thượng được một năm. Chú chăm lo làm
việc, tiến tu, nhưng còn phải rèn luyện nhiều, dưới sự chỉ dẫn của Sư phụ
và Sư huynh.
Hoà thượng năm nay đã ngoài
tám mươi, người cao gầy, lưng thẳng, bản tính hiền hoà, ít nói cười, ít
giao dịch, chuyên tâm tu niệm, đọc sách, dịch kinh và tuỳ duyên độ chúng.
Ngài là một vị thầy đức độ khoan dung, một bậc chân tu thạc đức, học vấn
uyên thâm. Ngài sống một cuộc đời khiêm cung giản dị, luôn luôn hoà đồng
với tăng chúng, lấy nhẫn nhục từ bi làm hạnh.
Câu chuyện bổ củi và đóng
đinh.
Hôm nay bầu trời quang đãng, ánh nắng ấm dịu sáng chiếu
vào phòng, Hoà thượng đang ngồi viết sách. Bổng nhiên có tiếng chim kêu
chíu chít ngoài vườn, khiến Ngài ngước mặt nhìn qua cửa sổ. Ngài thấy Chú
Tâm Bình đang ngồi bổ củi, mặt đỏ gay, miệng lẩm bẩm, trông dáng điệu bất
bình. Chú ném ra tứ phía những khúc gổ vừa được chẻ xong, còn chùi lia lịa
mồ hôi nhễ nhại vào hai cánh tay áo. Ngài thấy thế, bèn đứng dậy, ung dung
chẩm rải ra vườn đến gần Chú, vổ vai Chú, khẻ nói: “Thôi con ngừng đi, để
Tâm An làm tiếp giúp con, vào nhà Thầy trao cho việc khác”.
Chú theo Sư phụ vào nhà. Sư phụ trao cho Chú một gói
đinh và căn dặn: “Lúc nào con thấy bực tức hay là gây gổ với ai, không
nhẫn nhục được, thì đi đóng một cái đinh vào hàng rào gổ quanh chùa. Cứ
mỗi cột, đóng vào một cái đinh” Chú dạ, rồi rút lui.
Nhờ Thầy ở bên cạnh, Chú luôn luôn nhớ lời Thầy.
Mỗi lần đóng đinh, Chú nhắm kỷ cho cây đinh đứng ngay
chính giữa, Chú mím môi và đập cây búa xuống. Chú tự than thở: «Bổ củi còn
dể hơn đóng đinh vì đóng đinh có thể đập búa vào ngón tay nếu không chăm
chú vào việc mình làm, không giữ vửng chánh niệm ». Ngày đầu Chú đóng hai
chục cây đinh. Nhờ đóng đinh, Chú tập được chánh niệm và tánh nhẫn nhục.
Vài tuần sau, Chú đã bớt dần đóng đinh vào hàng rào. Chú lại khám phá thêm
rằng nhẫn nhục còn dể làm hơn là đóng đinh.
Cuối cùng, một ngày nọ, Chú không đóng một cây đinh nào cả
vào hàng rào. Chú đi tìm Hoà thượng để thưa trình. Hoà thượng nói : « Ngày
nào con bằng lòng vì thấy tâm thanh tịnh, biết nhẫn nhục, thì con gở một
cây đinh ra ». Ngày qua ngày và cuối cùng Chú đến thưa với Hoà thượng :
« Bạch Sư phụ, con đã gở hết đinh rồi ». Thầy nói : « Thầy rất mừng con đã
tiến hành tốt. »
Chú Tâm Bình rất hãnh diện đã học được chánh niệm và nhẫn
nhục. Nhưng một tháng sau, nhân dịp Hoà thượng đi cùng với Chú ra xem hàng
rào, Thầy nói : « Con hãy nhìn những lỗ thủng còn lại. Hàng rào này sẽ
không bao giờ được trở lại toàn hảo như xưa. Con phải nhớ, khi nào gây gổ
với ai, hay nói một lời gì nặng, làm buồn lòng người kia, con để lại một
vết thương cho người đó y hệt như lỗ thủng này. Dẫu rằng con có xin lỗi
ngàn lần đi nữa, vết thương vẫn còn mãi không phai. Một vết thương bằng
lời có khi làm đau đớn còn hơn vết thương gây ra trên thể xác ».
Khi còn lo tháo đinh, chú Tâm Bình để tâm tu học, nhưng
khi tháo hết đinh ra, vì Chú căn bản chưa vững, nên còn phải học nhiều mới
hết được sân si.
Câu chuyện gánh nước.
Một ngày nọ, mặt trời đã lặn sau rạng cây cổ thụ, nhiệt độ
mát xuống, Hoà thượng đi dạo vườn. Từ xa, Ngài thấy Chú Tâm Bình đang gánh
nước ở vườn sau chùa. Chú đá vào hai thùng nước bằng nhôm nghe cái
« kẻng », thùng nước ngã lăn tới gần cái giếng. Hoà thượng chứng kiến việc
trên. Ngài đi chầm chậm, khoan thai tiến về hướng Chú. Không thốt một lời,
Ngài cúi xuống nhắc hai thùng nước lên, đem tới gần miệng giếng, thòng dây
xuống giếng kéo nước lên từ chiếc thùng nhỏ, rồi sang nước từ thùng nhỏ
qua hai thùng lớn, cột hai thùng nước vào hai đầu đòn gánh, cho cân đối,
rồi nhún người xuống để đở đòn gánh lên vai mình. Mọi cử chỉ đều nhịp
nhàng, điềm tĩnh. Thấy thế, Chú Tâm Bình sợ cuống cuồng, quỳ xuống cúi
lạy. Ngài để gánh nươc cho Chú, rồi lẳng lặng đi vào nhà, không thốt một
lời.
Thầy Tâm An ở nhà bếp nhìn ra
cửa sổ chứng kiến việc trên, lắc đầu, mỉm cười ngao ngán.
Chuyện an cư kiết hạ
Một ngày khác, sau công phu chiều, trước khi hai đệ tử rút lui ra khỏi
chánh điện, Hoà thượng lên tiếng: “Sau khi dọn nhà bếp sạch sẽ, hai con
lên phòng Thầy ”. Hai người vâng dạ, rồi xuống nhà bếp.
Chú Tâm
Bình quét bếp, nhưng lòng lo lắng, Chú thắc mắc, hỏi Thầy Tâm An : “ Tại
sao Sư phụ gọi chúng mình vào phòng, chắc muốn quở rầy gì đó. Em thấy nóng
nảy trong bụng không yên”.
Thầy Tâm
An thốt lên: “Tâm Bình đang làm gì đó? ”
Chú trả
lời: “ Em đang quét nhà ”.
Thầy Tâm
An thản nhiên nói: “ Thế à ? ”, rồi lặng thinh không nói gì nửa.
Chú Tâm Bình càu nhàu hỏi
lại: “ Em đang quét nhà, Anh không thấy sao còn hỏi ? ”
Thầy Tâm An ôn tồn giải
thích: “ Em đang quét nhà, thì cứ chăm chú trong công việc mình đang làm,
đừng nghĩ gì khác hết, đừng để vọng tưởng xâm chiếm vào tâm, phải nắm vửng
chánh niệm trong hành động. Một lát nữa vào phòng Sư phụ là chuyện sắp
tới, chừng đó hẳng hay, lo trước làm gì cho mệt tâm trí”.
Công việc nhà bếp lo chu đáo
rồi, hai người lên yết kiến Sư phụ. Sư phụ nói: “ Năm nay, bên chùa Bạch
Vân, Hoà thượng trụ trì Bửu Châu có mở mùa “an cư kiết hạ” để độ tăng
chúng tinh tiến tu học, thêm được tuổi hạ, tuổi đạo, cho mau đắc quả. Thầy
muốn gửi hai con đến đó tu học trong ba tháng. Sáng mai, chúng con nên lên
đường sớm, để khỏi bị nắng nóng vào mùa này. Đây lá thư Thầy trao, gửi gấm
hai con đến Hoà thượng Bửu Châu”.
Thầy Tâm An vâng lời, nhưng
trong lòng không khỏi lo âu. Mình đi vắng, biết ai lo cho Sư phụ? Thầy
mạnh dạn thưa: “ Bạch Sư phụ, có Chú Cư sĩ Minh Tánh hằng ngày đem hoa quả
lên chùa cúng Phật, nếu Sư phụ cần con, Sư Phụ nhắn Chú gọi con về, con sẽ
về ngay”. Ngài hiền từ trả lời : “ Mang thân tứ đại vô thường của một kiếp
nhân sinh, thì phải chịu sự chi phối của bốn tướng sinh, già, bệnh, tử.
Con có ở gần Thầy đi nửa, nếu lúc giờ đã điểm, Thầy phải rời cái thân tứ
đại này, thì cũng không làm sao tránh khỏi ! ”. Thầy Tâm An cung kính nhận
lời Sư phụ, dơ tay nhận lấy lá thư.
Sáng hôm sau, khi gà vừa gáy,
Thầy Tâm An đã thức dậy, gánh nước đổ đầy hai lu lớn kê cạnh nhà bếp. Thầy
ra vườn khuân củi chất đầy dưới lò bếp. Sau đó, Thầy nấu nướng thật nhiều
món ăn để dành và châm đầy một bình trà nóng. Trước khi ra đi, Thầy lên
thắp nhang trên chánh điện, ghé qua phòng Sư phụ, đẩy nhẹ cánh cửa phòng.
Thấy Sư phụ đang ngồi toạ thiền, Thầy yên chí, đưa tay đẩy nhẹ cửa ngỏ
chùa, lách nhanh ra ngoài. Thầy và Chú Tâm Bình xách gói ra đi.
Mặt trời mới lên, ánh nắng ấm
chiếu sáng. Chùa Bạch Vân cách xa chùa Kim Liên khá xa, đi cũng phải mất
gần nửa buổi. Tại sao gọi là chùa Bạch Vân? Vì chùa toạ lạc trên đỉnh núi,
xa xa bao giờ cũng thấy có đám mây trắng bao phủ hết phân nửa ngôi chùa.
Chùa như treo lủng lẳng giữa trời, thật là ảo huyền.
Đi được một đổi xa, nghe gió
đưa lại tiếng chuông chùa ngân nga, hai người nhìn nhau mỉm cười, yên chí
biết giờ này Sư phụ đã xong thời khoá tụng kinh Pháp và đảnh lễ hồng danh
Chư Phật. Sau cùng Sư phụ mới đánh chuông để Chư Phật chứng giám lòng
thành kính. Giờ này vầng thái dương đã lên cao, ánh nắng bắt đầu chiếu đốt
mạnh vào da người.
Trước khi trèo lên đỉnh núi
để đi đến chùa Bạch Vân, hai người phải đi qua một bãi cát cạnh bờ biển.
Hơi nóng của cát bốc lên càng tăng thêm nhiệt độ. Vừa xa Sư phụ Chú Tâm
Bình đã quên hẳn “bài học đóng đinh”. Chú cằn nhằn, cau có, than phiền là
nóng quá chịu không nổi, trách Thầy Tâm An đã đi ra khỏi chùa quá trể.,
Thầy Tâm An lặng im. Vì
giữ vững chánh niệm nên Thầy không cảm nhận thời tiết bên ngoài và vì giữ
luôn được tính nhẫn nhục, Thầy không gây gổ với Chú Tâm Bình. Thầy đi tìm
một que củi khô, cúi xuống viết trên cát chữ :“Sân si“, và đề ngày, tháng,
năm. Chú Tâm Bình tò mò hỏi: “ Sư huynh viết thế làm gì vậy?” Thầy không
trả lời, vứt que củi khô, và tiếp tục đi.
Đến chân núi, hai người bắt đầu
leo dốc lên đỉnh núi rất vất vã mệt nhọc. Thỉnh thoảng phải dừng chân lại
nghỉ mệt. Càng lên cao, càng khó đi, con đường mòn hẹp lại, một bên là
vách núi cao sừng sửng, một bên là vực thẳm. Thầy Tâm An tuy đã học sâu
chánh niệm, nhưng lần đầu tiên xa chùa, xa Sư Phụ, lòng không yên. Chưa
bao giờ Thầy đi xa Sư phụ quá ba ngày, kỳ này đi tới ba tháng trong mùa an
cư kiết hạ. Sư phụ già yếu, biết ai chăm sóc nếu đau ốm đêm khuya trơ trọi
một mình? Thầy lại mơ màng vào việc học mới trên chùa Bạch Vân. Thình
lình, Thầy trợt chân, té ngã, lăn xuống dốc. May Chú Tâm Bình nhanh chân
chạy theo, chụp lại kịp thời, không thì rơi xuống hố sâu. Chỉ trong một
vài phút không giữ chánh niệm vào những bước chân, vọng tưởng đã kéo vào
xâm chiếm. Thầy Tâm An ngất đi, một lúc sau mới tỉnh lại. Khi tỉnh hồn,
Thầy tìm một hòn đá sỏi, khắc chữ vào một tảng đá gần đó, cũng đề ngày,
tháng, năm. Chú Tâm Bình lại hỏi: “Sư huynh làm gì vậy?” Thầy Tâm An trả
lời: “ Hồi nãy, tôi viết chữ “Sân si“ trên cát, vì sự bực tức của chú là
chuyện phù du. Khi một cơn gió thổi đến, hoặc một làn sóng đập vào, chữ sẽ
tan biến đi, không còn gì nữa. Vừa rồi, Chú cứu mạng tôi, nên tôi phải ghi
khắc vào đá để nhớ ơn mãi. Trong cuộc sống hằng ngày, Chú lúc nào cũng
phải suy nghĩ, chuyện gì như chữ trên cát phải quên đi, và chuyện gì như
chữ trên đá, phải luôn luôn ghi nhớ.”
Hai người tiếp tục rảo bước leo lên đoạn đường cuối, để
tới nơi dự lễ trước giờ ngọ.
Trên đường xuất gia hay tại
gia, phải «giữ chánh niệm và nhẫn nhục». Đó là hai học tập đầu tiên, là
chìa khoá mở cửa vào « nhà tu học giáo lý giải thoát ». Mổi việc mình làm
trong đời sống thường ngày phải ở trong chánh niệm tỉnh giác.
Phần khác, ai nói xấu mình hay
gây gổ với mình, mình phải từ bi nhẫn nhục. Hai hạnh đó tưởng dể mà khó
làm, phải nhiều năm rèn luyện mới thành đạt. Muốn đạt được hai đức tính
nói trên, người đệ tử xuất gia hay người phật tử tại gia, lúc đầu rất cần
sự chỉ dẫn, dìu dắt, dạy bảo của một bậc chân tu đức độ.
http://www.buddhismtoday.com/viet/cuocsong/chanhniem.htm