Họ là những người cầm cân
nẩy mực, giữ vai trò thăng bằng cho các thành viên, đem đến sự êm ấm
và hàn gắn những gì đã đổ vỡ trong gia đình…
Trong cuộc sống, gần như
không ai muốn trở thành gánh nặng cho mọi người, nên bằng cách này
hay cách khác, mỗi người đều có một “cái gánh” trên vai. Cái gánh đó
không nặng như “gánh non sông”, “gánh cương trường” mà văn chương
vẫn hay nhắc tới. Cái gánh đó gắn liền với đời sống thường nhật, và
nó trở nên nặng hay nhẹ tuỳ thuộc vào thể trạng của mỗi cá nhân. Lúc
còn trẻ khoẻ, trí tuệ còn minh mẫn thì gánh nặng không phải là vấn
đề đối với người gánh. Nhưng cũng một cái gánh ấy, lúc sức khoẻ thể
chất và tinh thần không đủ thì nó trở thành một cực hình cho người
gánh. Và dĩ nhiên, cái gánh ấy là một gánh nặng.
Một người với mức lương
trung bình khá chỉ đủ để chi tiêu cho những nhu cầu tối thiểu hàng
ngày, bất ngờ một trong những yếu tố như bệnh tật, tai nạn…xảy đến,
người đó có thể trở thành “gánh nặng” cho chính mình và cho người
xung quanh. Một người với thu nhập vừa đủ để nuôi bản thân mình và
một người con, nhưng vẫn tiếp tục sinh thêm một, hai người con nữa,
thì lúc đó gánh nặng cũng sẽ hình thành…Như vậy có nhiều những yếu
tố chủ quan và khách quan đang hàng ngày trực tiếp tạo nên gánh nặng
và sự mất cân đối cho người gánh. Điều này càng trở nên phổ biến
trong xã hội “hiện đại”.
Gánh nặng về vật chất
không được giải quyết ổn thoả sẽ nhanh chóng gây áp lực lên tinh
thần, và ngược lại… Tuy nhiên, áp lực ấy đôi khi cũng cần thiết để
tạo lực thúc đẩy cho quá trình “gánh”, và nếu hợp lý người gánh có
thể điều chỉnh được lực gánh của mình. Nhưng nhiều lúc, áp lực ấy
xảy đến quá nhanh và thường xuyên, khiến người gánh lâm vào tình
trạng mệt mỏi cả về thể chất lẫn tinh thần. Và có nhiều người vì
muốn giảm bớt áp lực đã bất chấp diễn trình nhân quả, thực hiện
những hành vi “gánh” một cách tiêu cực như gian lận, tham ô, trộm
cướp, tư lợi…Như vậy gánh nặng ấy mỗi lúc một tạo ra cái vòng luẩn
quẩn cho cá nhân-vừa làm cho cái gánh này nhẹ đi thì lại ghé vai vào
một cái gánh nặng hơn, hậu quả nhiều hơn.
Nhận thức được giá trị và
trách nhiệm của bản thân, mỗi cá nhân có thể tự điều chỉnh nhằm giảm
bớt gánh nặng cho chính mình và gia đình. Đó là một trong những biểu
hiện của hành vi đạo đức, xuất phát từ lòng trắc ẩn về sự tồn tại có
ích của bản thân mình. Bất cứ một áp lực nào về thể chất và tinh
thần đều có thể tạo ra một gánh nặng. Giảm áp là một trong những yếu
tố cần thiết của quá trình tự điều chỉnh. Điều chỉnh về nhu cầu và
các quy tắc ứng xử để có một đời sống hài hoà là một phần trong tiến
trình giảm áp. Trong tiến trình ấy, biết đủ là một nguyên tắc đạo
đức căn bản để tạo ra niềm vui và sự hạnh phúc. Nếu không biết đủ
thì dù có một địa vị cao, một mức lương chót vót, người đó cũng đang
tự tạo gánh nặng cho bản thân, thậm chí gánh nặng ấy có nguy cơ làm
cho người đó quỵ ngã và không thể đứng dậy được.
Bà H là nhà giáo về hưu,
làm phong bì thuê, khi được hỏi về công việc đã trả lời: “Phải làm
một việc gì đó để cho khuây khoả, để con cháu thấy mình vẫn có ích,
và quan trọng là không để mình trở thành gánh nặng cho con”. Anh T,
thanh niên thất nghiệp, đã nỗ lực tìm được một việc làm, dù với đồng
lương thấp nhưng vẫn vui vì có thể bớt phần nào gánh nặng cho gia
đình. Ông V, 70 tuổi, vẫn hôm sớm chạy xe cho biết: “Còn sức khoẻ,
gắng chạy xe ôm để thêm một phần sữa cho cháu. Cha mẹ nó không phải
lo cho mình nhiều thì sẽ có thêm điều kiện và thời gian để chăm con
tốt hơn”…
Với đời sống kinh tế ổn
định, nhiều bậc ông bà, cha mẹ không tham gia vào một công việc cụ
thể, nhưng vẫn xem việc ‘ăn hiền ở lành” như là một yếu tố quan
trọng để làm gương, tạo dựng hạnh phúc và “để đức” cho con cháu. Họ
là những người cầm cân nẩy mực, giữ vai trò thăng bằng cho các thành
viên, đem đến sự êm ấm và hàn gắn những gì đã đổ vỡ trong gia đình.
Chính nhận thức “để đức” bằng hành vi “ăn hiền ở lành” đã giúp bình
ổn được những giá trị tinh thần cơ bản. Người làm lành mà thấy vui
chính là người không những không tạo ra gánh nặng cho mình mà còn có
thể chia bớt gánh nặng tinh thần cho người khác.
Trách
nhiệm của người gánh chính là tạo nên môt động cơ tốt cho hành động
gánh. Động cơ tốt ấy cũng là một trong những điều kiện thuyết phục
để người khác có thể chia bớt phần nào gánh nặng cho mình. “Đêm dài
với người thức, đường xa với kẻ mệt” là một ẩn dụ mà Đức Phật đã nói
đến. Nếu mỗi người phải “gánh” trong một trạng thái tiêu cực, gồng
người, mệt mỏi thì con đường đi đến niềm vui và hạnh phúc càng trở
nên xa vời. Tuy nhiên, ở vào hoàn cảnh nhất định, mỗi người đều có
thể “gánh nặng”. Câu trả lời ở chỗ, bản thân mình đã từng san sẻ
“gánh nặng” với người khác hay không?
