- Một đời sống
có ý nghĩa
- Thubten Zopa Rinpoche
- Nicholas Ribush và Glenn H. Mullin
ghi lại
- Mỹ Thanh dịch
Lạt ma Thubten Zopa Rinpoche là học
trò của Lạt ma Thubten Yeshe. Ông là một người thầy khả kính đã dạy về
con đường giải thoát cho hàng ngàn người, mà trên một trăm người đã
trở thành tu sĩ. Bài giảng nầy được ghi lại ở Tushita vào ngày 4,
tháng 7, năm 1979.
Một điều rất quan trọng mà
chúng ta trong lúc được thân người nên ráng thực hành, đó là: ráng tu tập
để được an bình trong tâm trí. Điều hiển nhiên là hạnh phúc không
tùy thuộc vào những điều kiện bên ngoài. Chúng ta có thể trắc nghiệm
được điều nầy ngay trong cuộc sống hiện tại. Hạnh phúc của chúng ta
tùy thuộc không những từ những điều kiện bên ngoài mà còn cần đến
những điều kiện ở bên trong. Nếu những điều kiện bên ngoài có thể
cho chúng ta một hạnh phúc miên viễn, thì những người giàu có chắc hẳn
được nhiều an lạc; và những ai không giàu sẽ không sung sướng hay hạnh
phúc. Nhưng cuc sống cho thấy rằng: có bao người sống rất hạnh phúc nhưng
chẳng giàu; trong khi bao kẻ giàu sang lại đau khổ. Chẳng hạn ở Ấn Độ,
có rất nhiều nhà thông thái, nhiều đạo sĩ cao thâm, và bao người Phật
tử sống một cuộc đời rất khiêm nhường nhưng đầy an lạc. Lúc mà họ
hạnh phúc nhất là lúc mà họ từ bỏ sự chạy theo cái tâm lăng xăng lộn
xộn. Sự từ bỏ ngã mạn, giận dữ, si mê, bám víu, v...v... Càng xa lánh
những thứ nầy thì trong tâm họ càng an lạc. Những đạo sĩ nổi tiếng
như: Naropa của Ấn Độ và Milarapa của Tây Tạng, chẳng có gì hết nhưng
tâm hồn họ tràn đầy an lạc. Họ đã từ bỏ cái tâm lăng xăng, nguyên
nhân của những đau khổ. Chính sự giải thoát, giác ngộ, đã đem hạnh
phúc lại cho họ. Như Milarapa, có lúc nhịn ăn cả nhiều ngày, sống trong
hang đá, nhưng vẫn được xem là người hạnh phúc nhất trần gian. Bởi
vì họ đã từ bỏ ba thứ độc: tham, sân, si; và do đó được an lạc, hạnh
phúc. Khi mà cái tâm lăng xăng lộn xộn không còn nữa, thì hạnh phúc, an
lạc hiện hữu.
Nếu hạnh phúc tùy thuộc vào những
điều kiện bên ngoài thì những nước giàu có như Mỹ chắc hạnh phúc lắm
lắm. Bao người cố gắng bắt chước Mỹ quốc vì nghĩ rằng giàu như thế
mới hạnh phúc. Riêng tôi nhận thấy rằng tôi tìm được an lạc nơi những
quốc gia thiên về tâm linh như Ấn Độ và Nepal. Ở những quốc gia nầy,
người ta dễ tìm được an lạc. Vì Ấn Độ là một nước tâm linh, nên
ta dễ tìm được sự bình an nơi tinh thần. Khi mà bạn nhìn thấy những
xã hội vật chất và những người sống trong xã hội đó, tinh thần bạn
rất dễ bị giao động. Khi mà vật chất bành trướng thì con người càng
lúc càng bận rộn và nhiều vấn đề bắt đầu xuất hiện. Con người không
còn thời gian để nghỉ ngơi, người ta bận rộn, lo lắng, và bất an. Nếu
hạnh phúc hoàn toàn tùy thuộc vào những yếu tố bên ngoài, thì những đất
nước dư ăn dư mặc như Thụy Sĩ hay Mỹ đã thực sự được an lạc, hạnh
phúc; họ đã không cãi nhau, đánh nhau, và không có bạo động. Nhưng sự
thực không phải vậy. Như thế có nghĩa là có điều gì đó thiếu sót.
Chứng tỏ rằng họ đã sơ sót trong việc tìm kiếm hạnh phúc. Về phương
diện vật chất, những nước Âu, Mỹ là hàng đầu thế giới, nhưng biết
bao là vấn đề đang tiếp tục hủy hoại sự an lành và hạnh phúc của họ.
Họ đã thiếu sót cái gì? Thưa, đó là sự trau dồi bản tâm. Họ đã lo
chạy theo những thứ bên ngoài và quên mất bản tâm, quên trau dồi mặt
tinh thần. Những nước Tây phương tiến triển rất nhanh về mặt vật chất;
nhưng vì mãi lo bên ngoài mà họ quên hẳn sự phát triển về mặt tâm
linh. Sự phát triển vật chất tự nó không phải là không tốt, nhưng sự
phát triển về tâm linh còn quan trọng gấp mấy lần. Hơn nữa sự phát
triển về mặt bản tâm có hiệu quả kiến tạo hạnh phúc lâu dài hơn hết.
Bạn không thể nào tìm được an lạc khi mà bản tâm bạn bị bỏ quên.
Khi mà lòng từ được tăng trưởng thì bạn dễ tìm được sự an bình
trong tâm hồn. Làm sao có thể so sánh được sự giàu có vật chất với
lòng từ bi bác ái, sự yêu thương, nhẫn nại, sự diệt trừ bạo động,và
sự từ bỏ cái tâm lăng xăng lôn xộn. Cho dù bạn có một núi kim cương
cũng không thể nào so sánh được với sự bình an trong tâm hồn. Kẻ sở
hữu nhiều châu báo vẫn bị chi phối bởi sân hận, tham lam... Nếu có ai
đó mắng họ, tức thì họ nổi giận và muốn chửi lại hay đánh lại. Một
người biết tu tập thì không phản ứng như thế. Họ sẽ tự nói: "Kẻ
kia mắng mình làm mình buồn khổ, và nếu mình mắng lại họ thì họ cũng
sẽ buồn, sẽ khổ như mình. Vì đã biết tu tập từ tâm, nên không mắng
chửi lại." Nếu biết nghĩ như thế thì sẽ không làm ai đau khổ. Khi
mà bạn bè của tôi nói hay làm điều gì mà tôi không thích, sự khó chịu
và bực bi bắt đầu nổi lên trong lòng, tôi muốn nói lại để làm cho họ
đau; nhưng tôi tự chủ lại và tự ngẫm , "Tôi và họ đều muốn tránh
đau khổ và mong hạnh phúc. Thế thì tôi không nên nói hay làm những điều
gây buồn phiền cho họ. Đó là tôi tu." Nhờ nghĩ như thế, cơn giận
liền tan biến như bọt nước bong bóng. Ban đầu bong bóng tựa như là một
khối đá rắn chắc, nhưng thình lình nó tan biến. Lúc đầu tưạ như là
chúng ta không thể thay đổi được quan niệm, nhưng nếu biết áp dụng phương
pháp đúng cách, thì cơn giận tức khắc tan biến như bọt bong bóng nước.
Đâu còn điều gì để mà tức giận nữa.
Bạn nên tập kiên nhẫn, đừng để
cho cơn giận bốc lên, nhớ rằng cơn giận làm cho tâm trí bất an, hủy hoại
sự thanh bình của chính bạn và luôn cả những người chung quanh cũng bị
vạ lây. Cơn giận làm mặt chúng ta xấu đi. Không cần biết bạn đẹp
như thế nào, một khi cơn giận xuất hiện thì cho dù có điểm trang khéo
đến đâu, bạn cũng không thể che dấu được sự xấu xí, hằn học
trên gương mặt. Bạn có thể nhận diện được sự giận dữ trên khuôn
mặt mọi người. Bạn sẽ sợ hãi khi mà phải đối diện với một kẻ
đang sân hận. Khuôn mặt họ lộ vẻ dữ tợn, đó là phản ảnh của sự
tức giận từ bên trong. Đó là một năng lượng có những rung động rất
xấu, chúng ta nên từ bỏ nó. Vì sân hận làm cho mọi người bất an và mất
hạnh phúc. Sự thực hành đúng chánh pháp, sự thiền định đem lại lợi
ích cho mọi người. Sự thiền định giúp cho chúng ta và mọi người chung
quanh được an lạc. Một hành động đúng theo chánh pháp làm lợi ích cho
mình, cho người. Như tôi đã nói ở trên, sự nhẫn nại quý giá gấp triệu
lần núi kim cương. Làm sao có được sự bình an của tâm hồn nếu chỉ
lo góp nhặt kim cương? Bạn còn có thể bị nguy hiểm đến tánh mạng nếu
có quá nhiều kim cương. Không thể nào chúng ta có thể so sánh được sự
tốt lành của bản tâm với sự sung mãn về vật chất.
Mọi người trong chúng ta đều muốn
an vui, hạnh phúc; đo đó chúng ta phải thực hành chánh pháp. Thực hành
chánh pháp cho đúng nghĩa không phải là tụng kinh nhiều, lễ lạy luôn
luôn và mặc áo tràng. Thực hành chánh pháp là làm tăng trưởng tâm hồn,
làm cho cái tâm được trong sạch hơn... Chúng ta có rất nhiều những nhân
tố xấu bên trong như: tâm lăng xăng lộn xộn, si mê, ngu dốt, sân hận...
và những nhân tố tốt bên trong như: tình thương, lòng bác ái, v...v...
Chúng ta ai ai cũng có sẵn những nhân tố tốt cũng như xấu. Thực hành
chánh pháp là làm tăng trưởng những cái tốt, diệt trừ những cái xấu.
Đây là một cách thực hành chánh pháp mà ta nên tu tập. Có rất nhiều cấp
bậc đau khổ, vì vậy chúng ta cần sự bảo vệ tối đa cho chính mình.
Chánh pháp như là một sợi dây thừng được quăng ra cho ai đó đang sắp
rơi vào vực thẳm. Chánh pháp bảo vệ và giữ gìn một người, không cho
họ rơi vào những thế giới đau khổ - thế giới của điạ ngục, ngạ
quỷ và súc sanh. Hơn nữa, chánh pháp bảo giúp chúng ta không rơi vào ba
đường ác khi chúng ta còn trong vòng sinh tử luân hồi. Chánh pháp giúp
chúng ta phân biệt được chánh tà và bảo vệ chúng ta cho đến lúc chúng
ta đạt giải thoát, được giác ngộ thành Phật; và sự an lạc tối thượng
là đây. Cái chết được tiếp nối ở một giai đoạn gọi là "trung
ấm" (Bardo-Tây Tạng), sau giai đoạn nầy chúng ta thác sanh một trong
sáu thế giới - Thọ sanh, sống, chết, giai đoạn trung ấm, và đầu thai.
Đây là một chu kỳ không ngừng nghỉ, chúng ta chạy quanh, lập đi lập lại
những kinh nghiệm buồn vui lẫn lộn, vì nhận thức sai lầm. Khi chúng ta
thực hành chánh pháp, chánh pháp bảo vệ và dẫn dắt chúng ta khỏi những
lầm lẫn tai hại khi ta còn trong vòng sinh tử. Chánh pháp có nhiều trình
độ, và luôn dẫn dắt, bảo vệ những ai thực hành nghiêm chỉnh. Cơ thể
và tâm trí của chúng ta luôn làm chúng ta đau khổ. Tại sao như vậy ? Bởi
vì tâm trí chúng ta chưa được giải thoát khỏi vô minh. Và khi còn vô
minh thì tâm trí và cơ thể đều chịu ảnh hưởng lẫn nhau. Cơ thể chúng
ta "khổ" khi bị nóng quá, lạnh quá, đói khát, sanh, bịnh, già, chết,
v.v... Còn có thân, thí chúng ta còn chưa thoát được những nỗi khổ nầy.
Những hạt giống đau khổ đã nằm sẵn ở trong mỗi chúng ta. Sự luân hồi
sinh tử của chúng ta là do nơi thân nầy, tâm nầy. Thân và Tâm nầy luôn
làm chúng ta lo lắng và không bao giờ để cho chúng ta yên tịnh. Thân và
Tâm cộng thêm Vô Minh, và bắt đầu từ đó là Nghiệp được tạo ra, rồi
Nghiệp đó lại dẫn dắt chúng ta đi trong vòng luân hồi.
Luân hồi là một vòng tròn như bánh
xe. Nó quay như thế nào ? Những hợp thể, thân và tâm, tiếp tục từ kiếp
sống nầy sang kiếp sống khác. Những kết tập của kiếp trước và kiếp
sau liên tục, không gián đoạn. Chúng tạo ra một vòng tròn tiếp nối, giống
như là người đi xe đạp vậy. Bản ngã cũng thế. Nó dắt chúng ta chạy
quanh từ kiếp sống nầy sang kiếp sống kế tiếp; đầu thai trở lại
theo nghiệp lực đã gieo. Cái nghiệp mà ta đã tạo ra nơi thân và tâm. Dựa
vào những dự kiện đã huân tập mà ta thọ thai nơi cõi người, súc vật,
trời hay địa ngục.... Những hợp thể đưa dẫn chúng ta đi chẳng khác
nào con ngựa chở người cỡi nó. Từ vô thủy đến nay, trải qua bao nhiêu
kiềp sống, chúng ta đã không tu tập để tự giải thoát khỏi những phiền
não, nghiệp lực. Do đó, thân và tâm chúng ta lúc nào cũng trong vòng đau
khổ, luôn lập đi lập lại những lỗi lầm đã vấp phải. Nếu chúng ta
thoát được phiền não thì không khi nào chúng ta lại lập lại những đau
khổ đã trải qua. Một khi mà giải thoát được khỏi vòng sinh tử, tức
là khổ đau chấm dứt. Khi không phải trở lại mang thân sinh tử thì đâu
cần phải có nhà cửa, quấn áo, thức ăn, và những nhu cầu cần thiết
khác. Đâu có lý do gì để lo lắng, sắm sửa, góp nhặt của cải, chạy
theo danh lợi để có cả trăm bộ quần áo, mặc vào những dịp khác nhau,
để có cả trăm đôi giầy, làm việc đầu tắt mặt tối v...v... Không
có thân thì đâu có những vấn đề nầy. Nhưng vì có thân nầy mà phải
lao tâm, lao lực suốt cuộc đời, từ lúc "mang thân" cho đến lúc
"bỏ thân"; cũng chỉ lo có bấy nhiêu. Lạt ma Tsong Khapa, một đạo
sư Tây Tạng, được tôn sùng như Bồ tát Văn Thù Sư Lợi (Manjushri), vị
Bồ tát của Trí Tuệ, trên bước đường tu tập có viết như sau: " Nếu
một người không bao giờ nghĩ đến sự tiến hóa trong vòng luân hồi,
thì không khi nào họ có thể cắt đút được gốc rễ của sinh tử."
Ví như một người hay bệnh vì ăn những thức ăn không hợp với thể tạng
của họ; nếu anh ta không chịu để ý để tránh, mà cứ ăn hỗn tạp thì
cho dù có uống bao nhiêu thuốc cũng sẽ không khỏi bệnh. Cũng như vậy, nếu
chúng ta không chịu tìm hiểu đường đi nước bước của vòng luân hồi,
thì làm sao chúng ta có thể đạt được Niết Bàn. Muốn chứng đạt Niết
Bàn phải cắt gốc sinh tử. Muốn thành công trong việc cắt gốc sinh tử
thì phải biết tu tập theo chánh pháp. Có nghĩa là chúng ta phải nhận diện
được sự vận hành của vòng luân hồi, những nguyên nhân nào đã ct
chúng ta vào vòng sinh tử. Nhờ hiểu rõ ngọn nghành, chúng ta có thể thực
hiện được những điều cần thiết để thoát vòng sinh tử. Lạt ma Tsong
Khapa tóm tắt như sau: " Tôi là một đạo sĩ đã thực tập như vậy
để được giải thoát; và tôi yêu cầu tất cả những ai đang trên đường
giải thoát nên thực tập y như vậy." Vị đạo sư nầy đã giải
thoát và khuyên chúng ta nên thực tập như người. Điều quan trọng trước
tiên là chúng ta phải có ước muốn được thoát khỏi luân hồi ; kế đến
là nhận diện luật tiến hóa trong vòng sinh tử và cuối cùng thì cắt gốc
sinh tử. Để hiểu rõ về sự tiến hóa của chu trình sinh tử, chúng ta phải
hiểu cặn kẻ về mười hai mắc xích, và những căn nguyên của chúng phụ
thuc lẫn nhau. Mười hai mắc xích nầy là nguyên nhân dẫn chúng ta chạy
quanh vòng sinh tử. Trong quá khứ, vì Vô Minh che đậy, chúng ta tích lũy
Nghiệp để rồi thọ sanh ra thân nầy. Trong cơn hấp hối, một tích tắc
trước khi lìa đời, chúng ta còn bám víu, không muốn bỏ cái thân, không
muốn chết ... Khi sang qua thân trung ấm, và kế đến là vào bào thai mẹ.
Trứng lớn dần và những cảm giác bắt đầu tăng trưởng. Sau đó, là sự
xúc chạm, phản ứng của những cảm thọ xuất hiện. Thế là sự đầu
thai bắt đầu... cho đến lúc chúng ta già...và những gì còn lại chỉ là
kinh nghiệm của cái chết. Trong cuộc sống hiện tại không có an lành; từ
lúc sanh ra cho đến lúc chết, chúng ta luôn luôn phải chịu đau khổ: đau
đớn lúc chào đời, không hài lòng với hoàn cảnh, gặp cảnh trái ngang,
có nhiều lo lắng, sợ phải xa lìa người thân, sợ mất của, sợ bệnh
hoạn, sợ tuổi già và sợ chết. Tất cả những vấn đề nầy là đều
từ nơi nghiệp lực mà ra. Nghiệp có được là từ vô minh. Bởi thế cái
gốc rễ của vòng sinh tử đều bắt đầu từ Vô Minh. Sự vô minh bắt đầu
bằng cái " TA." Cái bản ngã nầy không có thật. Nhưng vì vô minh,
chúng ta xem nó là thật, là thật hiện hữu. Vô Minh là nguyên nhân của tất
cả khổ đau. Chúng ta chỉ được Niết Bàn khi mà phá bỏ được Vô Minh
- gốc rễ của sinh tử. Nếu không nhổ được gốc Vô minh, thì sẽ không
có Niết bàn. Muốn được Niết Bàn phải nhổ gốc sinh tử, do đó chúng
ta phải thực hành theo Chánh pháp. Một khi gốc sinh tử được cắt đứt
thì Niết Bàn hiện tiền. Nhưng mà một khi đạt được giải thoát, ta phải
nghĩ đến những chúng sinh khác, trong đó có cha mẹ, anh chị em trong nhiều
đời nhiều kiếp của chúng ta.
Không có một chúng sanh nào không tử
tế với chúng ta dù trong kiếp nầy hay kiếp khác. Ngay trong hiện tại, ít
nhiều hạnh phúc của chúng ta đều tùy thuộc vào sự tử tế của những
người chung quanh. Không hẳn chỉ có loài người, mà còn có những chúng
sanh khác bị giết vì chúng ta, và một số còn làm việc cực nhọc để
cho chúng ta được sung sướng. Chẳng hạn muốn có lúa gạo, một số côn
trùng bị giết, một số người phải làm việc dưới ánh nắng gay gắt,
v...v... Do đó sự sung sướng hàng ngày của chúng ta luôn tùy thuộc vào sự
tử tế của các chúng sanh khác. Được làm người, đây là cơ hội để
chúng ta trả những ơn đó. Những con vật thì ngu dốt và không hiểu
chánh pháp. Chúng ta làm người có được cơ hội để học tập và khi đạt
giác ngộ thì chúng ta giúp những chúng sanh nầy được giải thoát. Chúng
ta nên suy ngẫm như sau: "Tôi nên ráng tu tập đạt đạo giải thoát để
làm lợi ích cho chúng sanh. Chúng sanh đã tử tế với tôi, và giúp đỡ tôi
rất nhiều. Những chúng sanh nầy đang đau khổ, trong đó biết đâu lại
chẳng có cha mẹ nhiều đời nhiều kiếp của tôi. Là con, tôi phải có bổn
phận giúp đỡ... Con đường chánh pháp là tâm từ . Và tâm từ rộng lớn
là tâm Bồ Tát, với ý nghĩ muốn thành Phật để độ chúng sanh thoát khổ.
Và đây là tâm từ mà chúng ta nên phát triển.
http://www.buddhismtoday.com/viet/ddtamly/015-doisong.htm