- HÃY TRỞ VỀ VỚI
CHÍNH MÌNH
Xã hội
loài người đang đứng trước ngưỡng cửa của thiên niên kỷ mới, có lẽ
cũng đã bước những bước đầu tiên vào kỷ nguyên mới rồi, kỷ
nguyên của thời đại khoa học công nghệ thông tin và tin học phát triển
đến đỉnh cao của nó, nhưng đồng thời cũng là kỷ nguyên có nhiều biến
động nhất về mọi lãnh vực của xã hội, mà đặc biệt là vấn đề
văn hoá đạo đức. Công nghệ khoa học phát triển đã đem lại cho đời
sống sinh hoạt của con người nhiều tiện nghi vật chất hơn, thoã mãn
nhu cầu cần thiết cho con người. Nhưng, cũng chính nó đã tạo ra không
ít những nguy hại cho xã hội, như sự biến đổi mạnh mẽ trong kinh tế,
trong sản xuất, đã làm thay đổi mạnh mẽ mọi lãnh vực hoạt động của
con người : nhiều nhân tố mới, hiện tượng mới, xã hội mới… đã xuất
hiện. Hàng loạt các vấn đề như dân số, môi trường, bệnh tật, nạn
thất nghiệp… đã nảy sinh và dẫn đến hàng loạt các tệ nạn khác như
ma tuý, tham nhũng, đạo đức xuống cấp, băng hoại hay mai một dần….
Con người lại rơi vào những lo toan, khủng hoảng.
Xã hội
ngày mỗi tiến bộ, hiện đại hoá, công nghiệp hoá... nhiều cái “hoá”
khác, và con người cũng dần “cơ tâm hoá”. Tôi muốn nói đời sống
sinh hoạt của con người đã trở nên máy móc và dần xa lạ với chính
mình. Một khuynh hướng mới xuất hiện trong thế hệ trẻ, đó là khuynh hướng
“ly tâm”. Sống quay cuồng theo guồng quay của máy móc, điện toán, vật
chất … và đã lãng quên chính mình. Sống mà không biết mình là ai, liệu
cuộc sống như vậy có ý nghĩa gì không?
Vì vậy,
những nhà giáo dục, nhà chính trị, nhà tôn giáo… những người đang
thao thức về một hướng đi cho nhân loại có được cuộc sống an lạc,
hạnh phúc cần phải ý thức rõ vấn đề thực trạng của xã hội để có
một hướng đi đúng đắn.
Theo tôi, nếu
như trước đây loài người đã để hết sức lực, trí tuệ để chinh phục
thiên nhiên, để mong làm chủ thế giới, để mưu cầu hạnh phúc (mà tôi
cho đó là mưu cầu tham dục), thì bây giờ, trong khúc quanh quan trọng này
của lịch sử, chúng ta nên giành những sức lực còn lại để chinh phục chính mình. Bởi vì, sự hỗn
loạn, khủng hoảng đã nỗi lên và tồn tại trên thế giới không phải
vì loài người không chinh phục được thiên nhiên, mà bởi vì nó đã nỗi
lên vì cá nhân không được giáo dục để tự biết mình.
Gần đây
nhân loại đã có những cố gắng trong việc thực hiện những cuộc cách
mạng, cải cách trên mọi lĩnh vực nhằm đem đến hoà bình cho thế giới.
Những sóng triều cách mạng đang lắt lay ấy, hầu hết đều hướng ra bên
ngoài. Tất cả đều thiên trọng về vật chất và cả một thế giới ‘tri
thức vật chất’. Điều đó càng làm cho dục vọng thêm lớn, sân hận
thêm nhiều – nguồn gốc của khổ đau. Họ không hề hiểu ra rằng cuộc
cách mạng chân chính có thể thay đổi được thực trạng của cuộc sống
là cuộc cách mạng hướng vào bên trong. Cuộc cách mạng tâm linh, cách mạng
với chính mình.
Mới đây,
hồi tháng 11 năm 2000, một hội nghị lớn gồm các nhà chính trị, tôn
giáo lớn trên thế giới đã được tổ chức tại Hoa Kỳ, với mục đích
như tên gọi của nó “Hội nghị thượng đỉnh về hoà bình”. Tất cả
các nhà chính trị, nhà khoa học, nhà tôn giáo đại diện cho quốc gia và
tôn giáo mình đều có quyền phát biểu và đưa ra đường hướng thiết lập,
xây dựng hoà bình cho nhân loại vào kỷ nguyên thứ ba này. Hội nghị kết
thúc với nhiều hy vọng vào tương lai tươi sáng của một thế giới đại
đồng. Trong đó, ai cũng nhận ra rằng, tiếng nói của Phật giáo thật
nhân bản và đúng đắn cho việc thực hiện mục tiêu mà hội nghị đưa
ra.
Sở dĩ phải
dài dòng như vậy là để thấy rằng, khát khao vươn đến hạnh phúc là sự
cấp thiết cần nhận diện thực trạng cuộc sống, nhận diện chính mình
là điều kiện đầu tiên để con người bắt tay vào công cuộc cách mạng
lớn, cách mạng tự thân.
Như chúng
ta đều biết, cái học của người xưa gọi là “đạo học”. Đạo học
là gì? Có thể mạn đàm thêm thế này, căn cứ vào tự dạng của chữ
‘đạo’, ghép bởi bộ ‘xước’ là đi và bộ ‘thủ’ là đầu, là
cội gốc, mà thưa rằng, ‘đạo học’ là đường về với bản gốc của
mình. ‘Đạo’ chính là con đường ‘phục quy kỳ căn’, trở lại với
căn cơ nguồn ngọn của con người muôn thuở. Nhà Phật gọi đó là ‘bản
lai diện mục’, là ‘chân tâm thường trụ’.
Như vậy,
lối giáo dục của người xưa là hướng dẫn con người trở về với chính
mình, trở về ‘bản sở’.
Sách Trung
Dung viết: “Thiên mệnh chi vị tánh, xuất tánh chi vị đạo, tu đạo chi
vị giáo”, nghĩa là, mệnh trời gọi là tánh, noi theo tánh gọi là đạo,
tu đạo gọi là giáo. Mấy câu này cho chúng ta thấy, đối tượng của đạo
hay đối tượng của giáo dục là TÁNH con người. Hiện thực cái tánh bản
nhiên đó chính là cứu cánh của đời người. Cái tánh đó ở đâu? Mạnh
Tử nói: “Tánh mệnh thiên tiên phi do ngoại thược ngã dã” – Tánh mệnh
là thiên tiên, là phú bẩm, bẩm sinh tự nội, không phải là do ngoài đúc
ra và đổ vào cho ta. Tánh ấy nằm nơi thâm
cung tâm hồn con người mà ta cũng gọi là ‘Minh đức’, cái tánh linh,
tinh tuyền, vi diệu soi sáng bao la; hơn thế nữa, là chính cái bản tánh bản nhiên của con người,
nhưng đồng thời cũng là ‘Thiên lý’, một thứ thiên lý nội khởi: “Thiên
lý tại nhân tâm”. Nói tóm, cái tánh ấy là Phật tánh nơi mỗi con người.
Và học đạo chính là làm cho hiển bày cái tánh, cái tâm này. Cho nên Khổng
Tử nói: “Học vấn chi đạo vô tha cầu kỳ phóng tâm nhi dĩ”, cái đích
lớn lao của sự học không có gì khác hơn là tìm lại cái tâm đã mất của
mình.
Như thế,
đạo Nho cũng hướng con người trở lại với chính mình, đạo Phật cũng
vậy.
Nhưng đạo
Phật nói rõ ràng hơn. Trước hết đức Phật khẳng định, tất cả mọi
chúng sanh đều có Phật tánh, đều có trí tuệ giác ngộ và đều có khả
năng sống cuộc sống thật hạnh phúc. Thế nhưng, vì tham ái và chấp thủ
mà chúng sanh không nhận thấy kho tàng trân bảo đó. Sự tham ái và chấp
thủ chính là tác dụng của vô minh, làm cho chúng ta không thấy được sự
thật của con người và vũ trụ. Sự thật đó là gì? Tất cả vạn vật
trong vũ trụ vạn hữu kể cả con người đều không - không
một tự tánh cố định, tất cả đều do nhân duyên mà sinh thành, tồn tại
và hoại diệt, cho nên bản chất của chúng là vô ngã.
Dù rằng
đó là sự thật nhưng không phải ai cũng có thể chấp nhận được sự
thật. Điều đó đã nói lên rằng, biết là khổ đau nhưng cũng không nở
từ bỏ, không nở sống cho có hạnh phúc! Tôi nói có vẻ mâu thuẫn và
không hợp lý lắm, phải không? Nhưng các bạn hãy thử nghiệm xem, đôi
khi ta tàn nhẫn với chính mình quá, biết rằng hút thuốc, uống rượu có
hại cho sức khoẻ nhưng mấy ai chấp nhận đời sống hạnh phúc, tức bỏ
thuốc, bỏ rượu. Đó là những điều đơn giản nhất. Cuộc sống này
còn bao nhiêu thứ tác hại khác, bao nhiêu hành động, lời nói và suy nghĩ
đưa chúng ta vào đoạn trường khổ đau như sát sanh, nói dối, tà dâm, trộm
cắp… Ta thử hỏi ta đã thiết tha mong cầu hạnh phúc chưa? Mong cầu hạnh
phúc mà cứ mãi hành động, nói năng, suy nghĩ những điều bất thiện thì
làm sao có hạnh phúc được, phải không ?!
Từ khi
sinh ra, tất cả chúng ta ai cũng biết rằng, mình phải chết, nhưng không
biết là lúc nào. Có ai dám chắc mình sống được bao lâu không? Thế nhưng,
chúng ta vẫn để ngày tháng trôi qua một cách vô nghĩa. Chúng ta đắm mình
trong dục lạc, trong suy nghĩ miên man, mà những niềm vui dục lạc ấy tồn
tại được bao lâu và những nghĩ suy, tính toán có lợi ích gì? Giống như
một người nông dân vừa gặt xong một vụ mùa trúng lớn. Anh ta treo những
bao thóc lên trần nhà và nằm suy nghĩ. Chà, với bấy nhiêu gia sản ta có
thể bán bớt đi để lấy tiền cưới một người vợ, ta sẽ tổ chức
đám cưới và sau đó sẽ sống một đời sống hạnh phúc, sinh con đẻ cái.
Anh ta đang miên man với những dự tính trong đầu, thì trong khi đó con chuột
đã gặm đứt sợi dây buộc những bao thóc và rơi xuống đầu anh ta, chết
tức khắc với những ước mơ đầy quyến rũ.
Trong chúng
ta ai không hơn một lần mộng mơ và suy nghĩ như thế! Nhưng rồi bạn được
những gì? Trong khi đó, hạnh phúc sẽ lập tức hiện hữu ngay đây và
bây giờ nếu bạn buông bỏ tất cả những suy nghĩ mông lung, gạt bỏ tất
cả những mưu toan mộng mị để trở về với chính mình, nắm lấy tâm
thức mình để tận hưởng bầu không khí thanh tịnh, tươi mát toả ra từ
suối nguồn tâm thức. Đó mới thực sự là hưởng thụ cuộc sống. Và
đó mới là cuộc cách mạng chân chính nhất, cuộc cách mạng tâm linh, trở
về với chính mình, với cõi giới ngàn đời yên tịnh.
http://www.buddhismtoday.com/viet/ddtamly/037-trovechinhminh.htm