- Đôi điều về gia đình Phật tử
Việt Nam
- TT. Thích Thiện Bảo
Năm 1920 phong trào chấn hưng Phật giáo khởi phát tại
Trung Quốc do Thái Hư Đại sư lãnh đạo, rồi lan tỏa đến một số nước
lân cận trong đó có Việt Nam. Từ những ảnh hưởng đó các Hội Nghiên
cứu Phật học, Hội Phật giáo, các Phật học đường, các tổ chức xã
hội từ thiện ra đời và An Nam Phật học tại Huế được thành lập. Hội
chú trọng việc giáo dục cho tầng lớp thế hệ thanh thiếu niên. Xuất
phát từ đó năm 1940 các lớp dạy về Phật học, Khổng học, Lão học
dành cho thanh thiếu niên tân học cũng được Bác sĩ Tâm Minh - Lê Đình
Thám mở ra hướng dẫn, sau đó lớp học này trở thành đoàn thanh niên Phật
học Đức Dục. Đây là lực lượng qui tụ thanh niên trí thức biên tập
tạp chí Viên Âm của hội An Nam Nghiên cứu Phật học và xuất bản sách
dành cho giới trẻ lúc bấy giờ. Đoàn thanh niên Phật học Đức Dục
cũng đã tổ chức những đoàn Đồng ấu. mỗi đoàn có khoảng 40 đoàn
sinh.
Khoảng năm 1942 Phật học Đức dục , các lớp Phật học
liên tiếp được mở, lúc đó Bác sĩ Tâm Minh - Lê Đình Thám lại có
sáng kiến thành lập Gia Đình Phật Hóa Phổ (tiền thân của Gia đình Phật
tử ngày nay) và sau đó tổ chức đại hội tại đồi Quảng Tế đánh dấu
một bước trưởng thành của phong trào Thanh thiếu niên Phật tử.
Năm 1947 sau ngày tan vở của một số tổ chức kháng chiến
tại Huế, một số đoàn sinh cũ của Gia đình Phật tử (Gia đình Phật
Hóa Phổ) đã tập họp tại trụ sở của Hội Phật học Trung Việt để
học giáo lý do quí vị tôn túc giảng dạy như : thầy Minh Châu, Thiên Ân,
Đức Tâm...nhằm xây dựng GĐHPH, cư sĩ Võ Đình Cường được đề cử
ra hướng dẫn với sự cộng tác của Phan Cảnh Tuân, Văn Đình Hy, Cao
Chánh Cựu, Phan Xuân Sanh, Hoàng Thị Kim Cúc, Tống Hồ Cầm, Đặng Tống Tình
Nhân, Lê Anh Dũng...Sau đó nhiều gia đình khác cũng được tiếp tục thành
lập như, Hướng Thiện, Gia Thiện, Chơn Trí, Hương Từ...Các trại huấn
luyện được tổ chức nhằm đào tạo những người hướng dẫn điều
khiển các gia đình, cũng từ đây danh xưng Phổ trưởng đổi thành Gia trưởng
và các đoàn đội được phân chia từng lứa tuổi như : ngành nữ, ngành
nam, ngành thiếu...
Tại miền Bắc, HT Tố Liên bắt đầu xây dựng lại cơ sở
Phật học tại chùa Quán Sứ. Năm 1949 Hội Phật học Nam Việt hoạt động
sau thời gian gián đoạn, Hội thành lập một cô nhi viên để nuôi 200 trẻ
em mồ côi do cư sĩ Nguyễn Văn Xếch và Đặng Văn Khuê chịu trách nhiệm,
các em được chia thành đoàn, đôi. Bên cạnh đó hội còn mở 2 trường
tiểu học Khuông Việt dành cho Nam sinh và Vạn Hạnh dành cho nữ sinh do cư
sĩ Lê Ngọc Quỳnh làm hiệu trưởng. Vào mỗi sáng Chủ nhật các em đến
chùa lễ Phật, tập ca hát sinh hoạt vui chơi. Cũng từ đây có một số
con em Phật tử đi chùa đã kết hợp với học sinh 2 trường hình thành GĐPHP.
Năm 1950 GĐPHP càng lúc càng phát triển, Gia đình đã tổ
chức 2 ngành nam, nữ có huynh trưởng phụ trách. Đó sau này là Gia đình
Phật tử Minh Tâm.
Tại Sài Gòn GĐPHP manh nha từ năm 1949 từ trường" Bổ
túc Học vụ Chơn Tri", sinh hoạt tại chùa Sùng Đức (Q.11). Đến năm
1950 Gia đình đổi danh xưng thành GĐPHP Chánh Giác trực thuộc Giáo hội Tăng
Già Việt Nam do thầy Thích Huyền Dung làm cố vấn.
Ngày 10/12/1948 vào dịp Tết Nguyên Đán phát động phong trào
GĐPHP đánh dấu một Phật giáo Việt Nam trong khuynh hướng phát triển đạo
Phật. Sau năm 1951 hầu hết các bước ngoặt đem đạo Phật đến với tuổi
trẻ, có thể nói đây là sự thành công lớn của Phật giáo miền Trung
và cao nguyên Trung phần đều có tổ chức của GĐPHP. Tại miền Bắc năm
1948 Hội Việt Nam Phật học đã thành lập Cô nhi viện nuôi hơn 200 em mồ
côi do cư sĩ Nguyễn Văn Xếch và Đặng Văn Khuê cũng chia thành đoàn, đại
hội đã mở 2 trường Khuông Việt dành cho Nam sinh, Vạn Hạnh dành cho nữ
sinh do cư sĩ Nguyễn Ngọc Quỳnh làm Hiệu trưởng.Vào mỗi sáng Chủ nhật
hàng tuần các em đến chùa lễ Phật, tập ca hát vui chơi.
Năm 1951 hội nghị toàn quốc của GĐPHP được triệu tập
tại Huế và danh hiệu tổ chức GĐPHP được đổi thành Gia đình Phật tử
(GĐPT). Ban Hướng dẫn khóa 1950 - 1951 được ra mắt với sự chứng minh của
Hội đồng Tăng già Trung Việt và Hội Việt Nam Phật học Trung Việt tại
chùa Từ Đàm (Huế). Trong dịp này huy hiệu hoa sen trắng trên nền xanh lá
mạ (xem hình) cũng được lần đầu tiên cho các huynh trưởng lãnh đạo
phong trào.
Sau hội nghị năm 1951 đã đặt xong nền móng thống nhất
cả nước, từ đó tổ chức GĐPT càng lúc càng lớn mạnh, nhưng do hoàn cảnh
lịch sử của đất nước, chiến tranh bùng nổ nên tổ chức GĐPT một số
nơi phải ngưng không còn sinh hoạt như ở thời kỳ đầu. Đại hội huynh
trưởng toàn quốc năm 1955 được tổ chức ở Đà Lạt và sau đó cứ 3 năm
một lần : Huế : 1958, Sài Gòn : 1961. Trong khoảng thời gian thập niên 60 GĐPT
bắt đầu bước vào thời kỳ phát triển. Các tổ chức Hội Tăng Già, Phật
học thuộc miền Nam Nam bộ được sự hợp tác của một số huynh trưởng
miền Trung vào Nam lập nghiệp. Có thể nói giai đoạn này tổ chức GĐPT từ
trung ương đến địa phương, tiêu biểu cho ý chí đoàn kết đó là Đại
hội Huynh trưởng toàn quốc năm 1961 tại chùa Xá Lợi (Q.3).
Sau năm 1975 khi đất nước thống nhất các hoạt động của
GĐPT tuy có lúc khựng lại trong tình hình xã hội còn trong thời kỳ chưa
được ổn định về các mặt như : kinh tế, văn hóa, xã hội chính trị...nhưng
có nói truyền thống của những người con Phật luôn vững niềm tin về một
tương lai. Điều đó đã khẳng định trong sinh hoạt tổ chức các trại
huấn luyện như A -nô - ma, Tuyết Sơn, A Dục, Ni Liên...các trại sinh hoạt
hè được các Gia đình tổ chức đều đặn hàng năm trong cả nước, nhất
là sau năm 1981 trong những kỳ Đại hội Giáo hội Phật giáo Việt Nam việc
sinh hoạt GĐPT được đề cập như một bức thiết cần phải được thảo
luận. Đến ngày nay tổ chức GĐPT trong cả nước đang từng bước cũng cố
và phát triển.
Một bước ngoặt lịch sử của GĐPT đã được mở ra vào
ngày 03/10/1999 những tháng còn lại của thế kỷ 21 trong phiên họp của chư
tôn đức trong HĐTS TƯ, Ban Hướng dẫn Phật tử và các Huynh trưởng của
20 tỉnh thành khu vực phía Nam có có GĐPT đang sinh hoạt các quy chế, chương
trình tu học, các văn kiện có liên quan đến hoạt động của GĐPT đã
được Giáo hội giao cho Ban hướng dẫn Phật tử tổ chức thông qua trong
phiên họp.
Có thể nói GĐPT là một tổ chức mang tính giáo dục Phât
giáo cho thanh thiếu niên Việt Nam tin Phật mang nét đặc thù của PGVN mà
không có một nước Phật giáo nào có được. Điều đó đã khẳng định
tinh thần phục vụ đạo pháp và xây dựng đất nước của tầng lớp thế
hệ Phật tử trẻ là một nhiệm vụ trong tứ chúng cảu Đạo Phật không
thể thiếu được trong tổ chức GHPGVN ngày nay.
Tài liệu tham khảo
-- Việt Nam Phật giáo Sử luận tập III cuả Nguyễn -Lang.
-- Kỷ niệm 50 năm GĐPTVN (của nhiều tác giả) .
-- Tuần báo Thiện Mỹ số 24,25,26 năm 1965.