- Vai trò và nhiệm
vụ của vị trụ trì trong thế kỷ 21
- TT. Thích Thiện Bảo
I.
Vài lời dẫn nhập
Các vị cổ đức thường nói:
"Trụ pháp vương gia, Trì như Lai tạng" (an trụ và xây dựng
ngôi nhà Phật Pháp, giử gìn phát huy Chánh pháp của Như Lai). Chúng ta
nhận thấy người đảm nhiệm vụ làm trụ trì của một ngôi Chùa rất
quan trọng, nó quyết định vận mệnh, tồn tại và phát triển của cơ sở
Phật giáo tại địa phương. Từ xưa tới nay việc Phật giáo hưng suy không
phải do tổ chức Giáo hội mạnh hay yếu mà chính là do cơ sở tự viện
có tu hay không tu. Nếu khi nào cơ sở hướng dẫn người Phật tử tại
gia hoặc xuất gia tu tập, thì Phật giáo nơi đó hưng thịnh, thì trái lại
dù cho cơ sở tự viện có phát triển về hạ tầng cơ sở như chùa to Phật
lớn, sinh hoạt hình thức bên ngoài nhưng không người chuyên tu thì Phật
pháp sẽ suy vi. Chúng ta có thể khẳng định từ xưa tới nay mọi sự
tranh chấp chánh kiến, quan điểm, phải quấy trong đạo trong nhiều thời
kỳ cuả Phật giáo, đã đi đến sự phân hóa là do thiếu tu mà ra. Điều
nầy không phải chỉ có Tăng già mà người Phật tử tại gia nếu thiếu
tu thì có tổ chức quây quần bên nhau dưới hình thức đoàn thể, ban nầy
ban kia rồi cũng đổ vỡ vì bất hoà do thiếu tu. Cho nên trong kinh Hoa
-Nghiêm, Đức Phật dạy: "Con người là hơn cả vì có thể tạo
nên những điều tốt đẹp" (nhân thị tối thắng, năng sanh chư
thiện pháp cố). Đức Phật nói như vậy chúng ta có thể hiểu ngược
lại con người là yếu tố quan trọng làm tốt, nhưng cũng chính con người
tạo những việc xấu.
Trong bối cảnh đó, có thể nói
vai trò của người làm trụ trì trở nên chính yếu trong sự nghiệp tạo
niềm tin Phật Pháp, để mọi người có cái nhìn tốt đẹp về đạo Phật.
Trái lại cũng chính vị trụ trì sẽ là kẻ "Phá kiến" một tội
trong những tội làm mất tín tâm người Phật tử tại gia, nếu như vị
trụ trì này thiếu tu. Như vậy thì người trụ trì phải làm gì trước
những nhu cầu bức thiết của xã hội ta hiện nay?
Đây có thể là câu hỏi được đặt
ra, một câu hỏi nan giải không phải ngày nay mà từ lâu rồi khi giáo đoàn
được hình thành, nhất là trong giai đoạn Phật giáo có tổ chứ飠Giáo hội!? Tất cả những người xuất gia và tại gia
nghĩ đến sự hưng suy của Đạo Phật trong sự nghiệp truyền bá chánh
pháp của Như Lai đều mong muốn Pháp giáo hưng thịnh, nhưng làm sao để góp
phần tạo sự hưng thịnh đó,là bài toán còn là một ẩn số, nếu không
có bàn tay của con người, mà quan trọng vẫn là vị lãnh đạo tinh thần
ở cơ sở. Ở đây chúng tôi người viết bài nầy không có tham vọng
trình bày một phương pháp có thể giúp vị trụ trì làm cho Phật Pháp hưng
thịnh mà chúng tôi muốn trình bày một vài suy nghĩ cho vấn đề nầy ngõ
hầu có thể góp phần giúp các vị trụ trì suy nghĩ thêm về giai đọan
Phật giáo ở thế kỷ 21.
II. Người
trụ trì với công tác hoằng pháp
Người làm trụ trì ngày nay ngoài
công việc phục vụ tín ngưỡng phải có một đời sống tâm linh, để
đưa chánh pháp của Đức Phật đi vào đời sống. Bằng phương thức truyền
bá tư tưởng của Đức Phật qua kiến thức Phật học mà mình đã thực
nghiệm, không phải ngôn ngữ của văn tự (đây là " tử ngữ"
= ngôn ngữ chế鴼/i> ) mà bằng thực nghiệm
tự thân ( gọi là " hoạt ngữ "= ngôn ngữ sống ). Đây
mới chính là cách đưa đạo Phật đi vào cuộc đời, nhằm chuyển hoá cuộc
đời. Có được như vậy Đạo Phật mới thực sự có lợi ích, nếu
không thể hiện được điều nầy thì giáo lý Phật giáo có hay có đẹp
cũng chỉ là cái xác khô không hơn không kém vì đệ tử của Ngài không
làm được những gì Ngài dạy thì làm sao dạy cho ai!. Một câu chuyện ngụ
ngôn dân gian Việt Nam kể:
" có một anh chàng bán kem đánh
răng dạo. Anh quảng cáo huyên thuyên, nào kem giúp răng không sâu, giữ cho
răng bền trắng đẹp. Khi mọi người đến mua anh nở nụ cười với hàm
răng bị sâu ăn hết nửa !!!"
Tuy câu chuyện của người quảng cáo
có vẽ buồn cười nhưng cũng làm cho chúng ta cảm thấy thấm thía. Cũng vậy,
có một số người học Phật nói Pháp rất hay, thông làu kinh, luận nhưng
lại khổ đau vì chấp chứa đầy dẫy hận thù do thiếu tu tập.
Để chấn chỉnh nhiệm và công
tác hoằng pháp Tổ Pháp Diễn đưa ra một số nhận định mà người làm
trụ trì cần phải co khi quản lý cơ sở:
Phải có tinh thần thủ xả (thủ
thiện, xả ác): luôn luôn giử gìn những điều tốt góp phần xây dựng
đạo đức của cộng đồng xã hội, nắm giử giềng mối an nguy của cơ
sở, không gì trở ngại mà nản lòng, không gì thành tựu mà tự mãn.
Phải có Nhân: Có đạo phong
của người xuất gia học đạo, phải phát triển giáo dục tín đồ, hướng
dẫn mọi người phát huy chánh tín, xây dựng tinh thần nếp sống đạo.
Phải có Minh: Giữ được giềng
mối lễ nghĩa, đặt sự an nguy của đạo lên trên sự an nguy của bản
thân, biết quyết đoán, xử dụng cận sự (người giúp việc) để lo cho
đạo, phát triển tinh thần hoà hợp tạo được quyến thuộc càng ngày
càng đông để làm công tác Phật sự lớn hơn.
Phải có Dũng: Phải là người
nhiệt tình đầy quả cảm với công tác Phật sự, không nệ khó khăn, trở
ngại, có ý chí kiên định, lập trường dứt khoát.
Bốn yếu tố trên có đủ thì
chùa chiền hưng thịnh, Phật pháp nhờ thế mà được rộng mở mọi nơi.
Thiếu một trong 4 yếu trên thời nguy, thiếu hết thời người làm trụ
trì tất hỏng, cơ sở Phật giáo khó mà蠰hát
triển.
III Thực hiện
phương châm cảm hóa lòng người
1) Có thể nói tinh thần của Đạo
Phật là nhiếp hoá (cảm hoá và nhiếp phục) để họ chuyển từ những
người không thân trở thành thân, người chống đối trở thành quyến thuộc
như ngày nay chúng ta thường nói "ĐẮC NHÂN TÂM" với 2 phương pháp:
a) Tự nhiếp: Tự thân của người
truyền đạo phải luôn luôn tu dưỡng bản thân, hoàn chỉnh nhân cách của
chính mình làm mô phạm cho mọi người xung quanh. Như kinh Pháp cú đức Phật
đã dạy:
- "Không ai làm cho chúng ta thanh tịnh
- Không ai làm cho chúng ta ô uế
- Chính chúng ta làm cho chúng ta thanh tịnh
- Chính chúng ta làm cho chúng ta ô uế."
Muốn cho mọi người theo mình việc
quan trọng trước nhất phải thể hiện "Tri hành hợp nhất hay còn gọi
Hạnh giải tương ưng" (lời nói và việc làm phải đi đôi với nhau).
Nếu không thực hiện đươc điều nầy thì con đường giáo hoá mọi người
chỉ là ảo tưởng không bao giờ thực hiện được lâu dài. Nếu có khôn
khéo che giấu ở giai đoạn đầu nhưng rồi thời gian sự thật mình cố tạo
ra bên ngoài cũng không thể phủ mắt được mọi người và sự thật .
b) Nhiếp tha: Nhiếp phục mọi người
bằng 6 cách để hướng dẫn họ trở thành những "quyến thuộc."
-Nhiếp thọ: Giữ gìn điều phục
những người mới phát tâm.
- Tăng thượng nhiếp thọ: Tùy theo
môi trường sinh hoạt mà giáo hóa mọi người càng lúc niềm tin càng được
vững chắc không lay chuyển.
- Nhiếp thụ nhiếp thọ: Chúng ta
là người lãnh đạo quần chúng phải có trách nhiệm hướng dẫn mọi
người trong việc tu tập đúng chánh pháp không để họ rơi vào đường tà.
- Đoản thời nhiếp thọ: Người có
căn tánh lanh lợi chúng ta chỉ hướng dẫn họ trong thời gian ngắn họ có
thể tiếp nhận được.
- Trường thời nhiếp thọ: Những
người có căn tánh chậm lụt, nghiệp nặꮧ chướng nhiều, đòi hỏi
chúng ta phải có thời gian kiên trì lâu dài, mới có thể cảm hoá.
- Tối hậu nhiếp thọ: Có mục đích
lý tưởng quyết theo đuổi đến cùng không bị thời gian làm nản, lòng
thối chí trên bước đường hoá độ mọi người.
Để thực hiện con đường truyền
bá Chánh Pháp của Phật được kết qủa vai trò của người giữ nhiệm vụ
trụ trì rất lớn, không chỉ đơn thuần là tấm lòng nhiệt tình mà phải
thể hiện bằng hành động sống và bảo vệ chánh pháp một cách cụ thể.
2) Thực hiện con đường cảm hoá
a) Ban cho, trao tặng để cảm hoá:
Có 3 phương cách: Tài vật, Phật pháp, tinh thần vô úy.
b) Dùng ngôn ngữ để cảm hóa: Người
làm trụ trì phải có nghệ thuật giao tiếp với những ngôn ngữ hoà ái
chúng ta có thể nói đó là những "ngôn ngữ giao tiếp."
c) Dùng Thân khẩu và ý để cảm
hoá: Qua thân giáo, khẩu giáo và ý giáo tương dung tương hợp làm lợi
ích để khiến cho mọi người khởi tâm thân thiện nhằm hưóng dẫn họ
đến với đạo.
d) Dùng sự thân cận để cảm hóa:
Chính trong sinh hoạt trong đời sống giản dị, chân thật chúng ta có thể
cảm hóa mọi người dễ dàng tùy theo hoàn cảnh sống của bản thân.
IV. Kết luận
Vị trụ trị với nhiệm vụ chăm
sóc đời sống tâm linh của một ngôi chùa, một cơ sở hạ tầng của Giáo
hội, nơi giao tiếp trực tiếp với quần chúng Phật Tử nhiều thành phần
đa dạng trong xã hội, cần phải vận dụng đời sống chánh pháp của bản
thân trong việc truyền đạo. Có nhiều phương cách khác nhau "Tùy
duyên hoá độ" không nhất thiết phải "cứng nhắc" theo một
khuôn mẩu nhất định nào vì Phật Pháp là "bất định pháp."
Nhưng nói như thế không có nghĩa là bất chấp mọi qui củ đạo đức của
người xuất gia mà chúng ta làm việc gì phải có cân nhắc và phải đem tâm
chân thật để đến với mọi người, nếu không sẽ trở thành phi đạo
đức, làm tổn thương đến Đạo mà còn làm cho sự nghiệp của chính
mình đổ vỡ.
Để kết luận bài nầy chúng tôi
xin trích dẫn lời nói của Hòa Thượng Hoặc Am Thể trong Thiền Lâm Bảo
huấn (trang494): "Đạo đức là gốc của tòng lâm, nếu người làm
trụ trì mà không có đạo đức thì đem gì để giáo hoá. Người làm trụ
trì thiếu phần học vấn thì còn có thể học tập thêm nhưng nếu đạo
đức không có thì chùa chiền (tòng lâm) sẽ bị mai một, hoang phế."
http://www.buddhismtoday.com/viet/dien/016-trutri.htm