- Hẹn nhau mùa hoa đào
sang năm
Thư pháp (calligraphy) của tôi
không xuất sắc gì mấy. Vậy mà tập viết hoài ngó cũng được. Càng viết,
chữ càng ngó được hơn. Năm ngoái (1999) trong chuyến đi Trung Quốc, anh Mộc
có đem theo nhiều giấy, bút và mực. Anh xin tôi viết mấy chục tấm để
bán lấy tiền cúng dường chùa tổ Lâm Tế ở quận Chánh Định thuộc thành
phố Thạch Gia Trang tỉnh Hà Bắc. Anh nói đa số những người trong phái
đoàn đi Trung Quốc là người Tây phương, tôi có thể viết chữ Anh. Tôi
chiều lòng anh. Trong chuyến đi, số tiền bán chữ đã lên tới tám ngàn Mỹ
kim. Phái đoàn đã cúng dường cho chùa tổ Lâm Tế, qua hòa thượng trú
trì Hữu Minh, một ngân khoản là mười ngàn Mỹ kim để giúp vào quỹ mua
thêm đất và xây cất thêm tăng viện. Hòa thượng rất cảm động. Đó
là vào khoảng tháng năm. Vào tháng chín năm ấy, tại tu viện Kim Sơn do
thượng tọa Tịnh Từ làm viện trưởng, sẵn có giấy bản các thầy và
các sư cô mua được ở trong khóa tu ở trường Đại học Santa Barbara, tôi
đã ngồi xuống viết nhiều bức, bức thì chữ Anh, bức chữ Việt, bức
chữ Hán. Các thầy và các sư cô trong phái đoàn Làng Mai đã bán được gần
hết các bức này, có bức bán tới một ngàn Mỹ kim. Tất cả đều được
đem cúng dường vào quỹ xây cất Nhà Đa Dụng của tu viện. Trong chuyến
đi hoằng pháp tới tại Bắc Mỹ, khi đến Kim Sơn, thế nào tăng đoàn
Làng Mai cũng được ở nhà hẳn hoi, chứ không phải ở lều như
trên mười năm qua, quá lạnh!
Vào lễ giáng sinh 1999, nhiều minh tinh
màn bạc nổi tiếng tại Hollywood như Marlon Brando, Jack Nicholson, Sean Penn ...
cũng nhận được những bức chữ viết của tôi do bạn hữu của họ hiến
tặng. Cả bên Trung Quốc và Đại Hàn, mỗi khi trao đổi thư pháp với
các vị tọa chủ các chùa lớn, tôi cũng viết chữ Tây cho lạ.
Chắc các bạn tò mò muốn biết tôi
viết những chữ gì. Tôi chỉ viết những chữ mà khi treo lên người ta có
thể thực tập theo được mà thôi. Ví dụ: " breathe, you are alive "
(thở đi, bạn đang là sự sống mầu nhiệm), " drink your tea "
(uống trà cho thảnh thơi và hạnh phúc đi bạn, chữ Hán là nghiết
trà khứ ), " the tears I shed yesteday have become rain " (nước
mắt ngày xưa nay đã thành mưa), " breathe and smile " (thở
đi, mỉm cười đi), " you are not a creation, you are only a manifestation "
(ngươi không phải tạo sinh mà chỉ là biểu hiện) " present moment,
wonderful moment " (an trú trong hiện tại, giờ phút đẹp tuyệt vời),
" there is no way to happiness, happiness is the way " (có con đường
nào dẫn tới hạnh phúc đâu, hạnh phúc chính là con đường), v.v.. Bức mà
Phật tử gốc Việt ưa thích nhất là bức có ba chữ " thở đi con
". Ai cũng muốn thỉnh một bức về treo trong phòng khách để khi có
chuyện bất an thì nhớ mà thực tập, còn khi bình thường mà thực tập
thì nuôi dưỡng thêm hạnh phúc đang có. Có những bức viết trọn một,
hai, bốn câu thơ hay cả bài thơ. Những câu thơ trong truyện Kiều có thể
hiểu theo nghĩa thiền quán cũng rất được hâm mộ, như câu " bây
giờ rõ mặt đôi ta, biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao " hay câu
"trời còn để có hôm nay, tan sương đầu ngõ vén mây giữa trời ",
hoặc câu " một nhà xum họp sớm trưa, gió trăng mát mặt muối dưa
chay lòng, bốn bề bát ngát mênh mông, triều dâng hôm sớm mây lồng trước
sau ". Có một cặp tân hôn xin chữ, tôi đã cho câu " trước
sau cho vẹn một lời, duyên ta mà cũng phúc người phải không ?",
đổi một hai chữ cho thích hợp.
Chữ Hán tôi viết rất ít, bởi vì hiện
giờ ít người đọc được chữ Hán và thích treo chữ Hán. Tôi thấy những
bức chữ Anh, chữ Việt hoặc chữ Pháp lộng kính treo lên cũng đẹp vô
cùng, và khi đọc thì người ta hiểu liền. Tôi cũng có viết nhiều câu
đối, câu đối chữ Việt, và cả chữ Âu Mỹ nữa! Có một bữa, tôi thấy
ông đồ xưa của Vũ Đình Liên đã sống dậy! Ông đồ xưa chỉ
viết chữ Nho, ông đồ xưa nếu bây giờ sống dậy thì viết được cả
chữ Việt và chữ Tây, và vẫn sử dụng được bút lông mực tàu như
thường. Và ông không phải chỉ dùng giấy đỏ. Ông dùng giấy đủ màu,
nhất là màu trắng ngà. Bút lông của ông được chế tạo rất nhiều kiểu,
sản xuất ngay cả ở các nước Âu châu. Tôi thấy nhiều nhà thơ Việt
Nam hiện đại đã viết thơ của mình thành bức, bằng chữ Việt, có khi
viết bằng bút lông, có khi viết cả bằng bút sắt. Tôi đã thấy nét chữ
của nhiều vị, trong đó có Vũ Hoàng Chương và Cao Tiêu. Tại sao lại chỉ
viết chữ Hán? Càng viết, chữ càng đẹp. Đồng bào và người ngoại quốc
rất thích treo những bức chữ đẹp và có ý nghĩa, bằng chữ Việt hoặc
bằng chữ nào mà họ hiểu. Cố chấp thì ông đồ sẽ chết vĩnh viễn, còn
nếu ông đồ biết thích nghi thì ông đồ sẽ sống mãi mãi. Chúng ta
không cần phải khóc ông đồ như thi sĩ Vũ Đình Liên:
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phụng múa rồng bay
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu
Ông đồ vẫn ngồi đó
Qua đường không ai hay
Gió buồn mơn mặt giấy
Ngoài trời mưa bụi bay
Năm nay hoa đào nở
Không thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?
Tôi muốn nói chuyện đạo Bụt, đạo
Bụt tại châu Á nói chung, và đạo Bụt tại Việt Nam nói riêng. Đạo Bụt
nếu không được làm mới để có thể đáp ứng với nhu cầu đích thực
của người thời nay thì đạo Bụt sẽ từ từ vắng mặt, nghĩa là sẽ
chết, như ông đồ xưa. Đại sư Thái Hư thấy được điều đó nên đã
hô hào cách mạng giáo lý , cách mạng giáo chế và cách
mạng giáo sản . Nếu chúng ta chỉ biết thủ cựu, nếu chúng ta có
quá nhiều sợ hãi, nếu chúng ta chỉ biết củng cố địa vị thì chúng
ta không thể nào làm mới được đạo Bụt. Phải giảng dạy đạo Bụt
như thế nào để tuổi trẻ bây giờ có thể áp dụng được vào trong đời
sống hằng ngày của họ, chuyển hóa được khổ đau, khai thông được bế
tắc, xây dựng lại được tình thâm. Lễ bái, cầu phước và tín mộ
không đủ. Tuổi trẻ không muốn đến chùa để chỉ đốt nhang, đốt vàng
mã, vái lạy và tụng những kinh mà họ hoàn toàn không hiểu. Buổi công
phu sáng gần hết là bằng tiếng Phạn, có tính chất của Mật Tông, mà lại
là tiếng Phạn phiên âm Hán Việt xa lắc với nguyên âm. Buổi công phu chiều
thì chủ yếu là để cầu sinh Tịnh Độ. Không mấy ai đọc được và hiểu
được kinh chữ Hán. Vậy mà ta không có can đảm đem hai buổi công phu dịch
ra quốc văn để hành trì. Ta sợ người ta đàm tiếu, chê bai là bỏ gốc
rễ. Ta có bỏ gốc rễ đâu. Ta chỉ chăm sóc và làm mới cho gốc rễ
thôi, để cho cội cây xưa có được sức sống mới đâm lên những chồi
mới, nếu không cây sẽ chết. Cách đây chừng vài trăm năm, người ta đã
từng bĩu môi chê chữ Nôm là quê mùa, là mách qué (nôm na là cha
mách qué). Người ta bảo người đứng đắn và người trí thức chỉ
dùng chữ Hán thôi. Vậy mà thi hào Nguyễn Du đã sáng tác truyện Kiều bằng
chữ Nôm và đã tạo nên được một niềm tin lớn cho quốc dân nơi khả
năng tiếng Việt. Không dùng súng đạn và gươm giáo mà thi sĩ đã xây
được thành lũy vững chãi cho nền độc lập dân tộc. Độc lập chính
trị chỉ có thể bền vững khi có độc lập văn hóa. Cụ Nguyễn Du là một
ông đồ không bao giờ già, không bao giờ chết. Hồn của cụ sống mãi
trong hồn của người trẻ bây giờ. Bài học đó há không đủ soi sáng
cho chúng ta sao? Con cháu chúng ta bỏ chùa, bỏ đạo gốc tổ tiên chạy
theo những trào lưu từ ngoài tới, lỗi đó là của ai? Làm mới đạo Bụt,
áp dụng ngay những pháp môn của đạo Bụt nhập thế (Phật tử Trung Quốc
bây giờ gọi là Nhân Gian Phật Giáo , Tây phương gọi là Engaged
Buddhism ), sử dụng ngay tiếng Việt để tụng niệm trong hai buổi công
phu, điều này rất cần thiết. Chúng ta đừng làm như ông đồ xưa, từ từ
vắng mặt trong cuộc đời. Chúng ta phải tái sinh lại ngay lập tức để
trở thành ông đồ nay. Chỉ có ông đồ nay mới làm thỏa mãn được những
nhu yếu của người ngày nay. Từ thế kỷ 14, vua Trần Nhân Tông và thiền
sư Huyền Quang đã thấy được sự thực này. Các vị đã bắt đầu sáng
tác bằng tiếng Việt, sử dụng chữ Nôm. Ở Triều Tiên, ngày xưa cả nước
đi theo đạo Bụt. Vào đầu thế kỷ này, chỉ còn dưới 50% dân chúng là
Phật tử. Giới trẻ đi theo ngoại lưu nhiều như thác lũ. Lý do là đạo
Bụt bên đó quá bảo thủ và rất còn kỳ thị phụ nữ. Ta cầu xin các vị
tôn đức trong sơn môn ta nghĩ lại cho con cháu được nhờ. Đạo Bụt không
thể không được hiện đại hóa. Tại Tây phương, nhiều người đang muốn
cho đạo Ky Tô được hiện đại hóa, nhưng họ chưa thành công vì thái độ
thủ cựu và giáo điều của giới chức sắc bề trên. Nhiều nhà thờ vắng
bóng tín đồ. Người xuất gia rất hiếm. Chỉ vì tại người ta bảo thủ
quá, không chịu làm mới; không chịu cách mạng giáo lý và giáo chế. Đạo
Bụt có tinh thần cởi mở tự do, dễ làm mới hơn nhiều. Ta có thể
thành công trong vài thập niên nếu chúng ta tỉnh thức.
Ông đồ xưa ơi, xin ông mau mau sống dậy.
Cơ hội đã đến. Xin ông hãy chuẩn bị tái sinh. Hẹn ông cùng có mặt
ở mùa hoa đào năm tới:
Sang năm hoa đào nở
Sẽ thấy ông đồ xưa
Với hình hài rất mới
Sống động hơn bao giờ.
Chúng ta không có lý do gì để không
thành công.
http://www.buddhismtoday.com/viet/dien/henmuahoadao.htm