Chúng tôi không nghĩ rằng nếp sống
văn hóa Việt Nam là nếp sống đẹp nhất , hay nhất mà các dân tộc khác
đều phải bắt chước theo . Không ! Chúng tôi biết là chúng tôi có thể
học được rất nhiều cái hay cái đẹp từ các truyền thống văn hóa
khác , và chúng tôi tin rằng cộng đồng nhân loại phải duy trì được tính
đa dạng của nền văn hóa thế giới . Tuy nhiên chúng tôi cũng muốn đem
những cái hay cái đẹp của nền văn hóa Việt Nam ra để chia sẻ và cống
hiến cho các bạn khắp nơi . Tại Làng Mai, nơi chúng tôi sống chung với
nhau , chúng tôi chia sẻ sự thực tập sống hạnh phúc thảnh thơi trong giây
phút hiện tại với mọi người , chúng tôi giúp mọi người thấy được
tính tương quan tương duyên của mọi hiện tượng và chúng tôi cũng giúp
mọi người thấy được là ai trong chúng ta cũng có tổ tiên tâm linh và
huyết thống , và tổ tiên chúng ta luôn luôn đang có mặt một cách hiện
thực trong từng tế bào cơ thể của chúng ta , dù đó là tổ tiên huyết
thống hay tổ tiên tâm linh . Con người một khi không tiếp xúc được với
gốc rễ của mình thì không còn có thể sống có hạnh phúc . Vì vậy , nếp
sống thờ phụng tổ tiên , ý thức rằng mình là sự tiếp nối của tổ
tiên , rằng con cháu ở đâu thì tổ tiên ở đó là một nếp sống truyền
thống rất đẹp rất lành của văn hóa Việt Nam mà chúng tôi đã chia sẻ
với rất nhiều người bạn tới từ những phương trời văn hóa khác nhau
. Chiều hướng toàn cầu hóa sẽ có thể làm cho mất đi tính đa dạng
của các nền văn hóa thế giới , vì vậy trong giấc mơ Việt Nam , chúng
tôi quyết tâm gìn giữ bảo hộ những nền văn hóa địa phương . Có những
người trong chúng tôi có cảm tưởng rằng toàn cầu hóa nghĩa là Mỹ hóa
, và điều này thật là một sự đe dọa cho nền văn hóa đa dạng của nhân
loại .
Khả năng chuyển hóa và biến
dưỡng
Văn hóa Việt có những điểm đặc
sắc giúp cho người Việt tiếp thu được những tinh hoa của các nền văn
hóa khác mà vẫn không đánh mất bản sắc riêng của mình . Chúng ta từ một
ngàn năm trước tây lịch đã được tiếp xúc với văn hóa Ấn Độ , sau
đó được tiếp xúc với văn hóa Trung Hoa , và trong những thế kỷ gần
đây lại được tiếp xúc với nền văn hóa Tây phương . Vì chúng ta đã
có bản sắc riêng cho nên chúng ta đã không bị đồng hóa bởi một nền
văn hóa nào , trái lại chúng ta đã làm giàu được cho nền văn hóa chúng
ta bằng cách chuyển hóa (bio-transform) và biến dưỡng (metabolize) được những
cái hay cái đẹp của các nền văn hóa đó . Biến dưỡng mà không phải
là đồng hóa . Có được những bản sắc riêng , văn hóa ta có thể hành
xử như một cơ thể (organism) và như vậy mới có khả năng biến dưỡng
như thế .
Một nét rất đặc biệt trong ngôn
ngữ ta là tiếng Việt không có từ je và tu của Pháp hoặc
I và you của Anh hoặc wo và ni của Hoa . Đại
danh từ tôi mà chúng ta sử dụng thực ra chỉ có nghĩa là người
phụng sự ( votre serviteur , your servant), và đại danh từ ông chỉ
có nghĩa là tôn xưng người kia lên hàng trưởng thượng ( ông là bố của
cha). Người Việt trước khi nói chuyện với nhau phải thiết lập một
liên hệ gia tộc mới có thể nói chuyện được . Ta chỉ có thể gọi người
kia là mẹ , là cha, là anh , là chị , là cô bác , là ông bà , là em hay
cháu , chứ không thể gọi họ là you hay là tu được . Và
ta cũng phải hoặc là cháu , là em , là con, là chú hay là bác chứ không thể
là je hay I .
Nhiều làng xóm của ta đã được
thi ết lập bởi những gia đ ình lớn , và khi lên xóm Thư ợng hay qua xóm
Đoài , gặp ai, ta cũng thấy là người cùng một gia tộc . Ai cũng là bác
cả, anh hai , chị ba hay là chú tư của ta. Không ai là người dư ng nước
lã . Và đ ình làng là nơi tụ họp của đại gia đ ình , vị thần hoàng
là người được tôn kính như một người cha có khả năng hướng dẫn và
bảo hộ cho tất cả dân chúng trong làng và vì vậy lễ tế thần mỗi năm
là một cơ hội để mọi người nhận diện nhau như thành phần trong một
gia đ ình lớn . Ngoài đ ình làng ta còn có nhà thờ họ và chùa cũng là
những nơi mà ta đến với nhau để nhận diện nhau như những người cùng
có một gốc gác huy ết thống hay tâm linh . Ai cũng thấy rằng mình là sự
tiếp nối của tổ tiên , tổ tiên có mặt trong mình , mình có mặt trong tổ
tiên và mình có mặt trong những thành phần khác trong cộng đồng cũng
như mọi thành phần khác của cộng đồng đều có mặt trong mình . Vì vậy
cho nên không thể có việc nồi da xáo thịt , củi đậu nấu đậu, mà chỉ
có chuyện chị ngã em nâng , lá lành đùm lá rách , và giấy rách phải giữ
lấy lề . Chính tuệ giác ấy và tinh thần ấy giúp ta tiếp thu và biến dưỡng
được những yếu tố văn hóa khác trên thế giới . Chính tuệ giác ấy
và nếp sống ấy đã tạo thành bản sắc của nền văn hóa Việt , chính
những cái ấy giữ cho chúng ta còn là chúng ta, và chính những cái ấy là
những gì mà ta có thể chia sẻ cho những người anh em thuộc các nền văn
hóa khác .