- Bốn
chữ “Cửu Huyền Thất Tổ”
- mang
ý nghĩa gì trong văn hoá Việt Nam?
Kính
chào quý Thầy và quý đạo hữu,
Tôi thường
nghe đến bốn chữ "Cửu Huyền Thất Tổ", vậy bốn chữ này mang
ý nghĩa gì vậy trong văn hoá Việt Nam?
Kính chúc
quý đạo hữu thân tâm thường lạc.
Kính chào
thân ái,
Ánh Quang.
*******
Kính chào cư
sĩ Ánh Quang,
Chúng tôi
xin trình bày lần lượt hai vấn đề mà cư sĩ đã nêu:
1)
Ý nghĩa của bốn chữ “Cửu Huyền Thất Tổ”
Câu hỏi của
cư sĩ làm chúng tôi phải tra khảo lại các từ điển Phật học và Hán học,
hơn thế nữa, chúng tôi còn nhờ Đại Đức Thích Minh Nghị hiện đang du
học tại Trung Hoa tra khảo giúp nơi các bộ từ điển lớn của Trung Hoa,
nhưng cũng không thấy từ nguyên của bốn chữ này. Như chúng ta biết, phần
lớn các thuật ngữ Hán Việt đều được người Việt tiếp thu thông qua
các cuộc giao lưu văn hoá, tôn giáo Hán - Việt qua nhiều thời đại.
Nhưng bốn chữ này, chúng tôi nghĩ là do các nhà Sư Việt Nam sáng tạo,
không hề chịu ảnh hưởng văn hoá của Phật giáo Trung Quốc hoặc Ấn Độ.
Không biết
bốn chữ nầy được xuất hiện trong văn bản nào sớm nhất, nhưng theo
chỗ chúng tôi biết, bốn chữ này xuất hiện trong tác phẩm Sự Lý Dung
Thông viết bằng thể thơ song thất lục bát của Thiền sư Hương Hải
(1728 - 1715) được Tiến sĩ Lê Mạnh Thác đã dày công biên khảo và dịch
lại, cho in chung trong Toàn Tập Minh Châu Hương Hải (Nhà Xuất bản TP. HCM,
2000). Phía sau cuốn sách có in toàn bộ tác phẩm và ngữ lục của Thiền
sư bằng chữ Hán. Tác phẩm Sự Lý Dung Thông (trang 416) cũng nằm trong phần
phụ lục này, có đề cập đến bốn chữ này trong hai câu thơ:
- "Thích
độ nhân miễn tam đồ khổ
- Thoát
cửu huyền thất tổ siêu phương "
(Ðại ý
là giáo lý đức Phật Thích-ca hoá độ chúng sanh để thoát khỏi ba đường
khổ: địa ngục, ngạ quỷ và súc sanh, và có khả năng cứu thoát cửu
huyền và thất tổ được siêu thăng).
Có lẽ vì
câu trên quá cô đọng nên bản Việt ngữ của Tiến sĩ Lê Mạnh Thát
(trang 392), vẫn giữ nguyên như vậy, và phần dưới có chú thích ngắn gọn
về bốn chữ "cửu huyền thất tổ" như sau:
"Cửu
huyền: Chín đời: Cao, tằng, tổ, cha, mình, con, cháu, chắt, chít. Thất tổ:
Bảy đời: Cao, tằng, tổ, cao cao, tằng tằng, tổ tổ, cao tổ."
Mặc dầu
trong các từ điển, chúng tôi không thấy có chữ "huyền" nào có
nghĩa là "đời" cả, nhưng qua quá trình Việt Hoá, chữ nầy được
hiểu như là "đời", và có lẽ nên dịch là "thế hệ"
thì chính xác hơn.
Chín thế hệ
trên, nếu phiên âm bằng chữ Hán thì được viết như sau: Cao - Tằng - Tổ
- Khảo - Kỷ - Tử - Tôn - Tằng - Huyền. Như vậy, nếu lấy thế hệ mình
làm chính thì tính ngược lên bốn đời và tính xuống bốn đời thành ra
chín đời.
Một vị Hoà
Thượng mà người viết có duyên học hỏi đã giải thích rằng, sở dĩ gọi
chữ "Huyền" ở đây vì chữ "Huyền" trong "cửu huyền"
này vốn có nghĩa là "đen", vô lượng kiếp chúng sanh luân hồi sống
chết, khi thân xác này rã rời, phân ly, trả về cho tứ đại, những chất
tinh tuỷ xương máu và thịt tan rã, huỷ hoại đều biến thành màu đen nên
gọi là "huyền". Bởi chín thế hệ vần xoay, sống chết như vậy
nên gọi là "cửu huyền".
Thất Tổ:
Là bảy ông tổ. Tổ là Ông nội của đời mình; đi ngược lên sáu đời
nữa gọi là thất tổ.
Như vậy,
chữ "cửu huyền" bao quát hơn chữ "thất tổ". Vì "thất
tổ" chỉ cho các thế hệ đi trước, còn "cửu huyền" không
những chỉ cho bốn thế hệ trước mà còn nhắc đến bốn thế hệ sau nữa.
Chính vì vậy, nơi thờ phụng những vị quá vãng còn được gọi là
"Nhà Thờ Cửu Huyền" (viết bằng tiếng Việt), thỉnh thoảng
dùng bốn chữ "Cửu Huyền Thất Tổ" (viết bằng chữ Hán). Quý Tăng
Ni miền Nam và miền Bắc cũng dùng cụm từ này để chỉ cho nơi thờ ông
bà, cha mẹ mình nhiều đời, nhưng không phổ biến rộng rãi, các vị thường
dùng từ "hương linh" chỉ người đã khuất, và nơi thờ các hương
linh ấy được gọi là "bàn linh". Các tịnh xá thuộc hệ phái Khất
Sĩ dùng từ "Cửu Huyền" hoặc cả "Cửu Huyền Thất Tổ"
chỉ cho nơi thờ những người đã quá vãng.
2)
“Cửu Huyền Thất Tổ” trong nền văn hoá Việt Nam
Theo cách
nhìn tổng quát, văn hóa có hai phần đặc trưng, đó là văn hóa vật chất
và văn hóa tinh thần. Nền văn hóa vật chất bao gồm các lĩnh vực thuộc
khoa học kỹ thuật. Văn hóa tinh thần bao gồm các lĩnh vực thuộc học
thuật, tư tưởng, tôn giáo và các loại hình giải trí, nghệ thuật
Cách biểu
hiện lòng tôn trọng, nhớ ơn và biết ơn ông bà cha mẹ nhiều đời nhiều
kiếp qua việc thờ cúng của người Việt Nam thuộc loại hình văn hoá
tinh thần. Cách tôn kính, thờ cúng này không phải ở Việt Nam mới có,
mà từ thuở nhà Hạ (2183-1752 trước TL), Thương/ Ân (1751-1112 trước TL),
Chu (1111? – 249 trước TL) bên Trung Hoa cũng đã có nghi lễ thờ cúng ông
bà tổ tiên rồi. Các vua chúa thường đi tế Giao (cúng trời đất) ở một
nơi được xem là linh thiêng, hoặc cúng tổ tiên trong Thái Miếu. Nền văn
hoá Việt Nam thời cổ và trung đại cũng vậy. Các vua chúa thường đi cúng
tế nơi Thái Miếu, nơi đền thờ các vị khai quốc công thần. Còn người
dân dã thì thường thờ ông bà cha mẹ tại nhà và làm lễ cúng giỗ hàng
năm.
Điều đáng
nói ở đây, là nền văn hoá tinh thần nầy đã được duy trì, phát huy
và thấm sâu vào lòng dân tộc Việt Nam dù trải bao biến thiên lịch sử.
Không phải đất nước nào cũng duy trì được nền văn hoá quý báu này.
Trung Hoa, một trong 3 cái nôi văn minh nhân loại thời cổ, đến khi Cách Mạng
Tân Hợi năm 1911 thì nền văn hoá tinh thần bị hạ bệ, nhất là giai đoạn
“Cách Mạng Văn Hoá” thì tinh thần “ăn trái nhớ kẻ trồng cây”, “uống
nước nhớ người đào giếng” hoàn toàn bị xoá sổ, mà thay vào đó là
nền văn hoá của “Mao Chủ Tịch”.
May mắn
thay, văn hoá Việt Nam, dù trải bao thăng trầm lịch sử, nhưng đạo lý:
“Sang đò nhớ ơn người chèo chống, nằm võng nhớ ơn người mắc dây”
vẫn được khắc sâu trong tâm khảm người Việt, vẫn ấm áp trong tiếng
hát hời ru con muôn thuở:
- “Nước
chảy ra thương cha nhớ mẹ
- Nước
chảy vào thương mẹ nhớ cha”.
Lời cuối, cầu chúc cư sĩ thân tâm thường lạc và
tinh tấn trong mọi thiện sự.
http://www.buddhismtoday.com/viet/hopthu/cuuhuyen-thatto.htm