- Gương Soi
- Dr. Akong Tulku Rinpoche
- Diệu Liên dịch
Bác sĩ Akong Tulku Rinpoche là một
thiền sư đạo hạnh của dòng Karma Kagyu, Phật giáo Tây Tạng. Ngài đã đến
phương Tây vào 1963, và cùng với Chogyam Trungpa Rinpoche, thành lập nên Trung
tâm Thiền Tây Tạng Kaguy Samye Ling ở Aùi Nhĩ Lan, một trung tâm Thiền Tây
Tạng lâu đời nhất ở phương Tây. Ngài cũng là một bác sĩ đã được
huấn luyện về y học dân tộc Tây Tạng.
Khi chúng ta đi tìm hạnh phúc ở
bên ngoài, đó là một sai lầm. Ta có thể tìm đến bao điều mới lạ để
làm giàu thêm kinh nghiệm sống của mình, ngay cả đi du lịch khắp nơi trên
quả địa cầu, nhưng rồi ta vẫn nhìn mọi việc bằng con mắt ‘cũ’ của
mình. Chính những tư duy và cảm thọ của chúng ta tạo nên cái nhìn về
thế giới ta đang sống.
Khi ta cố gắng thay đổi thế giới
theo cái nhìn hay sự mong mỏi của riêng mình, chắc chắn là ta sẽ thất bại.
Nếu trời đang mưa, ta không thể bắt trời nắng chỉ bằng ao ước;
nhưng điều ta có thể làm được là nhìn lại mình, để xem cái gì trong
ta khiến ta thấy khó chịu vì mưa. Điều đó không có nghĩa là ta phải
thay đổi cá tính của mình -chúng ta đã có cá tính rồi. Nói một cách thực
tế, cái chúng ta cần là một tấm gương soi cho ta biết ta thực là ai, và
ta có thể sửa đổi như thế nào để được tốt hơn.
Từ bấy lâu nay, chúng ta có khuynh
hướng tạo cho mình nhiều khuôn mặt (mặt nạ). Mổi khuôn mặt cho một
hoàn cảnh khác nhau, nhưng chúng ta chưa bao giờ tự soi gương mặt thật của
mình có thể vì quá cận ảnh thì khó nhìn cho rõ. Ngược lại chúng ta hay
nhìn người chung quanh, và khi nhìn thấy một gương mặt đẹp đẽ nào đó,
ta hình dung ra mình cũng như thế.
Tuy nhiên, ‘mặt nạ’ của ta cũng
có lúc bị rơi xuống, hay ta quên không mang nó lên, lúc đó ta mới thoáng
thấy hình dáng thực sự của nó ra sao. Thường thì sự thật quá đau lòng
đến nỗi ta không thể chịu đựng được. Ta vội vả che đậy nó lại.
Vì chúng ta đã quen thay đổi mọi thứ đến nỗi ta không thể chấp nhận
chính chúng ta. Trong lúc đó, dưới tấm mặt nạ, gương mặt thật của ta
đang thối rửa vì thiếu không khí, ánh sáng, vì chúng ta không bao giờ nghĩ
đến việc lau chùi nó cho sạch sẽ.
Bề ngoài ta có vẻ như là một người
tốt, nhưng chính con người bên dưới chiếc mặt nạ mới cần được
thanh tịnh hóa. Nếu thật sự tâm ta trong sáng, thì ta rất hữu ích cho những
người ở chung quanh ta. Tuy nhiên, giả bộ tốt bên ngoài, mà bên trong xấu
xa, thì không ích lợi gì cho chính ta và kẻ khác.
Đằng sau tấm mặt nạ là cái Ngã
ta cần phải hiểu và tu sửa. Tất cả chúng ta đều mang một tên gọi là
‘Tôi’ nhưng thật ra ta không hiểu mình là ai. Khi ta ban cho ai một thứ
gì, dầu là một mẫu bánh mì nhỏ, là ta đã nghĩ mình quá tốt, quá hữu
ích, đến nỗi ta cứ nhớ mãi đến hành động đó một thời gian dài. Ngược
lại, nếu ta làm điều gì xấu, ích kỷ, ta cố gắng quên nó ngay lập tức.
Chúng ta có khuynh hướng tạo nên một hình ảnh giả tạo về con người mình
để tự an ủi bản thân. Hành động tự lừa dối mình rất khó để kiểm
soát -đó là lý do tại sao ta cần cái gương soi.
Ở Tây tạng, có một vị đại sư
rất nổi tiếng, Ngài Lodro Thaye Jamgon Kongtrul Ripoche, đã nói về vấn đề
nầy như sau: "Khi tôi nhìn các vị truyền giáo, tôi thấy bên ngoài họ
có thể ăn mặc lịch sự, nói năng hoạt bát, nhưng khi tôi nhìn vào tâm họ,
họ giống như những con rắn độc. Mỗi khi họ gặp hoàn cảnh khó khăn,
hay trở ngại, lúc đó tâm thực sự của họ mới hiện ra. Giống như các
con rắn độc sẽ cắn dầu bên ngoài thấy nó điềm tĩnh, họ cũng sẽ hành
động như thế nếu có điều gì đó cản trở, đe doạ họ".
Điều đó, dĩ nhiên không có nghĩa
hể rắn là xấu; rắn có khả năng để trở thành xấu hay tốt, nhưng vì
lòng sợ hãi, ghen ghét hay u mê, nó có thể trở nên nguy hiểm khi nó cảm
thấy bị đe dọa. Cũng thế, khi chúng ta nhìn thấy cái xấu trong ta, do vô
minh tạo nên, chúng ta có thể và phải sữa đổi nó thành trí tuệ. Khi
chúng ta có thể quay vào bên trong để tự soi tâm mình, và thanh tịnh hóa
tâm, là ta đã tìm được con đường đạo, và tất cả mọi hoàn cảnh
bên ngoài tự nhiên trở thành dể dàng để ta ứng phó bằng những phương
cách tích cực và hữu hiệu.
Điều quan trọng là ta phải có
thái độ công bằng đối với những gì ta nhìn thấy trong gương. Chỉ nhìn
thấy những mặt xấu thì cũng tai hại và vô ích như chỉ nhìn thấy những
mặt tốt đẹp của ta. Chỉ nghiêng về những mặt tiêu cực của cá tính
có thể dẫn đến trạng thái trầm cãm nặng nề và tuyệt vọng. Chúng ta
có thể quan sát mình trong gương soi mà không kết án những gì ta thấy hay
muốn đập vỡ cã gương. Ngược lại, ngó lơ hay che dấu những mặt xấu
của chúng ta, chỉ làm cho chúng thêm sức mạnh, dẫn đến những dồn nén
bên trong, để rồi một ngày nào đó nó vỡ tung.
Ngày nay phần lớn nhân loại đều
phẫn nộ trước vũ khí hạt nhân, trong khi đó có một loại vũ khí hạt
nhân khác lúc nào cũng hiện hữu trong tâm ta. Mỗi ngày, cái Ngã tạo nên
tự ái, ganh tỵ, sân hận, ham muốn, căm hờn, dẫn đến sợ hãi và xung
đột ở mọi mặt, làm hại cho chính chúng ta và cả tha nhân. Để vô hiệu
hóa vũ khí hạt nhân hay các phản ứng của nó, không thể chỉ việc đem
chôn giấu nó và ước muốn nóù sẽ biến mất đi. Cũng thế để dập tắt
những động lực xấu xa trong ta, ta phải tháo gở, làm tiêu trừ chúng với
sự cẩn trọng và khéo léo, bằng những phương tiện của lòng từ và
tình thương. Công việc khó khăn nầy cần được làm với lòng kiên nhẫn
và thái độ không bám víu.
Những gì chúng ta đã học được
bằng cách nhìn vào ‘gương’ có thể rất hữu ích trên con đường tu đạo,
nhưng trước hết chúng ta phải biến chúng thành một phần trong kinh nghiệm
sống của ta, chứ không phải là một cái gì riêng rẽ. Vì nếu ta không
thực sự hòa tan vào trí tuệ và tình thương vừa được khơi dậy, thì cũng
giống như chúng ta vừa mang một chiếc mặt nạ mới.
Nên nhớ tất cả những khám phá của
chúng ta phải được áp dụng vào thực tế. Không ích lợi chi nếu ta bỏ
ra một tiếng đồng hồ ngồi suy gẫm về việc buông bỏ lòng ghen ghét,
nhưng khi vừa hết giờ ngồi thiền, ta lại để bị lôi kéo vào những
tình cảm ghen ghét thì thật hoài công. Những gì ta đã suy gẫm phải được
áp dụng vào đời sống hằng ngày, vào những hoàn cảnh ta phải đối mặt
trong cuộc đời.
Thêm nữa cho dầu ta có thể học hỏi,
sưu tầm rất nhiều pháp, với tất cả lòng chân thành, nhưng nếu chúng
không liên hệ hay có thể được ứng dụng trong hoàn cảnh riêng của ta
thì cũng vô ích. Giáo dục trường lớp và các khả năng tri thức có thể
phần nào giúp ta hiểu và đương đầu với nhiều hoàn cảnh trong đời;
nhưng có được một tâm rộng mở thì quan trọng hơn.
Dầu trong mỗi chúng ta ai cũng đều
có khả năng thông cảm và yêu thương, nhưng nếu ta không phát triển những
đức tính nầy cũng như không đem chúng áp dụng vào cuộc đời, thì cũng
bằng như không có. Một kẻ giàu mà không biết xử dụng đồng tiền của
mình, cũng không bằng người nghèo mà biết cách dùng tiền một cách hữu
ích.
Vì thế ta cần có chánh niệm, xử
dụng những gì ta có một cách hữu hiệu. Thí dụ, chỉ biết đến tình cảm
ghen ghét bên trong ta, chưa đủ. Ta còn cần phải có sự cố gắng và khéo
léo để điều phục, hoán chuyển nó. Bằng cách đó, lòng tự tin và sức
mạnh của ta được tăng trường, cảm tưỡng nghèo nàn và vô ích sẽ biến
mất, nhường chỗ cho sự giàu sang của tâm hồn và lòng tự trọng. Nếu
ta tiếp tục xử dụng chiếc gương soi, dần dần ta sẽ nhận rõ được
những sự tiến bộ của mình, chứng tỏ có có sự phát triển tâm linh,
và những đau khổ chúng ta phải chịu đựng trước đó sẽ dần dần biến
mất.
Từng bước, từng bước một, ta sẽ
có thể xác định và làm vô hiệu hóa những chất độc nội tâm, những
trạng thái tiêu cực của tâm đã khiến cho cuộc đời càng thêm khó sống.
Không ai có thể làm chủ được thế giới bên ngoài, nhưng chúng ta có thể
đánh bại sân hận, tự ái, ham muốn, lòng căm ghét và ganh tỵ... Những
chướng ngại đã khiến chúng ta thêm xa cách với cuộc sống. Khi đã khuất
phục đưọc chúng, lúc đó ta sẽ không còn cảm thấy cuộc sống đối
nghịch với ta. Chúng ta sẽ thấy dể chịu với chính mình, với thế giới
quanh ta, và ta sẽ có thể giúp đở người quanh ta. Tất cả mọi người,
mọi việc đều trở nên thuận lợi, hữu ích đối với chúng ta, cũng
như ngược lại.
Sống với một chiếc gương soi luôn
ở trước mặt, không phải là chuyện dễ, nhưng để hiểu và giải quyết
những vấn đề của chúng ta trong cuộc sống, ta cần phải chịu đựng một
số khó chịu, bực bội. Sức mạnh của thói quen khiến chúng ta dể phán
đoán và cố sữa đổi người khác, vì thế phải đối mặt với chính lổi
của mình để sữa đổi chúng có thể làm chúng ta cảm thấy e sợ. Cũng
là điều tự nhiên khi ta sợ điều ta chưa biết; hướng giải quyết là
phải tìm hiểu và làm bạn với chính mình, giống như người luyện tập
thú, trước hết phải lấy được lòng tin của con vật.
Phuong pháp để tu sữa bản thân nầy
không là những lời nói dể dãi đầu môi, nó phải được xuất phát từ
trong lòng một cách chân thành, quyết liệt. Vậy chúng ta hãy bắt tay vào
việc phân loại những vấn đề của mình. Chúng ta phải chế ngự tâm và
rèn luyện chính mình. Nếu không ta sẽ tiếp tục thấy cuộc đời khó sống,
đổ lổi cho người và hoàn cảnh khi có việc làm chúng ta phiền hà, bực
bội. Lúc đó ta lại phải phân loại hàng triệu người để đối phó,
không phải một. Vì thế thay vì cố gắng thay đổi người khác, ta hãy
‘nhìn vào gương soi’, và sửa đổi chính mình.
Diệu Liên Theo The Mirror
http://www.buddhismtoday.com/viet/khac/026-soiguong.htm