- Học kinh (9)
- Chúng Tôi Học tiếp Kinh Hoa Nghiêm
- (Sơ Lược về Triết Lý Hoa Nghiêm)
Hôm nay ACE
chúng tôi mới được thực sự đi vào giáo lý Hoa Nghiêm. Trước hết , chúng ta phải lược sơ qua
"lịch sử thuyết giảng kinh Hoa nghiêm" cũng như nguồn gốc kinh
Hoa Nghiêm mà chúng ta chưa đề cập tới được-trong bài học trước ( chỉ
mới bàn qua về tên Kinh) .
Theo truyền
thuyết của Phật Giáo Ðại thừa và cũng theo Ðại sư Trí Khải (
538-597), sau khi thành đạo, chưa vội rời Bồ Ðề đạo tràng đức Phật
Thích Ca Mâu Ni với Pháp thân Tỳ Lô Giá Na, cùng chư đại Bồ Tát chứng
giải thóat môn, tuyên thuyết kinh Hoa Nghiêm để hóa độ hàng thượng thừa
Bồ tát; sau đó mới đến hàng nhị
thừa . . .nhưng vì giáo lý Hoa Nghiêm
quá cao, nên ngài phải giảng"hạ
thấp xuống" cho hợp với căn cơ của chúng sanh . Lịch sử thuyết giảng Kinh của đức thế Tôn vì vậy, được
chia làm 5 thời :
*Thời Hoa Nghiêm :
21 ngày , giảng về sự hình thành của vũ trụ vạn hữu để độ cho hàng thượng thừa Bồ tát.
*Thời Lộc Uyển
(tức thời A Hàm) : 12 năm, giảng các bộ kinh A Hàm, giảng về Tứ Diệu
Ðế, 12 nhân duyên, 37 phẩm trợ đạo v..v.. để độ cho hàng nhị thừa (
thanh Văn, Duyên Giác)
*Thời Phương Ðẳng
: 8 năm, giảng về giáo nghĩa tánh Không, Như Lai Tạng, Chân Như. . . qua các
kinh Lăng Già, Duy ma Cật, Lăng Nghiêm, Thắng
Man v..v.. để độ cho hàng sơ phát
tâm Bồ tát.
*Thời Bát Nhã: 22
năm, giảng về chân lý Không của vạn pháp qua các bộ kinh Bát Nhã và Kim
Cương để độ cho hàng quyền thừa Bồ Tát
*Thời Pháp Hoa
& Niết Bàn: 8 năm, xác nhận Phật
tánh vốn có trong mọi chúng sanh và ai cũng có thể thành Phật trong tương
lai, không phải chỉ những người có căn bản trí tuệ mới thành Phật
được, qua các bộ kinh Pháp Hoa & Niết Bàn.
Nói riêng về
Kinh Hoa Nghiêm, đã có 9 hội giảng
kinh Hoa Nghiêm tại 7 địa điểm khác nhau :
*Hội thứ nhất tại
Bồ Ðề Ðạo Tràng do Bồ tát Phổ Hiền làm hội chủ .
** Hội thứ hai tại điện Phổ Quang Minh ,
do Bồ Tát Văn Thù làm hội chủ
***Hội thứ ba tại cung Trời Ðao Lợi do
BT Pháp Tuệ làm hội chủ
****Thứ tư, tại cung Trời Dạ Ma, BT Công
Ðức Lâm là hội chủ
*****Thứ năm, tại cung Trời Ðâu Suất, Bồ
tát Kim Cương Tràng là hội chủ
******Thứ sáu, tại cung Trời Tha Hoá, Bồ
tát Kim Cương Tràng là hội chủ
****** Hội thứ bảy, tại điện Phổ Quang
Minh, đức Thế Tôn là hội chủ
********Hội thứ tám, tại điện Phổ Quang Minh, Bồ tát Phổ Hiền
là hội chủ
*********Hội thứ 9, tại rừng Thệ Ðà ,
do đức Thế Tôn và thiện hữu đều là hội chủ.
Cũng theo truyền
thuyết, trong 9 hội Hoa Nghiêm này, đức Thế Tôn chỉ giảng vài phẩm ( A
Tăng Kỳ, Như Lai Tùy Hảo Quang Minh Công Ðức ) mà thôi .
Về nguồn
gốc kinh Hoa Nghiêm, sau khi đức Phật nhập diệt khoảng 600năm, do Long
Thọ Bồ tát ( Nãgãrjuna), kinh Hoa Nghiêm mới được lưu truyền bằng Phạn
văn.
Mặc dù đạo Phật
được truyền vào Trung Hoa từ thế kỷ thứ 1 nhưng bộ kinh Hoa Nghiêm phải
300 năm sau mới chính thức được dịch từ chữ Phạn ra chữ Hán, do các
ngài Phật Ðà Bạt Ðà la (Buddhabhadra) người bắc Thiên Trúc đến Trung
Hoa vào đời Ðông Tấn (317- 419), ngài Thật Xoa Nan Ðà (Sikasananda) người
nước Vu Ðiền ( Kotan), và ngài Bát Nhã (Prajna) người nước Kế Tân (
Kaboul) đến Trung Hoa vào đời nhà Ðường ( 618-907) . Ngoài ra còn những bộ Luận, Sớ giải ,
Vấn đáp, Huyền ký v..v.. luận giảng
về nghĩa lý kinh Hoa Nghiêm có giá trị đặc biệt của các ngài Ðỗ Thuận
Thuyết, Trí Nghiễm, Pháp Tạng, Trừng Quán (Thanh Lương) , Tuệ Uyển, Tông
Mật ( Khuê Phong) v..v..
Ở nước ta,
bộ Kinh này không hiểu được truyền vào từ thời nào nhưng Thầy Trí Tịnh
đã dịch ra tiếng Việt từ năm 1965 và Thầy có dặn muốn nghiên cứu đầy đủ hơn thì xem thêm bộ
Hoa Nghiêm Ðại Sớ của Tổ Thanh Lương và Thập Huyền Môn của Tổ Hiền
Thủ. ACE chúng tôi, một câu chữ Hán
cũng không viết nỗi, và thấy 4 cuốn Kinh Hoa Nghiêm này cũng đủ "khiếp"
rồi, chỉ mong đọc từ trong này mà hiểu được phần nào giáo lý Hoa
Nghiêm là thấy an ủi mãn nguyện, chưa có dịp ngó thấy mấy cuốn Kinh Thầy
bảo đọc thêm nữa ! ! J J !!
Về nội
dung triết lý kinh Hoa Nghiêm
, ACE chúng
tôi nhắc nhở nhau (như đã biết ở lần học đầu tiên) : giáo nghĩa Hoa
nghiêm được đức Phật và chư pháp thân đại sĩ thừa oai thần của Phật
tuyên dương nên cảnh giới Hoa Nghiêm là cảnh giới "bất tư nghì giải
thoát," nên mỗi lời, mỗi câu trong Kinh đều lấy toàn thể pháp giới tánh làm lượng,
nên tất cả Giáo,Lý, Hạnh , Qủa nơi đây đều dung thông vô ngại, nên cũng
gọi là "vô ngại pháp giới"
Muốn đi vào
thế giới "trùng trùng duyên khởi" của Hoa Nghiêm mà không bị lạc
đường, chúng ta cần phải biết 4 pháp giới và 6 tướng. 4 pháp giới cũng là 4 cấp bậc mà hàng
Ðại thừa Bồ tát tuần tự tu chứng ; đó là :
1. Lý vô ngại
pháp giới
2. Sự vô ngại
pháp giới
3. Lý sự vô ngại
pháp giới
4. Sự sự vô ngại
pháp giới
Trong thế
gian, mọi sự vật hiện tượng được bao gồm trong bốn loại pháp giới
( tứ pháp giới - vừa kể trên ) và sáu dạng xuất hiện ( lục tướng). Mỗi "pháp" đều có đủ 6 tướng
: tổng tướng-biệt tướng; đồng tướng - dị tướng; thành tướng - hoại
tướng; ta thường nghe gọi tắt là "tổng-biệt, đồng-dị, thành-hoại"
ACE chúng tôi
lần lượt trình bày trước Chúng những
điều thu thập được từ "tứ pháp giới" và "lục tướng"
này:
1) Trước hết
là Sự Pháp Giới, sự pháp giới là
thế giới của tự nhiên, bao gồm mọi hiện tượng, sự vật của trời
đất, vũ trụ, vạn vật. . . tất cả biểu dương sức sống mãnh liệt khởi
lên từ một nguồn năng lượng duy nhất là Chân Như. Sở dĩ gọi là "pháp giới" vì
các pháp đều có tự tánh riêng ( hình dáng, tính chất, kích thước, trọng
lượng v..v..); nhưng khi dùng trong nghĩa rộng, pháp giới là vũ trụ rộng
lớn, là không gian bao la.
2) Lý
Pháp Giới, là bản thể - là
thể tánh chân thật của tất cả các pháp, còn nhiều tên gọi khác như là: pháp giới tánh, chân như , pháp thân, thực
tướng, "bản thể chân không của vạn pháp" hay " bản lai
diên mục" của mỗi chúng sanh.
3) Lý Sự
Vô Ngại Pháp Giới, là thế giới của
hiện tượng và thế giới của bản thể không mâu thuẩn, ngăn ngại nhau. Sự nhờ lý mà thành, lý nhờ sự mà hiển
bày. Trong Lý có Sự, trong Sự có Lý. Sự là "sắc" Lý là
"không"; nói rằng " Lý Sự vô ngại" cũng đồng nghĩa với
nói "Tâm tức vật," "Tinh
thần tức vật chất ở thể lõang, mà vật chất là tinh thần ở thể cô
đọng lại" hay nói theo ngôn ngữ vật lý "Năng lượng là khối lượng"
[ công thức của A. Einstein : E (năng
lượng) = khối lượng x(bình phươngcủa tốc độ ánh sáng) ]. Lý & Sự không chỉ là không ngăn ngại
mâu thuẩn nhau mà còn không thể tách rời nhau , ví như sóng và nước ; thật
vậy, ngoài nước làm sao có sóng ? Nước nổi lên thì thành sóng, Sóng tan
thành nuớc. Lý ( chân không) và Sự (
diệu hữu) đan nhau chằng chịt không thể tách rời nên mới nói"
Chân không chẳng rời diệu hữu" Ðó cũng là lý do mà chúng ta thường
thấy chư Phật- đại diện là đức Thế Tôn của chúng ta- và chư Tổ không
bao giờ trả lời "có" hay " không" của ngoại đạo khi họ
hỏi về thượng đế, sự hình thành của vũ trụ, về nguyên nhân đầu
tiên , v..v. .mà các ngài chỉ nói về Duyên Khởi, 12 nhân duyên v..v.. Lý và Sự tuy hai mà một, tuy một
mà hai , nên nói "đồng" hay " dị" đều không đúng, đó
chỉ là 2 mặt của cùng một sự vật, một hiện tượng hay một vấn đề.
Ví dụ, về mặt bản thể thì sóng chính là nuớc nhưng trên mặt hiện tượng sóng không phải
là nuớc; ta có thể nói rõ hơn bằng một ví dụ cụ thể : một chiếc
tàu lướt đi nhẹ nhàng trên nước nhưng có thể bị chìm , bị gây tổn
thương vì sóng lớn, có phải không ? Chơn
Tâm ( "Tâm bình thường" ) là nước và tâm tham, tâm sân, tâm si
là sóng đó ; phải không các bạn ? Ðó là lý do tại sao ta thường nghe nói
"phút truớc là Ma, phút sau là Phật" vì tâm thanh tịnh là Phật
mà tâm tham sân si là Ma rồi ( vì nó dẫn ta đi vào các đường ác! )
Lý và Sự
trong mỗi pháp đều viên dung vô ngại, nên trong vạn pháp cũng viên dung
vô ngại - ví dụ như nước với sữa, có thể hoà tan vào nhau, tạo thành
một thể duy nhất. Ấy gọi là trạng thái " tự tại vô ngại, viên
dung", trong cái thể "tương tùy, tương sinh, tương tức, tương nhập"
Do đó, nếu chúng ta sống với điên đảo mộng tưởng, với "tuy tìm
quá khứ, mơ ước tương lai" hay với tâm chấp ngã, thị phi, luôn thấy có "ta" có "người,"
" người xấu , ta tốt"" người dở ta hay" v..v.. thì tâm luôn bất an, phiền não, có khi
đau khổ vì yêu-ghét, kỳ thị, thù hận . . .
vì thấy đủ thứ chướng ngại, sai biệt ; trái lại, nếu chúng ta tập nhìn cuộc đời
với cái nhìn của Hoa Nghiêm , thấy được "tất cả chúng sanh đều
đồng một thể tánh chơn thật - đó là Phật tánh trong ta- thì ta sẽ
không còn vướng vào vòng thị phi điên đảo làm tổn hại lòng từ bi và
trí tuệ của ta nữa . Chúng ta sẽ thấy ngay cái "đồng" cụ thể
nhất của chúng sanh, đó là "tham sống sợ chết, tham vui sợ khổ" Ðó là lý do mà đức Khổng Tử đã dạy"
Cái gì mình không muốn thì đừng làm cho người khác" ("Kỷ sở bất
dục vật thi ư nhân" ) và ACE chúng ta thì nhắc nhở nhau " mở rộng
lòng thương tôn trọng sự sống" hay
" sáng cho người thêm niềm vui, chiều giúp người bớt khổ." Quả thật hạnh phúc hay đau khổ đều do
lối tư duy mà ra - vì chính là Ý chỉ đạo mọi hành động về thân và
miệng đó mà !!
Vì Thể (lý)
và Tướng( sự) và Dụng viên dung nên công dụng của vạn hữu biến hoá
ra vô cùng mầu nhiệm, kỳ diệu đến nỗi có nhiều người trên thế giới
này nghĩ rằng phải có bàn tay của một vị "thượng đế" hay
"thần linh" tối cao mới làm phép thần "thiên linh linh, địa
linh linh" , mới biến hoá ra được. Một khi biết được những đặc
tính tương tùy, tương sinh, tương tức, tương nhập của vạn pháp và với cách nhìn được
chỉ bày trong kinh Hoa Nghiêm, chúng ta không còn lạ lùng với "thế giới
bừng sáng" của Hoa Nghiêm ở cảnh giới "Bất tư nghì giải
thoát" trong đó vắng mặt của tư duy đầy ngã tính thường tình, vắng
mặt của tham ái và chấp thủ. . . . Thế giới quả nhiên là tuyệt vời và tươi đep biết bao khi chúng ta nhìn thấy
được " tất cả chúng sanh đều là Một và mỗi Một Chúng sanh là Tất
cả ?" nghĩa là không còn ranh giới giữa Ta và Người, nước ta , dân
ta và nước khác, dân khác v..v.. Có
phải đó là lúc "Thế giới hoà bình chúng sanh an lạc" , không
còn chiến tranh khủng bố, không còn trộm cắp giết người, không còn
nhà tù, trại giam v..v.. gì nữa cả,
không còn cả địa ngục nữa, có phải không ?
Chữ " ngã" nhỏ xíu này mà có khả năng phá hoại hơn
hằng triệu tấn TNT vì nó đã làm nổ nhiều vùng trên quả đất , làm
nhiều triệu người chết do chiến tranh của kỳ thị, thù oán . . . mà nó
đã gây ra !
4) Sự sự
vô ngại pháp giới : Giáo lý Hoa Nghiêm
dạy rằng tất cả mọi pháp đều trống rỗng, rằng hai mặt của Không
là Tĩnh( Lý) và Ðộng ( Sự) đều cùng lúc
tồn tại, xuyên suốt vào nhau, không ngăn ngại. Mỗi hiện tượng đều đòng nhất với
hiện tượng khác. Sự sự vô ngại
pháp giới nói lên rằng mọi sự vật hiện tượng trong thế gian tuy thiên
hình vạn trạng nhưng vẫn ăn khớp nhau, nuơng tựa lẫn nhau, dựa vào nhau
mà có ( "cái này có mặt vì cái kia có mặt, cái
này sinh vì cái kia sinh, cái này diệt vì cái kia diệt" ) . Ví dụ thời gian
và không gian dung thông với nhau. Vật
lý học cổ điển chia ra thời gian và không gian ra thành như là 2 đại lượng
khác nhau, được đo bằng những đơn vị khác nhau ; đơn vị của thời
gian là giây đồng hồ ( second = sec.) còn đơn vị của không gian là đơn vị
của chiều dài ( centimet, mét, km, v..v..). Ngày
nay, với khoa học tương đối của
Einstein, với ngành vật lý không gian, với "không gian Tóan học n chiều" v..v.. người ta không còn tách riêng thời
gian và không gian nữa . Thật vậy,
ví dụ muốn nói về khỏang cách giữa mặt Trời, mặt Trăng hay một ngôi
sao nào đó với quả đất, người ta không còn nói là mấy triệu triệu
kilômét nữa mà nói là mấy "năm ánh sáng" hay là mấy trăm năm ,
mấy triệu năm ánh sáng v..v.. " - đó là khoảng cách mà ánh sáng phải
mất thời gian bao lâu mới đi đến ( vận tốc ánh sáng là
300.000km/sec.)Danh từ "quang niên" hay "1 năm ánh sáng" là khoảng
cách ánh sáng đi trong 1 năm (1 năm =
365x 24x 3600sec. ) vậy 1 quang niên hay 1
năm ánh sáng = 3000.000x365x24x3600 (km) =
9 triệu triệu km = 900 tỷ km .
Nói cách khác, giữa thời gian và không
gian không còn ranh giới nữa, và bản thân chúng không còn là 2 đại lượng
khác nhau nữa. Ngòai ra như ta đã biết
trong bài học ở mục thứ 3) trên đây "Lý Sự vô ngại pháp giới":
năng lượng và khối lượng cũng chỉ là một nữa mà ! Tương tự như vậy, vật lý học cổ điển với Descartes cho
rằng ánh sáng được truyền đi theo đường thẳng, nhưng vật lý học hiện
đại với Fresnel, Huyghens, Pflanck v..v.. lại chứng minh rằng ánh sáng được
truyền đi theo đường hình sin dưới dạng những làn sóng và những hạt
( photon) nữa. Thật ra ánh sáng đã
có tự muôn đời, còn những lý thuyết về ánh sáng thì chỉ là những lối
nhìn của những nhà khoa học, như những người mù rờ voi, trong nhiều thế
kỷ vẫn chưa rốt ráo được sự thật về ánh sáng. Tuy nhiên, ít ra cho dến
nay người ta đã đi đến kết luận là những lý thuyết về ánh sáng
không hề mâu thuẩn nhau ngăn ngại nhau vì sóng hay hạt, đường thẳng hay
đường hình sin chỉ là 2 mặt biểu hiện của ánh sáng mà thôi - dây là
điều mà đức Thế Tôn đã thuyết giảng từ cách dây mấy ngàn năm trong
nôi dung "sự sự vô ngại" của kinh Hoa Nghiêm rồi vậy. J J !!
5)
Về Lục Tướng:
Lục tuớng là 6 mối
liên hệ giữa cái "Tất cả" (= "cái toàn thể") và cái
"Một" ( = "cái riêng lẻ") trên 3 mặt Thể, Tướng và Dụng.
Ngài Pháp Tạng (643- 712) đã đưa ra một
ẩn dụ nổi tiếng để giải thích về 4 loại pháp giới và 6 tướng xuất
hiện : đó là hình ảnh một con sư tử bằng vàng. Sư tử biểu hiện cho thế giới hiện tượng
(Sự) ; Vàng là biểu hiện của bản chất (Lý ). Vàng không có hình dáng
nhất định nhưng xuất hiện duới dạng nào cũng được. Ở đây, Tổng tướng là toàn
bộ các chi tiết làm thành một tướng trạng đồng nhất ( là tòan bộ
con sư tử bằng vàng) ; Biệt tướng là các phần nhỏ
của tổng tướng (= các chi tiết, các bộ phận của con sư tử: đầu, mình,
bờm, chân, v..v..) các chi tiết này dều khác với tổng tướng, có hình
dáng và chức năng riêng ; đó là tổng và biệt = mối tương quan
giũa cái toàn thể và các chi tiết của cái toàn thể ấy .
Ðồng tướng: tuy các bộ phận
khác nhau nhưng chúng lại hoà nhau trong một tổng tuớng, chúng có liên hệ
hữu cơ chặt chẽ với nhau, không thể tách rời nhau. Dị tướng: sự khác nhau giữa các bộ phận về tướng
trạng của chúng ( = hình thể và chức năng ) ; vậy Ðồng và Dị =
mối tương quan giữa những bộ phận của cùng một tổng thể và mối
liên hệ giữa chúng với tổng thể .
Thành
tướng: sự kết hợp của
các chi tiết, các bộ phận để tạo thành sự vật hay hiện tượng nào
đó (tổng thể ) ; Hoại tướng: sự tan rã của một sự vật hay hiện tượng
do các bộ phận không còn kết hợp với nhau nữa . Vậy Thành và Hoại = mối liên hệ của
tổng thể với các bộ phận của nó về mặt hoạt động và tác dụng.
Tóm lại, nói
đến "Tổng, Ðồng, Thành" là nói về mặt bản thể bình đẳng
viên dung tự tại vô ngại giữa các pháp về mặt "Tĩnh" ; còn nói đến "Biệt, Dị, Hoại"
là nói về mặt hiện tượng muôn màu muôn vẻ, trong đó mọi sự vật hiện
tượng phơi bày những hình tướng & tác dụng khác nhau , nhưĩng đặc
tính riêng biệt, độc đáo của các pháp, tức là nói về mặt "Ðộng"
vậy.
Ðó là những
bài học mà ACE chúng tôi thu nhận được trong buổi học thứ 2 về Kinh
Hoa Nghiêm.
http://www.buddhismtoday.com/viet/kinh/