- Sự
phát triển Phật giáo ở phương Tây
- Ursula
Gauthier
- NGUYỄN
BÁ VIỆT & CÔNG BẢY dịch
-
Hiện
nay, có 5 triệu người Pháp theo Phật giáo. Nhưng thật sự là Phật giáo
hay Thiền học? Một hệ thống triết học - tôn giáo mang tinh thần bất bạo
động, lòng khoan dung và sự tự chủ, có từ 2500 năm trước là giáo lý của
Đấng Giác Ngộ, có thể bị các tín đồ mới ở phương Tây biểu lộ như
một kiểu mốt thời thượng, do sự tiếp cận hời hợt và sự đơn giản
hóa vụng về?
Ursula
Gauthier đã làm một cuộc nghiên cứu trong giới tân tín đồ để tìm hiểu
động lực chủ yếu của họ, cùng với việc khôi phục lại tính chân thật
lịch sử và tinh thần của một trong những chuyển biến lớn lao của
nhân loại.
Những
người đệ tử đã tiếp cận với Phật giáo đều có chung một nhận định
rằng sau nhiều năm tìm tòi nghiên cứu, họ đã cảm nhận được chân lý
sâu xa, và không còn tranh luận nữa, rằng họ đã “ngộ”. Nhưng ngộ
điều gì? Một con đường, một bậc thầy, một cõi đích thực, một thực
tại, một chân lý về cảm thụ...
Tuy
nhiên, không một ai bảo rằng họ đã tìm thấy một tôn giáo. Phải chăng
đây là hậu quả của khuynh hướng chống giáo quyền tiềm ẩn trong lòng
người Pháp, khiến họ không thể tuyên xưng đức tin, và nhất là thú nhận
việc cải đạo của họ? Hoặc là do ảnh hưởng của trào lưu thời đại
mới (new age), thấm nhuần lòng sùng bái các giá trị tinh thần?
Thật
sự là đại đa số Phật tử Pháp, ngay cả những người dấn thân nhất,
cũng thích nhấn mạnh đến “đời sống nội tâm”, đến sự tìm kiếm
những giá trị tinh thần, hơn là quan tâm đến phương diện tín lý, giáo
điều của tôn giáo. Đó là chưa kể đến số đông tín đồ yêu thích nụ
cười thánh thiện của Đức Đạt Lai Lạt Ma và tin tưởng vào thuyết
luân hồi. Dẫu sao, qua cuộc hạnh ngộ này, các tín đồ mới cũng đã
nói lên quá trình tìm đến đạo của họ, gồm nỗ lực tìm kiếm, những
biến đổi trong cuộc đời họ.
Bà
Marie, một nghệ sĩ 40 tuổi, đã vui sướng tuyên bố: “Tôi đã tìm thấy
quanh mình nhiều tha nhân tuyệt vời hơn lúc trước”. Từ một năm nay, bà
thường lui tới Thiền viện Rigpa, đã làm công quả ở đây. Bà đã tìm
thấy đúng vị trí của mình. Thời thanh niên, bà là người rất sùng mộ
Chúa Jésus đến độ bà có ý định vào dòng tu. Bà đã từng đọc Lão Tử,
Khổng Tử, Vệ Đà, Kinh Thánh. Và trong nỗi khát khao chân lý, bà cũng đã
tìm hiểu Ấn giáo, Yoga, các giáo phái khoa học, Hội Tam điển... Cuối cùng,
bà gặp Đức Đạt Lai Lạt Ma, người mà bà hết lòng sùng kính.
Tuy
nhiên, chính Sogyal Rinpoché mới là người đã khai tâm, chỉ lối cho bà
tìm đến Đấng Giác Ngộ, bằng phương pháp giảng dạy giáo lý của
ngài. Bà nói: “Ngài đã biết cách trình bày giáo lý của Đức Phật với
người phương Tây”. Nhưng thực sự bà Marie đã theo đạo chưa? Bà khiêm
tốn tuyên bố: “Tôi đang còn trên đường tiếp cận với đạo”. Điều
chắc chắn là từ ngày tiếp cận với đạo của lòng từ bi, bà đã trở
thành một người tích cực với công việc bố thí. Bà đã thoát ra khỏi
ốc đảo của nghề nghiệp để tham
gia làm việc thiện, lập nhóm bạn trẻ giúp các bệnh viện, làm công quả
trong các thiền viện.
Nhưng
cũng có những Phật tử Pháp không ngại ngùng khi tuyên xưng tín ngưỡng của
họ. Tông Soka-Gakkai (Nhật Liên tông) gồm có 10.000 Phật tử, là tông phái
Phật giáo mạnh nhất ở Pháp hiện nay. Phái này xuất phát từ Nhật Bản,
nơi đó họ có đến 10 triệu tín đồ, và đã du nhập vào châu Âu từ
nhiều thập niên qua. Với giáo lý rất cụ thể, họ chủ trương cải thiện
đời sống tâm linh và vật chất của những người tu tập.
Nhà
xã hội học Pháp Louis Hourmant nhận định: “Khác với nhiều tông phái
khác muốn tạo ra hình ảnh của lòng khoan dung rộng lớn và lảng tránh việc
đã nhập vào phương Tây nhiều giáo thuyết khác nhau, tông phái Soka ố
Gakkai không ngần ngại tuyên bố rằng họ là tông phái Phật giáo chính thống
duy nhất”.
Như
vậy, có phải tùy thuộc vào khuynh hướng, giáo lý, đẳng cấp và lòng
nhiệt thành khuyến tu mà người ta công nhận sự cải đạo của họ? Nhà
nhân chủng học Lionel Obadia không tin như vậy. Ông cả quyết rằng tông
phái này sẽ bám rễ ở phương Tây.
Trong
Phật giáo Tây Tạng, người ta theo đạo mà không phải dấn thân vào những
giá trị tinh thần mới mẻ nào, bởi họ đã có kinh nghiệm thuần thục rồi,
còn đối với các tông phái mới thì vẫn còn những điều mới lạ”.
Vào
giữa thập niên 70, những vị Lạt ma đầu tiên đã đến Pháp và đã tạo
ra một phương thức truyền giáo mới. Có lời truyền tụng rằng: khi Bồ
Đề Đạt Ma rời phương Đông, thì Bồ Đề Đạt Ma sẽ xuất hiện ở
phương Tây.
Giáo
sư Olivier Raurich, Chủ tịch Hội Rigpa, cho rằng mọi người cần tiếp cận
với Phật giáo, một tôn giáo có khả năng giải phóng con người, mà
không cần phải giam mình trong các tu viện. “Tôi đã không tìm ra ý nghĩa
đích thực của cuộc đời trong xã hội phương Tây”. Ông đã tìm kiếm
chân lý trong đạo Thiên Chúa, nhưng giáo lý có quá nhiều điều “phải làm
thế này, không được làm thế kia”. Ông thích thực hành thiền định và
đã tìm thấy trong Phật giáo Tây Tạng “những phương pháp làm biến đổi
tâm tính ích kỷ của mình, chứ không phải là những mệnh lệnh luân lý”.
Phật
giáo Tây Tạng hiện nay chiếm 70% giới Phật tử Pháp, nhờ coi trọng vai
trò của thụ cảm và biết sử dụng những kỹ thuật tiết chế, diệt dục.
Ba
năm trước, thương nhân Alain hứng chịu một cuộc tình duyên đổ vỡ, đã
quyết định nương nhờ cửa Phật một thời gian ở Thiền viện Karmaốling
tại Savoie. Ở đây, Alain đã học cách “hành thiền”. Những câu chú
trên miệng của người cải đạo biểu thị một nghi thức pháp điển, bổ
sung cho sự thiền định hoặc việc tụng các bài kinh. Alain tâm sự: “Hiệu
quả của Thiền mạnh mẽ đến độ vẫn tạo ra tác dụng, dù người ta
chẳng biết gì về giáo lý. Năm hay sáu giờ thiền định mỗi ngày, thật
tuyệt diệu!”. Trong hoạt động thương mại của mình, từ lâu Alain đã
không còn một ước mơ nào nữa. Điều gì đã khiến cho anh trở nên nồng
nhiệt như vậy? “Thiền đã giúp tôi dẹp bỏ mọi dục niệm. Tôi học tập
cách nhận chân đức chính trực và khiêm cung. Trước đây, tôi vốn tính
hay cáu kỉnh, nhưng nay đã tìm thấy được sự bình an của tâm hồn, điều
mà tôi không thể tìm thấy bất cứ nơi đâu. Tôi đã nương thân cửa Phật,
sống trong giáo luật và sống cùng Tăng chúng”.
Alain
tu tập thiền định, đọc kinh sách, học giáo lý tại Đại học Phật giáo
Âu châu (UBE), nhưng vẫn tự xem mình chỉ là một “Phật tử nửa vời”
(bouddhiste bricoleur): “Có lẽ đúng vậy, tôi đã không trọn hiến cả
thân tâm, như một Phật tử chân chính”.
Nhưng
Phật giáo không phải là một hình thức thiền đạo, cũng chẳng phải là
một thứ triết lý vô ngã. Vậy phải làm thế nào để dung hợp với Phật
giáo mà không phản lại với giáo lý của Đức Phật cũng như không chỉ
là trò học đòi bắt chước mù quáng? Thiền sư Eric Rommeluère là một
trong những “Phật tử trí thức” băn khoăn suy ngẫm về điều đó. Năm
19 tuổi, Eric xuất gia, vào sống ở thiền viện, 20 năm sau, ngài trở
thành một Thiền sư nổi tiếng, Phó Viện trưởng Học viện UBE, và là
thành viên của nhiều Học viện Phật giáo khác ở châu Âu.
Là
một Thiền sư, Eric đã quyết định không tuân thủ theo truyền thống vì
truyền thống. Khác với các bậc thầy đầy quyền lực khác, thường ngồi
trầm tư trước mặt các đệ tử rồi đứng lên sửa sang áo xống, Eric
thích tập hợp một nhóm đệ tử để truyền dạy giáo lý cho họ, nhưng
vẫn cùng ngồi tĩnh tọa và diện bích như các đệ tử của ngài. Noi gương
vị thầy Tokuda, ngài kết hợp việc học tập với kinh nghiệm tu thân, một
sự lựa chọn hiếm có trong thiền môn ở Pháp, đôi khi nó biểu thị sự
chống lại khuynh hướng duy trí. “Ở Pháp, đa số các trung tâm Phật
giáo đều cóp nhặt những nghi thức Á Đông, khiến cho sự hành đạo tôn
nghiêm lại mang sắc thái dân gian”.
Như
vậy Phật giáo ở phương Tây cần được mô phỏng như thế nào? Phải cập
nhật hóa giáo lý cũng như các nghi thức ra sao? Eric phát biểu: “Chúng ta
có khai sinh ra một tông phái xa rời nguồn cội vì có một hệ thống giáo
lý chắp vá hay không? Đó là cuộc tranh luận đang được làm sáng tỏ ở
Pháp”. Với những vấn đề nêu trên, Eric đã tìm kiếm sự biểu đồng
tình ở các quốc gia phương Tây khác, như Mỹ, Anh..., nơi mà Phật giáo đã
du nhập vào rất sớm. Eric Kommeluère cho rằng: các bậc tôn đức của Phật
giáo phải suy ngẫm phương cách để hiện đại hóa Phật giáo. Nếu vấn
nạn này không được đặt ra thì Phật giáo ở phương Tây sẽ gặp nguy cơ
bị biến đổi thành một bộ môn kỹ thuật dưỡng sinh, như những gì đã
từng xảy ra đối với môn yoga trước đây.
(DỊCH
TỪ TẠP CHÍ LE NOUVEL OBSERVATEUR)
(Báo
Giác Ngộ, số Xuân 2002)
http://www.buddhismtoday.com/viet/pgtg/PGophuongTay.htm