Không Có Gì Là Rác
Nguyễn Tâm
Không có gì là
rác cả” là bài học đầu tiên đại sư Zuigan Goto dạy cho người đệ tử vừa
thâu nhận, sau này chính là Thiền sư Soko Morinaga nổi tiếng của xứ Phù
Tang.
Sống sót trở về
sau chiến tranh tàn khốc giữa thập niên bốn mươi, Soko Morinaga tìm về
căn nhà cũ, trực diện với những khó khăn và mất mát tận cùng của đời
người. Cha mẹ không còn, anh chị em phân tán, nhà cửa, tiền bạc bị tịch
thu. Ông cố ngoi lên bằng ý chí trở lại học đường nhưng đành chào thua
vì cuộc vật lôn cam go đó khi bao tử thường xuyên lên tiếng kêu khóc.
Giữa quạnh hiu
đổ nát cả thân và tâm, một sự mầu nhiệm kỳ diệu nào đã dẫn bước chân vô
định của Soko tới trước cửa chùa Daishuin ở Tokyo. Ngước nhìn mái chùa
rêu phong, lưỡng lự đôi ba phút rồi Soko mạnh dạn bấm chuông. Người mở
cửa chính là Đại sư Zuigan Goto. Soko ngỏ lời xin được đại sư thâu nhận
làm đệ tử. Đại sư chỉ hỏi một câu duy nhất:
-
Ngươi tin ta chứ? Nếu không tin ta thì có ở đây bao lâu cũng
chẳng học được gì, phí công ta thôi.
Soko trả lời:
-
Con xin hết lòng tin tưởng sư phụ.
Đại sư mở rộng
cửa, lạnh lùng truyền:
-
Theo ta.
Soko líu ríu
theo vào. Tới góc sân, đại sư chỉ cây chổi tre, ra lệnh:
-
Quét dọn vườn.
Trước khi cầm
chổi, Soko quỳ xuống bái tạ đại sư đã thâu nhận mình.
Công việc quét
vường thì có chi là khó, Soko hăng hái quét, quét và quét. Không bao lâu
đã gom được đống rác cao nghệu đầy đất, sỏi, đã vụn và lá khô. Dừng chổi,
Soko lễ phép hỏi:
-
Bạch thầy, con phải bỏ đống rác này đi đâu ạ?
Bất ngờ, đại sư
quát lên:
-
Rác, người nói gì? Không có gì là rác cả!
Soko ngẩn ngơ
nhìn đống chiến lợi phẩm, không hiểu đây không là rác thì là gì? Còn
đang lúng túng thì đại sư lại bảo:
-
Vào nhà kho kia lấy cái bao nhựa lớn ra đây.
Khi Soko tìm
được bao nhựa mang ra thì thấy đại sư đang dùng hai tay, gạt đám lá khô
sang một bên. Ông lại bảo:
-
Mở rộng miệng bao ra.
Soko tuân lời,
lẳng lặng theo dõi thầy mình quơ từng ôm lá, bỏ vào bao, thỉnh thoảng
lại giậm giậm cho lá xẹp xuống. Cuối cùng, những lá khô trong đống rác
đã được nhồi vào bao, cột lại. Soko lại nghe lệnh truyền:
-
Đem bao lá này vào nhà kho, để dành đun nước tắm.
Vừa vác bao lá
trên vai, Soko vừa nghĩ:
-
Còn đống đất đá, không phải rác thì dọn đi đâu?
Ấy thế mà khi ở
nhà kho ra, Soko thấy đại sư đang lượm những viên sỏi, đá vụn ra. Trước
vẻ ngẩn ngơ của Soko, ông vừa hỏi, vừa sai:
-
Có thấy hàng hiên ngay dưới máng xối kia không? Có thấy những chỗ
bị nước mưa xoáy lồi lõm không? Đem những sỏi, đá vụn này ra, trám vào
những chỗ đó.
Soko vừa làm,
vừa thán phục thầy mình, vì quả thật, sau khi trám, không những chỗ lồi
lõm bằng phẳng mà còn đẹp hẳn lên nữa.
Bây giờ, đống
rác (theo Soko) chỉ còn lại đất và rêu. Lần này thì chắc chắn phải hốt,
đổ đi rồi. Nhưng kinh ngạc biết bao khi Soko quay lại sân, thấy thầy
mình thong thả nhặt từng miếng đất, từng tảng rêu trên tay, rồi chậm rãi
nhìn quanh, tìm những khe tường nứt, những chỗ lõm nhỏ trên mặt đât, từ
tốn trám vào.
Bây giờ thì đống
rác không còn đó. Nhưng cũng không phải là vật phế thải vô dụng gom
quẳng đi đâu. Mỗi loại rác, nếu biết tận dụng, sẽ lại trở thành hữu ích.
( Theo Novice
to Master (There is no trash), nguyên tác Soko Morinaga,
Diệu Trân dịch)
BÀI HỌC ĐẠO LÝ:
Thiền sư Soko
Morinaga đã bắt đầu bài học nhập môn chỉ bằng niềm tin và lời dạy thật
đơn giản rằng “Không có gì là rác cả!”. Vậy mà về sau ngài trở thành
thiền sư danh tiếng, Viện trưởng Đại học Hanazono, thuộc tông Lâm Tế
Nhật Bản. Phải chăng, niềm tin tuyệt đối vào tương lai tươi sáng và sự
tiết kiệm, chắt chiu đã vực dậy một đất nước đổ nát bởi chiến tranh
nhanh chóng trở thành siêu cường, và ở một phương diện khác, những đức
tính ấy đã un đúc, tạo nên một nhân cách lớn.
“Không có gì là
rác cả!” tuy đơn giản mà bao hàm một thông điệp về triết lý duyên khởi,
trong rác có hoa và trong hoa có rác, rác chính là hoa và hoa chính là
rác. Nhờ thấy được sự thật này nên không hề có sự loại bỏ, đối kháng và
mâu thuẫn mà hoàn toàn nhuần nhuyễn, tùy thuận, các pháp cùng nương vào
nhau để tồn tại và phát triển.
“Không có gì là
rác cả!” là một tuệ giác lớn. Hãy nhìn thật kỹ, thật sâu sắc vào những
bất đồng, những việc không như ý và tất cả những gì được gọi là xấu xa,
đáng để loại trừ, vứt bỏ…cho đến khi nào nhận ra “Không có gì là rác cả!”
để ôm ấp, bao dung và tận dụng hết thảy thì cuộc sống này đẹp biết dường
nào!
Nguồn: Báo Giác Ngộ số 472
--- Cám ơn Tịnh Tú đã gởi bài này ---
***