- THANH
SẮC THI CA
- Tuệ Sỹ
-
Cám ơn ông hàng
xóm
Ngừng mở máy thu thanh
Võng đưa thềm mận chín
Nghe sẻ gọi bình minh.
(Mộng Ngân Sơn)
Niềm vui đơn sơ của nhà thơ ở vào con
số 12 đường Bến Chợ là như vậy đó. Tiếng sẻ gọi nhau trong nắng
mai thật quá hiếm giữa những âm thanh rộn ràng khác. Trước mặt nhà của
nhà thơ Quách Tấn chúng ta, đây là ngôi chợ Đầm của thành phố Nha
Trang với lối kiến trúc tân tiến. Nhưng trước kia, chỗ này là một đầm
sen. Một cái đầm sen ở ngay giữa thành phố; chúng ta có thể hiểu được
tâm sự lạc loài của một nhà thơnặng tình ấp ủ thiên nhiên như Quách
Tấn. Mặc dù vẫn mang những tính chất náo nhiệt của một phố thịkiểu
mẫu của thế kỷ này. Nha Trang thỉnh thoảng vãn trầm mình trong hương sắc
diễm lệ của mùa thu. Cho nên nhà thơ của chúng ta vẫn là bóng dáng một
lữ khách mùa thu của một thời đại quá khứ còn sót lại giữa những bước
chân nhộn nhịp của chúng ta, của thanh niên trưởng thành trong thế kỷ
hai mươi:
Áo giũ ngàn sương gió
Lên chùa thăm cố nhân
Non nghiêng thềm bóng xế
Lịu địu bóng nhàn vân.
Lịu địu (MNS)
Phong cách ấy quả thực có khác với
chúng ta trong những thù tạc vãng lai. Chúng ta đến và đi trong âm thanh và
tốc độ của cơ khí, ồn ào và vội vã. Do bản chất cơ khí, nghĩa là sự
hiện hữu bằng những phản lực bị dồn ép và bị bùng vỡ, mà thời đại
chúng ta mang nặng tính chất chiến đấu, bạo động: những nổi loạn
trong triết lý, trong văn học; những phong trào quần chúng, những nổi loạn
của sinh viên thế giới… Thế thì, thời đại ấy của nhà thơ ấy là
thời đại ẩn mình trầm lặng, của một đám mây lơ lửng lồng trong bóng
núi nghiêng nghiêng. Là thời đại của một Vương Duy tiễn bạn trong chén
rượu Vị Thành, của một Gia Đảo lên núi tìm bạn, hay một Lữ Đường
nơi chùa Phổ Lại, một Nguyễn Du trong dãy Hồng Linh?
Đạo dịch nói: " Thiên nhiên biến động trong bất động. Nếu lửa là
biểu tượng cho sự tiến hoá không ngừng, thì núi là biểu tượng cho sự
an định, tỉnh chỉ. Cuộc lữ không chỉ duy một mặt là cuộc hành trình
vô tận. Nhưng đó là những bước đi trên con đường Đạo – Chân thường
vĩnh cửu. Núi có thể được san bằng để cho phố thị mọc lên, biển
có thể bị lấp cạn để trở thành xa lộ. Dù đến mức như vậy, mối
tương quan bản thể giữa con người và thiên nhiên vẫn tràn đầy trong đồng
nhất tính hồn nhiên. Miếng vỏ sò lạc loài trên núi vẫn mang trong bản
chất tồn tại của nó một nổi hoài hương tha thiết, nó mơ về những
đợt sóng của trùng dương:
Vỏ sò khô ấp ủ
Niềm băng tuyết đêm sương
Muôn xa bờ bến củ
Vang vọng sóng trùng dương.
Ấp ủ (MNS)
Nhà thơ của chúng ta trong một thoáng rung động kỳ diệu nào đó đã đọc
ra bản chất tồn tại sâu xa của tạo vật. Cũng chỉ với tâm hồn ấy mới
có thể đọc ra những ẩn ngữ ấy trong lớp vỏ vô tri và vô nghĩa ấy.
Tất nhiên nhà thơ vẫn ở trong dòng thác cuộn ào ạc theo bước tiến lịch
sử của con người, nhưng trong cuộc hành trình vô tận ấy nhà thơ có thể
đạt được tận cùng về bản chất lữ thứ của mình, vì trong tận
cùng tâm sự vẫn là một nỗi hoài hương bao la. Quê hương hiện thực của
ông ở đâu? Ở trong đất Việt trời Nam này, trong bóng chùa ẩn giữa
mây trắng; trong tiếng chuông khuya sớm, những tiếng sáo chiều. Đấy là
những hình ảnh, những " thanh" và " sắc", mà thiên nhiên
vô hình thực hiện trong cụ thể hữu hình:
Chùa ẩn non mây trắng
Bóng in hàng liễu xanh
Mai chiều chuông đã tạnh
Vòng sóng còn long lanh.
Tiếng ngân ( Giọt Trăng)
Đấy và những gì tương tự như thế đấy, là hình ảnh thiên nhiên đầy
tình tự, là khoảng trời xanh tinh khiết còn lại trong đôi mắt long lanh của
một nhà thơ trong cảnh xế chiều của chính đời mình, và của cả một
thời đại thi ca Việt Nam. Tiếng chuông chùa Hải Đức trên đồi trại
thuỷ kia, sát bên thành phố ấy, sớm và chiều vẫn lạc loài, lan xa trong
cô độc, trong sự sống của thành phố đang trôi đi dưới những tiếng nổ
ròn rã và tốc độội vàng của đủ các loại động cơ. Những tiếng
chuông lạc loài, một hồn thơ cô quạnh, và còn gì nữa? Những giọt lệ
– những giọt lệ đoàn viên trong nỗi hoài thương tha thiết:
Từng giọt châu rơi mắt mẹ hiền
Mừng con lưu lạc trở đoàn viên
Neo thu bến tạnh thuyền sương sóng
In bóng chùa xưa trăng nửa hiên.
Chuông khuya ( Đọng bóng chiều)
Vậy thiên nhiên có nói gì chăng?
Thì đấy: bốn mùa đến rồi đi, và rồi lại đến. Nhưng ngôn ngữ của
loài người là gì, trên một cung bậc nào đó?
( Trích từ tập
"Quách Tấn - Qua cái nhìn văn học của nhiều tác giả – Nhà xuất bản
trẻ – 1994")
http://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/vh/008-thanhsac.htm