Theo Tam Tạng giáo điển của
Phật giáo Nam tông (Nam truyền Thượng tọa bộ), ngày trăng tròn tháng Tư
Âm lịch là ngày lịch sử, kỷ niệm một lúc 3 thời kỳ: Bồ Tát Đản
sanh, Thành đạo và Phật nhập Niết bàn, Phật giáo thế giới gọi ngày
ấy là lễ "Tam Hợp" (The Triple Festival).
Ngược dòng lịch sử cách đây hơn 25 thế kỷ, đức Từ
Tôn, cứu thế đã xuất hiện giữa Trung Ấn Độ để sau này trở thành một
bậc Đại Vĩ Nhân mở đầu cho một kỷ nguyên an lạc và giải thoát.
Ngài ra đời nhằm ngày thứ sáu, Rằm tháng Tư.
Lời nói đầu tiên của con người hi hữu phi phàm này ngay
sau khi xuất hiện giữa trần gian ở vườn Lumbinì tại thành Kapilavatthu như
sau:
"Aggohamasmi Settho
Aggohamasmi Jettho
Aggohamasmi Anuttaro
Ayamanti mà Jàti natthi dàmi punabbhavote"
Ta là bậc cao nhất trên đời
Ta là người quý nhất trên đời
Ta là bậc chí tôn trên đời
Sự sinh ra của ta kiếp này là kiếp cuối cùng
Nay ta chẳng còn tái sinh nữa.
Ngài lớn lên trở thành người tài ba lỗi lạc, tướng mạo
cực kỳ khôi ngô, sống trong cung vàng điện ngọc, vợ đẹp, hầu xinh,
giường ngà, chiếu ngọc, nhưng với chí nguyện "độ đời", lúc
nào Ngài cũng băn khoăn, suy tư, khắc khoải, lo âu tìm kiếm một con đường
giải thoát để cứu khổ cho chúng sanh đang u mê trong đêm tối của cuộc
đời.
Vượt kinh thành, xuất gia tìm đạo và trải qua sáu năm khổ
hạnh, màn trời chiếu đất cơ cực trăm bề, rốt cuộc Ngài tự phát hiện
ra con đường Trung đạo (Majjhimapatipadà) có năng lực đưa đến thoát ly
sinh tử, và cuối cùng Ngài đã đắc đạo quả trong ngày thứ ba, Rằm
tháng Tư.
Lời nói đầu tiên của đức Thế Tôn sau khi đắc thành
quả Phật:
"Aneka Jàti smasaram sandhàvissam ambbisam Gaha karam gavesanto
duffha Jàti punappunam Gahakaraka ditthosi puna geham nakahasi sabbate phàsukà
bhaggàgahakùtam visamkhatam vihamkhàragatam cittam tanhànam khayamajjhàmà".
Nghĩa là:
Trong vô số lượng kiếp, Như Lai còn lặn lội tìm kiếm
người thợ cất nhà thì sự sanh đã khiến Như Lai đau khổ không ngừng.
Này người thợ nhà kia, ngươi đã bị Như Lai khám phá ra rồi, đừng hòng
cất nhà cho Như Lai được nữa, sườn nhà, nóc nhà đã bị Như Lai phá vỡ
và triệt hạ, tâm Như Lai hoàn toàn vô hành, vô nhiễm.
Sau khi chứng quả Chánh Biến Tri (Sammàsam Buddho) thay vì an
hưởng quả vị siêu thoát một mình, nhưng với lòng từ bi vô lượng thúc
đẩy Ngài không nỡ để cho chúng sanh chìm ngập khổ sầu mãi trong biển
lệ trầm luân, nên Ngài nỗ lực suốt 45 năm trường đem đạo vàng truyền
bá khắp nơi, nhằm một mục đích duy nhất là đem lại hạnh phúc và giải
thoát cho chư Thiền và nhân loại.
Cuộc đời hoằng hóa lợi sinh của đức Phật trong suốt
45 năm, mỗi ngày được chia ra làm 5 công việc như sau:
1. Pubbanne pindanàtam: Sáng, đi khất thực và gieo duyên lành
cho chúng sanh.
2. Sàyanne Dhammadesanam: Chiều, thuyết pháp cho chúng sanh. .
3. Padose bhikkhu ovàdam: Tối, giáo giới chư Tăng. .
4. Addharatte devapannànam: Khuya, giảng pháp và trả lời thắc mắc cho chư
Thiền. .
5. Paccuseva gate kàle bhabbàbhabbe vilokanam: Rạng đông, dùng Phật nhãn xem
xét trong Tam giới có chúng sanh nào hữu duyên để tế độ hôm ấy.
Do đó đời Ngài hoàn toàn hy sinh để thực hiện hạnh độ
đời cho đến hơi tàn sức kiệt, Ngài thở về Kusinàra và Ngài tịch diệt.
Thân Ngài nằm giữa hai cây Long Thọ (Sàlà), hôm ấy nhằm ngày thứ tư, Rằm
tháng Tư.
Lời nói sau cùng của đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
là:
Amantiyàmi Vo bhikhave vaya dhamma sankhàra appamà dena sampadethati
ayama tahagatassa paccha mavàcà.
Nầy chư Tỳ kheo, từ lâu nay các con nương nhờ nơi Như
Lai, nay Như Lai sắp từ giả các con, kiếp sống thật là ngắn ngủi, vạn
vật có sự tan rã là lẽ thường. Các con không nên có sự buồn khổ,
các con hãy cố gắng chuyên cần hành đạo và đừng nên dễ duôi. Sau khi
Như Lai nhập Niết bàn, Kinh, Luật, Luận là thầy của các con vậy.
Như vậy ngày Rằm tháng Tư không những là kỷ niệm ngày
Bồ Tát Đản sanh, mà còn là ngày Thành đạo và Phật nhập Niết bàn.
Ngày nay, cứ mỗi khi đến ngày Rằm tháng Tư, ngày đại lễ
Tam Hợp, Phật tử Việt Nam cũng như Phật tử trên thế giới đều hướng
tâm về đức Phật. Đời Ngài đã thuộc về quá khứ nhưng uy danh Ngài vẫn
sống mãi với trào lưu lịch sử. Do đó, để tưởng nhớ đến ngày kỷ
niệm lịch sử của Ngài, giới Phật giáo Nam tông, các chùa có tổ chức
thọ hạnh Đầu đà thức trọn đêm không nằm không dựa để tham thiền,
tụng kinh, chiêm bái Xá lợi đức Phật Tổ, hái hoa Phật pháp, gieo duyên
học Phật, luận đạo, kinh hành v.v... hầu cúng dường đức Phật một đêm
không ngủ để gieo duyên lành giải thoát và giác ngộ.
Cầu chúc quý vị hưởng mùa Phật Đản vui vẻ hạnh phúc
trong ánh hào quang từ bi, trí huệ của đức Phật Tổ Như Lai.
Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.