Bồ-tát kiến tạo Tịnh độ

qua tư tưởng kinh Duy-ma-cật

Thích Quảng Đại

 

Từ khoảng thế kỷ thứ I đến thứ V sau Tây lịch, tại đất nước Ấn Độ, một luồng gió tư tưởng mới đã trổi lên, một đốm lữa cỏn con trong đống tro tàn trải qua bao năm tháng bị chôn vùi bởi sự tha hoá và sự tôn sùng chủ nghĩa cá nhân, đẩy chiếc nôi Phật giáo nước này vào con đường hoại diệt tưởng chừng như không thể cứu vãn, giờ đã bùng cháy vang dậy cả năm châu bốn bể. Người ta gọi thời này là thời kỳ vận động cách mạng của Phât giáo. Cách mạng và xác lập lại nền giáo lý, giáo quyền mà dã từng chiếm địa vị tối thượng đối với nền chính trị, xã hội, tôn giáo, tư tưởng, triết học.v.v.. trong xã hội Ấn Độ thời bấy giờ.

Thời kỳ này Phật giáo trăm hoa đua nở, một thời đại vô cùng vàng son, các bậc long tượng xuất hiện, như Ngài Thế Hữu, Mã Minh, Long Thọ, Vô Trước, Thế Thân…, đã vực dậy nền giáo lý và làm cho Phật giáo phát triển mạnh mẽ, phổ cập rộng rãi. Các Ngài đứng ra cách mạng lại toàn bộ tư tưởng giáo lý, thăng hoa nền tảng văn minh Phật giáo lên tột đỉnh . Đó là tư tưởng Đại thừa, tư tưởng này rất phong phú, đáp ứng mọi nhu cầu thiết yếu cho việc phát triển tu tập tâm linh, đồng thời cung cấp tư liệu cho nền triết học văn minh nhân loại. Nền tảng giáo lý Đại thừa được thiết lập trên một hệ thống triết lý rất đặc sắc, đó là “Triết Học Tánh Không”.

Xuất sanh của Triết học Tánh Không là bộ kinh Đại Bát-nhã, tiếp đó là một loạt kinh tạng xuất hiện như kinh Hoa Nghiêm, Lăng Nghiêm, Duy-ma-cật, Pháp Hoa, Niết-bàn… nhằm xiển dương tư tưởng “Diệu Hữu”. Trên cơ sở đó, tư tưởng Tịnh độ cũng được thiết lập rất phong phú qua nhiều hình thức khác nhau, như Tịnh độ của Phật A-di-đà, Tịnh độ của Phật Dược-sư, cõi Đâu-suất của ngài Di-lặc, các cõi trời v.v… Nói chung là quan niệm về cảnh giới an lạc, hạnh phúc từ tương đối đến tuyệt đối được đề cập đến, điều đó đáp ứng nhu cầu hướng thượng của nhân loại.

Ngoài những mô hình Tịnh độ này ra, Kinh Duy-ma-cật đã xây dựng cõi Tịnh độ trên nền tảng tư tưởng “Chơn Không Diệu Hữu” mang tính cách tích cực nhập thế. Quan điểm của Duy-ma thiết lập là lấy việc giáo hóa con người làm trọng tâm, mà nguời thực hiện công việc là Bồ-tát. Vì thế rất phổ biến và thực tiễn cho cuộc sống nhân sinh. Điều này được thể hiện qua Kinh Duy-ma-cật. Tịnh độ là một trong những chủ đề cốt lõi, xuyên suốt bộ kinh, với mục đích là kiến tạo mộ thế giới an lạc hạnh phúc giữa nhân sinh thông qua tư tưỏng chủ đạo là “Chân không diệu hữu”.

Kinh dạy :“Mọi tầng lớp chúng sinh là tịnh độ của Bồ-tát . Vì sao? Vì Bồ-tát dựa trên công hạnh giáo hóa chúng sinh mà có được cõi Phật thanh tịnh. Tuỳ sự điều phục chúng sinh mà Bồ-tát có được Tịnh độ. Tuỳ sự bồi dưỡng trí huệ cho chúng sinh mà có được cõi Phật thanh tịnh. Tuỳ sự gieo trồng Phật chủng cho chúng sinh mà Bồ-tát có được cõi Phật thanh tịnh” (Kinh Duy-ma-cật, Thích Từ Thông dịch). Thế nên Bồ-tát lấy chúng sanh làm nền tảng kiến tạo Tịnh độ, Tịnh độ đó đòi hỏi phải thiết lập trên trên tự tâm, nếu tâm tịnh thì quốc độ tịnh. Vì vậy Bồ-tát thực thi kiến tạo Tịnh độ đòi hỏi vị đó có đủ tiêu chuẩn gì? Phẩm chất của người thiết lập cõi tịnh như thế nào? Dựa vào đâu để thiết lập cõi tịnh?

I- Phẩm  chất.

Đối với những bộ kinh khác, Kinh Duy-ma-cật có một đặc điểm riêng biệt, đó là mở đầu kinh hoàn toàn giới thiệu về phẩm chất của Bồ-tát và đương cơ là Bồ-tát chứ không đá động đến hàng Thanh văn đệ tử. Như thế đã làm nổi bật phẩm chất của Bồ-tát và được xác định phẩm chất ưu việt  trong hàng ngũ đệ tử Phật. Chi có Bồ-tát mới có những khả năng thực hiện được những hoài bảo của Phật, đem đến cho chúng sanh sự hạnh phúc an lạc thực thụ. Nhưng phẩm chất ấy được giới thiệu trong kinh  mà chúng Đại Bồ-tát có đủ như : “Đại trí bản hạnh đã hoàn thành cả, thường được uy đức chư Phật xây dựng, làm thành trì mà tiếp nhận giữ gìn chánh pháp, hùng biện như tiếng sư tử gầm, danh tiếng vang động khắp mười phương… gần được tuệ giác tự tại, mười năng lực, bốn vô úy và mười tám pháp bất cộng của Phật, tất cả toàn là những phẩm chất không có gì có thể đồng đẳng, đống bít ba cửa ngỏ của các nẽo đường ác, sanh trong năm đường mà biểu hiện thân hình trong năm đường ấy, làm vị thầy thuốc vĩ đại, khéo chữa mọi bệnh, tùy bệnh cho thuốc làm cho bình phục, làm thành vô lượng công đức, làm sạch vô biên thế giới, ai thấy nghe đều lợi ích, việc làm không có gì mà không hiệu quả, tất cả những phẩm chất như vậy, chúng Đại Bồ-tát đều có đủ” (Kinh Duy-ma, Phẩm Tịnh độ, Trí Quang dịch)

Qua kinh đã giới thiệu các Bồ-tát có đủ phẩm hạnh, trong đó Bồ-tát Văn Thừ được giới thiệu sau cùng và nổi bật nhất. Bồ-tát Văn Thù là một nhân vật có đầy đủ khả năng, công hạnh và trí giác  ngang bằng với Đức Phật. Ngài được xem như một bậc đại trí viên mãn, mới có khả năng đi thăm bệnh Duy-ma. Bên cạnh đó những vị Bồ-tát có những công hạnh khác nhau, nhưng những công hạnh đó mang tính chất quán chiếu các pháp trong tầm mắt bất nhị, nhìn ra hiện tượng tuy có sự sai biệt nhưng thấu hiểu được bản chất của nó vốn không hai. Cho nên việc thực hành Bồ-tát hạnh dễ dàng đi thẳng vào cuộc đời để kiến tạo Tịnh độ không bị chướng ngại. Trong đó còn có một nhân vật đặc biệt  nhất và là một nhân vật chính của bộ kinh này, đó là Trưởng giả Duy-ma-cật. Ngài Duy-ma là một vị Bồ-tát tại gia, nhưng trí tuệ vượt lên trên cả Bồ-tát Văn Thù. Điều này cho chúng ta thấy rằng, kinh Duy-ma-cật đã mở ra một con đường mới, một con đường giải thoát cho hàng cư sĩ tại gia. Người tại gia cũng có thể đảm đương được công việc Phật sự, cùng sánh vai với hàng Bồ-tát.

Nói tóm lại, Các bậc Bồ-tác được giới thiệu là những bậc đương cơ, có những công hạnh phẩm chất tuyệt vời, đều thành tựu đại trí huệ, đại từ bi, thành tựu được tâm vô lậu học, phương tiện thiện xão, biện tài vô ngại , thành tựu bốn vô sở úy, đầy đủ thần lực , tự tại trên vạn pháp nhằm xiển dương giáo lý Phật-đà, có khả năng hàng phục chướng ma, ngoại đạo, quy hướng chúng sanh về với Phật đạo, đó là phẩm chất mà Bồ-tát phải thành tựu trong việc kiến lập Tịnh độ.

II- Nền tảng thiết lập tịnh độ.

Cõi Tịnh được kinh Kinh Duy Ma giới thiệu khác hẳn với những cõi Tịnh Độ khác, bởi nền tảng căn bản để xây dựng cõi tịnh của kinh Duy Ma là ở con người. Tư tưởng này được thiết lập giữa cõi được mệnh danh là: “Ngũ được ác thế”, nơi mà có sự hiện diện con người đang sinh sống, đang lặn hụp trong biển khổ, đang sống trong dục lạc và đang bị ngũ dục lôi kéo v.v.. thì nơi ấy là Tịnh Độ của Bồ tát hay Bồ tát xây dựng cõi Tịnh trên đó. Điều này đã làm sáng tỏ về tính nhân bản của đạo Phật, nhấn mạnh việc lấy con người làm trung tâm điểm để  giáo hoá. Theo tư tưởng của kinh, việc thiết lập Tịnh độ giữa nhân gian, Bồ-tát lấy chúng sanh làm nền tảng căn bản, nói cách khác là lấy con người, lấy mọi tầng lớp xã hội làm nơi y cứ để thiết lập Tịnh độ. Sở dĩ như vậy bởi chúng sanh là đối tượng chủ yếu của Bồ-tát, nếu lìa chúng sanh thì Bồ-tát không thể thực hành hạnh nguyện. Thế nên kinh dạy: “Bồ-tát kiến lập Tịnh độ dựa trên công hạnh làm lợi lạc chúng sanh, vì như người muốn xây cất lâu đài phải xây nền mống trên đất. Nếu không có đất thì không thể xây cất lâu đài được” (Thích Từ Thông dịch).

Chúng sanh vô lượng, đủ mọi tầng lớp, mỗi mỗi đều có trình độ căn tánh bất đồng, vì vậy Bồ-tát phải tùy từng trình độ căn cơ mà thiết lập phương tiện giáo hóa, tuỳ duyên đi vào cuộc đời để giải trừ tất cả khổ đau cho chúng sanh, xây dựng cho nền tảng tâm thức của họ một cảnh giới an vui, nhưng Bồ-tác không bị đồng hóa làm mất bản chất của mình, mà còn xây dựng cho mình một năng lực của tuệ giác quán chiếu, bởi đã nhận rõ sâu sắc về bản tính của các pháp vốn không. Thế nên đi giữa bụi trần mà không vị bụi trần bám víu. Ví như hoa sen mọc trong bùn nhơ, độ bùn càng sâu thì giúp cho sen đơm hoa tỏa hương càng nhiều mà không bị bùn nhơ làm mất sự tinh khiết của sen. Bồ-tát cũng thế, rõ biết các pháp vốn không , nên không còn chấp thủ mà lại thăng hoa phẩm chất của mình bằng lãnh vực lợi tha, như thế chẳng phải là tư tưởng “Chơn Không Diệu Hữu” chăng?

Chúng sanh đau khổ vô lượng thì hạnh nguyện của Bồ-tát cũng vô biên, phát nguyện dấn thân vào trong đau khổ  để giáo hóa chúng sanh mà không một  đòi hỏi hay điều kiện nào đặt ra. Bồ-tát quên đi hạnh phúc của mình để lợi ích chung cho mọi người. Hạnh nguyện đó đã thể hiện được đặc chất của Phật giáo. Đạo Phật không xây dựng trên một hệ thống lý thuyết mang tính tiêu cực yếm thế, ngược lại tích cực và đi vào thực tế trong đời sống con người. Kinh dạy : “Vì tuệ giác của Bồ-tát mà khởi lên tâm từ, vì cứu vớt chúng sanh mà khởi lên tâm bi, vì giữ chánh pháp mà khởi lên tâm hỷ, vì thâu nhiếp trí tuệ mà khởi lên tâm xả. Vì thâu nhiếp những kẻ tham lam mà khởi lên tâm thí độ. Vì hóa độ những kẻ phạm giới mà khởi lên giới độ…” (Phẩm Bồ-tát. Trí Quang dịch).

III- Tâm lý thiết lập Tịnh độ.

Như trên đã nói, Bồ-tát kiến tạo tịnh độ là lấy chúng sanh làm căn bản. Tuy nhiên, trước tiên phải xây dựng cho mình một số tư lương vững chắc về tâm lý. Trong đó, những đức tính căn bản như thành tựu Tứ vô lượng tâm, thành tựu được Sáu ba-la-mật, Tứ nhiếp pháp, cho đến tâm hướng về Tứ hoằng thệ nguyện... Có được những đức tính đó mới có thể thực thi việc kiến tạo Tịnh độ. Thế nhưng một vị Bồ-tát thực hành hạnh nguyện của mình thì không thể thiếu được ba tâm lý cần thiết, đó là trực tâm, thâm tâm và Bồ-đề tâm. Kinh dạy : “Tâm ngay thẳng là Tịnh độ của Bồ-Tát. Khi Bồ-tát thành chánh giác thì chúng sanh không dua nịnh vãng sanh Tịnh độ của Bồ-tát. Tâm sâu xa là Tịnh độ của Bồ-tát. Khi Bồ-tát thành chánh giác thì chúng sanh toàn hảo công đức vãng sanh Tịnh độ của Bồ-tát. Tâm Bồ-đề là Tịnh độ của Bồ-tát, Khi Bồ-tát thành chánh giác thì chúng sanh Đại thừa vãng sanh tịnh độ của Bồ-tát.” (Phẩm Tịnh độ, Trí Quang dịch)

Trực tâm là tâm ngay thẳng, tâm không dua nịnh quanh co, không xiểm trá lường gạt, đố kỵ, ganh ghét, giã dối..., đó là việc làm căn bản của hành giả tu tập. Tuy nhiên, đối với hành giả sơ phát tâm, chưa thuần thục được mà còn có những tính cách phàm phu, nhưng cũng nhờ vào chí hướng thượng nên tâm luôn luôn nuôi dưỡng những tâm nguyện và chánh hạnh hướng về con đường Phật đạo, thì dần dần tạo thành một năng lực chuyển hóa nội tâm. Chuyển hóa những phẩm tính xấu xa, tạo ra cơ hội cho việc thăng hoa trên bước đường tu tập.

Thâm tâm là tâm sâu xa, nghĩa là tâm am hiểu Phật pháp, tâm trực giải Phật lý, tâm hướng về Phật đạo, tâm chánh tín Tam bảo, tâm hướng đến con đường giải thoát. Bằng nghị lực, ý chí kiên cường  và quyết định tạo thành một năng lực mà hành giả thực hành Bồ-tát hạnh dễ dàng vượt qua  mọi cám dỗ của thói hư tật xấu, vượt qua mọi thử thách của cuộc đời, an nhiên đi vào trong sanh tử mà không bị lạc hướng.

Bồ-đề tâm là nền tảng căn bản nhất của hành giả tu Phật, là nền móng để Bồ-tát kiến tạo tịnh độ. Bồ-đề tâm là tâm hướng thượng, tâm thượng cầu Phật đạo, tâm hạ hóa chúng sanh, tâm giác ngộ giải thoát, tâm tầm cầu trí huệ, tâm siêu việt nhị nguyên, vì thế Bồ-đề tâm không chấp thủ, tâm ấy đặt nặng hạnh nguyện vì lợi ích chúng sanh, dẫn dắt chúng sanh quy hướng Phật đạo, vượt thoát sanh tử. Đó là đơn cử vài đức tính tâm lý của hành giả thực hành hạnh Bồ-tát, Kiến tạo Tịnh độ.

IV- Cơng hạnh thiết lập Tịnh độ

Nền tảng tâm lý vững chắc, tức là động cơ đã ổn định, tiếp đến là công hạnh tu tập của Bồ-tát. Bồ-tát đối với các pháp môn tu tập cần phải thông suốt, dùng trí huệ quán chiếu sâu vào hết thảy pháp thế và xuất thế gian, rõ biết được bản chất của chúng vốn là vô thường, vô ngã, từ đó lìa được chấp thủ. Sự tu tập của hành giả thực hành Bồ-tát hạnh ở trong kinh văn nói hầu hết các pháp môn rất quan trọng, như thực hành lục độ: Bố thí, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn, thiền định, trí huệ. Tu tập Tứ vô lượng tâm: Từ, bi, hỷ, xả, Tứ nhiếp pháp: Bố thí nhiếp, ái ngữ nhiếp, lợi hành nhiếp, và đồng sự nhiếp. Ba mươi bảy phẩm trợ đạo: Tứ niệm xứ, Tứ chánh cần, Tứ như ý túc, Ngũ căn, Ngũ lực, Thất Bồ-đề phần và Bát chánh đạo phần. Tu tập các phương tiện thiện xảo, các tâm hồi hướng, tứ hoằng thệ nguyện, tu tập các pháp môn đó tạo cho mình một nội lực tâm thức kiên cố, định lực sâu dày. Sự thực hành này vì mục đích thành tựu Phật quả, vì quy hướng chúng sanh về với Phật đạo, thiết lập cho chúng sanh một ngôi nhà giải thoát kiên cố. Tất cả các pháp môn tu tập này đều phải xây dựng trên nền tảng trực tâm, thâm tâm và Bồ-đề tâm. Nhưng công hạnh tu tập này là những chất liệu gạch, ngói, cát, đá, xi măng để kiến thiết nên cõi tịnh độ.

Vã lại, vì căn tánh chúng sanh bất đồng, trình độ có thấp có cao, muôn vàn sai biệt, nên Bồ-tát phải dùng vô số phương tiện thiện xảo, nhằm đáp ứng nhu cầu đó  của họ. Muốn làm được điều đó đòi hỏi Bồ-tát phải thông hiểu Ngũ minh: Nội minh, nhân minh, y phương minh, công xảo minh, thanh minh. Nhưng trong đó quan trọng nhất là Nội minh. Chính là sự thông hiểu giáo pháp của Đức Phật, là chìa khóa để mở kho tàng tâm thức mọi người. Nhờ sự thông hiểu Ngũ minh mà Bồ-tát thực hiện phương tiện để đi vào lòng người kiến tạo tịnh độ một cách dễ dàng hơn. Vì thế kinh dạy: “Bồ-tát thích ứng các pháp môn ba-la-mật mà giáo hóa chúng sanh, thì mọi động tác cất chân lên, để chân xuống, nên biết toàn là từ Đạo Tràng mà đến nơi Phật” (Phẩm Bồ-tát, Trí Quang dịch).

Tóm lại, Pháp môn tu tập thì vô lượng, nhưng đòi hỏi hành giả phải thành tựu chủ yếu là tam vô lậu học: Giới, Định, Tuệ, nhằm mục đích xây dựng Phật quả, kiến tạo một thế giới an lạch hạnh phúc cho hết thảy mọi người.

V- Lộ trình tm thực hnh hạnh Bồ-tt.

Phẩm chất đã có, nền tảng đã lập, tâm lý đã vững, tiếp đến là quá trình tu tập của Bồ-tát. Tức là nói đến bước đường tu tập chuyển hoá của người thực hành Bồ-tát hạnh, chuyển hoá những tập khí ô nhiễm dược tích tụ lâu đời trở thành tâm vô nhiễm, chuyển hoá những tật xấu của kẻ phàm phu tục tử thành hạnh lành của bậc Thánh… . Việc phát nguyện thực hành công hạnh tu tập, trên bước đường tiến tới đạo quả bắt đầu từ tâm ngay thẳng. Tâm ngay thẳng là tâm chơn thật, tâm của hành giả như một mảnh vải trắng tinh, không có một vết bẩn nào loang lỗ trên mảnh vải đó. Có được tâm ngay thẳng rồi thì mới có thể làm giềng mối để bước vào giải hạnh tu tập. Kinh dạy: “Này Bảo Tích, Bồ-tát tuỳ tâm ngay thẳng mà phát khởi việc làm, tuỳ phát khởi việc làm mà được tâm sâu xa, tùy tâm sâu xa mà ý thức thuần hóa, tuỳ ý thức thuần hóa mà làm đúng như lời nói , tuỳ làm đúng như lời nói mà hồi hướng, tuỳ hồi hướng mà có phương tiện, tuỳ phương tiện mà tác thành chúng sanh, tuỳ tác thành chúng sanh mà quốc độ thanh tịnh, tuỳ quốc độ thanh tịnh mà thuyết pháp thanh tịnh, tuỳ thuyết pháp thanh tịnh mà tuệ giác thanh tịnh, tuỳ tuệ giác thanh tịnh mà tâm thanh tịnh, tuỳ tâm thanh tịnh mà công đức thanh tịnh. Do vậy, này Bảo Tích, Bồ-tát muốn được Tịnh độ thì phải tịnh tâm ấy. Tâm tịnh thì độ tịnh” (Phẩm Tịnh độ, Trí Quang dịch).

Như vậy, cõi Tịnh độ được kiến tạo nhờ vào quá trình tu tập, chuyển hoá tâm thức của người thực hành Bồ-tát hạnh. Muốn có được tâm thanh tịnh thì hành giả phải trau dồi sức tinh tấn. Nếu không có sự tinh tấn, quả vị Bồ-đề khó có thể thành tựu. Nếu không có sức tinh tấn thì không có một công đức nào có thể thành tựu, cũng như không có gió thì làm sao có thể có sự lay động của cây cối. Việc Bồ-tát cần phải làm là phải siêng năng thực hành các hạnh lành, xa lìa sự lười biếng, chán nản, không tin tưởng ở chính bản thân mình. Sở dĩ chúng sanh ưa thích tạo ác, khoái lạc ngủ nghỉ, hay nhờ cậy vào kẻ khác là bởi không có sức tinh tấn. Khi tâm hành giả huấn luyện đến mức xem thân thể chẳng khác gì cỏ cây thì việc bố thí cả đến xương thịt đâu có khó khăn gì, vì thế nghị lực của Bồ-tát có được là nhờ vào sự tinh tấn của bản thân trên bước đường tu tập, nhờ vào sức tinh tấn giáo hoá chúng sanh mà Bồ-tát thành tựu được tất cả cộng đức thiết lập được cõi Tịnh độ giữa xã hội con người.

Việc kiến tạo Tịnh độ bắt nguồn từ tâm thanh tịnh, nếu tâm bình thì thế giới bình, tâm tịnh thì quốc độ tịnh. Nên kinh nói : “Tuỳ kỳ tâm tịnh tắc Phật độ tịnh”. Tâm tịnh là tâm lìa vọng tưởng điên đảo, tâm không phân biệt chấp thủ, tâm chánh tín Tam Bảo, tin sâu vào chân lý, tin vào khả năng giác ngộ và đường hướng Phật đạo của chính mình. Khi chuyển hóa được tâm thức thì thiện pháp được tăng trưởng, nhờ vậy mới thành tựu được công đức, đem hồi hướng về cho chúng sanh. Dùng phương tiện giáo hóa chúng sanh, các tự lợi lợi tha đều được viên mãn thì công đức cũng viên mãn. Đó chính là cõi Tịnh độ hiện tiền.

Đã thành tựu được nền tảng tâm tịnh, việc tiếp theo Bồ-tát trực tiếp đi vào cuộc đời để kiến tạo tịnh độ. Bồ-tát thể hiện tâm nguyện của mình trên phương diện tùy thuận chúng sanh mà làm con người mô phạm cho chúng sanh noi theo hạnh nguyện đó. Việc giáo hóa chúng sanh không chỉ là những lời nói suông, mà chủ yếu dùng nội lực do tự tâm ấy tu tập để cảm hóa họ, đáp ứng mọi nhu cầu tâm linh của họ. Hạnh Bồ-tát không chỉ dừng nơi tự lợi mà tất cả đều hướng tâm về sự lợi ích của người khác. Sự kiến tạo hay trang nghiêm cõi Phật. Bồ-tát hướng tâm về Bồ-đề đạo, về quả vị giác ngộ để kiến tạo cảnh giới an lạc thiết thực cho nhân gian. Đồng thời dùng tâm hồi hướng làm thước đo tiêu chuẩn và là chỗ quy hướng đến mục đích cao thượng. Bồ-tát hồi hướng đế tha nhân, hy sinh cho tha nhân mà tâm không đòi hỏi, không điều kiện. Từ đó hành giả mới loại trừ được tất cả sự chấp ngã, chấp pháp. Lấy những cảnh khổ đau của chúng sanh làm những hạnh tu của mình, lấy phiền não của chúng sanh làm quả vị Bồ-đề của mình. Lấy việc làm sai lầm tội lỗi của chúng sanh để làm những công hạnh chơn chánh của mình. Lấy sinh tử của chúng sanh để thực hiện cõi Niết-bàn của mình. Chúng sanh có những thú hướng nào thì Bồ-tát tuỳ thuận vào trong thú hướng đó để làm pháp tu cho mình. Đi vào trong dâm phòng tửu điếm để thực hành phạm hạnh. Nhưng tất cả đều là phương tiện quyền xảo để lôi kéo chúng sanh ra khỏi lầm lạc. Tâm của Bồ-tát khi ấy không rời khỏi đạo tràng tịch tịnh. Tâm an trụ trong Tam-ma-đề, tâm không rời tự tánh thanh tịnh. Thế nên Kinh dạy: “Ở trong sanh tử mà không ô nhiễm, ở trong Niết-bàn mà không vĩnh viễn, ấy là hạnh Bồ-tát, không phải làm như phàm phu, không phải làm như hiền thánh, ấy là hạnh của Bồ-tát” (phẩm Thăm bệnh, Trí Quang dịch).

Bồ-tát hạnh là dựa trên tâm, không lìa tâm tu tập lấy cảnh giới chúng sanh làm cảnh giới của mình để chuyển hóa cảnh giới ấy thành tịnh độ, quán chiếu sâu sắc vào các pháp, rõ biết tánh của các pháp vốn không, nên hành giả tự nhiên đi vào sanh tử “… Làm năm tội ngũ nghịch mà không quấy phá tức giận. Đến địa ngục mà không dơ bẩn tội ác. Đến súc sanh mà lại không có ngu muội. Đến ngạ qủy mà hoàn thiện công đức…  Thị hiện tham dục mà lại xa rời nhiễm trước. Thị hiện sân giận mà không tức giận chúng sanh. Thị hiện ngu si mà lại thuần hóa tâm tánh bằng trí huệ. Thị hiện tham lam mà lại xả bỏ của trong ngoài, tính mạng cũng không tiếc. Thị hiện phạm giới mà đứng yên trong tịnh giới.” (phẩm Đường đi của Phật. Trí Quang dịch).

Tóm lại, “Chúng sanh bệnh nên ta bệnh, chúng sanh bệnh hết thì bệnh ta cũng hết”. Mô hình kiến tạo Tịnh độ ấy là lấy chúng sanh làm nền tảng căn bản để xây dựng cõi Tịnh trên tâm con người. Bởi đó là một phương thức để Bồ-tát thực hành hạnh nguyện, hướng đến mục đích của mình. Tư tưởng Tịnh độ này phong phú, rất thực tiễn đối với con người. Vì thế cho chúng ta thấy rằng, đạo lý ấy, thái độ tâm lý ấy giúp cho con người xác định được vai trò của họ đối với xã hội, đối với nhân loại và là đối với cuộc đời của họ mà không cần phải nhờ vào một ân điển nào. Thế giới đau khổ tăm tối hay hạnh phúc sáng tỏ là do cách nhìn của con người, cánh nhìn đó đã xác định vị trí của con người qua thực nghiệm tâm linh mà không qua biểu hiện hình thức bên ngoài. Đó là một đạo lý nhân bản, mở ra một cửa ngỏ cho chúng sanh, cho mọi con người hướng đến.

TQĐ.

Ti liệu tham khảo:

Kinh Duy Ma Cật, Thích Từ Thơng dịch.

Kinh Duy Ma Cật, Trí Quang dịch.

Gio trình giảng dạy trường TCPH Đồng Nai, Thích Viên Giác biên soạn.

  http://www.buddhismtoday.com/viet/phatphap/kientao_tinhdo.htm