- TÓM TẮT CĂN BẢN
PHẬT GIÁO
Lược dịch từ bài "Basic Buddhism: A Five-Minute Introduction" (Căn bản Phật giáo:
Giới thiệu trong năm phút), trong quyển "Good Question, Good Answer" (Khéo Vấn,
Khéo Đáp) của Bhikkhu Dhammika, ấn bản Internet (www.buddhanet.net).
Hỏi: Phật Giáo là gì?
Đáp: Phật Giáo là một tôn giáo có khoảng 300 triệu tín đồ trên khắp thế giới. Danh từ Phật Giáo (Buddhism) phát nguồn từ
chữ "buddhi", có nghĩa
"giác ngộ", "thức tỉnh". Phật Giáo phát nguồn từ hơn
2,500 năm trước, khi Ngài Siddhattha Gotama (Sĩ-đạt-ta Cồ-đàm), hay Đức Phật,
tự mình giác ngộ vào lúc 35 tuổi.
Hỏi: Có phải Phật Giáo chỉ thuần là một tôn
giáo?
Đáp: Đối với nhiều người, Phật Giáo không phải chỉ
là một tôn giáo mà còn có thể xem như là một triết học,
hay đúng hơn, đó là "một lối sống". Gọi Phật Giáo là một triết học, vì
danh từ "triết học - philosophy" có nghĩa là "sự yêu chuộng
trí tuệ", và con đường của đạo
Phật có thể tóm tắt như sau:
(1) sống có đạo đức,
(2) nhận thức rõ ràng về mọi ý nghĩ và hành động, và
(3) phát triển sự hiểu biết và trí tuệ.
Hỏi: Phật Giáo giúp tôi bằng cách nào?
Đáp: Phật Giáo giải thích mục đích của đời sống,
giải thích hiện tượng bất công và bất bình đẳng trên
thế gian, và cung ứng một phương các thực hành hay một lối sống để đưa đến hạnh phúc thật sự.
Hỏi: Tại sao Phật Giáo trở nên phổ biến?
Đáp: Phật Giáo ngày càng phổ biến
ở các nước Tây phương vì nhiều lý do. Thứ nhất là vì Phật Giáo có
những giải đáp cho nhiều vấn đề
trong các xã hội vật chất hiện đại. Tiếp đến, cho những ai có chú
tâm, Phật Giáo cung ứng một sự thông hiểu sâu sắc về tâm trí con người và các cách trị liệu tự nhiên, mà các nhà tâm lý nổi tiếng
trên thế giới đều công nhận là rất cao cấp và rất hiệu quả.
Hỏi: Đức Phật là ai?
Đáp: Ngài Siddhattha Gotama sinh ra vào năm
563 trước Tây Lịch, trong một hoàng tộc tại Lumbini, nay thuộc xứ Nepal.
Vào năm 29 tuổi, Ngài nhận thức rằng tiện nghi vật chất và an ninh trong
thế gian không bảo đảm hạnh phúc; vì thế, Ngài đi tìm học các lời dạy,
tôn giáo và triết học thời đó, để
tìm kiếm chìa khóa đưa đến hạnh phúc. Sau sáu năm học tập và
hành thiền, Ngài tìm ra con đường
"Trung Đạo" và giác ngộ. Sau khi chứng đắc, Ngài dùng quảng đời còn lại tại thế gian để truyền giảng các
nguyên lý trong đạo Phật -- gọi là Pháp, hay Chân lý, cho đến khi Ngài nhập
diệt vào năm 80 tuổi.
Hỏi: Có phải Đức Phật là Thượng Đế?
Đáp: Không, Ngài không là Thượng Đế,
và Ngài cũng không tuyên bố như thế. Ngài là người giảng dạy con đường đưa đến giác ngộ, từ kinh nghiệm thực
chứng của Ngài.
Hỏi: Phật tử có tôn thờ các thần tượng không?
Đáp: Những người Phật tử tỏ lòng
tôn kính các hình ảnh của Đức Phật,
nhưng không tôn thờ, cũng không van xin những điều lợi lạc. Một pho tượng
Phật ngồi trong tư thế với hai tay dịu dàng đặt trên
vế, với nụ cười từ bi, nhắc nhở chúng ta nỗ lực phát triển tình thương
và an định nội tâm. Lễ lạy tượng Phật là để tỏ lòng biết ơn về
các lời dạy của Ngài.
Hỏi: Tại sao nhiều quốc gia Phật Giáo lại nghèo như
vậy?
Đáp: Không hẳn đúng như vậy. Nhật Bản là một quốc
gia có truyền thống Phật Giáo sâu đậm và ngày nay cũng
là một quốc gia có kinh tế giàu mạnh. Thái Lan, với Phật giáo là quốc
giáo, cũng có một nền kinh tế tương đối vững mạnh và phát triển. Tuy
nhiên, chúng ta cần biết rằng một trong các điều dạy của Phật Giáo
là tài sản của cải không bảo đảm
được hạnh phúc, và tài sản của cải cũng không bao
giờ thường còn. Dân chúng trong bất kỳ quốc gia nào cũng chịu đau khổ,
cho dù họ giàu sang hay nghèo nàn. Chỉ những người nào thông hiểu các lời
dạy trong Phật Giáo thì mới có thể tìm được hạnh phúc thật sự.
Hỏi: Có phải có nhiều tông phái Phật Giáo không?
Đáp: Có nhiều tông phái trong Phật
Giáo là vì có những khác biệt về văn hóa và truyền thống lịch sử của
mỗi quốc gia. Tuy nhiên, căn bản của
Phật Giáo vẫn không thay đổi, đó là Pháp hay Chân lý.
Hỏi: Có phải các tôn giáo khác đều sai lầm?
Đáp: Phật Giáo là một hệ thống tín ngưỡng có tính bao dung đối với
các tín ngưỡng hay tôn giáo khác. Phật Giáo chấp nhận các lời giảng đạo
đức của các tôn giáo khác, nhưng Phật Giáo còn tiến
xa hơn, bằng cách cung ứng một mục tiêu dài hạn trong sự hiện hữu của
chúng ta, qua trí tuệ và sự hiểu biết thật sự. Phật Giáo chân chính
thì rất bao dung, và không quan tâm chi đến các nhãn hiệu như là "tín
hữu Ky-tô giáo", "tín hữu Hồi giáo", "tín hữu Ấn-độ
giáo", hay "Phật tử". Vì vậy, trong lịch sử, không bao giờ
có các cuộc thánh chiến mang danh Phật Giáo. Cũng vì thế mà những người
Phật tử không đi truyền giảng hay cải
đạo người khác; họ chỉ giảng giải nếu được ai hỏi đến.
Hỏi: Phật Giáo có tính khoa học không?
Đáp: Khoa học là tri thức được kết
hợp thành hệ thống, qua các dữ kiện được quan sát và thực nghiệm và
đề ra các định luật tổng quát của
thiên nhiên. Cốt lõi của Phật Giáo phù hợp với định nghĩa đó, bởi vì Tứ Diệu Đế hay Bốn Sự
Thật Thâm Diệu, có thể được thử nghiệm và minh chứng
bởi bất kỳ người nào, và ngay chính Đức Phật cũng đã từng nói với các đệ tử rằng họ phải thực
chứng các lời dạy của Ngài, mà không nên chỉ tin
suông. Phật Giáo dựa nhiều trên trí tuệ, hơn là lòng tin.
Hỏi: Đức Phật đã dạy những gì?
Đáp: Đức Phật đã giảng dạy rất nhiều đề tài,
nhưng các điều căn bản trong Phật Giáo có thể tóm tắt trong Tứ Diệu
Đế và Bát Chánh Đạo.
Hỏi: Diệu đế thứ nhất là gì?
Đáp: Khổ Đế, chân lý thâm diệu đầu tiên, nói rằng
đời sống là đau khổ, nghĩa là phải chịu đau đớn thể xác, già nua, bệnh
hoạn, rồi chết. Ta cũng phải chịu đau khổ về mặt tâm lý như cô
đơn, phiền giận, bực bội, sợ hãi, bối rối, thất vọng, sân hận. Đây
là một sự kiện hiển nhiên, không thể chối cãi. Đây
là thực tế khách quan, không phải bi quan; vì bi quan là mong đợi những điều gì trở nên
tệ hại. Mặt khác, Phật Giáo giải thích cách thức giải quyết các đau khổ đó và cách thức để có
hạnh phúc thật sự.
Hỏi: Diệu đế thứ nhì là gì?
Đáp: Tập Đế, chân lý thâm diệu thứ nhì, dạy rằng
tất cả mọi đau khổ đều do ái dục và tham thủ. Ta sẽ bị phiền khổ
nếu ta mong đợi người khác phải tuân theo ý muốn của
mình, phải làm giống như mình, nếu ta không được những gì mình muốn,
v.v. Ngay cả khi ta muốn và được,
điều này cũng không bảo đảm có hạnh phúc. Tâm khát khao ham muốn cướp
đoạt của ta niềm vui được thỏa lòng và hạnh phúc.
Thay vì kiên trì chiến đấu để thành
đạt điều mong muốn, hãy cố gắng sửa đổi chính cái lòng ước muốn của mình.
Hỏi: Diệu đế thứ ba là gì?
Đáp: Diệt Đế, chân lý thâm diệu thứ ba, là có thể
chấm dứt đau khổ và đạt được trạng thái thỏa lòng
và hạnh phúc. Khi ta dứt bỏ ái dục, vốn là vô ích, và tập sống từng
ngày, chúng ta bắt đầu sống an vui và tự do. Chúng ta sẽ có nhiều thì
giờ và năng lực để giúp đỡ người
khác. Trạng thái ấy được gọi là Niết Bàn.
Hỏi: Diệu đế thứ tư là gì?
Đáp: Đạo Đế, chân lý thâm diệu thứ tư, là con đường
đưa đến chấm dứt đau khổ. Con đường này gọi là
Bát Chánh Ðạo.
Hỏi: Bát Chánh Đạo là gì?
Đáp: Đó là con đường gồm 8 yếu tố chân chánh:
Chánh Kiến, Chánh Tư Duy, Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, Chánh Tinh Tấn,
Chánh Niệm, và Chánh Định. Đây là con đường của đạo đức và tỉnh thức -- qua lời nói, ý nghĩa và hành động, và phát triển
trí tuệ bằng sự nhận thức rõ ràng về Tứ Diệu Đế và bằng sự tăng
trưởng lòng từ bi.
Hỏi: Ngũ giới là gì?
Đáp: Đây là năm điều giới luật đạo đức của Phật
Giáo. Đó là: không sát hại, không lấy của không cho,
không tà dâm, không nói dối, và không dùng các chất say làm lu mờ trí
óc.
Hỏi: Nghiệp là gì?
Đáp: Nghiệp hay "nghiệp-quả"
là một định luật cho biết rằng mỗi một nguyên nhân đều tạo ra một
hậu quả, có nghĩa là các hành động của ta đều có những hậu quả. Định luật đơn giản này đã giải
thích nhiều vấn đề: sự bất công trên thế gian, tại
sao có người sinh ra lại có phế tật, có người lại có nhiều tài năng, có người có đời sống rất ngắn ngủi.
Nghiệp cho thấy tầm quan trọng về việc tất cả chúng
ta phải chịu trách nhiệm về các hành động của chính mình, trong quá khứ
và hiện tại. Làm thế nào để thử
nghiệm tác động nghiệp quả của các hành động của ta? Câu trả lời
được tóm tắt bằng cách hãy nhìn xem 3 điểm chính: (1) ý định đằng sau của mỗi hành động, (2) hậu quả của hành động đó vào chính mình, và (3) hậu quả của
hành động đó vào
những người khác.
Hỏi: Trí tuệ là gì?
Đáp: Trong Phật Giáo, Trí tuệ phải được phát triển
cùng với Từ bi. Trong một cực đoan, bạn có thể là một
người tốt bụng nhưng khờ dại, và trong một cực đoan khác, bạn có thể
có nhiều kiến thức nhưng lại không có tình cảm. Phật Giáo dạy ta nên
giữ thật sự cân bằng và trọn vẹn cả hai, phải trau giồi cả trí tuệ
lẫn và từ bi. Trí tuệ cao nhất là thấy rõ ràng rằng trên thực tế, mọi
hiện tượng đều không hoàn toàn, không thường còn, và không có một thực thể cố định.
Trí thật sự không phải chỉ vì tin vào những gì được dạy, mà phải
chứng nghiệm và thông hiểu chân lý và thực tế. Trí tuệ đòi hỏi phải
có một tâm ý rộng mở, khách quan, không cố chấp. Con đường của Phật Giáo đòi hỏi phải can đảm, nhẫn
nhục, mềm dẻo và thông minh.
Hỏi: Từ bi là gì?
Đáp: Từ bi bao gồm các phẩm hạnh của
lòng san sẻ, sẵn sàng an ủi người khác, thiện cảm, chăm lo và ưu tư.
Trong Phật Giáo, ta chỉ thật sự cảm thông người khác khi nào ta thật sự
cảm thông chính mình, qua trí tuệ.
Hỏi: Tôi phải làm thế nào để trở thành một Phật
tử?
Đáp: Bất cứ ai cũng có thể tìm hiểu
và thực nghiệm các lời dạy của Đức Phật. Ngài dạy rằng lời giải
đáp cho mọi vấn đề của chúng ta
là ở bên trong chúng ta, không phải ở bên ngoài. Ngài
nói với các đệ tử không được
tin ngay vào lời dạy của Ngài, mà họ phải tự thử
nghiệm các lời dạy đó. Như thế, mỗi
người tự có quyết định và tự chịu trách nhiệm về
các hành động và sự hiểu biết của mình. Điều này cho thấy Phật
Giáo không phải là một tập hợp cố định các tín điều cần phải được chấp nhận trọn vẹn. Đây
là những lời dạy để mỗi người tự tìm hiểu, học
tập và áp dụng theo tình huống riêng của mình.
Bình Anson lược dịch
Perth, Tây Úc, tháng 8-2004
http://www.buddhismtoday.com/viet/phatphap/
tomtat.htm