- VÀI CÂU VẤN ĐÁP VỀ HÀNH THIỀN
- Tỳ khưu Dhammika
VẤN: Thiền là gì?
ĐÁP: Thiền là một sự nỗ
lực có ý thức để làm thay đổi sự vận hành của tâm. Tiếng Phạn
Pàli cho chữ Thiền là "Bhavana", nghĩa là "làm tăng trưởng"
hay "phát triển".
VẤN: Thiền có quan trọng
không?
ĐÁP: Vâng, thiền rất
quan trọng. Cho dù chúng ta muốn tốt đẹp bao nhiêu, cũng khó mà thay đổi
được tâm ý, nếu chúng ta không thể thay đổi những tham dục vốn đã tạo
nên cách hành xử của chúng ta. Ví dụ, một người có thể nhận ra rằng
mình hay nóng nảy với vợ, và anh ấy tự hứa "Từ đây về sau, tôi
sẽ không nóng nảy như thế". Nhưng một giờ sau, anh ấy có thể la mắng
vợ mình, đơn giản là vì anh ấy không tự tỉnh thức, sự nóng nảy đã
phát khởi mà anh không biết được. Hành thiền giúp phát triển sự tỉnh
thức và năng lực cần thiết để chuyển hóa các thói quen đã ăn sâu
trong tâm ý.
VẤN: Tôi nghe nói rằng hành thiền
có thể rất nguy hiểm. Ðiều nầy có đúng không?
ĐÁP: Chúng ta cần có muối
để sống. Nhưng nếu bạn ăn một kí lô muối, thì nó sẽ giết bạn. Để
sống trong thế giới hiện đại, bạn cần có xe ô tô; nhưng nếu bạn không
tuân theo luật giao thông, hay trong lúc lái xe, bạn lại say rượu, thì xe ô
tô trở thành cái máy nguy hiểm. Hành thiền cũng giống như thế, nó cần
thiết cho sự an lạc tinh thần, nhưng nếu bạn thực hành một cách ngu xuẫn,
nó sẽ tạo ra nhiều vấn đề. Một số người có vấn đề như buồn nản,
sợ hãi vô lý hay bệnh tâm thần, họ nghĩ rằng thiền là một phương cách
điều trị tức thời cho những vấn đề của họ. Họ bắt đầu hành thiền
và đôi khi vấn đề của họ trở nên tồi tệ hơn. Nếu bạn có vấn đề
như thế, bạn nên tìm sự giúp đỡ của một chuyên gia tâm lý; sau khi bạn
cảm thấy khá hơn, bạn mới nên hành thiền. Một số người khác, khi
hành thiền, lại cố gắng quá mức, thay vì hành thiền từ từ từng bước
một, họ lại thực hành với quá nhiều năng lực, và chẳng bao lâu họ
kiệt sức.
Nhưng có lẽ phần lớn những vấn
đề trong khi hành thiền xảy ra là do loại "thiền Kăng-ga-ru", hay
"thiền chạy nhảy" (Kangaroo, Đại thử, là một loài thú lớn có
túi trước bụng, đặc biệt ở Úc, có thể nhảy xa bằng hai chân sau rất
khỏe). Một số người đi đến một vị thầy để học thiền rồi áp dụng
phương pháp thiền của vị ấy trong một thời gian; sau đó, họ đọc sách
rồi quyết định thực hành theo sự chỉ dẫn trong sách; một tuần sau,
có một thiền sư nổi tiếng viếng thăm thành phố của họ và họ quyết
định phối hợp một số lời dạy của vị ấy vào trong việc tu thiền của
họ; và chẳng lâu sau đó, họ rơi vào tình trạng hoang mang, thất vọng.
Chạy nhảy giống như con Kăng-ga-ru, từ một phương pháp này sang một phương
pháp nọ, là một việc làm sai lầm.
Dù sao, nếu bạn không có vấn đề
nghiêm trọng về bệnh tâm thần, và bạn hành thiền đúng chừng mực, Thiền
là một trong những điều tốt nhất mà bạn có thể tự làm cho chính
mình.
VẤN: Có mấy pháp hành thiền?
ĐÁP: Ðức Phật dạy nhiều
pháp hành thiền khác nhau, mỗi pháp để đối trị một vấn đề đặc biệt,
hay để phát triển một trạng thái tâm lý đặc biệt. Tuy nhiên, hai pháp
thiền phổ thông và hữu dụng nhất là quán niệm hơi thở (anapana
sati) và quán từ bi (metta bhavana).
VẤN: Làm thế nào để hành
thiền quán niệm hơi thở?
ĐÁP: Bạn làm theo bốn bước
đơn giản: chọn nơi chốn, giữ tư thế ngồi, theo dõi hơi thở, và đối
phó những trở ngại.Trước hết, bạn tìm một nơi thích hợp, có thể một
căn phòng không ồn ào và tại nơi đó, bạn không bị quấy rầy. Thứ
hai, ngồi trong tư thế thoải mái. Tư thế tốt là ngồi với chân xếp lại,
dưới mông có kê một cái gối, lưng thẳng, hai bàn tay xếp lên nhau đặt
trên bắp đùi, và mắt nhắm lại. Cách khác, bạn có thể ngồi trên ghế
nhưng cần phải giữ lưng cho thẳng.
Bước tiếp theo là phần thực
hành. Trong lúc ngồi yên tịnh với mắt nhắm lại , bạn tập trung vào sự
chuyển động của hơi thở vào và hơi thở ra. Thực hiện điều này bằng
cách đếm hơi thở hay theo dõi sự phồng xẹp của bụng. Trong khi hành thiền,
vài vấn đề và khó khăn có thể sinh khởi. Bạn có thể thấy ngứa ngáy
khó chịu trên cơ thể hay đau nhức ở đầu gối. Nếu điều này xảy ra,
hãy cố gắng giữ cơ thể thư giản, không nhúc nhích, và tiếp tục để
tâm vào hơi thở. Có thể sẽ có nhiều ý nghĩ xuất hiện ở tâm bạn và
làm xao lãng việc chú tâm vào hơi thở. Cách duy nhất để xử lý vấn đề
này là kiên nhẫn tiếp tục đem tâm trở lại với hơi thở. Nếu bạn tiếp
tục làm như thế, cuối cùng, các ý nghĩ kia sẽ yếu đi, việc định tâm
của bạn sẽ mạnh hơn, và bạn sẽ có được những giây phút đi sâu
vào sự an lạc và thanh tịnh nội tâm.
VẤN: Tôi nên hành thiền
bao lâu?
ĐÁP: Tốt nhất là hành
thiền mỗi ngày 15 phút trong một tuần lễ; rồi gia tăng thêm 5 phút mỗi
tuần, cho đến khi bạn có thể hành thiền trong 45 phút. Sau vài tuần lễ
hành thiền đều đặn mỗi ngày như thế, bạn sẽ bắt đầu thấy việc
định tâm trở nên tốt hơn, những ý tưởng tán loạn sẽ giảm dần và
bạn sẽ có những giây phút an hòa và tĩnh lặng thật sự.
VẤN: Còn quán Từ bi là
sao? Phương cách thực hành như thế nào?
ĐÁP: Khi bạn quen thuộc với
pháp thiền quán niệm hơi thở và thực hành đều đặn rồi, bạn có thể
bắt đầu hành thiền Quán Từ bi. Pháp hành này nên được thực hiện hai
hay ba lần mỗi tuần, sau khi bạn hành thiền quán niệm hơi thở. Trước
tiên, bạn chú tâm vào chính mình và tự nói những lời như: "Xin
cho tôi được khỏe mạnh và hạnh phúc. Xin cho tôi được bình an và tĩnh
lặng. Xin cho tôi thoát khỏi mọi hiểm nguy. Xin cho tâm tôi không còn sân hận.
Xin cho tâm tôi tràn đầy tình thương. Xin cho tôi được khỏe mạnh và hạnh
phúc". Sau đó, bạn nghĩ đến những người khác, từng người một,
từ người thân thương cho đến những người bạn bình thường - nghĩa là
người mình không thương mà cũng không ghét, và cuối cùng là đến những
người mà mình không ưa thích; ước nguyện cho họ an vui như bạn đã ước
nguyện cho chính mình.
VẤN: Pháp hành thiền quán
từ bi này có lợi ích gì?
ĐÁP: Nếu bạn thực hành
Thiền Quán Từ bi này một cách đều đặn và với thái độ đúng đắn,
bạn sẽ thấy trong bạn có nhiều thay đổi tích cực. Bạn sẽ thấy mình
có thể chấp nhận và tha thứ cho chính mình. Bạn sẽ thấy tình cảm
dành cho người mình thương gia tăng thêm. Bạn sẽ thấy mình thân thiện hơn
với người mà trước đây mình thờ ơ và không quan tâm; và bạn sẽ nhận
thấy những ác ý hay sân hận mà bạn đã có với người nào đó nay sẽ
giảm đi, và cuối cùng sẽ tan biến. Thỉnh thoảng nếu bạn biết ai đó
đang lâm bệnh, buồn khổ hay gặp khó khăn, bạn có thể nghĩ đến họ
trong lúc hành thiền từ bi, và thường thì bạn sẽ thấy tình cảnh của
họ được cải thiện.
VẤN: Ðiều ấy có thể xảy
ra như thế nào?
ĐÁP: Tâm ý, khi được phát
triển đúng đắn, là một công cụ rất hùng mạnh. Nếu chúng ta biết tập
trung năng lực tinh thần và hướng nó đến người khác, nó có thể có
ảnh hưởng đến họ. Hẳn bạn đã có kinh nghiệm như thế. Có thể bạn
đang ở trong một phòng đông người và bạn có cảm giác rằng ai đó
đang chú ý đến mình. Bạn xoay một vòng xem và biết chắc là ai đang nhìn
chằm chằm vào mình. Ðiều này đã xảy ra khi bạn bắt được năng lực
tinh thần của người khác. Thiền quán từ bi cũng giống như vậy. Chúng
ta hướng năng lực tích cực của tinh thần tới người khác và dần dần
sẽ chuyển hóa được họ.
VẤN: Tôi có cần một vị thầy
hướng dẫn hành thiền không?
ĐÁP: Một vị thầy thì
không tuyệt đối cần thiết, nhưng có được sự hướng dẫn cá nhân của
một người có kinh nghiệm hành thiền thì chắc chắn có lợi ích. Tiếc
thay, có một số tu sĩ và cư sĩ tự xem mình là thiền sư, nhưng kỳ thực,
họ không biết họ đang làm gì. Bạn hãy cố gắng tìm một vị thầy có
tiếng tốt, có nhân cách thăng bằng và trung thành với những lời Phật dạy.
VẤN: Tôi nghe nói rằng thiền
định ngày nay được các chuyên gia về tâm thần và các nhà tâm lý học
áp dụng rộng rãi. Ðiều đó có đúng không?
ĐÁP: Vâng, đúng như thế.
Ngày nay, thiền được chấp nhận như có một ảnh hưởng cao cấp để trị
liệu tâm thần, và được nhiều chuyên gia về sức khỏe tâm thần sử dụng,
để giúp làm thư giản, vượt qua những ám ảnh và mang đến tỉnh thức
cho chính mình. Sự hiểu biết thâm sâu của Ðức Phật về tâm ý nhân loại
đang giúp rất nhiều cho con người hôm nay cũng giống như đã từng giúp
cho con người thời xưa.
Bình Anson lược dịch
Perth, Tây Úc, tháng 9-2004
(Trích từ tập sách "Good Question, Good Answer", Bhikkhu Dhammika)
http://www.buddhismtoday.com/viet/thien/
vandapthien.htm