- BƯỚC CHÂN THỨ TƯ LÊN ÐƯỜNG THỰC HIỆN
- VIỆC TRỞ VỀ SỰ IM LẶNG:
- SỰ CHUYỂN ÐỘNG TOÀN DIỆN CỦA TÂM
- TRONG ĐỆ NHẤT KHỔ ÐẾ
I.
MỘT TRĂM MƯỜI Ý NGHĨA VỀ KHỔ THÁNH ĐẾ
TẠI MƯỜI THẾ GIỚI KHÁC Ở MƯỜI PHƯƠNG CỦA CÕI TA BÀ.
Thế giới thì vô lượng,
nhưng nói về mười thế giới chỉ là nói thu gọn lại trong số mười viên
dung một thế giớí chỉ có bốn thánh đế, nhưng ý nghĩa của mỗi thánh
đế thì vô lượng; kinh Hoa Nghiêm chỉ nói mười nghĩa về mỗi một thánh
đế, nhưng đó chỉ là nói gọn lại trong giới hạn của ngôn từ. Mười
phương của cõi Ta Bà là: Ðông, Nam, Tây, Bắc, Ðông Bắc, Ðông Nam, Tây
Nam, Tây Bắc, Hạ Phương và Thượng Phương.
Mười thế giới
ở mườí phương của cõi Ta Bà là:
1. Mật Huấn
2. Tối Thắng
3. Ly Cấu
4. Phong Dật
5. Nhiếp Thủ
6. Nhiêu ích
7. Tiển Thiểu
8. Hoan Hỷ
9. Quan Thược
10. Chấn âm
Ðây là tên mười thế
giới tuần tự phương hướng dựa theo phẩm VIII của kinh Hoa Nghiêm (Phẩm
Tứ Thánh Đế); về tên của mười thế giới này có sự khác nhau đôi
chút gỉữa Phẩm VIII và Phẩm VII (Phẩm Như Lai Danh Hiệu); nơi Phẩm VII,
thế giới Tốí Thắng có tên là Phong Dật, và thế giới Phong Dật ở Phẩm
VIII có tên là Phong Dật ở Phẩm VII, còn tất cả những tên khác còn lại
thì đều giống nhau giữa hai Phẩm (riêng Phẩm VIII thì chỉ liệt kê tên
mười thế giới và không nói rõ phương hướng như Phẩm VII) . Sau đây,
xin trình bày lại 100 ý nghĩa viên dung về Khổ Thánh Ðế, gồm có 10 nghĩa
của mỗi Khổ Thánh Ðế ở mỗi thế giới trong mỗi phương.
KHỔ THÁNH
ÐẾ
1. Thế Giới Mật
Huấn : 1. Căn thức cầu cạnh tìm kiếm; 2. Không giải thoát; 3. Gốc
rễ nô lệ trói buộc; 4. Làm điều không phải; 5. Tranh giành đấu tố khắp
mọi hoàn cảnh; 6. Mất hẳn khả năng phân tích; 7. Phải chịu tùy thuộc
nương tựa vào cái gì đó; 8. Khổ đau cực điểm; 9. Ðộng đậy lăng
xăng; 10. Những sự vật có hình trạng.
2. Thế Giới Tối
Thắng : 1 . Sợ hãi khủng bố, 2 . Ðoạn diệt từng phần; 3. Chán
ngấy chán ghét; 4. Ðiều cần phải làm; 5. Thay đổi khác; 6. Thù địch cạm
bẫy; 7. Tranh đoạt; 8. Khó làm việc với nhau; 9. Phân biệt sai lầm; 10.
Có thế lực quyền hành.
3. Thế Giới Ly
Cấu : 1. Tiếc nuối tiếc hận; 2. Tùy thuộc phụ thuộc vào cái gì
đó; 3. Trầm trọng nguy ngập thêm lên; 4. Ở trong những bức tường 5. Chỉ
có một mùi vị thôi; 6. Sự giả dối, bất chính, không thực; 7. Ở nhà, ở trong gia đình;
8. Nơi ở mà mình quyền luyến, kẹt dính sai lầm; 9. Quan điểm, ý kiến
sai lầm; 10. Vô số, số không thể đếm được.
4. Thế Giới
Phong Dật : 1. Nơi chốn kẹt dính yêu thích; 2- Gốc rễ nguy hiềm
tác hại; 3. Phần biển sinh hữu ô trọc; 4. Ðược tác thành bằng sự chất
chứa tích lũy chồng chất; 5. Cảm thức phân biệt, biện biệt; 6.
Nặng nề nguy ngập thêm lên; 7. Sinh khởi và tiêu diệt ; 8. Ngăn chặn,
chướng ngại; 9. Cơ sở của những lưỡi dao gươm; 10. Cái gì thì cũng bị
làm thành ra bộ, số loại
5. Thế Giới Nhiếp
Thủ : 1. Cướp đoạt; 2. Không phải là một người bạn tốt; 3. Ðầy
dẫy sợ hãi; 4. Lải nhải, ba hoa, ngớ ngẩn; 5. Tính cách địa ngục; 6.
Phản sự thực; 7. Sinh khởi và tiêu diệt; 8. Gốc rễ trầm trọng nặng nề,
sâu đậm; 9. Thay đổi thất thường theo cảm huống tâm trạng ; 10. Căn bản
rỗng tuếch, hư ảo.
6. Thế Giới
Nhiêu ích : 1. Gánh quá nặng 2 . Bất thường định, chẳng cố định;
3. Như tên trộm cắp, giặc cướp, 4. Già và chết, 5. Ðược làm thành bởi
yêu đương thèm khát; 6. Trôi nổi luân hồi; 7. Mệt mỏi;
8. Trạng tướng
xấu ác; 9. Phát triển,: sanh trưởng ; 10. Lưỡi dao bén nhọn.
7. Thế Giới Tiển
Thiểu : 1. Lòng thèm khát dâm dật nguy hại; 2. Nơi trói buộc ràng rịt;
3. Hành động tà vạy; 4. Nhận lãnh, thụ động ;
5. Không
biết hổ thẹn; 6. Bắt gốc rễ nơi lòng tham dục; 7. Con sông ehảy mãi;
8. Tàn hoại thường xuyên, 9. Có tính cách lửa đuốc; 10. Ðầy dãy những
nỗi đay nghiến, phiền muộn lo lắng.
8. Thế Giới
Hoan Hỉ : 1. Trôi nổi không ngừng; 2. Sinh ra đời; 3.
Ðánh mất lợi lộc; 4. Thường hay đắm đuối kẹt dính; 5. Gánh nặng nề;
6. Phân biệt sự khác nhau; 7. Sự nguy hiểm nằm bên trong 8. Hội họp đình
đám; 9. Chỗ ở xấu ác; 10. Có tính cách khổ não.
9. Thế Giới
Quan Thược : 1. Hình tướng hư đốn bại hoại; 2. Như đồ bể nát;
3. Tạo phẩm của bản ngã; 4. Hiện thân của những khuynh hướng 5. Nhiều
lề thói hàng ngày; 6. Cổng mở ra quá nhiều điều xấu, ác tật; 7. Khổ có sẵn, có sẵn
tính khổ; 8. Ðiều cần phải nên bỏ; 9. Không có mùi vị gì ; 10. Tới
và đi.
10. Thế Giới Chấn
âm : 1. Bệnh hoạn giấu kín, giấu lỗi; 2. Có tính cách thế tục;
3. Nơi chốn nương tựa, chỗ ở; 4. Kiêu ngạo, ngạo mạn; 5. Có tính cách thường
hay tham đắm, kẹt dính; 6. Nước lũ chảy xiết, 7. Kông thể hưởng thụ
được; 8. Giả đạo đức; 9. Phù du, mau tan biến; 10. Khó cai trị, khó điều khiển, kiểm
soát.
Chỉ riêng về Khổ
Ðế thôi, chúng ta đã thấy 100 ý nghĩa khác nhau trong mười thế giới ở
mười phương của cõi Ta Bà; riêng về cõi Ta Bà; (nghĩa là cõi chịu đựng
nhẫn nhục) cũng có mười nghĩa về Khổ Ðế:
1.Làm điều quấy, tội lỗi; 2. Ðàn áp, bức
ngặt; 3. Thay đổi khác; 4. Ðeo níu vào sự vật; 5. Chồng chất, tích lũy,
chứa nhóm; 6. Gái dâm; 7. Nô lệ, tùy thuộc vào căn thức, giác quan; 8. Lừa
đảo, dối gạt; 9. Chỗ ung thư ghẻ lở; 10. Hành động ngu si.
Chúng ta thấy rằng mười
thế giới thì có 110 thứ khổ. Ðiều đáng lưu ý là trong kinh Rohitassa Sutta (trong Samyutta Nikàya, Tương Ưng Bộ Kinh) , Ðức
Phật đã đồng hóa chữ “thế giới” (loka) với chữ “khổ” (dukkha)
:
“Trong cái thân xác
dài khoảng trên một thước tám này cùng với nhtững nhận thức và tư
tưởng của nó, ta tuyên thuyết thế giới, nguồn gốc của thế giới, sự
tận diệt thế giới và con đường dẫn đến sự tận diệt thế giới.”
Một trăm mười thứ
khổ ở trên chỉ là khai triển ba thứ khổ quan trọng nhất trong phật
Giáo Nguyên Thủy là Khổ Khổ, Hoại Khổ và Hành Khổ; còn muốn phô diễn
chi tiết hơn nữa thì gồm có tám thứ khổ: 1. Sinh Khổ; 2. Lão Khổ; 3. Bệnh
Khổ; 4. Tử Khổ; 5. Ái Biệt Ly Khổ; 6. Cầu Bất Ðắc Khổ; 7. Oán Tắng
Hội Khổ; 8. Ngũ ấm Xí Thạnh khổ.
Ðể hiểu tất cả sự
khai triển đặc biệt của Kinh Hoa Nghiêm về
Khổ Thánh Ðế chúng ta cũng nên trở lại tìm hiểu tất cả ý nghĩa về
Khổ Thánh Ðế trong Phật Giáo Nguyên Thủy. Sau đây chúng ta hãy tham khảo
bộ Visuddhi Magga (Thanh Tịnh Ðạo).
II.
KHỔ THÁNH ÐẾ TRONG THANH TỊNH ÐẠO
(VISUDDHI-MAGGA) CỦA PHẬT ÂM (BUDDHAGHOSA)
Bộ Visuddhimaga gồm
trên 800 trang, đây là một bộ luận quan trọng vào bậc nhất của Phật
Giáo Nam Tông Nguyên Thủy, tác giả là Tổ Sư Buddhaghosa, mà Tàu dịch là
Phật Âm.
Ngài Buddhaghosa sinh vào
thế kỷ thứ năm tại miền Bắc Ấn Ðộ, ngài được coi là luận sư uyên
bác và nổi tiếng nhất của Phật Ciáo Nguyên Thủy, vị trí của ngài
Buddhaghosa trong Phật Giáo Nguyên Thủy cũng quan trọng tương tự như Mã
Minh, Long Thọ hay Vô Trước và Thế Thân trong Phật Giáo Ðại Thừa. Dưới
đây, chúng tôi xin trình bày phần giải thích cặn kẽ của Buddhaglosa về
Khổ Thánh Ðế trong bộ Visuddhimagga (Phần III, chương XVI, tiết mục 16-
60); chúng ta cần ghi nhớ những trọng điểm sau đây:
– –
Tiết
mục 15 (chương XVI, phần III, của bộ Visuddhimaglga) :
Khổ (dukkha) gồm có 4
nghĩa:
1. Áp bức (đàn áp, đè
bẹp, bức ngặt)
2. Ðược tác thành, hợp
thành (hình thành):
3. Đốt cháy
4. Thay đổi
– –
Tiết
mục 16 (XVI, III) :
Chữ dukkha (khổ) gồm có chữ du (xấu) cùng đi theo nghĩa kucchita (hèn hạ, đê tiện), như gọi “một
đứa con nít hèn hạ, đê tiện” là “duputta”
(đứa con nít xấu)
Chữ Kham (trong dukkha) để chỉ tính cách đi
theo nghĩa tuccha (rỗng tuếch, trống rỗng)
, như gọi “Không gian trống rỗng” là “kham”. Ðệ Nhất Thánh Ðế, Khổ Thánh Ðế, sự
thực về đau khổ là sự thực về sự hèn hạ, đê tiện, vì đó có nghĩa
là nơi chứa nhóm vãng lai nhiều mối hiểm họa nguy hiểm, và đó cũng là
trống rỗng vì không có tính cách trường cửu, không có sự đẹp đẽ,
hoan lạc và tự tại (không có thường lạc, ngã, tịnh). Gọi là Khổ
(dukkham) vì tính cách đê tiện, hèn hạ, rỗng tuếch.
– –
Tiết
mục 23 (XVI, UI) :
Khổ Ðế có đặc tính
là phiền não, tác dụng của nó là bốc cháy, đó là một hiện tính xuất
hiện trong tiến trình sinh hữu của con người.
– –
Tiết
mục 29 (XVI, III) :
Khổ Ðế được đặt
đứng đầu, vì dễ hiểu tính cách trắng trợn, thô bạo của sự thật
này, sự thực chung cho cả chúng sanh.
– –
Tiết
mục 30 (XVI, III) :
Tuyên thuyết Khổ Ðế
đầu tiên hết là để đánh thức tính cách khẩn cấp, khẩn trương trong
lòng chúng sinh đang vướng mắc chìm đắm trong nỗi dục lạc sinh hữu luân
hồi.
– Tiết
mục 31 (XVI, III) :
12 thứ khổ:
1. Sinh là khổ;
2. Già là khổ;
3. Chết là khổ;
4. Buồn rầu là khổ;
5. Than khóc, than vãn
là khổ;
6. Ðau đớn, khó nhọc
là khổ;
7. Sầu tiếc, thương
tiếc là khổ;
8. Thất vọng là khổ;
9. Sống gần vớí người,
vật mình không thương yêu là khổ;
10. Xa lìa người, vật
mình thương yêu là khổ;
11. Không được những
gì mình muốn là khổ.
12. Ngũ uẩn đeo níu
là khổ (Thủ ngũ uẩn).
Chúng ta chú ý ở đây Buddhaghosa không nhắc
đến bệnh khổ, vì bệnh khổ thuộc về đau đớn và cũng có những trường
hợp mà không có người bệnh, như tôn giả Bakkula (theo kinh Majjhima Nikàya 124, không bao giờ bệnh).
Trong kinh Dìgha Nikàya (Trường Bộ Kinh)
(ii, 305) cũng không có nhắc đến bệnh khổ.
Từ tiết mục 32 cho đến 43, Buddhagshosa phân
tích tỉ mỉ về sinh khổ, trong phần
này có nói đến khổ khổ (dukkha-dukkha), hoại khổ (viparinama-dukkha, cái khổ
trong sự thay đổi), hành khổ (sankhara- dukkha) và sự khổ giấu kín, khổ
bộc lộ, khổ gián tiếp và khổ trực tiếp, từ tiết mục 44 cho đến
60, Buddhaghosa phân tích cặn kẽ những nỗi khổ khác còn lại (từ lão khổ
cho đến ngũ uẩn xí thanh khổ).
Quan trọng nhất là tiết mục 59 và 60 (XVI,
III), nơi đoạn cuối, Buddhaghosa đúc kết lại rằng tất cả những nỗi
khổ đều xuất phát từ ngũ uẩn: “không thể nào kể hết mọi sự đau
khổ dù có trải qua bao nhiêu kiếp cũng không nói đủ được, vì thế đấng
Thế Tôn mới nói gọn rằng ngũ uẩn đeo níu (thủ ngũ uẩn) là khổ,
ngài nói thu gọn như thế để tỏ bày cho ta thấy tựu chung rằng tất cả
nỗi khổ đều hiện diện trong mỗi một uẩn trong ngũ uẩn, giống như mùi
vị của nước biển trong toàn thể đại dương có đủ trọn vẹn trong một
giọt nước biển thôi.”
Chúng ta đã thấy rằng tất cả nỗi khổ đều
nằm trong ngũ uẩn; do đó, 110 thứ khổ trong kinh Hoa Nghiêm cũng nằm gọn
trong ít nhất một trong ngũ uẩn, nếu không muốn nói là trọn cả ngũ uẩn
đồng lúc.
Chân thành cảm ơn cư
sĩ Mỹ Hồ đã phát tâm đánh máy
http://www.buddhismtoday.com/viet/triet/phamcongthien_tamtrongkhode.htm