- BƯỚC CHÂN THỨ BẢY LÊN ÐƯỜNG THỰC HIỆN
VIỆC TRỞ VỀ SỰ IM LẶNG:
- SỰ CHUYỂN
ÐỘNG TOÀN DIỆN CỦA TÂM THỨC TRÊN CON ÐƯỜNG HÀNH ÐỘNG PHẬT GIÁO CỦA
TRÍ THỨC TÂY PHƯƠNG
Phạm Công Thiện
-
I. Ảnh Hưởng Lớn Lao Của Sự Cặp Gỡ Lạ
Thường Giữa Christmas Humphreys, Alan Watts Và D.T. Suzuki Ðối Với Văn Hóa
Tây Phương Hậu Bán Thế Kỷ XX. II. Con Ðường Hành Ðộng “Hành Vô Hành”
Của Phật Giáo: “Niết Bàn Chính Là Con Ðường Dẫn Ðến Niết Bàn”
I.
ẢNH HƯỞNC LỚN LAO CỦA SỰ GẶP GỠ
LẠ THƯỜNG GIỮA CHRISTMAS HUMPHREYS, ALAN WATTS VÀ D.T. SUZUKI ÐỐI VỚI VĂN HÓA
TÂY PHƯƠNG HẬU BÁN THẾ KỶ XX
Christmas Humphreys vừa mới chết cách đây
mấy tháng (ngày 13-4-1983), sống trên mặt đất được 82 năm và đã cống
hiến cả đời mình phụng sự cho Phật Giáo Thế Giới. Ông sinh năm 1901 tại
Luân Ðôn, xuất thân từ một gia đình gồm bao nhiêu thế hệ Iuật sư và
chánh án thẩm phán nổi tiếng ở Anh quốc. Ông tốt nghiệp đại học
Cambridge và trở thành một trong những luật gia quan trọng của Anh quốc (cố
vấn Hoàng Hậu, Queen's Counseler, và quan tòa thượng thặng cho đến lúc hưu
trí năm 1976). Ðã say mê nghiên cứu Ðạo Phật từ lúc còn trẻ; năm 23 tuổi
(1924), ông thành lập Hội Phật Giáo Anh quốc tại Luân Ðôn (The Buddhist
Sotiety), cho đến nay được coi là tổ chức Phật Giáo lâu đời nhứt và
to lớn nhứt ở Tây phương. Năm 1945, ông đã đưa ra “Mười hai Nguyên
Lý của Phật Giáo” (Twelve Principles of Buddhism) và được dịch ra 14 thứ
tiếng và đang chấp nhận như căn bản đại đồng thống nhất cho Phật
Ciáo Thế Giới. Năm 1962, ông được bầu là Phó Chủ Tịcn của Hội Phật
Giáo Tây Tạng (The Tibet Society) và Liên Phó Chủ Tịch của Hội Phật Giáo
Ấn Ðộ, Pakistan và Tích Lan. Ông đã từng xuất bản nhiều sách về Phật
Giáo, về Thiền Tông, và nhiều vấn đề liên quan tới Đạo Phật. Vai trò
của Christmas Humphreys đối với việc truyền bá hoằng dương Giáo Lý Ðạo
Phật tại Tây phương từ trên nửa thế kỷ nay quả thật là lớn lao,
theo điệu ảnh hưởng dây chuyền. Có thể nói theo điệu “trùng trùng
duyên khởi” ở mức độ thấp nhứt của tục đế, nếu không có
Christmas Humphreys thì những quyền sách của D.T. Suzukl đã không được xuất
bản sau đại chiến thứ hai ở Tây phương và đã không tác động kinh hồn
đến toàn diện văn hóa Tây phương ở thế kỷ XX, nhứt là từ thập
niên 50-60 cho đến nay. Và nếu không có Christmas Humphreys cũng không có Alan
Watts, và chúng ta cũng biết rằng Alan Watts đã tác động ảnh hưởng đến
giới văn nghệ, trí thức, sinh viên, tuổi trẻ Tây phương như thế nào.
Trong tập hồi ký
tự truyện In My Own Way, Alan Watts đã nhắc lại Christmas Humphreys với tất
cả lòng kính thương và lòng tri ơn sâu rộng, và chính Christmas Humphreys đã
đưa Alan Watts vào thế giới Phật Giáo và được Alan Watts coi như “bậc
thầy quan trọng nhứt sau Francis Croshaw” (“Christmas Humphreys who, after
Francis, was to become my second most important teacher”) (trang 84), theo Alan Watts thì
“Christmas Humphreys đã đem đến cho tôi một nền giáo dục mà không có tiền
bạc nào có thể mua được và lòng biết ơn sâu xa của tôi thì quả là
vô lượng” (trangs 88). Về ảnh hưởng của D.T. Suzuki và Alan Watts đối với
văn hóa học thuật Tây phương ở hạ bán thế kỷ XX này, tôi sẽ có dịp
đề cập vào dịp thuận lợi khác; bây giờ tôi chỉ xin nói qua sự gặp
gỡ giữa D.T. Suzuki và Christmas Humphreys, vì chính sự gặp gỡ này là một
biến cố quan trọng quyết định sự quảng bá sâu rộng tư tưởng Thiền
Tông của D.T. Suzuki ở khắp thế giới hiện nay. Từ năm 1940, vài sách của
Suzuki đã được bán hết ở Anh quốc, và tất cả số sách còn lại ở
Nhật Bản đã bị cháy sạch trong thời chiến tranh ở Ðông Kinh năm 1945.
Năm 1946, Christmas Humphreys có mặt trong phái đoàn luật gia Ðồng minh tham dự
Tòa án Chiến Tranh tại Nhật Bản; lúc chiến tranh vừa chấm dứt, và ông
đã tìm mọi cách để viếng thăm lui tới thường trực với D.T. Suzuki ở
Kyoto, lúc đó D. T. Suzuki sống ẩn dật và tiếp tục viết và dịch bao
nhiêu sách vở Phật học; Christmas Humphreys đã tìm mọi cách đem hết những
tác phẩm quan trọng của Suzuki đưa về Anh quốc, và vận động hết mọi
cách để xuất bản những tác phẩm của Suzuki. Nhờ thế mà tác phẩm của
Suzuki được phổ biến lan rộng khắp thế giới và được dịch ra nhiều
thứ tiếng và đã ảnh hưởng mạnh mẽ ở khắp toàn cầu. Chỉ nội một
công đức ấy thôi thì chúng ta cũng đáng ghi ơn cử chỉ hành động hoằng
pháp của Christmas Humphreys, đó là chưa nói biết bao nhiêu công lớn của
Humphreys trong mọi lãnh vực liên hệ đến sự truyền bá Phật Giáo ở
Tây phương (xin đọc Sixty years of Buddhism In England. 1907-1967 của Christmas
Humphreys) Christmas Humphreys đã viết rất nhiều sách về Phật Giáo, nhưng
theo tôi, quyển sách cô đọng và tiêu biểu nhứt của ông ta “The Buddhist
Way of Action” (Con Ðường Hành Ðộng Phật Giáo), quyển sách này 200 trang
đưa ra một triết lý hữu hiệu thực tiễn cho đời sống hằng ngày, theo
tiểu đề quyển sách: “A Working philosophy for Daily Life”, áp dụng những
nguyên lý căn bản Phật Giáo vào đời sống thực tiễn ở xã hội Tây phương
hiện nay.
II.
CON ÐƯỜNG HÀNH ÐỘNG “HÀNH VÔ
HÀNH” CỦA PHẬT GIÁO: "NIẾT BÀN CHÍNH LÀ CON ÐƯỜNG DẪN ÐẾN NIẾT
BÀN”.
Quyển sách của Christmas Humphreys đề cập
mọi khía cạnh liên hệ đến hành động từ lãnh địa hành động cho đến
chủ động tác nhân, hành động sai lầm, hành động và không hành động
tác động và phản động tác động và hỗ tương tác động bát chính đạo,
sự phát triển tâm thức, từ trí thức đến trực giác, hành động trực
tiếp và chương cuối cùng dẫn đến Vô Hành (Non-Action). Phạm vi của chương
này không cho phép chúng tôi phân tích kỹ lưỡng về nội dung của quyển
sách linh động này. Chúng tôi chỉ muốn nêu tên sách ra đây để cho những
Phật tử trí thức Việt Nam nào muốn có cái nhìn thực tế, giản đị, cụ
thể và không trừu tượng về Con Ðường Hành Ðộng Phật Giáo thì có thể
tìm đọc để suy nghĩ.
Thực ra Christmas
Humphreys cũng chẳng có gì hoàn toàn mới lạ để nói về con đường hành
động Phật Giáo này, nhưng qua kinh nghiệm trọn đời của ông trong phạm
vi hoạt động tích cực cho Phật Giáo thế giới và qua tinh thần uyển
chuyển duy nghiệm thực tế của ông chúng ta có thể học được nhiều khía
cạnh tế nhị bất ngờ trong việc chuyển hóa phương tiện hành động của
ta trên đường phụng sự Ðạo Pháp. Với lối diễn đạt vô cùng cởi mở
và khiêm tốn bình dị, ông nhắc nhở cho chúng ta nhớ lại chân lý bất
diệt của Phật Giáo mà nhiều khi chúng ta đã từng quá quen biết và vì
thế đã quên thể hiện cụ thể trong hành vi hoạt động của ta trong đời
sống. Chẳng hạn tôi chỉ trích dẫn hai câu thôi, rút ra từ quyển the
Buddhist Way of Action, hai câu thôi, cũng đủ cho chúng ta thấy được ngôn ngữ
sâu kín bình dị của Christmas Humphreys, và đồng thời cũng nói lên tinh thần
Phật Giáo của một Phật tử Tây phương mà cả đời đã sống và hành
động trong không khí Ðạo Pháp:
“Khi mình làm điều
gì tốt thì điều ấy trở về lại với mình, vì khi mình nghĩ thế nào
thì mình trở nên thế ấy và ta là những gì ta đã làm cho chính ta, bằng
những hành động “tốt” hay “xấu” (then the good we do comes back to us,
for as we think so we become, and we are what we have made ourselves, by action “good”
or “bad" (tr. 77); “tất cả những gì ta làm đều tác động đến tất
cả mọi kẻ khác và thực ra cả toàn diện vũ trụ, và những hành vi tốt
và những hành vi xấu của ta đều có ảnh hưởng đến ngay cả một sinh
vật nhỏ nhoi nhứt trên đời” (all that we do affects all others, and indeed the
whole universe, and our good deeds and evil deeds have influence on the smallest thing
that lives” (trang 77).
Nếu những nhà
hành động chính trị sống trọn vẹn với những câu đơn sơ trên thì sự
đau khổ của trần gian này sẽ giảm bớt đi rất nhiều. Những câu ấy rất
dễ hiểu và bình thường, nhưng những ý nghĩ trên của Christmas Humphreys
đã được nuôi dưỡng lâu năm trong không khí tâm linh toàn diện viên dung
của “sự sự vô ngại pháp giới”. Có một câu khác của Christmas
Humphreys mà tôi cho là tuyệt vời: “Thực thế, tư tưởng phật Giáo căn
bản chủ trương rằng Niết Bàn chỉ là một và không khác nhau, đó chỉ
là hai khía cạnh của một Thực tại nhưng đó thực ra chỉ là một chân
lý nằm trên bình diện Giác Ngộ. Nhưng khi chưa Giác Ngộ thì cũng có lý
mà nói rằng tất cả những gì ta có thể biết được nhiều nhất về Niết
Bàn chính là Con Ðường đưa dẫn đến đó, và vì thế điều khôn ngoan
là hãy bước lên con đường ấy. Chúng ta hãy tiếp tục bước tới” (“Meanwhile,
it is right to say that the most we can know of Nirvana is the way to it, and it is
therefore wisdom to tread that way. Let us walk on” (trang 23)).
Ðó là bài học lớn
nhất mà Christmas Humphreys đã dạy cho chúng ta: chúng ta chưa giác ngộ và
chúng ta chưa biết giác ngộ là gì, nhưng chúng ta đã học biết được
Con Ðường đưa đến Giác Ngộ mà Ðức Phật đã để lại cho chúng ta.
Chúng ta chỉ cần cất bước lên đường và tiếp tục bước tới mãi.
Let us walk on!
Và cả sự nghiệp hoằng
pháp của Christmas Humphreys đã thể hiện toàn câu nói trên; tám mươi hai
năm trên đời là con đường kiên trì liên tục hướng thẳng vào một
ngôi sao độc nhất của đời người. Sự GIÁC NGỘ. Chỉ nội ý chí kiên
cường kiên trì ấy của Christmas Humphreys cũng đáng cho chúng ta cúi đầu
kính cảm. Ðang lúc tôi viết những dòng chữ cuối nơi đây, tôi có cảm
tưởng đang nghe bước chân của Christmas Humphreys đang bước đi vui sướng
thong dong trên một cõi vô hình khác đưa dẫn tới Niết Bàn. Let us walk
on!...
Los Angeles,
8-11-1983
Phật tử Mỹ Hồ đánh
máy
http://www.buddhismtoday.com/viet/triet/phamcongthien_trithucphuongTay.htm