- KHẢO!?
- Huỳnh
Trung Chánh
Người tài xế vừa rà thắng cho chiếc xe rề chầm chậm, chờ đến
lượt qua cầu Bến Lức, thì đám chị em buôn gánh bán bưng đã ùa bám
sát theo như đàn ong vỡ tổ, tranh nhau mời mọc:
- Mía ghim đây!
- Chuối chiên nóng dòn đây!
- Ăn khóm ngọt nghen thầy!
Là một viên chức cao cấp tại Bộ Kinh Tế, sống sung túc phong lưu
Việt chỉ tiếp xúc với hạng giàu sang, nên dường như chàng đã quên hẳn
với khốn cùng lao đao vật lộn tìm sống đấp đổi qua ngày. Hình ảnh
những gương mặt cháy nắng, lem luốt, mồ hôi nhỏ giọt, quần áo rách rướt
chầm vá, chân trần dẫm trên lộ nóng bỏng... khiến Việt chạnh lòng.
Chàng ngậm ngùi hổ thẹn nhớ lại ngày xưa, sống trong hoàn cảnh nghèo
khổ, chàng đã ước nguyện tận lực mình để tranh đấu cho việc nâng
cao đời sống người dân, thế mà, ngoài việc tạo cho mình một địa vị
cao sang, vinh thân phì da, chàng đã làm được việc gì cho người dân đâu?
Việt bức rức chọn mua mỗi người một ít, trả tiền rộng rãi cho họ
vui. Chàng hiểu hành động mình vô nghĩa, nhưng nó cũng ru ngủ được
lương tâm chàng, trước cảnh khổ cực của đồng bào. Người tài xế
chuẩn bị cho xe lăn bánh thì bỗng có thằng bé độ chừng mười tuổi,
bưng rổ phủ đầy trấu, hấp tấp chạy đến. Thương cậu bé, Việt bỏ
vào rổ em hai mươi đồng rồi nói: "Tặng em đó". Trước sự ngạc
nhiên của chàng, đứa bé cầm tiền trả lại:
- Thưa thầy! con bán hột vịt lộn, chớ con không xin tiền!
Việt không ngờ mình vô tình chạm tự ái cậu bé, khiến mắt em rơm
rớm thật dễ thương. Việt vội dỗ dành:
- Ồ! Cho anh xin lỗi! Thôi thì anh mua hột vịt lộn vậy! Em bán cho
anh một chục nhé!
Trả tiền rồi cho xe lên đường một khoảng xa, mà hình dáng dễ thương
của thằng bé vẫn lởn vởn trong tâm chàng. Việt lẩm bẩm: "Thằng
bé nầy coi bộ bảnh hơn mình ngày xưa nhiều! Thuở ấy, ai cho tiền mình
cũng sung sướng đón nhận kia mà". Việt bùi ngùi hồi tưởng lại quãng
đời niên thiếu hai mươi năm về trước, khi chàng còn là một học sinh lớp
bốn trường Nam Tiểu Học Tân An. Ngày đó, như thường lệ, tan trường bé
Việt chạy vù về nhà, lua ba hột cơm nguội, rồi phóng nhanh ra xạp thím
Xiếu, tại dốc cầu Tân An để lãnh hai chục hột vịt lộn, loanh quanh
theo những chiếc xe đậu chờ đến lượt qua cầu, lãi nhãi mời mọc
hành khách. Gặp ngày may mắn hy hữu, ông khách mở hàng một trứng vịt,
đưa tờ giấy một đồng. Việt thối lại khách 50 xu nhưng ông lại khoác
tay rồi bảo: "Cho con đó". Việt buôn bán cực nhọc cả nửa ngày
mới xong hai chục hột vịt lộn, mà chỉ mang về được một đồng cho mẹ
mua gạo, nên món quà 50 xu của ông khách tốt bụng, quá lớn lao khiến Việt
sung sướng tột cùng, ấp úng cám ơn chẳng nên lời. Việt tung tăng bán
hàng mà lòng rộn ràng suy tính bao nhiêu thứ hấp dẫn để chi dụng món
"lộc" bất ngờ. Đắn đo mãi, Việt quyết định mua một trứng hột
vịt lộn làm quà cho mẹ. Từ lâu, Việt phải khổ sở chứng kiến cảnh
thực khách vồ vập thưởng thức món ăn khoái khẩu do em bán, trong khi
chính em lại không có hân hạnh nếm món ăn xa xỉ nầy. Cảm giác ấm ấm
của trứng vịt thật dễ chịu. Trên đường về nhà, Việt sung sướng xây
dựng mộng đẹp, một giấc mơ tầm thường nhỏ nhoi: thưởng thức chất
nước thơm tho béo bổ rồi nhai cái tròng trắng dai dai dòn dòn, còn phần
tròng đỏ và vịt con tượng hình em sẽ nhường cho mẹ. Trái ngược với
hoàn cảnh nghèo đói của Việt, em trú ngụ trong một ngôi nhà ngói rộng
rãi, sang trọng nhất xóm. Căn nhà vốn vắng lặng nên tiếng cô Hai tụng
kinh lanh lảnh phối hợp với tiếng chuông mõ lao xao nghe rõ mồn một.
Không dám làm khinh động cô Hai, Việt rón rén đi lần từ gian nhà trước,
ra sau bếp, rồi đến cái chái lá sau vườn, cũng không thấy mẹ. Em vội
vã trở lên căn nhà trước, đứng dựa cửa trông ngóng mẹ. Mẹ về trễ
là việc bình thường, nhưng lần nầy, Việt sốt ruột lạ lùng. Năm phút,
mười phút, rồi mười lăm phút nặng nề chậm chạp trôi qua, mà mẹ vẫn
biệt tăm. Việt cảm thấy đói bụng cồn cào, mà quái ác thay! Trứng vịt
lộn, gói muối tiêu, nhúm rau răm lại cứ chờn vờn khêu gợi. Em thập
thò lấy cọng rau răm chấm chút muối tiêu nhâm nhi cho đỡ thèm thuồng. Hương
vị rau răm cay cay thơm phức như được trộn lẫn với chất vịt lộn
thơm tho, khiến Việt không kềm lòng được nữa. Em đắn đo cầm trứng vịt
đập khẽ vào cửa, khươi một lỗ nhỏ, và tự dặn lòng chỉ nếm tí nước
ngọt mà thôi. Việt gỡ lớp màn trắng, húp nhẹ một chút. Chất ngọt
beo béo đậm đà tràn ngập khuyến khích em, cứ húp soàn soạt mãi. Việt
mê mẩn đến nỗi cô Hai ngưng tụng kinh, quăng dùi mõ cái ịch, rồi
thình thịch bước ra ngoài mà cũng không hay.
- Quân mất dạy! Tao đã cấm biệt không được mang thứ ô uế tanh
tưởi vào nhà, mà mầy lại lớn gan ăn dộng món nầy tại đây?
Tiếng gầm vừa rít lên, thì bà cũng đã tới sát bên thằng bé. Cô
Hai dằn lấy trứng lộn quăng ra sân trước nát bét, xán thằng bé hai tát
tay xiểng niểng, rồi gằn giọng:
- Quì xuống đó!
Rồi cô ngoe ngẩy trở vào phòng tiếp tục thời tụng kinh như cũ.
Thằng bé sợ cô, riu ríu quỳ ngay ngạch cửa, im thin thít. Đã quen bị người
cô đối xử tàn tệ, Việt chấp nhận chịu đựng niềm bất hạnh riêng
mình, em chỉ bồn chồn lo sợ cho mẹ bị người nhiếc mắng vì lỗi của
con. Mẹ vừa về đến ngõ thì đã thấy ngay tình trạng thảm hại của Việt.
Bà cuống quít nhưng bước chân cũng rất khẽ khi gần đến cửa. Cô Hai
ngồi trong buồng, đang lần chuỗi niệm Phật, mà lỗ tai thật thính. Cô
liền tạm ngưng niệm Phật, cao giọng lên tiếng:
- Nè! Vào mà coi cái quân bất hiếu mục mang hột vịt lộn, vịt
thúi ăn uống giữa nhà thờ đây nầy! Tôi đã năn nỉ van xin mấy người,
giữ dùm chỗ nầy thanh tịnh để thờ Trời Phật, Ông Bà mà mấy người
đâu thèm nghe!
- Em xin lỗi chị Hai. Thằng Việt hư quá, xin để em dạy nó!
Nói xong bà phát vào mông con hai cái thật mạnh, đoạn lôi con đến
phòng, năn nỉ mãi để xin cô thứ lỗi. Sau đó, bà đưa con ra sau vườn,
vào trong chòi lá. Bà ôm con vào lòng, thì thầm: "Tội cho con
tôi!". Rồi nước mắt bà chảy ròng ròng, thấm ướt tóc tai con. Việt
đau đớn nhất khi thấy mẹ buồn, nên em đâm ra oán cô Hai, thề trong
lòng sẽ có ngày rửa hận.
Ông nội Việt, cụ Võ Ngọc Quới, nguyên là một tham tá hành chánh,
vừa mới hồi hưu đã vội mãn phần. Hai Ông bà chỉ có ba người con. Cô
Hai, trưởng nữ kết duyên với một cậu công tử Bạc Liêu, nhưng mới vài
năm hương lửa, vẫn còn hiếm muộn thì chồng bạo bệnh qua đời. Cư
tang chồng đủ lễ, cô quay về chung sống với mẹ, sớm hôm làm bạn với
chuông mõ mà thôi. Ba Việt, đứa con trai duy nhất cưới vợ miệt xã Trung
Hòa, Mỹ Tho, rồi lập nghiệp luôn tại quê vợ. Riêng cô Tư, có chồng 4
con sinh sống tại Saigon, thỉnh thoảng mới về thăm mẹ. Do đó, ngôi nhà
hương hỏa thênh thang chỉ có hai mẹ con hủ hỉ với nhau bao ngày tháng.
Vào mùa thu năm 1945, theo tiếng gọi của non sông, cha Việt bỏ nhà dấn
thân cho công cuộc chiến đấu dành độc lập. Tuy nhiên, ông vốn thuộc
thành phần trí thức tiểu tư sản, bộc trực, thường lộ vẻ chống đối
bọn bè phái mưu mô xảo quyệt đội mũ kháng chiến. Vì lý do thầm kín nầy
ông đã bị chính những người bạn đồng chiến tuyến ra tay sát hại.
Tin dữ về đến Trung Hòa làm tan nát cõi lòng bà vợ, bà khóc than vật
vã không nguôi. Bà mẹ ở Tân An cũng khổ đau không kém. Bà tức tốc vào
ngay Trung Hòa, nhất quyết đem dâu và cháu nội về tỉnh, hầu giọt máu
duy nhất còn lại của giòng họ Võ tránh khỏi vùng xôi đậu hiểm nghèo.
Bà nội vẫn được trợ cấp hưu bổng của chồng, lại có thêm hoa lợi
của hai mẫu vườn trồng cây ăn trái trải dài phía sau ngôi nhà, nên thừa
sức cung cấp cho con cháu nếp sống phong lưu. Mẹ Việt suốt ngày bận bịu
bếp núc, hầu hạ mẹ chồng, săn sóc con cưng. Việt chỉ biết chăm học
rồi quấn quít bên nội để được nựng nịu, cưng chiều nghe kể chuyện
xưa tích cũ. Đáp lại Việt cũng biết ngoáy trầu, dâng nước, nhổ tóc
sâu..., rồi cũng kính cẩn cạnh nhà, đốt nhang trên bàn thờ ông hàng
ngày. Vì thế, nội vô cùng hãnh diện, bà luôn luôn nhắc nhở, khoe khoang
đứa cháu đích tôn trước mặt mọi người. Cô Hai nghe mãi đâm ra khó chịu.
Có lần cô trề môi nói nhỏ:
- Hứ! "đít không" thì có, chớ đích tôn gì?
Mẹ nghe, mẹ buồn hiu. Mãi sau nầy Việt mới biết cô muốn ám chỉ
thân phận ăn bám vào nội của hai mẹ con. Cô Hai thích yên tỉnh mà Việt
chơi giỡn ồn ào, cô ghét riêng Việt là phải rồi. Nhưng Việt không hiểu
nỗi lý do cô không ưa mẹ. Mẹ hiền khô à! mẹ lúc nào cũng mềm mỏng
chiều chuộng cô, mà cô nặng nhẹ chi cho thỉnh thoảng mẹ phải khóc thầm.
Có lẽ tại vì cô Hai có tâm đạo, cô ăn chay trường, đi chùa, tụng kinh
niệm Phật chuyên cần..., nên cô không thể có cảm tình với những kẻ
thiếu tu. Cô oán nhất là đám đàn ông thường tụ tập ăn nhậu ở đầu
ngõ, mà có lần khi "sứa" họ đã mỉa mai là "cây độc không
trái, gái độc không con". Cô mắng họ là bọn sát sanh hại vật, tội
lỗi ngập đầu, cô mở banh mắt mà nhìn bọn họ bị đọa lạc khắp chín
từng địa ngục thì cô mới hả. Cô cũng xốn xang bọn con gái thời nay,
tự do trò chuyện, cười giỡn với bạn trai. Ai cô cũng chê là đĩ thỏa
hư hèn, thời buổi nầy, đốt đuốc cũng không sao tìm được một người
"tiết hạnh khả phong" như cô.
Sống trong vòng tay bao bọc của nội hơn ba năm, thì bỗng nhiên, nội
đột ngột từ trần sau một cơn bệnh nhẹ. Nỗi khổ đau vì mất nội như
một vết thương lở loét, ngày càng trầm trọng. Cô Hai là con gái, dĩ nhiên
được nội tín cẩn, nên cô đã thủ kỹ chìa khóa tủ sắt, và tất cả
giấy tờ đất đai nhà cửa. Tang ma nội xong, cô Hai tự nhận là thừa kế,
và mặc dù hoa lợi của sở vườn tương đối khả quan, nhưng cô cột
"hồ bao" thật chặt. Mẹ Việt là mẫu người chỉ lẩn quẩn với
vai trò nội trợ. Xưa nay, bà đã hoàn toàn lệ thuộc vào cha mẹ, rồi chồng,
rồi cuối cùng là mẹ chồng để sinh sống. Thình lình nguồn tiếp tế bị
cắt đứt, nên bà phải lao đao chạy ngược xuôi, "mua đầu chợ, bán
cuối chợ", kiếm sống đấp đổi qua ngày. Và Việt cũng đã chia xẻ
gánh nặng của mẹ bằng nghề bán hột vịt lộn tại đầu cầu Tân An. Vất
vả như thế nào mẹ vẫn hài lòng, miễn là có thể bám víu ở tỉnh lỵ
cho con tiếp tục việc học hành. Tuy nhiên, dù mẹ nhẫn nhục chiều chuộng
cô Hai thế nào, thì tình trạng ở nhờ ngày càng trở nên bi đát, nhất
là khi cô Hai nghe bà con chòm xóm xầm xì là của cải hương hỏa theo luật
lệ do cháu đích tôn thừa kế. Cô Hai chay lạt, không chấp nhận được mùi
ô trược thịt cá, nên hai mẹ con phải sửa sang lại chuồng gà để làm
chỗ nấu nướng và ăn uống đồ mặn. Chái lá tồi tàn nầy biến thành
tổ ấm để hai mẹ con tự do hủ hỉ bên nhau, đợi đến tối mới ké
né mò lên bếp nhà lớn ngủ nghỉ. Thật ra, trước kia mẹ con Việt cũng
có phòng riêng, nhưng cô Hai tu hành ngày càng tinh tấn, nên muốn có một
phòng đặc biệt để công phu. Phòng bà nội bỏ trống, thì cô Tư đã
"xí phần" từ lâu và cẩn thận khóa kỹ rồi. Thế là mẹ con Việt
đành dọn xuống nhà bếp, ngủ tại chõng tre dành cho gia nhân ngày trước.
Ông ngoại từ xã Trung Hòa ra viếng thăm, chứng kiến hoàn cảnh cơ
cực của con cháu rất đau lòng. Nhưng ngoại chỉ có thể tiếp tế gạo
và cá mắm chút đỉnh, vì ngoại cũng đang gặp khó khăn, bởi lẽ chiến
tranh khiến hoa lợi thất bát nặng nề. May mắn, chưa đầy một năm thì
tình hình an ninh tại thôn quê có phần vãn hồi. Nông thôn rộn rịp thi
đua canh tác, nên giá cả đất đai tăng khá cao. Nhân cơ hội nầy, ngoại
liền xoay sở bán mấy mẫu ruộng, mua một căn nhà lá ọp ẹp tại hẻm
chùa Phật Ân, đường Ngô Quyền, thị xã Mỹ Tho để hai mẹ con cư trú.
Rồi ngoại cũng sắm cho mẹ một cái máy may hiệu Singer, để bà lãnh may
vá làm phương kế sinh nhai. Từ dạo đó, tuy nếp sống vẫn đạm bạc,
nhưng hai mẹ con hưởng được những giây phút êm đềm, đỡ phải khép
nép âu lo nghe tiếng chưởi chó mắng mèo nữa.
Hiểu phận nghèo và thương mẹ nên Việt chăm chỉ học hành. Em ước
mơ sớm thành đạt để báo tròn chữ hiếu. Em trúng tuyển vào Trung Học
Nguyễn Đình Chiểu, với học bổng cao và tiếp tục gặt hái những thành
quả thật xuất sắc. Mấy năm sau, Việt thi đỗ Tú Tài toàn phần ưu hạng,
rồi nhờ sự hướng dẫn của quí vị giáo sư hảo tâm, Việt xin được
học bổng du học tại Hoa Kỳ.
Chàng sinh viên du học ngày đêm miệt mài trau dồi kiến thức, với
ước vọng sớm thành đạt để trở về phục vụ quê hương, và phụng dưỡng
người mẹ già sau bao năm trời xa cách. Thương nhớ mẹ, nhớ đất nước,
Việt thường lục lại chồng thơ cũ của mẹ, để ấp ủ từng lời dạy
dỗ thương yêu của bà. Khi Việt du học được ba năm, thình lình mẹ báo
tin bà quyết định xuất gia tại Quan Âm tu viện, gần Chợ Vòng Nhỏ, Mỹ
Tho; và từ đó, thơ từ ngày càng thưa dần. Tin mẹ xuất gia đột ngột
khiến Việt bàng hoàng. Mẹ đã trải qua bao nỗi vất vả nhọc nhằn, nên
chàng tâm nguyện sẽ cung phụng cho bà một đời sống sang trọng dư thừa.
Thế mà nay bà lại xuất gia khổ hạnh, thì ước nguyện báo đền ân mẹ
làm sao thực hiện được đây? Việt lại còn canh cánh mối âu lo vu vơ khác
nữa. Bị ám ảnh bởi thời ăn nhờ ở đậu tại căn nhà hương hỏa. Việt
có mặc cảm không mấy tốt đẹp với giới tu hành. Mỗi khi nghe tiếng niệm
Phật, tụng kinh, chuông mõ, Việt thường liên tưởng đến thái độ hậm
hực, càu nhàu, cùng với lời rầy la, nhiếc mắng nặng nhẹ, xỏ xiên.
Vì vậy nên tuy cư trú tại hẻm chùa Phật Ân, Mỹ Tho và dù được nghe lối
xóm ca tụng thầy trụ trì hiền lành, nhân hậu..., Việt cũng không bao giờ
léo hánh tới chùa. Thế mà nay nghe tin mẹ đi tu, mà lại tu pháp môn Tịnh
độ, một pháp môn chuyên về niệm Phật, nên Việt mới lo lắng ngay ngáy
trong lòng. Chàng thật khó chấp nhận sự kiện người mẹ hiền đức của
mình, mà lại có thể chọn một lối tu mà chàng nghĩ rằng ồn ào, rỗng
tuếch như cô Hai. Việt ái ngại biên thư cho mẹ, nội dung tuy không dám ngăn
cản bà tu hành, nhưng ước mong bà chọn pháp môn nào khác như thiền, Thiên
Thai... hơn là Tịnh độ. Mẹ tuyệt nhiên không nhắc nhở gì vấn đề nầy,
khiến Việt cứ thấp thỏm mong chờ đến ngày về nước gặp mẹ tạn mặt
thì mới thật yên tâm.
Thời gian tu học sáu năm dài đăng đẳng rồi cũng trôi qua. Không phụ
lòng tin yêu của mẹ, Việt đã tốt nghiệp tiến sĩ kinh tế học, hạng tối
danh dự. Chàng trở về nước mang theo bao dự án phát triển kinh tế mà
chàng đã tận lực nghiền ngẫm suy tư để vạch ra. Đón Việt tại phi trường
có đông đủ bè bạn cùng bà con nội ngoại, và dĩ nhiên có cô Hai. Cô rất
hãnh diện tự hào về đứa cháu tài ba, mà có thời đã "sống gần gũi
với cô, từng được cô góp phần chăm sóc dạy dỗ". Tuy nhiên, điều
trớ trêu là mẹ, người mà Việt mong mỏi nhung nhớ xót xa lại vắng mặt.
Ba đang nhập hạ(2) nên không thể tự động rời chùa được. Thiếu mẹ
là thiếu tất cả. Việt tức tốc đi về Mỹ Tho ngay, bỏ mặc bữa tiệc
tùng mà thân nhân bè bạn đã tổ chức tươm tất sẵn tại Saigon. Khi về
đến Mỹ Tho, trời đã xế bóng, nên thân nhân Việt ngăn cản không cho
chàng vội vàng thăm mẹ vì lẽ Quan Âm tu viện tọa lạc ở ngoại ô,
cách chợ Vòng Nhỏ chừng ba cây số, một vùng quê hẻo lánh tương đối
kém an ninh. Dù vậy, Việt vẫn âm thầm thuê bao một chiếc xe lôi gắn
máy đưa chàng đi đến đó. Đã lưu trú nhiều năm xứ người, ngồi xe láng
bóng lướt trên vùng xa lộ thênh thanh để chiêm ngưỡng những cơ sở tôn
giáo đồ sộ, nghinh ngang, giờ đây, Việt lại ngồi chinh chong trên chiếc
xe lôi tồi tàn, lắc lư lê lết trên con đường hẹp té, lồi lõm ổ gà,
để viếng thăm một cảnh chùa quê cũ kỹ, khiêm khiêm..., Việt ngậm
ngùi xúc cảm: "Ôi! Đất nước mình nghèo quá! dân mình nghèo quá!
chùa mình nghèo quá! Ôi! Thương thiệt là thương!".
Ngôi chùa cổ kính lẩn khuất trong khu vườn xanh um. Mái cong cong quớt
lên nhẹ nhẹ, lớp ngói âm dương rêu phong lốm đốm, và trên con lươn,
hai chú rồng rạn nứt cũng vẫn đang uốn mình châu đầu giành ngọc. Thời
gian với phụ họa của chiến tranh đã hoành hành khốc liệt: trụ cổng
già nua lắc lư nghiêng ngả, tường vách loang lỗ xác xơ, cửa nẻo lung
lay sờn tróc. Sân chùa, và dài dài theo hông chùa ngổn ngang lu hủ khiến cảnh
chùa tiều tụy thêm vẻ hoang vắng tiêu điều. Bị méo mó bởi ngành học
kinh tế, đặt trọng tâm vào những yếu tố lợi hại, thấy vị trí ngôi
chùa Việt lo lắng thở than: "Ôi! Trong thời buổi mà, ở xứ người các
cơ sở tôn giáo lăn xăn chường ra chỗ đông người, tổ chức quảng cáo,
rao bán rùm beng, diễn kịch đóng tuồng làm kinh tài để dành giựt tín đồ
và làm giàu; mà ngôi chùa lặng lẽ đìu hiu nầy vẫn còn cổ lỗ nằm
chui rúc ở xóm vắng vẻ lèo tèo thì làm sao mà thành công cho được!".
Chùa yên tỉnh vắng người, Việt bỡ ngỡ đi lần vào bên trong nhưng vẫn
chưa thấy bóng ai. Đang tần ngần lo nghĩ thì may quá có cô bé mặc bộ đồ
lam, tuổi chừng 14 từ phía sau vườn đi đến:
- Cô ni ơi! cho tôi hỏi thăm một chút. Bà Lê Thị Hậu có ở đây
không cô?
- Ơ! mấy bà công quả ở đây đâu có ai tên Hậu cà? Chắc không
có ai tên đó đâu chú.
- Má tôi tu ở đây, bà cho biết đang nhập hạ mà! A! A!... tôi có
hình của bả đây, cô xem thử coi!
- Dạ đây là hình sư cô Diệu Hạnh. Chú phải gọi pháp danh, chớ gọi
tên thế tục thì đâu ai biết được. Ni chúng đang kiết hạ ăn cư, nếu
không có lý do chánh đáng không dễ gì gặp được đâu? Chú theo tôi đi gặp
sư bà thử coi!
Thấy cô bé nói năng lanh lợi, vừa đi Việt vừa lựa lời han hỏi:
- Cô ni à! chùa đông người không cô?
- Dạ ni chúng gần bốn mươi vị!
- Chùa vắng vẻ quá, không thấy Phật tử thì làm sao đủ sống vậy
cô!
- Thưa chùa chủ trương tự túc, chớ không dựa vào Phật tử. Tu sĩ
trong chùa phải tự làm ruộng rẫy, và cũng làm tương chao bán, để có thể
mua những nhu yếu phẩm khác.
- Có thiếu thốn lắm không cô?
- Chùa quen sống thanh đạm nên thường thì dư thừa. Dư thì quí sư,
học theo hạnh Quan Âm (1), đem chia xẻ cho các bà con nghèo trong xóm làng.
Chỉ có một lần thiếu hụt bất thường thôi. Năm đó, vì lý do an ninh
đồng bào vùng trong phải di tản ra tạm trú trong chùa hàng trăm người.
Chùa nuôi ăn họ gần ba tháng, khi họ ra đi thì chùa cũng kiệt quệ, nên
ni chúng phải ăn cơm độn khoai với muối hột một thời gian.
- Cô nói gì đến "hạnh Quan Âm" là sao vậy cô?
- Quan Âm nói cho đầy đủ là "Quán Thế Âm Bồ Tát", nghĩa
là vị Bồ tát có hạnh nguyện quán sát tìm nghe âm thanh hay tiếng than
khóc kêu thương của thế gian để mà cứu độ. Vị Bồ tát nầy còn có
đặc điểm là tùy theo chúng sanh mong muốn Ngài hiện thân như thế nào:
vua quan, sang hèn, giàu nghèo, già trẻ... hay nam nữ gì, thì Ngài cũng chiều
theo hiện thân như thế mà cứu độ. Bồ tát thì đâu có tướng nam nữ,
nhưng Ngài tượng trưng cho lòng từ bi thương chúng sanh như mẹ thương
con, nên người ta tạc tượng Ngài trong dáng nữ nhơn dịu hiền. Sư bà dạy
chùa đã hân hạnh được mang danh hiệu của Ngài nên ni chúng phải luôn
luôn tâm niệm bổn nguyện từ bi cứu khổ cứu nạn.
Việt không ngờ một cô sa di nhỏ tuổi tại tu viện khiêm tốn nầy
có được kiến thức đáng ngợi. Cảm giác tôn kính lại dâng tràn khi
chàng diện kiến vị sư bà hiền đức.
- Bạch sư bà! Con xin phép được gặp mẹ con là sư cô Diệu Hạnh.
- Con du học mới về?
- Dạ!
- Diệu Hạnh có thuật cho thầy chuyện nhà trước khi xuất gia. Mẹ
con hiền đức, tu hành tinh tấn, ta rất hãnh diện về bà.
Xây qua cô sa di, sư bà dạy: "con gọi Diệu Hạnh ngay đi",
đoạn có lẽ muốn dành cho hai mẹ con tự do họp mặt, sư bà dặn dò Việt
tự nhiên chờ mẹ, rồi bà rời bước.
Mẹ xuất hiện từ xa. Bà hơi gầy và đen, có lẽ vì lý do làm lủ
canh tác nhọc nhằn, nhưng có vẻ khỏe mạnh. Dáng điệu bà khoan thai, dịu
hiền và còn tỏa ra niềm an lạc nhẹ nhàng, mẹ không cười mà tựa như
mĩm cười, mẹ chưa mở lời mà Việt đã nghe yêu thương tràn ngập rồi.
Mẹ nay đã là tu sĩ, Việt bối rối không biết xưng hô sao cho đúng,
nên ấp úng: "Má! Má!... thầy! thầy!...".
Sư cô mĩm cười hiền hòa:
- Con tự nhiên gọi má như xưa cũng được. Lúc nào thì con cũng là
con của má.
Rồi bà vò đầu Việt, nói tiếp: "Con má cao lớn và đẹp trai lắm".
- Sao má bỏ con đi tu vậy má? Má không cho con phụng dưỡng má lúc
già yếu sao?
- Má đi tu nhưng má thương con như xưa đâu có gì khác. Vả chăng, má
nghĩ con còn có cuộc đời của con, có nếp sống riêng của con, má đâu
thể bịn rịn giữ con mãi hay lột da sống đời với con hoài được. Má
chỉ mong con biết ăn ở đạo đức thì má mãn nguyện rồi!
Việt lại mếu máo:
- Hồi đó, nghe tin má tu theo Tịnh Độ, con liên tưởng đến lối tu
của cô Hai nên cứ lo sợ phập phòng...
- Sao con nghĩ sai lầm như vậy? Tám mươi bốn ngàn pháp môn của Phật
giáo, chẳng qua đều nhằm đưa ra một phương cách để tu tâm mà thôi. Người
niệm Phật tu tâm, nương câu niệm Phật giữ chánh niệm nên tâm thanh tịnh
an lành. Khi đối diện với thuận hay nghịch cảnh, cũng nhớ mình đang niệm
Phật tu tâm, nên ngăn chận không để tâm buông lung theo tham, sân, si, mạn...,
mà trái lại, khơi mở cho tứ vô lượng tâm tức từ bi hỷ xả hưng khởi
nữa. Cho nên, cổ đức dạy rằng trong câu niệm Phật chẳng những đã
dung chứa thiền mà còn hội đủ cả ba mươi bảy phẩm trợ đạo (3) nữa...
Tuy mẹ không giải thích cặn kẽ, nhưng Việt cũng tự hiểu là có
những người cũng nhân danh tụng kinh niệm Phật, nhưng không hề tu tâm.
Phương thức tu dưỡng tâm biến thành một bình phong phô trương đạo đức
như một lớp sơn hào nháng bên ngoài, trong khi đó họ vẫn buông lung để
tâm rong ruổi theo tham, sân, si, mạn, nghi, ác, kiến. Do đó, càng tu dục vọng
càng sôi sục tăng trưởng, và dù có cố gắng đè nén rồi cũng có lúc nổ
tung. Tội nghiệp cô Hai, cô tu hành mấy mươi năm mà không bao giờ được
thoải mái, an lạc. Càng ngày cô càng càu nhàu, gắt gỏng. Cô cô đơn cùng
cực, cô đơn xa lạ ngay với câu niệm Phật mà cô lập lại như một cái
máy vô tri giác.
Việt du học trở về vào lúc mà đất nước hoàn toàn lệ thuộc
vào ngoại viện về quân sự lẫn kinh tế. Việt là nhân tài đào tạo tại
Hoa Kỳ nên được trọng dụng đặc biệt. Do đó, tuy đề án cải thiện
kinh tế dân sinh do chàng bồng bột khởi xướng không được hưởng ứng
rồi chìm lần trong quên lảng, nhưng công danh chàng như diều gặp gió. Chỉ
trong vòng mấy năm Việt đã trèo lên địa vị Tổng Giám Đốc đầy uy
quyền tại Bộ Kinh Tế béo bở. Dù công vụ đa đoan, thỉnh thoảng Việt
vẫn về thăm mẹ và cô Hai. Việt chu cấp săn sóc cô Hai như một đứa
con hiếu thảo. Lần nầy, Việt phải bỏ dở buổi họp quan trọng về Tân
An cũng vì cô Hai: cô bệnh nặng tháng nay và giờ thì đang hấp hối.
Chiếc xe trên đường về ngôi nhà hương hỏa, con đường Phan Đình
Phùng vẫn không có gì thay đổi, nhưng Việt cảm thấy bồi hồi xúc động
vì những kỷ niệm xưa dồn dập hiện về. Xe vừa ngừng trước cổng, thì
đám em con cô Tư ùa tới báo cáo đầy đủ mọi chi tiết:
- Sao kỳ quá anh Việt ơi! dì Hai ăn chay trường tu hành mấy mươi
năm, mà khi lâm bệnh nặng lại trở chứng đòi ăn mặn dữ quá! Không
được chiều ý, dì nổi cơn chửi rủa tục tỉu khiến cô bác không ai
dám đến gần. Ba hôm trước dì ấy thiếp đi, bác sĩ cho biết người bệnh
sắp lìa đời, ai cũng mừng cho dì. Không ngờ hôm nay dì Hai tỉnh dậy, nằm
liệt không nhúc nhích mà đòi ăn và chửi mắng nữa.
- Tội quá! sao không chiều ý cho cô Hai ăn món cô ưa thích!
- Đâu được anh Việt! Làm như vậy thì uổng mấy mươi năm tu hành
của dì. Người ta nói hễ tu hành quá, khi chết thì bị "nghiệp khảo"
như vậy đó! Anh Việt à!
Việt không tin thuyết người tu bị "khảo". Theo Việt, nếu
không thực sự tu tâm mà chỉ sử dụng việc tụng niệm để lừa dối mình
và dối đời, thì sẽ có lúc không thể che dấu đè nén nỗi, khiến bản
chất hèn kém hiện nguyên hình. Lệ bảo vệ sử trường chay cho họ, do đó,
hoàn toàn vô nghĩa, vì nó chỉ khiến cho tâm người hấp hối thèm thuồng
và sân hận đến cực điểm mà thôi. Việt bước nhanh vào phòng người bệnh.
Tiếng lanh lảnh của cô Hai mắng chửi cô Tư nghe rờn rợn và bi thảm
quá. Việt vội lên tiếng:
- Cô Hai! Cô Hai! Cháu về thăm cô đây!
- Việt con! Con Tư nó tàn ác với cô. Nó bỏ đói cho cô chết con
à!, bà mếu máo thật áo não.
- Cô Hai thích thú gì cho con biết, con sẽ lo cho cô Hai.
- Cô thèm ăn hột vịt lộn, gà rô ti với lại cá trê nướng dầm
nước mắm gừng...
- Hột vịt lộn thì đã có sẵn, cô Hai ăn trước đỡ. Còn các thứ
kia chú tài sẽ ra quán Nhựt Tân đặt mua ngay.
Mặc dầu cô Tư cùng các cô bác ra dấu ngăn cản, nhưng Việt vẫn
cương quyết làm theo ý chàng. Cô Hai theo dõi từng cử chỉ của Việt, gương
mặt khô héo tím ngắt mà vẫn bộc lộ vẻ hả hê sung sướng như đứa bé
được kẹo. Việt khẽ đập bể vỏ trứng, rắc tí muối tiêu, rồi xúc
một muỗng nhỏ, đưa mớm cô. Đang rạng rỡ đón nhận thức ăn, bỗng
nhiên cô Hai co rúm người lại, run bây bẩy ra vẻ sợ hãi khủng khiếp.
Việt không hiểu lẽ gì, chỉ biết lo lắng hỏi han. Một lúc sau, cô Hai mới
hổn hển từng tiếng:
- Hồi đó! cô Hai quăng trứng vịt lộn của con. Con có oán cô
không?
- Không cô à! Con thương cô Hai lắm mà, xin cô đừng nghĩ như vậy.
Má con thường dạy rằng con nhờ nghe cô Hai tụng kinh, mới có chút phước
đức để mà đỗ đạt!
Vẻ mặt cô Hai trở nên hòa hoãn rồi phảng phất chút an vui. Sau đó,
bỗng nhiên cô Hai yên lặng lìa đời. Dù tụng niệm hời hợt, có lẽ
công năng vô biên của lục tự Di Đà, vẫn đủ sức giúp cô được an lành
trước giờ phút lâm chung.
Tháng
3.1990
GHI
CHÚ:
1.
Bồ Tát Quan Thế Âm: Ngài còn danh hiệu là Quán Tự Tại, và thường được
gọi tắt là Quan Âm hay Phật bà Quan Âm, có nghĩa là vị bồ tát quán sát
âm thanh của chúng sanh trong thế gian hầu hiện thần thông cứu độ. Ngoại
trừ Tây Tạng phượng thờ Ngài dưới hình dáng nam nhân, các nước theo Bắc
phương Phật giáo khác đều tạc tượng Ngài như một nữ nhân.
2.
Hạ: (còn gọi là kiết hạ an cư) Thời gian tu sĩ ở yên một nơi để
tinh tấn tu tập, bắt đầu từ ngày 16 tháng 4 đến rằm tháng bảy âm lịch. Theo nguyên tắc,
thời gian nầy không ai được ra khỏi chùa trừ những vị trong ban trị sự.
3.
37 phẩm trợ đạo: (Tam thập thất trợ đạo phẩm) gồm có: Tứ niệm xứ, Tứ chánh cần, Tứ như ý túc,
ngũ căn, ngũ lực, thất giác chi và bát chánh đạo.
Ba
mươi phẩm trợ đạo là kim chỉ nam dẫn đường cho người tu học Phật
pháp. Theo kinh A Di Đà, trong cõi nước Cực Lạc, có những loại chim kỳ
diệu do Phật hóa hiện để cất tiếng hòa nhã diễn xướng các phẩm trợ
đạo.
Chân thành cảm ơn Hải Hạnh đã
đánh vi tính
http://www.buddhismtoday.com/viet/truyen/050-khao.htm