- GIẤU MÌNH TRONG HƯƠNG
Những bông
hoa giấu mình trong hương. Như trên Linh Sơn, Ðức Phật giấu mình trong niềm
im lặng của một bông hoa. Thế Tôn niêm hoa và một làn hương vĩnh cửu
bay đi. Chỉ một Ca Diếp mỉm cười. Thế cũng đủ. Ðủ cho một làn hương
trao. Ðủ cho Phật pháp ra đi và trở về. Ðủ cho những nghìn năm thơm lừng
hương Phật...
Giấu mình
trong hương
Một bông hoa
trắng
Dạ lan.
Buson
(Yoru no ran
Ka ni kakurete
ya
hana shiroshi)
Nhà thơ
Buson nhìn thấy một làn hương trong bóng tối. Làn hương ấy là hiện thể
của hoa dạ lan.
Có một Phật
quốc tên là Chúng Hương, nơi mỗi làn hương là một lời nói trên môi người.
Nói, ấy là trao hương cho nhau.
Từ cây hoa
nào
Mà ta không
biết
Một làn hưong
trao.
Bashô
(Nan no ki no
hana towa
shirazu
nioi kana)
Không có
ngôn từ nào kỳ diệu hơn hương thơm, một ngôn từ không biết đến bạo
lực. Một ngôn từ mà tinh tố là tình yêu.
Dẫu lừng hương
thơm
Tôi không
nhìn thấy
Ôi cây mơ gần
Chora
(Nioi shite
tonari no ume no
mienu kana)
Những bông
hoa ấy giấu mình trong hương. Như trên Linh Sơn, Ðức Phật giấu mình
trong niềm im lặng của một bông hoa. Thế Tôn niêm hoa và một làn hương
vĩnh cửu bay đi.
Chỉ một Ca
Diếp mỉm cười. Thế cũng đủ. Ðủ cho một làn hương trao. Ðủ cho Phật
pháp ra đi và trở về. Ðủ cho những nghìn năm thơm lừng hương Phật.
Vì thế lời
xưa mới nói: “Nhục thân Thích Ca còn ấm, nụ cười Ca Diếp còn tươi”.
Nhục thân
giấu trong niềm im lặng. Chính vì thế chúng ta cảm thấy cái ấm áp vô
cùng của niềm im lặng. Ðóa hoa mà Phật nâng lên ở Linh Sơn vẫn còn tuơi
như nụ cười Ca Diếp, vẫn nở ra trước mắt chúng ta mà không biết đến
tàn phai. Bởi vì đóa hoa ấy đi vào trong mọi đóa hoa. Bởi vì nụ cười
ấy đi vào trong mọi nụ cười.
Dưói trăng
Hương sắc
tử đằng
Mơ hồ xa
xăm
Buson
(Tsuki ni tôku
oboyuru fuji no
iroka kana)
Và làn hương
ấy đi vào mọi làn hương.
Cho nên còn
một đóa hoa, còn một làn hương là nhục thân Phật vẫn còn ấm áp.
Chỉ cần một
cái nhìn sâu xa là hoa nở khắp nơi, hương lừng trời đất cây đời
vĩnh viễn xanh tươi.
Và mọi lý
thuyết đều màu xám (goethe) như ý nghĩa của bài tắc sau đây trong Bích nham lục:
“Lục Hoàn
đại phu (một học giả Phật giáo thời Lục Triều) hỏi Thiền sư Nam Tuyền:
– Tôi nhớ
Triệu Pháp sư nói: Trời đất cùng ta đồng gốc, vạn vật cùng ta đồng
thể. Kỳ quái thật!
Nam Tuyền chỉ
bông hoa trước sân và đáp:
– Người
thời nay nhìn hoa này không như hoa mà như mộng”.
Thiền sư nhắc
nhở nhà học giả rằng hoa hiện thể như hoa, bao giờ cũng là hoa. Hoa có
ở đây, bây giờ, trước mắt ta, với hương sắc diệu kỳ. Không cần
lý luận, không cần giấc mơ.
Hoa có đây,
bên hàng giậu:
Ta nhìn sâu
xa
Bên hàng giậu
nở
Cành nazuna
Bashô
(Yoku mireba
nazuna hana saku
kakine hana)
Ðấy là
cái nhìn đưa ta vào tinh tố của sự vật, niềm vui của sự vật, cái
nhìn của Trang Tử trước những con cá bơi lội tung tăng dưới hào. Trang
vui niềm vui của cá và Bashô vui niềm vui của hoa.
Ta nhìn sâu
xa
Dưa nằm
trong cỏ
Hé mấy nụ
hoa
Shiki
(Yoku mireba
kiuri no tsubomi
ya
kusa no naka)
“Nhìn sâu
xa” (yoku mireba) là cái nhìn thiền, một cái nhìn trong suốt, lắng đọng,
như như. Cái nhìn đó “giấu mình” vào sự vật, lặn vào sự vật chứ
không mổ xẻ, phân tích. Cái nhìn đó không cần gọi tên, không cần xếp
loại:
Trong cỏ
xanh
cành hoa
không biết
nở ra trắng
ngần
Shiki
(Kusa mura ya
na mo shiranu
hana no
shiroku saki)
Những bông
hoa giấu mình trong cỏ, trong hàng giậu, trong hương thơm, trong bóng trăng,
trong sự vô danh. Cái đẹp của hoa chỉ hiện ra trong cái nhìn sâu xa của
tình yêu.
Em ở đây,
hoa nói. Em ở đây có nhìn thấy không? Em đây mà.
Ở đây,
bên con đường núi:
Vưong trái
tim tôi
Bên con đường
núi
Cành hoa tím
ơi
Bashô
(Yamaji kite
naniyara yukashi
sumire-gusa)
Cũng bên con
đường, có lần Bashô cảm nghiệm được cái kỳ diệu của một làn hương
hoa:
Mùi hoa mơ
oi
Con đường
núi mọc
Bỗng nhiên
mặt trời
Bashô
(Ume ga ka ni
notto hi no deru
yamaji kana)
Giữa mùi
hoa mơ và mặt trời có tương quan gì? Và con đường núi?
Và thi nhân?
Và chúng ta.
Tương quan gì
giữa Pháp thân thanh tịnh và một đóa hoa? Có một vị Tăng hỏi Thiền
sư Vân Môn:
– Thế nào
là pháp thân thanh tịnh?
Vân Môn đáp:
– Hoa thược
lan.
Hoa mơ, hoa tím
hay thược lan... Hoa nào chẳng vì Pháp mà mọc, chẳng vì Pháp mà rơi.
Nghe thác nước
reo
Những cánh
hồng núi
Đây đó rơi
theo
Bashô
(Horo horo to
Yamabuki chiru
ka
Taki no oto)
Hoa và mặt
trời và thác nước và nhà thơ và vũ trụ... tất cả như đang thể hiện
một vũ điệu. Vũ điệu của sinh tử và cũng là vũ điệu của vĩnh cửu.
Khi hoa bay
đi, rơi xuống thác nước, hoa như mượn tiếng nước reo mà chào từ biệt
đời, từ biệt một mùa .
“Tựa hồ
hoa như nói: Bọn em đi về vĩnh cửu đây” (Okakura Kakuzo).
Hoa biết
cách giấu mình trong hưong cũng như biết cách giấu mình trong vĩnh cửu. Giấu
mình trong Phật Ðà.
Cố đô Nara
Mùi hương
hoa cúc
Chân dung Phật
Đà
Bashô
(Kiku no ka ya
nara ni wa
furuki
hotoke tachi)
Giấu mình
trong tiếng chuông chiều, nối dài niềm tịch tĩnh Niết bàn:
Tiếng
chuông qua rồi
Và hương
hoa ngát
Chiều ơi
Bashô
(Kane kiete
hana no ka wa
tsuku
yube kana)
Và ngay cả
những lúc không có hoa, hoa vẫn giấu mình đâu đó trong giấc mộng đêm
xuân, điều mà một bài tanka của
Shotetsu đã diễn tả:
Không có hoa
nơi này
Những cây
thông thức giấc
Trên đỉnh
đồi ban mai
Hoa đào đêm
xuân mộng
Cũng chỉ là
mây bay
Shotetsu
(Hana zo naki
Sametaru matsu
wa
Mine ni akete
Magaishi kumo mo
Haru no yo no
yume)
Khi thức giấc,
cái mà ta tưởng là hoa đào chỉ là một áng mây đang lững lờ trôi. Nhưng
chẳng phải là hoa giấu trong mây đó sao? Mây được tự do đi lại, hoa
được tự do tung hương, tất cả có thể biểu hiện vì vuợt qua chúng
là tánh không, là cái ảo, là mộng huyễn, là trò chơi vô tận của tự
nhiên.
Một trò chơi
không chỉ có hoa mà có muôn loài.
Tiếng chim
oanh xa
Thế mà
thôi thúc
Mặt trời mọc
ra
Chora
Nếu như một
mùi hương hoa mơ đã làm cho mặt trời xuất hiện bất ngờ thì một tiếng
chim oanh xa cũng có thể thôi thúc vầng dương được chứ
Nếu như vũ
điệu mặt trời mọc cần hương hoa, tiếng chim thì toàn thể vũ trụ phải
đáp ứng thôi.
Và nếu như
màu xanh của bầu trời cần tiếng nhạc thì:
Ôi sơn ca
Giấu mình
đâu đó
Trời xanh
bao la
Rikuto
(Kuma mo naki
sora ni kakururu
hibari kana)
Vì huyền
bí của vũ trụ là giấu và mở, ẩn và hiện, sắc và không, mộng và thực.
Cuộc đời
tựa như giấc mộng nhưng đừng biến bông hoa trước mắt ta thành một cơn
mơ trống rỗng. Ðời có thể như mơ nhưng hoa thì vĩnh cửu.
Ðời thì trừu
tượng.
Nhưng hoa thì
cụ thể. Cũng như tiếng chim oanh thì cụ thể. Như Thế Tôn niêm hoa. Như
Ca Diếp vi tiếu.
Như những kẻ
giấu mình trong niềm im lặng sau đây:
Chủ, khách
không lời
Và hoa cúc
trắng
Lặng lờ im
hơi
Ryôta
(Mon iwazu
kyaku to teishu
to
shiragiku to)
Cái không
gian im lặng ấy như đang diễu hành qua trước mắt ta. Cái im lặng của mỗi
người va chạm vào nhau một cách êm ái, pha lẫn vào nhau một cách gợi cảrn.
Và cái im lặng thơm hương của hoa cúc trắng vây phủ lên không gian ấy một
hơi thở u huyền muôn thuở.
Cũng giống
như ai đó giấu mình trong hương khói tâm linh:
Một đêm
mùa xuân
Trong góc Phật
đường
Bóng ai quỳ
dâng hương
Bashô
(Haru no yo ya
komoribito
yukashi
dô no sumi)
Ai đó đang
quỳ trước Ðức Phật, trước đêm xuân, giấu mình trong hương khói. Hương
khói sẽ tắt, đêm xuân sẽ qua. Nhưng lời cầu nguyện vĩnh viễn nối kết
tâm linh ai đó vào cõi Phật, vào quốc độ của làn hương bất diệt.
Những dạ
lan, tử đằng, đồng thảo, cúc trắng... giấu mình trong hương, trong niềm
tịch tĩnh muôn đời.
Cúi mình trước
hoa, lặng im với hoa và ẩn giấu như hoa ẩn giấu, phải chăng là ước
nguyện của ai đó một đêm mùa xuân?
Đánh máy: Mỹ Hồ
http://www.buddhismtoday.com/viet/vanhoc/dauminhtronghuong.htm