- NÉN HƯƠNG DÂNG CỤ NGHIÊM XUÂN HỒNG
- Cư Sĩ Nguyên Giác
Một tháng
trước khi từ trần, cụ đã nói với người con trai là một hay hai tháng
nữa “thì tao đi.” Và đúng bốn tuần sau đó, cụ ra đi.
Buổi chiều
ngồi trên xe về nhà, cụ nhìn trời và nói với người con trai đang lái chở cụ về, “Bầu trời đổi sắc
rồi.” Và đêm hôm đó cụ ra di.
Hình ảnh cụ
Nghiêm Xuân Hồng lúc nào cũng thanh thản, kể cả khi rũ áo lìa đời. Những
điều cần phải làm, cụ đã làm cả. Và
làm rất tận lực. Một thời thơ trẻ, cụ cũng liều thân cứu nước, cố
gắng suy nghĩ cho ra một lý thuyết về giai cấp tiểu tư sản để tìm phương
hướng đấu tranh và xây dựng đất nước. Rồi cụ tham chính, giữ cả
chức bộ trưởng. Và rồi cụ bỗng nhiên thấy mình xa lạ với đủ thứ
trò quỷ quái chính trị, nên trở về với Kinh Phật, tìm nghĩa cứu cánh,
tận lực thăm dò cho ra thật tánh để chữa tận căn gốc muôn bệnh của
chúng sinh. Từ đó, cư sĩ Tịnh Liên Nghiêm Xuân Hồng đã trở thành nơi
nương tựa cho biết bao nhiêu người con Phật.
- *
Dưới đây
là bản tin trên tờ Việt Báo, California, tường trình về trường hợp ra
đi của cụ Hồng.
“Nhà Văn Nghiêm Xuân Hồng
Từ Trần
QUẬN CAM,
Calif. - Cụ Nghiêm Xuân Hồng đã qua đời tại nhà riêng ở thành phố
Westminster, hưởng thọ 80 tuổi, theo tin của Little Saigon Radio.
Cụ Nghiêm Xuân Hồng đã lâm trọng bệnh và được đưa vào nhà thương vào
cuối tuần qua. Sau khi về nhà, cụ đã ra đi bình yên trong giấc ngủ vào
sáng sớm ngày Chủ Nhật 7 tháng Năm dương lịch năm 2000.
Tuy là một luật sư tại tòa thượng thẩm tại miền Nam Việt Nam trước
năm 1975, cụ đã được biết nhiều hơn qua các tác phẩm nổi tiếng trong
hơn 4 thập niên qua. Cụ là một trong những người đã chủ trương tờ
Quan Điểm, một tờ báo viết về tư tưởng của giới tiểu tư sản trí
thức Việt Nam. Theo nhận xét của nhà văn Võ Phiến, một người cùng thời
với cụ Nghiêm Xuân Hồng, thì cụ đã có xu hướng viết về triết lý
nhiều hơn về chính trị trong các tác phẩm rất nổi bật.
Trong hơn một
chục tác phẩm của cụ Nghiêm Xuân Hồng, đáng chú ý là Đi Tìm Một Căn
Bản Tư Tưởng được viết vào năm 1957, Từ Binh Pháp Tôn Ngô Đến Chiến
Lược Nguyên Tử viết năm 1965-66, kịch bản Người Viễn Khách Thứ 10, bộ
truyện Trang Tôn Kinh Huyền Hoặc bốn cuốn, một tiểu thuyết thần thoại
được viết dựa theo các sách của nhà Phật và hoàn tất tại Nam
California từ năm 1988 đến năm 1992. Tác phẩm cuối cùng là Ma Chướng
Trong Đường Tu.
Trong những
năm gần đây cụ Nghiêm Xuân Hồng vẫn thường sáng tác thơ và dành thời
giờ ở các chùa. Cụ có pháp danh là Tịnh Liên. Tuy có sức khỏe yếu
kém, vào mỗi cuối tuần cụ vẫn ghé đến tư gia của nhà văn Nguyễn Mộng
Giác, chủ bút tờ Văn Học, để hàn huyên tâm sự chuyện văn chương và
tìm hiểu về những người viết trẻ. Cụ Nghiêm Xuân Hồng đang được
quàn tại Peek Family Funeral Home, ở góc đường Bolsa và Beach.
Theo bản tiểu sử trong các sách đã in, cụ Hồng nguyên là Bộ Trưởng Phủ
Thủ Tướng năm 1965, vào lúc Thủ Tướng là Tướng Nguyễn Khánh.
Theo nguồn tin từ gia đình cụ Hồng, lễ phát tang sẽ là 10 giờ sáng Thứ
Tư.
Lễ cầu siêu vào lúc 9 giờ sáng Thứ Sáu, sau đó là lễ hỏa táng.
Theo lời con trai cụ Hồng, ông Nghiêm Xuân Quan, nói với Việt Báo rằng cụ
Hồng đã tiên đoán trước là sắp từ trần; từ 4 tuần lễ trước, cụ
Hồng nói với ông Quan là, “Tao thấy yếu rồi, có thể đi trong tháng 5
hay trễ là tháng 6.”
Ông Quan cũng nói, vào chiều Thứ Bảy 6.5, cụ Hồng thấy mệt, nên ông
Quan chở vào bệnh viện phòng cấp cứu, được 1 giờ đồng hồ, cụ Hồng
đòi về, bảo là không thích không khí bệnh viện. Khi ông Quan chở cụ Hồng
về, trên đường cụ Hồng nhìn lên trời và nói “Bầu trời đổi sắc
rồi.” Tới 1 giờ khuya, rạng sáng Chủ Nhật thì cụ từ trần.
Cụ Nghiêm Xuân Hồng thường trích giảng bộ Kinh Hoa Nghiêm, có lịch dạy
Phật Học hàng hai tuần tại Chùa Liên Hoa, tu theo Pháp Đại Thừa và có
nhiều viễn kiến sâu sắc.”
Bản tin
khác, cũng trên Việt Báo, vài ngày sau cũng ghi nhận thêm:
“Cụ
Nghiêm Xuân Hồng pháp danh Tịnh Liên, từ trần ngày 7 tháng 5 năm 2000 tại
tư gia. Cụ là một luật sư, nhà văn, nhà biên khảo, và đã từng tham
chánh giữ chức vụ Bộ trưởng phủ Thủ tướng thời Đệ nhị Việt Nam
Cộng Hòa. Khi đến Hoa Kỳ, với kiến thức uyên thâm, cụ đã nghiên cứu
Phật học và giảng dạy Kinh Phật tại chùa Trúc Lâm Yên Tử, chùa Liên
Hoa. Khi cụ đang phụ trách giảng dạy bộ kinh Niết Bàn thì bị bệnh và
qua đời.
Quan tài cụ được hỏa táng vào lúc 10 giờ 30, vào lúc đó vẫn còn nhiều
người đến viếng bày tỏ lòng thương tiếc...”
*
Tôi còn nhớ
như in hình ảnh cụ Hồng. Người tầm thước, lúc nào cũng có nụ cười
trên môi. Đôi mắt lộ ra thông minh, nhưng tia nhìn rất hiền lành. Đi đứng
lúc nào cũng chậm rãi, thư thả. Và luôn luôn mặc trang phục chỉnh tề,
đơn giản nhưng không luộm thuộm bao giờ. Tôi có một số kỷ niệm với
cụ Hồng. Bây giờ mỗi khi nghĩ tới, thì lòng lúc nào cũng dịu xuống.
Khoảng 12
năm trước, tôi là người phương xa vừa tới Quận Cam. Anh Vũ Huy Quang, một
nhà văn thuộc loại bướng bỉnh kiểu dissident trong cộng đồng cầm bút
hải ngoại, một hôm chở cụ Hồng tới rủ tôi đi ăn trưa. Cụ hỏi
thăm về đời sống của tôi, rồi nói về những chuyện linh tinh. Không hề
có chuyện gì trầm trọng kiểu như cứu đạo, cứu đời cả. Khi nói chuyện,
tôi gọi cụ Hồng bằng “cụ,” và xưng bằng “cháu.” Một cách tự
nhiên, vì hai thế hệ phải là như thế. Cụ Hồng đều gọi anh Quang và
tôi là “anh.” Các ngôi thứ ba cũng được cụ gọi là “anh.” Khi nói
chuyện, nụ cười và nét mặt của cụ lúc nào cũng vui. Lúc đó cụ Hồng
đã in nhiều sách về Phật Học rồi. Còn tôi chỉ có một số bài về
Thiền in trên các báo, và đang làm việc cho tạp chí Giao Điểm của Phật
Giáo.
Một tháng
sau, anh Quang lại chở cụ Hồng tới bảo tôi đi ăn cơm. Lần này đi một
tiệm ăn khác. Cụ Hồng bảo anh Quang là tìm một tiệm nào có món mắm
và rau đi. Chúng tôi lúc đó không ai ăn chay. Cũng chỉ nói chuyện loanh
quanh. Không có gì nghiêm trọng. Và vài lần nữa, cứ mỗi tháng một lần.
Nhưng không kéo dài tới một năm, có lẽ vì anh Quang đã tìm ra việc làm,
nên bận rộn hơn. Cũng nên kể rằng anh Quang rất thường khi thất nghiệp,
thuộc loại kinh niên; có lẽ đó cũng là cái giá phải trả của một nhà
văn viết truyện ngắn thuộc loại hay nhất hải ngoại.
Sau này anh
Quang kể lại, lúc đó mỗi lần cụ Hồng lãnh check tiền già, thì cụ lại bảo anh Quang tới rủ Hải
đi ăn tiệm, bảo là để cho biết các tiệm Quận Cam. Tôi cảm động,
nghĩ tới hình ảnh cụ Nghiêm Xuân Hồng - một cựu luật gia, một cựu
chính khách, một nhà văn, và một nhà nghiên cứu Phật Học – chỉ thích
thân cận những người vụng về và có vẻ như dường là bị gạt ra bên
lề xã hội. Anh Quang và tôi thật sự không có vẻ gì phù hợp với xã hội
chung quanh, kể cả với cộng đồng những người cầm bút. Gần đây, anh
Quang lại kể rằng có lần cụ Hồng từng nhét một phong bì, bên trong có
ít tiền, vào túi anh Quang, bảo là cầm về mà xài. Cụ Hồng thì lãnh tiền
già, đâu có bao nhiêu mà vẫn cứ rộng rãi thế. Nhưng đó mới là Đạo
Phật, là Lục Độ Ba La Mật, là dốc sạch túi cho chúng sinh. Và cụ luôn
luôn tìm đến những người yếu thế trên trần gian này.
*
Cụ không
nói gì về Đạo Phật, cũng không bàn gì về văn thơ, khi nói chuyện với
anh Quang và tôi. Nhưng từng cách xử thế trong đời sống, trong cách giao
tiếp, tất cả đều lộ ra phong thái nhà Phật. Cả cách cười, cách nói,
cách đi đứng. Thật sự, tôi chưa đọc sách cụ một cách nghiêm túc, chỉ
trừ một số bài thơ ngắn của cụ. Cũng chưa bao giờ vào chùa nghe cụ
giảng kinh. Một phần vì không có nhiều thì giờ, và phần nữa vì tôi đã
được may mắn thân cận với cụ, một người mà đời sống còn hay hơn
chữ nghĩa nhiều.
Phần nữa,
cụ Hồng viết và nói theo kiểu của cụ, để trình bày Đạo Phật trong
các phương tiện thiện xảo của cụ. Về Hoa Nghiêm, về Thủ Lăng Nghiêm,
về Kim Cang, về Đại Bát Niết Bàn, vân vân. Và về Thiền và Tịnh Độ nữa. Cụ tìm cách mở quá nhiều cánh cửa
cho quá nhiều người. Cụ là một Pháp Sư uyên bác. Còn tôi chỉ là người
đứng bên cửa chùa chắp tay lạy.
Điều hay
nhất nơi cụ Hồng chính là việc cụ chuẩn bị cho cái chết. Ít người
làm được như vậy. Cụ đã sống với cái Nguồn Thiền Như Huyễn và Hoa
Nghiêm Tạng Pháp Giới nhiều hơn một thập niên cuối đời – trong các cảnh
giới đó, cái chết và cái sống đã hòa lẫn vào nhau, tương nhập tương
tức.
Đó chính
là chỗ của công án “Sống ư, chết ư.” Nói sống cũng sai, mà nói chết
cũng sai. Nói không sống cũng sai, mà nói không chết cũng sai. Cụ Hồng đã
liên tục đi dạo trong cảnh giới Như Huyễn và Hoa Nghiêm Tạng trong nhiều
năm thì làm sao mà cái chết với cái sống bận chân cụ được. Chỉ
đơn giản, thấy mệt thì dứt áo ra đi. Đâu có bao nhiêu người làm được
chỗ này.
Cảnh giới
của người an nhiên, thanh thản bên mép bờ cái sống, cái chết đó thì
đâu có gọi được là sống hay chết nữa. Vì thực sự, cảnh giới này
của Tâm chính là chỗ “có từng sinh đâu, mà hỏi là tử,” thì lập tức
thấy liền cảnh vô sinh diệt. Chỗ
này, nói sống cũng là mắc bẫy, mà nói chết thì cũng mắc bẫy chư Tổ.
Than ôi, cụ
Nghiêm Xuân Hồng không hề tham công
án, nhưng cung cách an nhiên trong 10 năm mà tôi có cơ duyên thân cận với cụ
đã cho thấy rằng cụ đâu có bị vấp chân như người.
Và nơi đây,
cháu xin thắp một nén hương, dâng tặng cụ Tịnh Liên Nghiêm Xuân Hồng.
http://www.buddhismtoday.com/viet/vanhoc/nghiemxuanhong.htm