- Vài suy nghĩ nhỏ về
- Vu Lan và Địa Ngục trong Tâm Thức mỗi
người
- Tâm Minh - VTN
Mỗi mùa Vu Lan về, chúng ta thường nghĩ đến Mục Liên
Thanh Đề, người mẹ nghiệp chướng nặng nề của ngài Mục Kiền Liên
và thương hại cho bà đã bị đọa vào địa ngục, khi vừa đưa bát cơm
vào miệng thì cơm đã hóa thành than hồng cháy đỏ, bụng đói mà không
sao ăn được v.v... Câu chuyện xưa còn đó, nhưng có một điều chúng ta
có quên không ?- Đó là : địa ngục ấy vẫn hiện tiền trên thế
gian này, trong cõi đời này. Nhiều người trong chúng ta cũng đã từng trải
qua thảm cảnh ấy : bưng chén cơm ngon lành lên ăn, nhưng ăn không vô
vì lửa thù hận, lửa đố kỵ, lửa nghi kỵ, lửa ghen ghét v.v... đang bừng
cháy trong tâm, phải không bạn ? Đó chính là địa ngục trong tâm thức
của mỗi người chúng ta. Nhân mùa Vu Lan năm nay, chúng ta thử tìm hiểu về
địa ngục ấy.
Chúng ta thường nghe nói : "khi tham sân và chấp thủ
nổi dậy thì trăm ngàn cửa địa ngục mở ra trước mắt" hay "một
niệm sân nổi lên, đốt cháy cả rừng công đức". Như vậy câu hỏi :
"địa ngục có hay không ? Nếu có thì cảnh giới ấy ở đâu ?"
rõ ràng đã được trả lời rồi, phải không bạn ?
Địa ngục là nơi thọ nghiệp của những chúng sanh tạo
nhân tham lam, sân hận và si mê. Có người bị ba thứ độc dược này khống
chế và sai sử, luôn sống trong những toan tính, những âm mưu thâm độc
để hại người rồi để lo sợ bị người hại và từ đó ăn không
ngon, ngủ không yên, sống trong ác mộng ; cuộc đời bỗng dưng thành
địa ngục, triền miên đau khổ phiền não, đó cũng là nguyên nhân của
luân hồi trong 3 đường ác. Nói là ba thứ độc nhưng nguyên nhân cũng là
thứ độc tưởng như "thường tình" nhất, đó là THAM - đầu mối
của mọi lỗi lầm đáng tiếc. Thật vậy, con người khi tham mà không được
toại nguyện thì hay nổi sân và khi tham, sân đã chế ngự tâm ta thì ta
không còn kiểm soát được lời nói, ý nghĩ và việc làm nữa, tâm trở
nên bất an, náo động và hỗn loạn (biểu hiện của SI), nói những lời
không nên nói, làm những việc không đáng làm, tư tưởng xấu xa đen tối,
nói cách khác, ta đang ở trong cảnh giới địa ngục vậy.
Tại sao Tham ? Làm sao để chế ngự Tham, Sân, Si ?
- Tham là vì quá ích kỷ, chỉ biết thương mình, chỉ nghĩ tới mình, cái
gì cũng ‘Tôi’ và ‘của tôi’. Bao nhiêu công sức, trí óc đều tập
trung lo cho ‘cái TÔI’ và cái ‘CỦA TÔI’ : tôi phải giàu, tôi phải
giỏi, con tôi phải hạnh phúc v.v... Suy cho cùng, ngay cả tình mẫu tử có
khi cũng chỉ là một dạng đặc biệt của lòng tham, nói theo danh từ Phật
học là do "chấp ngã" (chấp là có một ‘cái TÔI’). Thật vậy,
đã có những bà mẹ thương yêu con mình đến nỗi phải giết con của
người khác để cướp ngôi vua ; có những bà mẹ hành hạ con người
khác không chút thương xót để phục vụ cho con mình tối đa ; có những
bà mẹ thương con bằng cách ép buộc nó đi theo con đường mình chọn, bất
chấp nguyện vọng, chí hướng, tâm tư, tình cảm của con, v.v...
Sự bành trướng của ‘cái TÔI’ là ‘cái của TÔI’.
Nhân danh ‘quê hương tôi’, ‘gia đình tôi’, ‘đất nước tôi’, ‘đảng
phái tôi’, v.v... người ta đã gây ra biết bao nhiêu là lỗi lầm, tội
ác ? Thật vậy, Tham Sân Si quả đã xâm chiếm hành tinh chúng ta :
tham tiền, tham địa vị, danh vọng, tham mở rộng thị trường, phát triển
quân sự, bành trướng thế lực chính trị, v.v... Chúng ta sẽ không ngạc
nhiên khi một ngày nào đó thế giới này bốc lửa, nếu chúng ta cứ để
cho Tham, Sân, Si cháy bùng hay cháy ngầm trong lòng mỗi người, mỗi phe nhóm,
mỗi đảng phái, mỗi quốc gia, v.v... Quả đất này rồi sẽ nổ tung khi 3
cái rễ lớn của tâm tự ngã Tham Sân Si khoét sâu vào lòng nó.
Muốn loại bỏ Tham Sân Si, ta cần phải huấn luyện tâm
mình, vì một cái tâm thiếu huấn luyện luôn luôn dính mắc vào ưa - ghét,
lấy - bỏ : Nắm giữ cái ưa thích, xua đuổi cái ghét bỏ, luôn phản ứng
với mọi chuyện xảy ra trong chiều hướng ấy, đó là một cái tâm ‘mất
quân bình và mỏi mệt’. Muốn đưa tâm về trạng thái quân bình và thảnh
thơi ban đầu, ta phải đối diện với những tư tưởng, tình cảm và cảm
giác của chính mình, phải quan sát một cách đơn thuần những gì đang xảy
ra trong tâm ta khi chúng vừa khởi lên với một thái độ khách quan, không
phê phán, đánh giá, tự hào hay xấu hổ v.v... và không can thiệp vào những
gì đang xảy ra. Nói cách khác là ta phải thực tập chánh niệm trong mọi
lúc và ở mọi nơi vậy.
Khi việc tu tập về sự quan sát đơn thuần này được phát
triển và tiến bộ, chúng ta sẽ đối diện với tư tưởng và cảm giác của
mình cũng như với hoàn cảnh và với tha nhân một cách khách quan, không
còn bị tham ái, chấp thủ và sân hận chi phối. Danh từ nhà Phật hay gọi
là "đối cảnh mà không khởi niệm" vậy. Từng bước, chúng ta sẽ
loại dần 3 thứ độc Tham, Sân, Si ra khỏi tâm mình để thật sự có an lạc
và giải thoát. Một cách tích cực hơn, như trong Duy Thức dạy, ta phải tu
tập thường xuyên 3 tâm sở Thiện : Vô Tham, Vô Sân và Vô Si. Vô Tham
biểu lộ qua sự ‘Ít muốn và biết đủ’, lòng độ lượng, không dính
mắc, và bố thí ; Vô Sân biểu lộ qua tâm từ (đem vui), tâm bi (cứu
khổ), nhẫn nhục, tha thứ, hỷ xả ; và Vô Si biểu lộ qua sự Tỉnh
thức, Hiểu biết, nhìn mọi sự vật, hiện tượng và cả con người một
cách như thật (như - nó - là) không thành kiến, không tham đắm, cũng không
xua đuổi.
Ngày nay, con người đua nhau đi tìm các hành tinh mới, tìm
hiểu mặt Trăng, Hỏa Tinh v.v..., đua nhau chế tạo vũ khí hạt nhân, hơn
thua nhau trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị ... nhưng lại quên một điều
vô cùng quan trọng : ấy là sự hiểu biết sâu sắc về nội tâm
mình. Chiến tranh thế giới, hiểm họa lớn nhất của hành tinh chúng ta,
phải chăng chỉ là sự biểu hiện của Tham Sân Si, của lương tâm con người
dưới một hình thức vi tế hơn ? Chỉ có cách quay về với nội tâm,
tìm hiểu chính mình, tu tập để loại bỏ ác tâm thì nhân loại mới có
thể tự cứu mình ra khỏi họa diệt vong do Tham Sân Si gây ra, và mỗi người
chúng ta mới không bao giờ phải đọa vào địa ngục của lòng Tham do
chính mình dựng lên để nhốt mình mà thôi.
Mùa Vu Lan 2544 lại về, cầu mong cho chúng ta và tất cả
loài hữu tình sớm thức tỉnh để đừng ai phải trở thành một Mục
Liên Thanh Đề với chén cơm hoá thành than đỏ, đừng ai bị đọa vào Địa
ngục ấy dưới bất cứ hình thức nào.