Mẹ tôi qua đời năm
ngoái (2004). Đang dạy học giữa mùa nên không về Huế chịu tang và làm đám
cho mẹ được. Tôi đã viết những dòng cảm xúc này để đọc trước linh cửu của
mẹ trước giờ hạ huyệt. Nhân mùa Vu Lan báo hiếu, xin đăng lại đây nguyên
văn bài tưởng niệm về mẹ để cầu nguyện cho những người con xa xứ đến khi
mẹ qua đời không về dự đám và chịu tang được. Xin hồi hướng công đức cho
các bà mẹ Việt Nam không còn khổ đau.
Thưa mạ,
Bây giờ mạ đã về đây
về với làng, về nằm bên cạnh cậu và người con út của mạ. Nguyện mạ đã
tròn. Hơn 10 năm trước khi con lo mua nhà cho mạ ở dưới thị xã QuảngTri mạ
không chịu đi. Cuối cùng mua được một căn nhà ở quê ngoại ? Long Hung, gần
nhà cậu Phước, nơi mạ sinh ra và lớn lên, mạ mới chịu đi. Nhưng mạï cứ bảo
rằng đã lấy chồng thì ở làng của chồng. Sau khi vào Huế, di nguyện của mạ
là đưa mạ về chôn ở làng sau khi quá vãng. Trước khi đắp đất chôn xác thân
của mạ, con ở phương xa không kịp về nhìn mạ lần cuối, không làm tang cho
mạ được, không tụng cho mạ mọât thời kinh trước linh cửu của mạ, và không
đưa mạ về nơi an nghỉ cuối cùng được. Con sống đã gần nửa đời người nơi
đất khách, đã tụng kinh cầu nguyện cho nhiều người và nhiều gia đình,
nhưng đến khi mạ qua đời con không có ở bên cạnh để cầu nguyện cho mạ
được. Thật là bất hiếu với mạ. Hôm nay đưa mạ về làng có quý thầy và qúy
cô, đầy đủ bà con nội ngoại, và người trong làng đến tiễn đưa mạ lần cuối,
chỉ thiếu mình con. Con nghĩ chắc mạ không buồn con lắm đâu vì mạ biết con
ở rất xa, cách nơi mạ sống gần nửa trái đất.
Hôm Tết con về chơi
với mạ, mạ còn khỏe và vui vẻ, mạ còn minh mẫn sáng suốt lắm. Người nào mạ
thích nói chuyện thì mạ nói mạ chộ, còn người nào tới thăm mạ nghe tiếng
nhưng mạ không thích tiếp xúc thì mạ bảo mạ già rồi, mạ không chộ và không
nhớ. Nhưng khi Duyên, con dâu của mạ, đưa thuốc cho mạ uống, viên thuốc
nhỏ mất một góc mạ nhìn là biết. Mạ nói không chộ nhưng khi đưa cho mạ
đồng bạc cắc 5000 mới phát hành màu vàng, mạ rất thích, và mạ để dành phát
lộc đầu năm cho cháu út của mạ. Có lẽ tâm lý của ngừơi lớn tuổi như mạ chỉ
thích gần gũi những người mình thích và thương yêu, còn người nào không
thích thì bảo không nghe và không thấy.
Mạ đã linh cảm được
đây là cái Tết cuối cùng của mạ ở cõi đời này nên mạ rất vui vẻ khi con về
thăm. Mùa hè năm ngoái khi con về thăm thì thấy mạ đã gầy và yếu lắm. Mạ
không ăn cơm được vì răng mạ đã rụng hết nên khó tiêu. Mạ lại bị bịnh áp
huyết cao thỉnh thoảng lại nhức đầu nên có nhiều thứ phải kiêng cử Con sợ
mạ không qua khỏi mùa đông. Nhưng mạ biết là con sẽ về ăn Tết và cúng giỗ
cậu, có lẽ vì thế mà mạ hồi sức trở lại và mạnh khoẻ hơn nhiều. Tháng chín
năm ngoái khi con trở lại Việt Nam nghe các cháu nói mạ khỏe hẳn lên khiến
con vừa vui mừng vừa lo âu. Vui mừng là mạ khoẻ nhiều, nhưng lo âu vì sợ
mạ khỏe như thế được bao lâu. Tết vừa rồi mạ rất vui vẻ và mãn nguyện thấy
con cháu sum họp đầy nhà. Con cái của mạ đã sửa soạn một cái Tết thật đẹp
cho mạ, con đã về trước Tết mấy hôm, mua tặng mạ một cành hoa mai thật lớn
để đón xuân. Các cháu sắm thêm những chậu hoa cúc để cầu nguyện cho mạ
khoẻ mạnh có thêm tuổi thọ, và lại mua thêm cho mạ một bó hoa nụ tầm xuân
để mong mạ vui vẻ với cháu chắt. Đầu xuân mạ cùng con cháu chụp hình lưu
niệm. Có ai ngờ đây là mùa xuân cuối cùng mạ ăn tết với con cháu và là mùa
xuân cuối của mạ ở trên cõi đời. Cũng có ai ngờ đâu lần đó là lần cuối mạ
cùng chụp những tấm ảnh với gia đình. Ngày mồng ba Tết mọi người đã làm
giỗ lần thứ 36 ngày cậu con qua đời. Đây cũng là dịp con cháu ngoài làng
vào ăn giỗ và chúc tết mạ đầu năm. Than ôi, có ai ngờ rằng đây là cái Tết
và cái giỗ cuối cùng con cháu thấy được mạ.
Vào cuối tháng giêng
con lại trở lại thăm mạ và chơi với mạ vài ngày trước khi bay về Hoa Kỳ.
Con thấy mạ vẫn khỏe, vui vẻ, và minh mẫn. Mạ tuy đã già nhưng vẫn rất
quan tâm đến con cháu. Một hôm khi đưa khách đi thăm các lăng tẩm về, con
nghé nhà thăm mạ. Sau đó mệt quá nghỉ trưa đôi chút. Khi nghe bên hàng xóm
đang xây cất đục đẻo ồn ào, mạ đã không ngần ngại bảo Duyên qua hàng xóm
nói họ đừng ồn để con nghỉ trưa. Ngày hôm sau trước khi con rời Huế bay
vào Saigon mạ đã ôm chầm mạ lần cuối. Con nói với mạ là lâu quá mới được
ôm mạ thân tình như thế. Mạ cũng ôm lại con và bảo thầy đi vui vẽ, lâu lâu
nhớ về thăm mạ. Than ôi, có ai ngờ đâu đây là lần cuối con ôm thân gầy của
mạ. Mai sau này con về, con chỉ còn thấy nấm mồ mạ mà thôi!
Con chỉ được sống bên
mạ gần mười lăm năm. Số năm ngắn ngủi nhưng cũng đã thấy được cái khổ đau
đời người của mạ và lòng hi sinh cao cả của một bà mẹ Việt Nam hết lòng
thương yêu và hy sinh cho con cái. Mạ từ một gia đình khá ở làng Long Hưng
đi lấy chồng làng xa ở thôn Tích Tường lúc mạ còn rất trẻ. Chồng đầu của
mạ là ông Nguyễn Bân. Mạ đã sinh hai con trai đặt tên là Cả và Hai. Sau đó
phu quân của mạ qua đời mạ lúc mạ mới 26 tuổi và mạ đã ở vậy 10 năm nuôi
hai con. Năm 1956, mạ bước thêm bước nữa về với cậu của chúng con. Tưởng
như thế là mạ sẽ được yên tâm hạnh phúc. Thương thay, cả hai con trai lớn
của mạ mẹ đều hy sinh trong chiến tranh. Anh Hai tử trận năm 1967 ở một
nơi mạ không biết mộ địa. Cậu chúng con lại qua đời vào tết năm Mậu Thân
1968 lúc mạ mới 47 tuổi. Cậu chỉ ở với mạ được 12 năm thôi. Tang con, tang
chồng chưa hết, hai năm sau, mạ vào Cần Thơ làm đám cho anh Cả, con trai
lớn của mạn tử trận chiến trường biên giới Cam Bốt. Như thế, chưa đầy bốn
năm mà mạ đã mất đi ba người thương yêu nhất trong đời. Năm 1972 chiến
tranh loạn ly, con lại xa mạ hơn ba năm liền, ly cách mạ một nơi con một
nẻo, biệt vô âm tính. Có nhiều lúc mạ tưởng như đã mất luôn thêm một
người con khác của mạ. Bao nhiêu đau khổ, mất mát của cuộc đời mạ, mạ một
mình cắn răng chịu đựng và cố gắng vượt qua. May mà bên mạ còn có mấy
chị, anh lớn của con, Mãn, các cháu và bà con xóm làng thân thuộc là niềm
an ủi của mạ
Năm 1975, con đã về
Do Linh tìm mạ khi mạ đang gặt lúa ở ngòai đồng. Mạ đã bỏ gặt và vui mừng
đi về nhà căn nhà nhỏ bé của mạ ở xứ người. Sau đó, con đã cùng em Mãn về
làng để xây dựng lại cho mạ một căn nhà nhỏ và khai hoang lại ruộng nương
sau ba năm li tán. Anh Dự và cháu Hào cháu Phú đã giúp chúng con dựng cho
mạ một căn nhà nhỏ nằm dưới chân đồi nhìn ra bàu sen trước mặt nơi mùa hè
có hương sen thơm ngát. Xây xong căn nhà và phụ mạ tham gia vào đội bốn
khai hoang ruộng đất canh tác được vài tháng, con lại rời mạ vào một ngày
đầu thu để trở lại Saigon.
Ngày con xa mạ, mạ
rưng rưng nước mắt đưa con đi một đoạn đường nhắc nhỡ hoài việc con học
hành cho thành đạt nên người. Con còn nhớ hành động và tâm nguyện của mạ
sau khi cậu con qua đời năm 1968. Mạ đã bán trâu và cho người ta thuê
ruộng. Mạ nói với con rằng mạ không bao giờ muốn con đi chăn trâu và cày
ruộng. Mạ muốn con được đi học và đỗ đạt với đời. Những năm sau đó mạ đã
bới cơm trưa cho chúng con trong cà mèn khi chúng con học trường tiểu học
Phật giáo ở La Vang. Con không ngờ lần trở về thăm mạ và ở bên mạ mấy
tháng năm 1975 là khoảng thời gian con được sống bên mạ lâu dài nhất kể từ
khi con xa mạ vào mùa hè năm 1972. Con đâu biết rằng sau năm 1975 con lại
xa mạ lâu đến thế, mãi đến mười sáu năm sau con mới gặp lại mạ. Khi tiễn
con đi một đoạn đường mạ có bao giờ nghĩ rằng đó là lần từ biệt lâu nhất.
Làm mạ ai cũng muốn con cái ở bên cạnh mình. Nhưng mạ cao quý ở chổ biết
con đi mà không cản ngăn, chỉ nguyện con mình thành đạt.
Mười sáu năm sau con
đã thành đạt trở về. Con đã học xong chương trình cao học tại Ðại Học
Harvard và chuẩn bị vào học chương trình tiến sĩ ở một trường đại học nổi
tiếng khác tại Hoa Kỳ. Đối với người thôn quê như mạ chuyện trừơng học nổi
tiếng thì mạ mơ hồ lắm, nhưng thấy con khoẻ mạnh về thăm là một hạnh phúc
lớn của mạ. Mạ đã tạ ơn trời Phật khi thấy lại con sau bao nhiêu năm xa
cách. Về lại quê thăm mạ lần này lúc mạ đã 69 tuổi, người gầy dáng hạc.
Tuy vẫn còn rất cơ cực, nhưng mạ đã có niềm vui. Mạ đã có dâu, và ba cháu
nội. Con thật vui mừng khi gặp lại mạ lần này và thấy mạ vẫn vẫn còn khoẻ
mạnh và vẫn còn sức làm lụng tuy lúc này tuổi mạ đã gần 70. Con cũng thật
đau lòng không nói ra được vì sau 16 năm xa cách giờ gặp lại con nhìn
không ra mạ. Mạ của con năm 1975, là người mạ còn trẻ, còn nét đẹp của
người phụ nữ, tóc còn đen, và mặt mạ chưa có các nếp nhăn của thời gian.
Cùng là mạ bằng xương bằng thịt ngồi trước mặt con nhưng người đã già hẳn
lên. Phải ở bên mạ ba bốn hôm sau con mới quen với dáng hiện tại của mạ.
Nhưng con vẫn chưa tin nỗi là mạ đã già như thế. Lòng con vẫn in hình bóng
mạ 16 năm về trước.
Thấy mạ sống ở trong
làng làm ruộng vất vả quá con muốn tạo điều kiện đưa mạ và gia đình em Mãn
xuống thị xã sinh sống. Nhưng mạ một mực khăng khăng không chịu rời làng.
Mạ bảo là tuổi đã về chiều và dẫu có cực khổ như thế nào cũng đã quen với
cuộc sống. Phải hai năm sau các bà con bên ngoại và thầy Hải Tạng hết sức
thuyết phục mạ vì tương lai của cháu nội, lúc đó mạ mới chịu đi, nhưng đi
và ở lúc đó đối với mạ là vì con vì cháu. Trong lòng mạ việc lấy chồng
thì đi theo chồng và khi chết thì có bà con hàng xóm làng bên chồng là
điều thiên kinh địa nghĩa. Nhưng gần cuối cuộc đời mạ đã không ngần ngại
rời xa xóm làng vì tương lai cháu mình. Ở làng Long Hưng được năm năm, năm
1998, một lần nữa mạ lại dời nhà vào Huế. Tại đây mạ có một cuộc sống nhàn
hạ hơn, và vui chơi với cháu nội bên cạnh. Nhà mới của mạ gần chùa Tây
Linh của Ni Sư Như Minh và thường lui lễ Phật cầu nguyện. Nhưng đôi lúc mạ
lại buồn vì phải xa bà con lối xóm sau mấy mươi năm sinh sống thân cận.
Lần này mạ lại dời
nhà một lần nữa và là lần cuối. Lần này mạ trở lại với làng xóm thân
thương của mạ, mạ về nằm cạnh người chồng sau 36 năm xa cách. Lần này mạ
sẽ không sợ dời nhà nữa vì mạ đã nằm yên. Giờ mạ về với cậu, với con trai
út của mạ, với bà con, với ông bà tổ tiên. Giờ mạ không còn cô đơn nữa, mạ
được nằm bên cạnh người chồng thương yêu của mạ, bên cạnh con út của mạ,
và còn có anh Dự của con bên cạnh mạ nữa. Hàng xóm của mạ có mụ Kiến, có
ông Xử, thím Đặng, và nhiều bà con quen biết của mạ. Mạ ơi, mạ an nghĩ đi
mạ nha.
Con nghĩ xác thân mạ
về với cố hương, nhưng tâm thức và anh linh của mạ đã thác sinh về cõi
Phật. Mạ đã suốt đời làm điều thiện. Lòng từ của mạ rộng rãi bao dung. Mạ
thương yêu đùm bọc giúp đỡ con cháu bà con. Mạ vui vẻ hoà đồng với mọi
người. Mạ có lòng hoan hỷ với quý Tăng Ni. Ai cũng yêu thương và kính mến
mạ. Mạ biết tin vào ngôi Tam bảo và biết niệm Phật. Mạ từng ở chùa Tây
Linh nhiều tháng. Mạ chỉ bịnh nhẹ và yếu sức gần hai tuần trước khi qua
đời như có ý báo cho con cháu hay để chuẩn bị. Vài ngày trước khi qua đời,
trong lúc tâm của mạ còn tĩnh thức, mạ đã quy y Tam Bảo với Thựơng Toạ
thượng Trí hạ Tựu và có pháp danh Nguyên Phước. Một giờ trước khi mạ nhẹ
nhàng trút hơi thở cuối cùng rời thân tứ đại, mạ đã nghe quý thầy, quý cô
và con cháu niệm Phật hộ trì cầu nguyện cho anh linh của mạ vãng sanh về
cõi Cực Lạc. Mạ mất vào lúc gần chín giờ tối ngày mồng sáu tháng ba năm
Thân, hưởng thọ 83 tuổi. Mạ đã có phước được quý Thượng toạ, chư đại đức
tăng ni, quý Phật tử trong ban hộ niệm, em trai, con trai, con gái, con
dâu, cháu nội, cháu ngoại, các cháu bên nội ngoại gần xa, bà con trong
nhánh trong họ, và bà con làng xóm đến cầu nguyện cho mạ và đưa linh cửu
mạ về làng thăm lần cuối trước khi trả thân tứ đại của mạ về với cát bụi.
Con tin chắc giờ này mạ đang ngồi trên đài sen báu và nghe tiếng chim ca
lăng tần già cùng những làn gió vi diệu hoà khúc diệu pháp tuyệt vời để mạ
tấn tu.
Mạ ơi con xin mượn
những lời này thay lời cầu nguyện cho mạ. Con biết mạ mĩm cười mãn nguyện
khi nhắm mắt vãng sinh. Xa xôi cách trở không kịp về thắp một nén hương
cầu nguyện cho mạ lần cuối, nhưng con biết mạ không trách con đâu vì con
đã làm cho mạ vui và mạ có những năm tháng cuối đời an nhàn và hạnh phúc.
Ở đây con đang thành tâm tụng kinh niệm Phật cầu nguyện cho mạ. Con cũng
đã và đang làm việc phúc cầu nguyện hồi hướng phước báu cho mạ.
http://www.buddhismtoday.com/viet/vulan/tuongniem_me.htm