- Phật Giáo với tuổi thơ
Trong chiều hướng phát triển xã hội trên toàn thế giới
ngày nay khi đề cập đến thiếu nhi mọi
người luôn luôn nói :“ Tuổi thơ hôm
nay là người chủ của tương lai”.
Phật giáo thì sao, có đề cập và
quan niệm thế nào về thiếu nhi, quan niệm của Phật như thế nào ?. Chúng ta hãy làn lược tìm
một vài mẫu Pháp thọi hay bài kinh đề cập đến thiếu nhi và từ đó
có một vài nhận định Phật giáo với Tuổi thơ. Đối với Đức Phật, Ngài không nói cụ thể như chúng ta ngày nay nhưng
trong kinh A Hàm Ngài dạy các Thầy Tỳ
Kheo có 4 điều không nên xem thường:
Một đốm lữa nhỏ, một con rắn nhỏ, một Tu sĩ trẻ và một Thái tử ”. Những
điều đó cho chúng ta thấy Đức Phật rất coi trọng trẻ thơ hay nói
cách khác một thế hệ trẻ vì chính những con người nầy là sức mạnh
cho một ước vọng tương lai cuả tôn giáo nói riêng hay của cộng đồng xã hội nói chung. Một
đốm lữa nhỏ có thể hủy hoại mọi công trình của nhân loại, một con
rắn nhỏ có thể căn chết nhiều người nếu ai đụng đến nó, một vị
Tu sĩ trẻ sẽ trở nên bậc tôn túc lãnh đạo, là lực lượng kế thưà
cho sự phát triển Phật giáo và một vị Thái tử sẽ nối nghiệp vua cha
trị vị đất nước. Tất cả bốn điều trên nếu một người có tầm
nhìn cho chiến lược, phải biết kính nể không nên xem thường. Từ quan điểm
của Đức Phật cho chúng ta biết sự quan tâm của Ngài về mầm non
tương lai cuả nhân loại và không phải chỉ đề cập 4 điều không nêm
xem thường mà nhiều bài kinh, pháp thoại đã được ĐứcPhật đề cập
xoay quanh thiếu nhi trong thời kỳ Ngài còn tại thế.
Một Pháp thoại kể về
trẻ em: “ Một hôm Đức Phật đi đến một ngôi làng với
hình dáng hiền hòa và thân thiện của
Ngài khiến nhiều trẻ con trong làng rất vui mừng và giành nhau để được
nói chuyện với Đức Phật. tướng mạo Đức Phật vô cùng đẹp đẽ,
ánh sáng rực rỡ chiếu khắp thân Ngài. Cậu
bé Ba Ca Gia hết sức mến mộ Đức Phật và hỏi: “Con phải làm thế
nào mới có thể được (trở nên) như Ngài?” Đức Phật vui vẻ trả lời:
“Con nên tin lời Phật, không làm việc ác, tâm tính hiền hòa thì có thể
thành Phật (như ta).” Ba Ca Gia hết sức mừng rỡ và xin theo Đức Phật
để học tập.
Đối với nhi đồng, Đạo Phật quan niệm
phải giáo dục cho các em: Ở nhà, nên kính trọng các bậc tôn trưởng,
hiếu thuận với cha mẹ, mến yêu, nhường nhịn anh chị em. Ở trường, nên
tôn trọng Thầy cô giáo, thương mến bạn đồng học và nghe theo sự dạy vổ hướng dẫn của Thầy Cô và nhà trường.
Đối với hàng xóm láng giềng nên vui hòa, thân thiện, biết kính trên
nhường dưới . Bất cứ ai, nếu rủi gặp phải điều không may, chúng ta
nên thương xót, giứp đỡ. Đó là những việc làm tốt mà ai cũng có thể
làm được, dù đó là việc nhỏ, đúng là “ tuổi nhỏ làm việc nhỏ”.
Giáo dục là phương tiện tốt
nhất trong nền giáo lý đạo Phật nhằm hướng
tới tương lai, đào tạo, chuyển hoá là điều Phật giáo thường quan tâm
đến mọi người, cho nên các vị tiền bối tổ sư thường dùng một số cụm
từ như : “ tre tàn măng mọc” hoặc “ tục
diệâm truyền đăng, tiếp dẫn hậu lai báo Phật ân đức” ( đốt sáng ngọn đèn không cho tắt,tiếp dẫn
người sau đó là báo ân đức của chư Phật). Tuy ngôn ngữ mỗi thời
đại chuyển tải bằng những khái niệm khác nhau nhưng tất cả nhắm vào
trọng tâm vì những thế hệ trẻ mầm non cuả tương lai.
Có một Pháp thoại được ghi trong kinh Bách Dụ nói lên tinh thần kiên trì của một em bé: “ Có một đoàn người đi buôn bị lạc giữa
sa mạc mênh mông, nước uống đã hết, họ vô cùng lo lắng, hốt hoảng!.
Do đó, cả đoàn cùng nhau đào giếng để tìm nước. Nhưng, vì thiếu
lòng tin, nên mới đào được vài ba thước, chán nản không thấy nước,
họ đã vội ngừng tay thôi đào và ngồi than khóc, trong số người ấy có
một cậu bé, đầy lòng tin và giàu nghị lực, vẫn tiếp tục đã mãi. Cuối
cùng, khi đang đào xuống sâu thêm thì mạch nước phun lên. Mọi người vừa
mừng vừa xấu hổ với cậu bé.... Qua pháp thọai nầy chúng ta có thể thấy, nếu có lòng
tin và nghị lực thì dù tuổi trẻ vẫn có thể thành công không phải chỉ
có trưởng thành hoặc tuổi già. Chính vì thế mà Đức Phật khuyên không nên xem thường và cần phải
lo chăm sóc hơn nửa tuổi thơ. Không
một quốc gia nào trên thế giới mà
không đặt trọng tâm và chăm sóc thiếu nhi.
Nếu trẻ em được giáo dục tốt, có môi trường trong sạch thì
chính các em là tấm gương tốt trong cư
xử cũng như trong hành động đối với cha mẹ hay những người thân.
“ San là một người con rất hiếu
thuận. Cha mẹ cậu vì quá già, không còn răng để nhai đồ ăn, nên thân
thể ngày càng gầy yếu. Thấy vậy, San thầm nghĩ: “Cha mẹ mình già yếu
quá, không ăn vật gì cả thì làm sao sống lâu được?” Thế rồi, San tìm
ra được một cách: Cậu khoác lên mình chiếc áo da nai, đội đầu nai, giả
vờ làm một con nai con; ngày ngày CẬU NAI này lên núi, lẫn lộn vào bầy
nai và tìm cách vắt sữa nai đem về nuôi cha mẹ già. Đức Phật khen San là
một người con hiếu thuận, vì biết nghĩ đến công ơn sinh thành của Cha
Mẹ”.
Trong thời
kỳ Đức Phật không có tổ chức thiếu nhi,không có luật về bảo vệ trẻ
em, nhưng ở một đoạn kinh ghi lại
cho chúng ta thấy sự quan tâm chăm sóc và bảo vệ thiếu nhi mà Ngài đã
có những hành động can thiệp giáo dục, cảm hoá những con người xâm hại,
bắt cóc trẻ em. Phật không lên án việc bắt cóc trẻ em là một trọng tội nhưng Ngài đem tinh thần “ lấy bụng ta suy bụng người”
và Ngài dạy?. ..Nếu tôi không vui vẻ, thì kẻ khác cũng
không vui vẻ khi tôi cướp đi của họ sự sống và sự sung sướng ấy.
Không những thế phàm cái gì mình không ưa thích thì kẻ khác cũng không
thích...”
“Ở xứ nọ, có một người đàn bà chuyên nghề bắt trộm con
nít. Đức Phật biết được việc nầy nên Ngài cũng bắt đứa con của bà
ấy đem đi mất. Khi trở về nhà, không tìm thấy con mình, bà gào khóc một
cách thảm thiết. Nhân dịp này, Đức Phật nói với bà rằng: “Khi mất
con mình người đau khổ đến thế, vậy lúc người khác bị mất con lòng
họ thế nào, người biết chăng?” Nhờ vậy, ngươi đàn bà ấy bừng tỉnh
và thề với Đức Phật từ nay nguyện xin bỏ hẳn nghề bắt trộm con nít.”
Đức Phật cũng ca ngợi tinh thần dũng cảm, lòng tốt vì người
của các em trong việc cứu người. Như vậy nếu khơi dây lòng tốt nơi các
em chắc chắn lòng tốt đó được nhân
lên gấp bội.Điếu nầy cũng cho chúng ta thấy đức Phật vận dụng một
cách triệt đe åtâm ly thiếu nhi trong việc truyền bá giáo lý của Ngài : “ Rừng
cháy, thế lửa quá mạnh, một con chim nhỏ may mắn thoát ra được. Nhưng
vì nghĩ đến cha mẹ, anh em, bà con, bạn bè của nó còn bị kẹt lại
trong khu rừng ấy nên chim nhỏ vô cùng khổ đau. Thế rồi nó liền bay xuống
sông thấm ướt thân mình, sau đó lại bay trở về, vung rảy đôi cánh nhỏ
nhoi và rưới những giọt nước cỏn con trên mình xuống khu rừng đang cháy.
Cứ thế, không quản khó nhọc, chim nhỏ bay đi bay lại một cách tận
tình. Do lòng tốt của con chim làm cảm động đến trời đất, nên một
trận mưa lớn đã bất ngờ đổ xuống và dập tắt được đám cháy kia.
Người Việt
Nam chúng ta cũng có những câu chuyện mang
tính giáo dục cao nhằm nhắc nhở con
cháu phải nghe lời cha mẹ. Thật vậy, việc
giáo dục thiếu nhi là việc không thể thiếu, trong đó hoàn cảnh, môi trường là yếu tố hết sức quan trọng .“Trước khi ra khỏi nhà để tìm kiếm đồ
ăn, công mẹ đã cẩn thận dặn dò công con là đừng nên bỏ nhà ra ngoài
rong chơi. Nhưng khi công mẹ vừa đi thì công con đã vội quên lời dặn, bỏ
nhà để đi đùa chơi với bè bạn. Chúng ăn trái trên cây, uống nước
dưới khe, rồi cùng nhau vui đùa nhảy nhót một cách rất sung sướng trên
đồi cỏ xanh. Kết qủa, cả bầy công con đã bị người thợ săn dùng lưới
bắt hết. Bấy giờ công con kia mới biết mình sai. Nó vừa khóc, vừa tỏ
vẻ ân hận, nhưng ăn năn thì sự đã rồi.! “Cá không ăn muối cá ươn,
Con cưỡng cha mẹ trăm đường con hư”.
Đức
Phật cũng đề cập đến thói hư tật
xấu của thiếu nhi cần phải chưà bằng câu chuyện đầy ý nghĩa mà chúng tôi nghĩ rằng nó hoàn toàn phù hợp với độ tuổi và tâm lý các em.Qua câu chuyện Ngài khuyên tất cả các em và ngay cả đối với người, ơÛ
đời, tính tình nóng nảy quả thật là một cái tật xấu hết sức tai hại
mà chúng ta cầm phải chừa bỏ. Đây tuy là câu chuyện ngụ ngôn nhưng mang trong nội dung tinh thần giáo dục : “ Có một
con rùa nóng tính sống lâu năm trong một cái ao. Gặp lúc trời hạn, nước
ao khô cạn, rùa muốn đổi chỗ ở liền nhờ một cặp vịt trời giứp
đỡ. Vịt dùng một cành cây, bảo rùa cắn vào giữa, rồi mỗi con vịt gắp
một đầu để mang rùa sang nơi khác. Trước khi bay, đôi vịt tốt bụng
đã dặn dò kỹ với rùa rằng: “Trong
khi chúng tôi đang bay trên cao, anh tuyệt đối không được nói năng điều
gì hết!” Thế nhưng, khi dưới đất có một bọn con nít nhìn thấy cảnh
lạ lùng ấy liền vỗ tay reo cười. Gã rùa không dằn được cơn giận nên
mở miệng mắng lũ trẻ. Song khi rùa vừa mở miệng thì lập tức bị rớt
xuống, va đầu vào đá và chết ngay” .
Những pháp thoại được Đức Phật
đề cập trên cho chúng ta những người
đang đi theo con đường cuả Phật thấy
rằng, trong thời đại Ngài việc quan tânm đến thiếu nhi không được quốc
tế hay quốc gia làm thành một chánh
sách hay luật như ngày nay nhưng Đức
Phật luôn luôn quan tâm,bằng nhiều phương cách khác nhau giáo dục, chăm sóc
trẻ em với tâm từ của một con người mà mọi người tôn xưng là giáo
chủ. Có thể nói việc làm của Phật đã
nói lên tinh thần của Ngài về chăm sóc và bảo vệ trẻ em.
Ngày nay, việc soạn thảo chương trình Phật học cho thiếu nhi nói
riêng và từng độ tuổi khác nhau chưa được Phật giáo quan tâm đúng mức,
có chăng chúng ta chỉ có sinh hoạt
có tính chuyên như : ngành Oanh, ngành
thiếu.... trong GĐPT còn các ngành có tính giáo dục hướng dẫn tu tập cho
quãng đại quần chúng để họ ,ứng dụng Phật học vào đời sống như Hoằng Pháp, Nam nữ Phật tử chưa có một chương trình giảng dạy rõ
ràng nhằm góp phần cùng với xã hội làm tốt vai trò của một tôn giáo
lớn trong bối cảnh hiện nay.Chúng tôi thiết nghĩ, nếu sự có mặt của
Phật giáo Việt nam là một nhu cầu cần thiết có ích cho cộng đồng thì
phương thức sinh hoạt, truyền bá Chánh Pháp phải được đa dạng bá,
chuyển đổi hay nói như ngày nay “
XÃ HỘI HÓA”.Người lãnh đạo Giáo hội có tâm huyết không thể không
suy nghĩ về trọng trách của mình trước hoàn cảnh xã hội và cũng là trước
tiền đồ Phật giáo Việt Nam về phương thức truyền bá chánh Pháp của tôn giáo
mình trong bối cảnh thực tế của đời sống xã hội Việt nam.