- Giải
thích câu:
- “Ưng
vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm”
- trong
Kinh Kim Cang
Thưa
Thầy,
Xin
Thầy giải thích câu: “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm” trong Kinh Kim
Cang.
Xin
cảm ơn Thầy.
Phật
tử Minh Hồng.
***
Xin
chào Phật tử Minh Hồng,
Chắc
Phật tử đã biết, Kinh Kim Cang là một trong những bộ Kinh trọng yếu
của Phật giáo Đại thừa. Có lẽ vì bộ kinh này cô đọng, hàm súc tinh
hoa lời Phật dạy, nên trong lịch sử khắc kinh trên đá và lịch sử khắc
kinh trên gỗ của Trung Hoa, bộ kinh này được giới các bậc cao đức và
giới nghệ nhân đặt lên vị trí hàng đầu. Tại vách núi Thái Sơn (một
ngọn núi cao lớn nhất nhì Trung Hoa) có điêu khắc 2.799 chữ phủ kín
trên 2.064 m2. Hình đức Phật điêu khắc đầu tiên cũng được tìm thấy
trong bản Kinh Kim Cang khắc bằng gỗ trước tiên của Trung Hoa thuộc
niên hiệu Đường Hàm Thông thứ 9 (868).
Trong
thời Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn (602-675), Kinh
Kim Cang
đã phổ biến khá rộng rãi trong giới học Phật, ngay cả trong giới cư
sĩ. Chính nhờ Kinh này, một Bồ-tát tiều phu ở Lĩnh Nam đã đến với đạo
Phật và trở thành bậc Tổ Sư Long Tượng siêu việt nhất trong lịch sử
Thiền tông Trung Hoa, đó là Lục Tổ Huệ Năng.
Khi
Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn thấy nhân duyên truyền tâm ấn cho Huệ Năng đã đến,
Ngài bèn mật hiệu cho Huệ Năng vào thất rồi
giảng Kinh Kim Cang cho. Đến câu “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm”, Đại Sư Huệ
Năng liền hoát nhiên đại ngộ.
Nguyên
văn đoạn kinh bằng Hán văn như sau:
"Phật cáo Tu-bồ-đề: Ư ý vân hà? Như Lai tích tại Nhiên Đăng Phật
sở ư pháp hữu sở đắc phủ?
-
Phất dã Thế Tôn! Như Lai tại Nhiên Đăng Phật sở, ư pháp thật vô sở
đắc.
-
Tu-bồ-đề, ư ý vân hà? Bồ-tát trang nghiêm Phật độ phủ?
-
Phất dã, Thế Tôn! Hà dĩ cố? Trang nghiêm Phật độ giả, tức phi trang
nghiêm, thị danh trang nghiêm.
Thị
cố Tu-bồ-đề, chư Bồ-tát Ma-ha tát ưng như thị sanh thanh tịnh tâm,
bất ưng trụ sắc sanh tâm, bất ưng trụ thanh, hương, vị, xúc, pháp
sanh tâm, ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm"
Nghĩa
là:
Phật hỏi
Tu-bồ-đề: Ý ông nghĩ sao? Như Lai thuở xưa ở chỗ đức Phật Nhiên
Đăng, đối với pháp, có sở đắc chăng?
-
Bạch Thế Tôn, không phải vậy! Như Lai ở nơi đức Phật Nhiên Đăng, đối
với pháp, thật không có sở đắc.
-
Tu-bồ-đề, ý ông nghĩ sao? Bồ-tát trang nghiêm cõi Phật chăng?
-
Bạch Thế Tôn, không phải vậy! Vì cớ sao? Trang nghiêm cõi Phật tức
không phải trang nghiêm, ấy gọi là trang nghiêm.
-
Thế nên Tu-bồ-đề, các Bồ-tát lớn nên như thế mà sanh tâm thanh tịnh,
không nên trụ nơi sắc sanh tâm, không nên trụ nơi thanh, hương, vị, xúc,
pháp sanh tâm, nên không có chỗ trụ mà sanh tâm kia.
(Bản dịch của HT. Thanh Từ).
Kinh
Kim Cương
này được Hoà Thượng Trí Quang dịch giải, đoạn kinh văn đó được dịch
như sau:
- "Trưởng
lão Thiện hiện,
- ông
nghĩ thế nào,
- phải
chăng Bồ tát
- trang
hoàng cõi Phật?
- Không,
bạch Thế tôn;
- lý
do là vì
- trang
hoàng cõi Phật,
- sự
trang hoàng ấy
- Thế
tôn đã nói
- là
phi trang hoàng,
- thế
nên Ngài nói
- đó
là trang hoàng.
- Do
vậy, trưởng lão,
- Bồ
tát đại sĩ
- hãy
sinh cái tâm
- trong
sạch như vầy:
- không
ở nơi sắc
- mà
sinh tâm ra,
- không
ở nơi thanh,
- hương,
vị, xúc, pháp,
- mà
sinh tâm ra;
- hãy
đừng ở vào
- bất
cứ chỗ nào
- mà
sinh tâm ra."
- (Từ
câu 403-426)
Như
quý Phật tử thấy, Lục Tổ Huệ Năng chỉ nghe đến câu "ưng vô sở
trụ nhi sanh kỳ tâm" này mà Ngài đại ngộ. Nói theo ngôn ngữ của
các Thiền sư thì quả là:
- “Nhất
đao triệt đoạn,
- Nhất
cú liễu nhiên sanh bách ức”
(Dịch
ý: Chỉ cần một đao là cắt đứt sạch bòng bong mọi thứ trêm đời, chỉ
một câu tỏ ngộ thì thoát vòng sanh tử trầm luân). .
Đại
ý câu Kinh thấy cũng đơn giản! Thế
mà người viết mấy dòng chữ này đọc đi đọc lại và cũng có nghe quý
Hoà Thượng giảng giải, mà không có lối vào như Tổ ngày xưa. Thế rồi,
người viết phải đọc lại các
sách giảng giải cũng chẳng hiểu được đại ý câu này một cách thông
suốt. Giả như có người đột nhiên hỏi thế nào là đại ý của "ưng
vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm" theo cách
các Thiền Sư khán thoại đầu hay công án thuở
xưa, người viết thành thật không biết ngỏ trả lời.
Thế
là lại một lần nữa tò mò, đọc lại bản dịch tiếng Anh, đọc xong
cũng thấy tâm trí mình như vậy, chẳng
ngộ hơn gì cả. Tiện thể, ghi luôn đoạn dịch tiếng Anh nơi đây để
Phật tử tham khảo thêm.
"This
is why, Subhuti, that bodhisattva-mahasattvas should thusly give rise to the purified
mind. They should not dwell in forms when giving rise to that mind; they should not dwell
in sounds, odors, tastes, sensations, or dharmas when giving rise to that mind. They
should dwell nowhere while giving rise to their thoughts." (Ấn bản internet The
Diamond Sutra
của Charles Patton)
Theo
người viết, câu "ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm" nên dịch
thoát là: Đừng để tâm trong sạch vướng kẹt nơi nào thì rõ nghĩa
hơn. Nếu dịch sát theo mạch văn: nên không có chỗ trụ mà sanh tâm
thanh tịnh, thật rất khó hiểu.
Nếu
hiểu theo cách giải thích dựa trên chữ nghĩa thì người viết xin trình
bày như sau: Câu "ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm" là câu kết luận
của đoạn kinh đức Phật dạy các hàng đại Bồ-tát chớ để lục căn dính mắc vào sắc thanh hương
vị xúc pháp. Chính nhờ không dính mắc của lục căn với lục trần, mà
các chúng sanh mới có thể thoát khỏi lưới trần. Cho nên một hành giả
muốn thoát ly sanh tử thì phải đừng để cho lục căn dính mắc vào trong
6 trần. Đơn giản vậy thôi!
Lại
có người hỏi: Nếu không có sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp làm sao có
tâm? Vì các trạng thái tâm sở dĩ có mặt là do căn tiếp xúc với trần
? Đúng vậy! Các trạng thái tâm, thiện hay bất thiện phần lớn đều phải
nhờ duyên trần cảnh mà phát sinh. Ngay cả tâm đại bi thương xót các
loài hữu tình cũng do thấy chúng sanh đau khổ mà phát tâm. Nói một cách
tổng quát, tâm phát sinh do 6 căn tiếp xúc với 6 trần. Sáu căn đó là: mắt,
tai, mũi, lưỡi, thân và ý. Sáu trần là sáu đối tượng của 6 căn, đó
là sắc, thanh, hương, vị, xúc và pháp trần. Nói như vậy, theo quan điểm
của Phật giáo Đại Thừa cũng chỉ là gượng nói, vì các nhà Đại Thừa
cho rằng 6 căn tiếp xúc 6 trần sanh ra 6 sự
phân biệt, gọi là 6 thức, chứ không phải là tâm. Người viết lại nhớ
đến câu chuyện đức Phật gạn hỏi tôn giả A-nan 7 lần trong Kinh Lăng
Nghiên về tâm.
Tuy
nhiên, hiểu một cách đơn giản đoạn Kinh đó thì như vầy, đức Phật dạy các hàng Bồ-tát không
nên bị vướng kẹt trong các trần dù
là ở trong trần. Thông thường, tâm
của hàng phàm phu thường bị các ngoại trần chi phối. Do đó, đức Phật
nói Kinh Kim Cang là nói cho các
đại Bồ-tát, nhưng thực ra là cảnh tỉnh cho hàng phàm phu. Vì đã là Bồ-tát
rồi thì đâu cần cảnh tỉnh gì nữa, Kinh này mượn hình ảnh tôn giả
Tu-bồ-đề để nhắc nhở chúng ta thôi.
Như
chúng ta thấy, chư Phật Thế Tôn và các vị đại đệ tử của Ngài vẫn
ở trong trần mà không bị chi phối bởi trần. Vẫn thấy sắc, nghe thanh,
ngửi mùi, nếm vị, thân xúc chạm và ý suy tưởng các pháp nhưng không bị
các sắc, thanh, hương, vị, pháp chi phối, mà ngược lại dẫn tâm, hướng
tâm theo đề mục của mình, tự tại du hí trong đó. Theo cách hiểu của
người viết, đó đã đạt được
"ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm" rồi vậy.
Lại
nữa, chúng ta có thể hiểu một cách tổng quát một cách khác về nguyên
đoạn này là đức Phật dạy các hàng đại Bồ-tát nên tu tập tâm xả một
cách rốt ráo, không kẹt vào bất cứ
đối tượng nào, dầu đó là quả vị giác ngộ tối thượng.
Như quý Phật tử thấy, đại ý tổng
quát Kinh Kim Cang, đức Phật dạy các hàng đại Bồ-tát hàng phải phục tâm và an trụ tâm. Một trong những
phương pháp hữu hiệu để đạt đến trình độ đó là phải đạt đến
trạng thái xả ly, không vướng còn mắc trong các thành tựu, ngay cả Phật
quả. Trong Kinh nầy đức Phật đã dùng lối phủ định của phủ định
để đánh đổ một lần nữa cái mà mình vừa mới phủ định. Ví dụ,
đoạn trên nói "Trang nghiêm cõi Phật tức không phải trang nghiêm, ấy
gọi là trang nghiêm." Cho nên toàn bộ Kinh nầy đều dùng một công thức
"phủ định của phủ định" để đập đổ "cái tôi",
"của tôi" và "cái thấy về cái tôi đó" của các hành giả.
Nhờ đánh đổ các tâm niệm quy kết về bản ngã mà các hàng Bồ-tát mới
hàng phục được tâm và an trụ tâm. Theo người viết, đó cũng là điểm then chốt của Kinh nầy.
Vì
tầm ảnh hưởng của nó sâu rộng trong mọi tầng lớp, nên tại Trung Hoa và Việt Nam có nhiều bản dịch và sớ
giải của nhiều vị danh tăng. Đạo Phật Ngày Nay có đăng tải hai tác phẩm dịch và giảng giải của
hai vị Hoà Thượng đạo cao đức trọng ở VN, đó là ấn bản Kinh Kim
Giảng Giải của Thiền sư Thích Thanh Từ và bản thứ hai Kinh Kim Cang dịch và giải của HT. Thích Trí Quang.
Ngoài
ra, nếu Phật tử có các bản như KIM CANG: Gươm Báu Chặt Đứt Phiền Não
của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, các băng giảng và những tác phẩm của
Pháp sư Thích Từ Thông đều có thể giúp cho hành giả hiểu thêm nghĩa lý
nội dung của câu Kinh và toàn thể Kinh này.
Đây
chỉ là bài viết mang tính gợi ý, mong cư sĩ tự tìm đọc sách để tự
khai ngộ cho mình, và thân cận các bậc thiện tri thức khác để học hỏi
thêm về diệu lý của Kinh. Các bậc thầy, các thiện hữu tri thức có kiến
giải cao minh để giải nghĩa rốt ráo hơn, xin đóng góp cho ĐPNN, người
viết xin thọ học và chân thành cảm ơn.
Cầu chúc Phật tử Minh Hồng
luôn tăng trưởng đạo tâm và trí tuệ, sống trong trần mà không nhiễm
trần như trong Kinh đã chỉ dạy.
http://www.buddhismtoday.com/viet/hopthu/ungvosotru.htm