Trang tiếng Anh

Đạo Phật Ngày Nay 

Trang tiếng Việt   

   

...... ... ..  . ..  .  .

TRUYỆN THƠ TIỀN THÂN ĐỨC PHẬT

(Tập 3)

KHỈ VÀ CÁ SẤU

Người kể chuyện: Tâm Minh Ngô Tằng Giao

* DIỆU PHƯƠNG XUẤT BẢN 2006 *

     

 

MỤC LỤC

 

*  LỜI NÓI ĐẦU.

 

1) Khỉ và cá sấu.

2) Vua và hoàng hậu.

   (Ch.1: Bồ Tát tái sinh)

3) Vua và hoàng hậu.

   (Ch.2: Chiếm quyền & Ch.3: Nhượng quyền)

4) Một khối vàng lớn.

5) Hoàng tử khỉ.

6) Hai cách đánh trống.

7) Hai bà mẹ.

8) Thầy cúng đánh bạc với cuộc đời.

9) Tiểu thư độc ác và hiền sĩ bán sữa.

10) Chồng quê vợ tỉnh.

11) Sự khôn ngoan của hoàng hậu Từ Tâm.

12) Đàn bà thông minh.

13) Rắn vững ý chí.

14) Hiền nhân cuốc xẻng.

15) Chàng hái củi tươi.

16) Chúa voi Đức Hạnh.

17) Bốn sinh mạng bám khúc cây.

18) Nơi cư trú mới của thần cây.

19) Cá tạo phép mầu.

20) Người canh gác thiền định.

21) Mười sáu giấc mơ.

   (Ch.1: Kinh Hoàng)

22) Mười sáu giấc mơ.

   (Ch.2: Bò gầm thét nhưng không húc nhau)

23) Mười sáu giấc mơ

   (Ch.3: Âm Thanh Kinh Sợ & Ch.4: Lời Dạy)

24) Ông Keo tỷ phú.

25) Đứa con mồ côi.

 

* NHẬN DIỆN TIỀN THÂN ĐỨC PHẬT.

 

             _________

LỜI NÓI ĐẦU

 

     TRUYỆN TIỀN THÂN ĐỨC PHẬT được ghi chép trong Kinh Bổn Sanh (Jàtaka). Đây là tập thứ 10 trong Tiểu Bộ Kinh. “Tiền thân” là những đời sống trước, những kiếp quá khứ. Mỗi truyện thường gồm: phần truyện hiện tại, phần truyện quá khứ, phần kết hợp và một bài kệ.

     Phần “TRUYỆN HIỆN TẠI” kể một câu truyện được xem là đang xảy ra trong thời Đức Phật còn tại thế. Nhân dịp này Đức Phật nhắc lại một câu truyện trong quá khứ có liên quan.

     Phần “TRUYỆN QUÁ KHỨ” kể một câu truyện từ thời xa xưa có liên hệ đến những nhân vật trong câu truyện hiện tại. Trong truyện quá khứ luôn luôn có sự hiện diện của một vị Bồ Tát, vị này là tiền thân của Đức Phật.

     Phong cách đạo đức của các vị Bồ Tát thật toàn hảo từ sự suy tư cho đến lời ăn tiếng nói và việc làm. Ngài là nhân vật chính cao cả, phi thường với nếp sống chân thiện, hướng thượng. Ngài thường giáo hóa người chung quanh bằng tấm gương đạo đức của chính mình. Ngài có đầy đủ các đức tính như trì giới thanh tịnh, bố thí rộng rãi, Thiền định tinh tấn liên tục và hành trì hạnh nhẫn nhục cao độ đến mức xả thân. Các vị Bồ Tát này khi thì làm thú vật, khi thì làm người, đôi khi làm chư thiên, có lúc làm thần cây v.v…

     Phần “KẾT HỢP” là phần liên kết truyện hiện tại với truyện quá khứ. Chỉ rõ sự liên hệ giữa những nhân vật chính trong hai câu truyện, để rồi “nhận diện tiền thân” tức là nói rõ ra rằng “người này” “sinh vật này” trong truyện quá khứ “là ai” trong truyện hiện tại.

     Mỗi truyện tiền thân có một bài “KỆ”. Kệ đó thường dựa vào câu truyện để đưa ra lời phê bình.

     Tập TRUYỆN TIỀN THÂN ĐỨC PHẬT được coi là do các đệ tử của Đức Phật trước tác và mượn tiếng là Phật dạy để phổ biến những lời giáo huấn của Đức Phật. Người ta suy ra rằng các vị này sống trong thời Đức Phật hoặc chỉ sau đó khoảng vài chục năm. Đầu tiên truyện được truyền khẩu, về sau người ta sưu tập lại và ghi chép thành kinh sách.

     Các truyện tiền thân thật sự là những tài liệu có giá trị cả về mặt văn học, sử học, ngôn ngữ học, đạo đức học và giáo dục Phật giáo... Truyện có mục đích tạo niềm tin vào đạo pháp trong mọi tầng lớp xã hội. Truyện mở ra một kỷ nguyên mới trong cung cách truyền bá đạo Phật.

     Các truyện tiền thân này, nhất là các truyện về súc vật, nhiều khi vượt qua biên giới tôn giáo và trở thành cổ tích dân gian, nửa thần thoại, nửa thực tế, không lệ thuộc một tôn giáo nào hay xứ sở nào cả. Đây là gia tài chung của nền văn hóa dân gian. Chính vì vậy mà các truyện tiền thân này rất được phổ biến, không những trong giới Phật tử mà còn lan ra khắp cả mọi địa phương và mọi dân tộc nữa. Truyện tồn tại với giá trị độc đáo trong nền văn chương thánh thiện của thế giới. Mặc dù đã hơn hai ngàn năm trăm năm qua kể từ khi những truyện này được kể, ngày nay truyện vẫn chứa đựng sự hấp dẫn và còn có khả năng lôi cuốn làm say mê tâm hồn các độc giả trẻ em cũng như người lớn.

*

     Các truyện tiền thân Đức Phật đã được nhiều người kể lại, thường là bằng văn xuôi, đôi khi bằng tranh ảnh. Trong cuốn sách này, và có lẽ đây là lần đầu tiên, truyện được kể lại bằng một ngôn ngữ bình dị dưới hình thức thơ, những vần thơ “lục bát” có tính cách thuần túy dân tộc, để người đọc và người nghe dễ hiểu và dễ nhớ.

     Tác giả khi kể lại truyện tiền thân bằng thơ đã dựa vào tài liệu tiếng Anh tương đối ngắn gọn và đơn giản là: “BUDDHIST TALES FOR YOUNG AND OLD” của Ven. Kurunegoda Piyatissa Maha Thera và Todd Anderson. Tài liệu gồm 2 cuốn với tổng cộng 100 truyện.

     Phần tranh phụ họa trong cuốn thứ nhất (1995) là do Sally Bienemann, Millie Byrum và Mark Gilson. Phần tranh phụ họa trong cuốn thứ nhì (1996) là do John Patterson. Vì truyện kể nhắm cho các độc giả phương Tây nên các tranh vẽ hầu như thiếu sắc thái Á Đông.

     Tài liệu trên đây không đề cập tới phần “Truyện Hiện Tại” mà chỉ đơn giản đề cập đến phần “Truyện Quá Khứ” của các truyện tiền thân mà thôi.

     Cuối sách là phần “Nhận Diện Tiền Thân Đức Phật” giới thiệu cho mọi người được biết người nào, sinh vật nào, thần nào là vị Bồ Tát (tức tiền thân Đức Phật) trong câu truyện quá khứ đã kể ở trên.

     Tác giả khi kể truyện lại bằng thơ cũng đã tham khảo thêm các truyện về tiền thân Đức Phật của Hòa thượng Thích Minh Châu và cư sĩ Nguyên Tâm Trần Phương Lan dịch từ nguyên bản tiếng Pali và tiếng Anh, do Viện nghiên cứu Phật học Việt Nam ấn hành.

     Bộ “TRUYỆN THƠ TIỀN THÂN ĐỨC PHẬT” của cư sĩ Tâm Minh Ngô Tằng Giao gồm nhiều tập. Tập số 3 này gồm 25 truyện thơ và có nhan đề là:     “KHỈ VÀ CÁ SẤU.”

     Ước mong rằng người đọc cũng như người nghe truyện sẽ ghi nhớ mãi trong tâm cái nếp sống đạo đức chân chính cùng những lời khuyên dạy quý báu của vị Bồ Tát trong truyện để cùng nhau cố gắng noi theo hầu đạt được cái Chân, Thiện, Mỹ trong cuộc sống hàng ngày.

 

DIỆU PHƯƠNG          


 

.

* 1 *

KHỈ VÀ CÁ SẤU

 

Ngày xưa ở tại ven sông

Có chàng khỉ sống ung dung một mình

Mạnh sức lực, lớn thân hình

Thêm tài nhảy nhót tài tình kể chi.

Giữa sông có đảo đẹp kia

Bao nhiêu cây cối rậm rì xanh tươi

Trái cây ngon ngọt khắp nơi

Nào hồng, nào chuối chào mời khỉ ta.

Từ bờ tới đảo khá xa

May thay có đá nhô ra giữa dòng

Khỉ ta thấy tiện vô cùng

Từ bờ nhảy tới giữa sông lấy đà

Nhún chân trên đá nhô ra

Nhảy thêm lần nữa là qua đảo rồi.

Sáng qua đảo khỉ dạo chơi

Trái cây ăn uống đã đời tại đây

Lang thang thỏa thích cả ngày

Vầng dương gần lặn mới quay trở về

Cũng như buổi sáng khác chi

Nhảy về trên tảng đá kia giữa dòng.

*

Một nơi ở cạnh con sông

Có đôi cá sấu sống trong bụi bờ

Cuộc đời thoải mái nên thơ

Thế rồi vợ sấu bất ngờ mang thai

Kể từ đó thích ăn hoài

Chỉ ưa món lạ khác người chung quanh,

Anh chồng chiều vợ thật tình

Luôn đi kiếm thứ vợ mình thích ăn.

Khỉ thường nhảy nhót nhiều lần

Nhảy qua nhảy lại xa gần đều hay

Và đều thán phục lắm thay,

Vợ chàng cá sấu cũng đầy ngạc nhiên

Một hôm nói với chồng liền:

“Em thèm ăn được trái tim khỉ này.”

Anh chồng chiều vợ lâu nay

Hứa rằng sẽ lấy tim ngay cho nàng.

Anh chồng tính toán kỹ càng

Bơi ra tảng đá, vội vàng leo lên

Nằm che tảng đá phía trên

Nghĩ rằng khỉ sẽ về liền ngang đây

Tất nhiên phải nhảy lưng này

Sấu thời bắt khỉ được ngay dễ dàng.

*

Suốt ngày trên đảo lang thang

Chiều về khỉ mới tìm đường qua sông

Nhìn ra tảng đá giữa dòng

Thấy hình như đá bềnh bồng cao thêm

Thật kỳ lạ, khỉ nghi liền!

Khỉ nhìn mực nước ở bên hai bờ

Thấy bình thường! Càng thêm ngờ!

Mắt tinh khỉ nhận thấy ra sấu rồi

Sấu nằm trên đá đó thôi,

Thử xem hư thực khỉ thời la lên:

“Hỡi anh tảng đá bạn hiền

Chắc luôn mạnh giỏi ở trên sông này?”

Hỏi ba lần, lớn tiếng thay

Khỉ bèn hỏi tiếp: “Bạn hay trả lời

Và thường nói chuyện với tôi

Hôm nay sao lại im hơi lạ kỳ?”

Anh chồng cá sấu nghĩ suy:

“Đá này có lẽ mọi khi đáp lời

Bây giờ im lặng lâu rồi

Ta nên lên tiếng khỉ thời khỏi nghi

Nhân cơ hội gạt khỉ kia.”

Sấu bèn đáp lại: “Tôi thì bình yên

Cám ơn bạn khỉ lành hiền

Cần gì cứ nói tôi liền tiếp tay.”

Khỉ ranh mãnh hỏi: “Ơ hay!

Bạn là ai vậy? Nằm đây làm gì?”

Sấu ta không kịp nghĩ suy

Thế là vội vã tức thì xưng tên:

“Ta là cá sấu sông bên.”

Khỉ cười: “Sao bạn nằm trên đá này?”

Sấu la: “Ta đợi bạn đây

Để mà lấy trái tim ngay bây giờ

Khỉ ơi khó thoát tay ta.”

Khôn ngoan khỉ nghĩ: “Quả là nguy tai

Sấu kia nói đúng quá trời

Đường về chỉ có đá nơi giữa dòng

Ta nào vượt được mà mong

Ta nên lừa sấu mới hòng thoát qua.”

Nghĩ xong khỉ lớn tiếng la:

“Sấu ơi! Bạn thắng được ta thật rồi

Ta trao bạn trái tim thôi

Bạn nên há miệng ta thời tặng đây

Khi ta nhảy tới đá này

Trái tim bạn sẽ có ngay đấy mà!”

Sấu nghe vội há miệng ra

Há cho thật lớn, từ xa chờ mồi

Há to nên mắt nhắm thôi

Nào còn trông thấy đất trời gì đâu.

Khỉ co chân phóng thật mau

Nhún mình nhảy tót lên đầu sấu kia

Rồi từ đó nhảy tiếp đi

Qua bờ, qua bến rất chi lẹ làng.

*

Sấu ta mở mắt bàng hoàng

Không ngờ khỉ vượt dễ dàng qua sông

Thấy rằng khỉ giỏi vô cùng

Sấu bèn ca ngợi chiến công của người:

“Khỉ ơi! Bạn thật tuyệt vời

Nếu so với bạn tôi thời xấu xa

Giờ đây hổ thẹn quá mà

Chỉ vì chiều vợ hóa ra gian tình.

Bạn thời chính đáng quang minh

Chỉ lo tự cứu thân mình mà thôi

Không hề làm hại tới ai.

Bạn treo gương tốt sáng soi mọi bề!”

Anh chồng cá sấu quay về

Thật thà kể lại vợ nghe ngọn ngành.

Thoạt tiên vợ rất bực mình

Nghĩ chồng chẳng chịu nhiệt tình, thiết tha

Nhưng rồi ngày tháng trôi qua

Đến khi vợ sấu sinh ra con rồi

Nhìn con mẹ thấy vui tươi

Bao nhiêu chuyện cũ tức thời quên luôn.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

MR. MONKEY AND SIR CROCODILE

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 2 *

VUA VÀ HOÀNG HẬU

 

Chương 1: BỒ TÁT TÁI SINH

 

Ngày xưa có một ông vua

Trị vì đất nước êm ru trong ngoài

Vua sinh ra được hai trai

Vua bèn chỉ định một người nối ngôi

Đó là anh lớn mà thôi

Còn phần quân đội em thời lo toan.

Vua già yếu, một thời gian

Lìa trần để lại ngai vàng cho con

Người anh lên nắm quyền luôn

Trở thành vua mới với muôn quyền hành.

Người em giờ lại trở thành

Một người kế vị cho anh sau này.

Anh làm vua được ít ngày

Một quan hầu cận tại đây gian tình

Ghét người em nên tâu trình

Đặt điều vu khống người mình không ưa:

“Em trai định giết hại vua

Âm mưu tranh chức kể như lâu rồi.”

Thoạt tiên vua chẳng tin lời

Tên gian nói mãi vua thời cũng nghi

Thế là đến một ngày kia

Người anh ra lệnh tức thì bắt em

Nhốt vào trong khám tối đen

Tay chân xiềng xích quấn thêm đọa đày.

Người em tù tội buồn thay

Nghĩ rằng: “Mình vốn lâu nay đàng hoàng

Nào đâu giành giật ngai vàng

Nào đâu có ý bạo tàn giết anh

Ta không oán hận anh mình

Chỉ xin sự thật hiển linh lúc này.”

Tập trung ý chí lại ngay

Người em cầu nguyện với đầy thành tâm:

“Nếu ta không phạm lỗi lầm

Lòng này trong sạch sáng ngần trước sau

Xin xiềng xích đứt ra mau

Cửa tù mở rộng ra bầu trời cao!”

Lời cầu linh ứng biết bao

Xiềng rơi! Cửa mở! Ai nào ngờ đâu

Thật là một phép nhiệm mầu

Người em thoát chạy vào sâu rừng già

Tới nơi hẻo lánh thật xa

Nhân dân vùng đó quả là tốt thay

Nhận ra hoàng tử em ngay

Họ thường kính trọng từ ngày xa xưa

Thương yêu, quý mến, thích ưa

Họ bèn tìm cách nhân từ bao che

Giúp chàng trốn tránh kín đi

Khiến vua đâu có dễ chi kiếm tìm.

*

Sau khi mọi chuyện tạm yên

Nhân dân cư ngụ trong miền suy tôn

Mời hoàng tử lãnh đạo luôn

Toàn vùng lập một đạo quân kiêu hùng.

Chàng em tự nhủ trong lòng:

“Trước đây ngôi báu ta không hề màng

Anh ta lại cứ nghi oan

Coi ta như địch, phũ phàng biết bao

Giờ ta sẽ tiến quân vào

Trở thành địch thủ. Ai nào hơn ai?”

Chàng mang quân vây vòng ngoài

Gửi thư tuyên chiến so tài tranh đua:

“Một là nhường lại ngôi vua

Hai là chiến đấu ăn thua ngoài thành.”

Thế là tin tức loan nhanh

Bao nhiêu dân chúng rời kinh đô liền

Theo về phía hoàng tử em

Tỏ lòng ủng hộ với niềm yêu thương.

Vua anh quyết giữ ngai vàng

Cho nên chuẩn bị sẵn sàng đấu tranh

Trước khi ra khỏi cổng thành

Tới thăm hoàng hậu tâm tình đôi câu:

“Chiến tranh thắng bại hay đâu

Nào ai biết được mai sau thế nào

Bà đang thai nghén, nguy sao!

Nếu ta tử trận, bà vào rừng đây

Trốn càng xa thời càng hay

Lo con sinh nở sau này bình an.”

Cửa thành mở rộng thênh thang

Hai bên tham chiến tan hoang đôi đường

Chẳng may anh bị tử thương

Thế là tin tức dữ hung loan truyền

Trong cung hoàng hậu nghe tin

Nhớ lời vua dặn, bà bèn trốn ngay

Giả trang hành khất nghèo thay

Áo quần rách rưới, mặt mày lấm lem

Trên đầu một thúng đội lên

Chứa nhiều châu báu nhưng nhìn ai hay

Vì bà phủ lớp gạo này

Gạo dơ bẩn của ăn mày lang thang,

Ai thèm trộm! Ai thèm màng!

Mặt trời chưa tỏ, trăng vàng còn nguyên.

*

Rời kinh đô bà đi liền

Không ai nhận biết vợ hiền của vua,

Quen trong cung cấm thời xưa

Bà ra cửa Bắc, ngần ngừ bước chân

Đi đâu? Bối rối vô ngần,

Nhớ ra nơi chốn có lần ghé qua

Đó là thành phố Căm Pa

Bà bèn tìm chỗ ngồi ra lề đường

Hỏi thăm xem khách thập phương

Có ai qua đó xin nương theo liền.

Bấy giờ có một người hiền

Tu hành tinh tấn bao tiền kiếp qua

Khi là thú vật hiền hòa,

Khi là thần thánh thật là quyền năng,

Khi là người thấm đạo vàng

Đường tu tốt đẹp rỡ ràng. Lành thay!

Thời gian nghe kể truyện này

Thời bồ tát đó tới ngày tái sinh

Hiện nằm trong bụng mẹ mình

Là bà hoàng hậu cung đình mất ngôi,

Khi bồ tát sắp ra đời

Khắp nơi rung chuyển, cõi trời xôn xao

Vua trời Đế Thích thuở nào

Nghe tin tới giúp với bao chân tình

Ông bèn hóa phép hiện hình

Thành ra ông lão hiền lành lái xe

Có giường nằm, có mái che

Tới bên hoàng hậu tức thì nói ra:

“Nào ai muốn đi Căm Pa

Ta thời chở giúp nề hà chi đâu.”

Bà hoàng hậu đáp lại mau:

“Cháu xin đi kẻo chờ lâu lắm rồi.”

Ông bèn nói: “Cũng được thôi

Lên xe ta sẽ tức thời chở đi.”

Vì ngày sinh đã gần kề

Cho nên bà mẹ nặng nề tấm thân

Xe cao, leo khó bội phần

Ông già vội nói: “Chớ ngần ngại chi

Cứ giơ chân bước lên đi

Lái xe kinh nghiệm ta thì giúp thêm.”

Tuân lời bà mẹ bước lên

Ông già hóa phép đất liền dâng cao

Bà leo lên dễ dàng sao

Bà bèn tự nhủ: “Ai nào khác đâu

Ông là thần với phép mầu.”

Rồi bà mệt mỏi chìm sâu giấc nồng.

Xe ngừng tại một dòng sông

Bà còn say ngủ ở trong xe hàng,

Ông già đánh thức nhẹ nhàng:

“Dậy đi xuống tắm sông vàng nơi đây

Rồi thay quần áo mới này.”

Ông đưa quần áo đẹp ngay cho bà

Sau khi ăn uống qua loa

Bà nằm thiếp ngủ, giấc hoa tuyệt vời.

Buổi chiều xe tới một nơi

Bà bừng tỉnh dậy thốt lời hỏi thăm,

Đưa bà xuống, ông nói rằng:

“Thành Căm Pa đó con đang mong chờ

Thôi ta đi tiếp bây giờ.”

Nói xong ông phóng khuất mờ chân mây.

Sau khi vào thành phố này

Bà ngồi trong quán tại đây dò chừng.

*

Đã từ lâu ở trong vùng

Có nhà hiền triết vô cùng giỏi giang

Thường xuyên giúp đỡ xóm làng

Thầy đang rảo bước trên đường ra sông

Năm trăm đệ tử theo ông

Cùng nhau đi tắm nước trong sông vàng

Đang đi thầy thấy bà hoàng

Ngồi trong một quán bán hàng phía xa

Sắc xinh tươi, nét mặn mà,

Trẻ trong bụng mẹ toát ra phía ngoài

Hào quang mầu nhiệm tuyệt vời

Thầy nhờ cặp mắt tinh đời mới hay

Tự nhiên thương cảm bà ngay

Như thương em ruột tràn đầy tình thân

Thầy bèn dấn bước lại gần

Một mình vào quán hỏi han thân tình:

“Bà từ đâu đến một mình?”

Thấy thầy có vẻ chân thành, hiền lương

Bà bèn thổ lộ can trường

Rằng mình vốn gốc bà hoàng trong cung

Rằng chồng ra trận tử thương,

Rằng bà trốn chạy tìm đường cứu con.”

Thầy hiền triết bèn nói luôn:

“Bà đừng lo nghĩ héo hon thảm sầu

Nhà tôi của cải rất giàu

Giúp bà mọi chuyện trước sau tận tình

Coi như em của gia đình,

Nhìn tôi, lớn tiếng kêu anh đi nào

Và rồi cố khóc nghẹn ngào.”

Bà hoàng làm bộ khóc gào thảm thương.

Vừa khi đệ tử ngoài đường

Bước vào thấy cảnh lạ thường diễn ra

Thầy hiền triết nói: “Đây là

Cô em thất lạc xa nhà đã lâu

Bất ngờ mới gặp lại nhau.”

Thầy sai hầu cận chở mau cô về

Tường trình cho vợ thầy nghe

Nhắn bà săn sóc mọi bề cho yên.

Vợ thầy chào đón cô em

Mời vào tắm rửa cho thêm khoẻ người

Mời lên giường nằm nghỉ ngơi

Chăm lo em gái của nơi nhà chồng.

Khi thầy tắm táp đã xong

Thầy cùng đệ tử ngoài sông về nhà

Giờ ăn tối mời em ra

Cùng nhau tham dự chan hòa tình thân

Mời em ở lại nhà luôn

Coi như đoàn tụ quây quần bên nhau.

Bà hoàng hậu vài ngày sau

Tới kỳ sinh nở con đầu chờ mong

Một trai đẹp đẽ vô song

Rất là xinh xắn, vô cùng tinh anh.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

KING FRUITFUL AND QUEEN SIVALI

Ch. 1: Rebirth Of The Bodhisatta

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 3 *

VUA VÀ HOÀNG HẬU

 

Chương 2: CHIẾM QUYỀN.

Chương 3: NHƯỢNG QUYỀN.

 

Chàng hoàng tử lớn thật nhanh

Thường xuyên bị trẻ chung quanh chê cười

Cho rằng cậu bé kém người

Xa nguồn quý phái, gần nơi bần hàn

Cậu buồn, tìm mẹ hỏi han

Mẹ cho biết cậu là hoàng tử xưa

Cha từng là một vị vua

Mất ngôi, tử trận, vì thua em mình:

“Con dòng quý tộc cung đình.”

Cậu nghe biết vậy quả tình sướng vui.

Đến khi mười sáu tuổi đời

Cậu hoàng tử nhỏ nay thời lớn khôn

Học hành thông thạo các môn

Cả văn lẫn võ cậu luôn có tài

Thành thanh niên trẻ, đẹp trai

Nhưng lòng vẫn mãi u hoài chuyện xưa.

Một ngày nghĩ đến ngôi vua

Chàng bèn nảy ý muốn thu ngôi về

Hỏi thăm mẹ: “Vậy trước kia

Ra đi mẹ có mang gì quý không?”

Mẹ chàng đáp: “Con yên lòng

Mẹ mang theo của báu trong cung vàng

Để con nay sống dễ dàng

Không cần chi phải lo toan kiếm tiền

Con đừng suy tính gì thêm

Ngai vàng lo lấy lại liền là hơn.”

Chàng thưa: “Con rất tạ ơn

Nhưng con chỉ muốn nửa phần đó thôi

Để đi tàu tới một nơi

Bán buôn vàng bạc sinh sôi làm giàu.”

Mẹ ngăn: “Con chớ đi đâu

Biển khơi vùi dập thuyền tàu hiểm nguy

Tiền đây có sẵn thiếu chi.”

Chàng thưa: “Con quyết định đi chuyến này

Nửa phần tài sản còn đây

Mẹ dùng thoải mái như ngày hoàng cung.”

Nói xong chàng chẳng ngập ngừng

Tàu dong buồm lướt ra vùng biển khơi.

*

Tại kinh đô chốn xa vời

Vào thời gian đó vua thời ốm đau

Thuốc thang nào giúp gì đâu

Bệnh tình quá nặng, từ lâu liệt giường.

*

Trên con tàu vượt đại dương

Ba trăm năm chục người cùng đi buôn

Bảy ngày êm ả cánh buồm

Bỗng đâu bão tố dập dồn nổi lên

Con tầu nghiêng ngả muốn chìm

Mọi người kinh hoảng khóc rên não nề

Khẩn cầu thần thánh cứu nguy

Chỉ riêng hoàng tử gan lì, bình tâm

Không cần nhờ đến thánh thần

Tự tìm cách cứu bản thân của mình,

Nhúng dầu quần áo cho nhanh

Để phòng cái lạnh ở quanh thấm người,

Biển khơi sóng gió nổi trôi

Ăn thêm no bụng sợ rồi thiếu ăn,

Cột buồm leo mãi lên dần

Leo cho đến tận nơi phần đỉnh cao

Nên khi tàu ngập sóng trào

Mọi người đều bị chìm vào dòng sâu

Làm mồi cho cá còn đâu

Quanh tàu mặt biển nhuốm mầu máu tuôn

Chàng còn ôm đỉnh cột buồm

Một mình sống sót, phóng luôn ra ngoài.

*

Cùng khi đó tại lâu đài

Nhà vua chắc sắp lìa đời hôm nay.

*

Chàng hoàng tử trẻ gặp may

Ra công bơi suốt bảy ngày bảy đêm

Thành tâm tụng niệm liên miên

Mãi thương mẹ góa, không quên đạo vàng.

Thời xưa ngự trị đại dương

Nữ thần biển cả thường thường hiện ra

Để mà cứu giúp người ta

Những người hiếu đễ, thật thà, hiền lương.

Nữ thần thử thách nhiều đường

Thấy chàng quả thật kiên cường đáng khen

Lòng can đảm, chí vững bền

Cố công, gắng sức liên miên không ngừng

Nữ thần khen ngợi vô cùng

Hỏi nay chàng muốn tới vùng nào đây,

Chàng thưa muốn tới được ngay

Chốn kinh đô đó lâu nay nguyện thầm,

Nữ thần quyền phép vô ngần

Đưa chàng đi chẳng khó khăn chút nào

Tới kinh đô, thần bước vào

Một vườn xoài lớn lao xao lá cành

Đặt chàng trên tảng đá xanh

Linh thiêng nổi tiếng kinh thành từ lâu

Mơ màng chàng có hay đâu,

Nữ thần quay lại biển sâu tức thời.

*

Nhà vua không có con trai

Chỉ sinh một gái đẹp người, thông minh

Vua hấp hối trong cung đình

Các quan chầu chực ở quanh bên giường

Chờ xin ý kiến quân vương

Chọn ai để nối ngai vàng mai sau

Nhà vua trăn trối lại mau

Vài điều cần thiết hàng đầu ưu tiên

Làm tiêu chuẩn chọn vua hiền

Triều đình ghi nhớ, đâu quên được lời.

Sau khi vua đã qua đời

Các quan cố gắng tìm người lên thay

Nhưng nào dễ kiếm ra ngay

Điều vua đòi hỏi gắt gay vô cùng:

“Một là công chúa mến thương,

Hai là nhận biết đầu giường của vua,

Ba là tài nghệ có thừa

Giương ra nổi cánh cung xưa nặng nề,

Bốn là thông thái mọi bề

Kiếm ra mười sáu nơi kia chôn vàng

Cùng châu báu trong kho tàng.”

Các quan lúng túng, hoang mang tìm hoài

Nhưng mà không tuyển được ai

Phải nhờ tu sĩ đại tài hoàng cung

Xin ngài cố vấn mọi đường

Tìm người thay thế ngôi vương trị vì.

Trầm ngâm tu sĩ nghĩ suy

Và rồi đề nghị lấy xe vua dùng

Buộc vào bốn ngựa oai hùng

Ngựa này tự chạy khắp vùng chung quanh

Ngựa thường ngừng chốn hiển linh

Có người tài đức, trở thành quốc vương

Không cần ai phải cầm cương

Để xe tự chạy về phương nhiệm mầu.

Ngài làm phép, ngài nguyện cầu

Rồi xe chuyển bánh chạy mau ra ngoài.

*

Rời kinh đô xe chạy hoài

Tới bên tảng đá vườn xoài xe ngưng

Quan quân theo gót vui mừng

Nghĩ người trên tảng đá thần là vua.

Chàng hoàng tử ngủ say sưa

Nào đâu hay biết chuyện vừa xảy ra.

Ngài tu sĩ của hoàng gia

Muốn tìm cách thử để mà rõ thêm

Lệnh cho chiêng trống vang rền

Nhưng người nằm ngủ vẫn yên giấc nồng

Không động tâm, chẳng núng lòng

Ngài tu sĩ tới xem trong chân người

Gót chân dấu ấn tuyệt vời

Khiến ngài vội vã thốt lời mừng vui:

“Người này xứng đáng nối ngôi

Nào ai trên khắp cõi đời sánh ngang.”

Ngài bèn đánh thức ông hoàng

Thỉnh ông về ngự ngai vàng. Lành thay!

Ông hoàng tử bèn hỏi ngay

Biết vua ở tại chốn đây qua đời

Không con trai để nối ngôi

Chỉ còn con gái một người mà thôi

Ông hoàng vui vẻ nhận lời

Quan quân vội rước về nơi kinh thành.

Trước khi lên nắm quyền hành

Chàng hay biết được ngọn ngành chuyện xưa

Bao điều kiện để làm vua

Bao điều vua trước đòi đưa thử tài

Chàng lần lượt vượt qua thôi

Thành công xong mới lên ngôi trị vì.

Thoạt tiên là đón mẹ về,

Trả ơn hiền triết trước kia giúp mình

Khi chàng là trẻ sơ sinh

Cưu mang mẹ ở gia đình ông ta,

Kho tàng kiếm được vừa qua

Chàng đem bố thí hết ra cho người

Những người nghèo khó khắp nơi

Khiến cho dân chúng vui tươi ăn mừng

Gần xa lễ lạc tưng bừng

Hân hoan chào đón tân vương của mình

Nhân từ, tài giỏi, tinh anh

Khắp trên đất nước thanh bình hoan ca.

*

Một thời gian ngắn trôi qua

Năm nay vườn của hoàng gia được mùa

Ông làm vườn bèn dâng vua

Trái cây ngon ngọt ông vừa hái xong,

Vua ăn, khoan khoái cõi lòng

Muốn đi thăm viếng cây trong vườn này,

Tới vườn vua chợt thấy ngay

Hai cây xoài lớn tại đây ngược đời

Tuy đều cành lá tuyệt vời

Một không có trái ở nơi trên cành

Một thời trái chín treo quanh

Vua ăn vào thấy quả tình thơm ngon

Quan quân sau đó ăn luôn,

Đến khi vua dạo khắp vườn trở lui

Nhìn cây này thấy hỡi ôi

Giờ trông dáng dấp tả tơi buồn tình

Trái ngon, cành đẹp, lá xinh

Người ta đua hái cây thành xác xơ

Tả tơi, tan nát, chỏng chơ.

Cây kia không trái vẫn như lúc đầu

Lá xanh phô sắc khoe mầu

Vua nhìn lòng chợt buồn rầu nghĩ suy:

“Ngai vàng ta có khác gì

Giống cây có trái giữ chi được bền

Bạc vàng, châu báu, uy quyền

Càng nhiều càng sợ mất liền, than ôi!

Sống đời nào có thảnh thơi

Hoang mang trí óc, rối bời tâm can

Ta nên từ giã ngai vàng

Theo gương ẩn sĩ rừng hoang tu hành.”

Sau khi trở lại kinh thành

Vua trao quyền lại triều đình ngay thôi

Lên lầu cao của lâu đài

Sống đời ẩn dật của người đi tu,

Sau chừng bốn tháng ẩn cư

Nhà vua dứt khoát giã từ hoàng cung

Cạo râu, xuống tóc, vào rừng

Ẩn tu trong núi chập chùng xa xăm

Triều đình tìm cách cản ngăn

Nhưng đều vô vọng, khuyên can ích gì.

Kể từ ngày đó trở đi

Bước chân vương giả không hề trở lui.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

KING FRUITFUL AND QUEEN SIVALI

Ch. 2: Gaining Power

Ch. 3: Giving Up Power

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 4 *

MỘT KHỐI VÀNG LỚN

 

Ngày xưa ở một ngôi làng

Nhiều người có của giàu sang vô cùng

Ông kia giàu nhất trong vùng

Có nhiều vàng bạc chứa trong nhà mình.

Một thời gian tặc nấp rình

Thường hay trộm cướp loanh quanh chốn này

Nên ông tính toán loay hoay

Đem vàng chôn giấu ở ngay ruộng ngoài

Rồi sau ông chợt qua đời

Khiến vàng chôn đó ai người biết đâu.

Thời gian thấm thoắt qua mau

Làng nay đói khổ nhuốm màu loạn ly

Ruộng nương hoang vắng bỏ kia

Không ai canh tác, dân đi mất nhiều.

*

Chàng nông dân nọ rất nghèo

Lất lây kiếm sống tiêu điều bản thân

Cho nên chẳng muốn dời chân

Chiếm khu ruộng nọ quyết tâm cày bừa

Cày hoài cho tới một trưa

Bỗng cày khựng lại, dường như kẹt rồi,

Kẹt vàng chôn dưới đó thôi

Nhưng chàng mới chiếm đất thời không hay

Cho rằng cày kẹt rễ cây

Cho nên chàng vội ngừng tay thăm dò

Đào lên thấy khối vàng to

Chàng mừng nhưng lại đâm lo chuyến này,

Khối vàng chói sáng quý thay,

Nếu đem đi lúc ban ngày sáng trưng

Nhiều người thấy! Kẹt vô cùng!

Chàng bèn vùi lấp vàng trong ruộng đồng

Đợi đêm về tối mênh mông

Sẽ quay lại lấy cũng không muộn màng.

Canh khuya trở lại lấy vàng

Anh chàng đào bới kho tàng ra coi

Khối vàng to nặng quá trời

Nhấc thời không nổi, kéo thời chẳng đi

Vàng kia đâu nhúc nhích chi

Dù xô, dù đẩy vàng thì nằm nguyên

Anh chàng thất vọng vô biên

Nghĩ mình số phận tối đen cả đời.

*

Sau khi than thở đôi lời

Chàng bèn ngồi xuống tận nơi xem vàng,

Chao ơi cả một kho tàng!

Thấy vàng to quá khó mang một lần

Chàng suy ngẫm rồi nhủ thầm:

“Muốn đem về dễ chỉ cần phân chia

Mỗi lần mang một phần về

Thế là thanh toán vàng kia dễ dàng.”

Rồi chàng tính toán mơ màng:

“Chia vàng làm bốn phần bằng nhau ngay,

Một phần sinh sống buổi nay,

Một phần tiết kiệm cho ngày mai sau,

Một phần phát triển hoa màu

Canh nông cày cấy về lâu về dài,

Một phần ta giúp người ngoài

Phát tâm bố thí những ai khốn cùng

Và làm việc thiện trong vùng,

Bốn phần như vậy vô cùng đẹp thay.”

Nghĩ xong chàng thực hiện ngay

Chia vàng làm bốn. Lòng đầy thảnh thơi,

Mỗi lần mang một phần thôi

Đi về bốn chuyến êm xuôi dễ dàng.

Y theo kế hoạch dùng vàng

Sống đời hạnh phúc, dân làng kính yêu.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

A HUGE LUMP OF GOLD

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 5 *

HOÀNG TỬ KHỈ

 

Khỉ kia nhiều vợ, lắm con

Thuở xưa tụ họp ở luôn vùng này

Thật là đông đúc vui vầy

Khỉ cha cai trị cả bầy từ lâu

Tự xưng chúa tể đứng đầu

Đa nghi, ác độc ai đâu sánh cùng,

Bầy con đông đúc sống chung

Nhiều trai, ít gái. Khỉ không an lòng

Sợ trai lớn mạnh kiêu hùng

Chiếm quyền lãnh đạo tột cùng trên ngôi

Dù mình còn sống ở đời

Cho nên khỉ chúa tức thời thẳng tay

Đẻ con trai, khỉ cắn ngay

Thiến luôn đứa trẻ từ ngày mới sinh,

Khỉ con bại hoại thân hình

Lớn lên yếu đuối khó tranh chấp gì

Khỉ cha mãi mãi trị vì

Đứng làm chúa tể ngôi kia vững hoài.

*

Một bà vợ khỉ mang thai

Sợ rằng nếu đẻ con trai chuyến này

Con thời bị thiến khổ thay

Tội tình con trẻ, đắng cay mẹ hiền

Mẹ kia vội trốn đi liền

Vào khu rừng thẳm, ẩn miền núi xa

Nơi đây mẹ khỉ sinh ra

Một trai nhỏ nhắn thật là tinh anh.

Ít lâu khỉ nhỏ lớn nhanh

Kiêu hùng, vạm vỡ, trưởng thành, tinh khôn.

Một hôm chàng khỉ ngồi buồn

Tần ngần hỏi mẹ: “Cha con đâu rồi?”

Nghiêm trang mẹ khỉ trả lời:

“Cha con hiện ở xa nơi chốn này

Rừng cây khuất cuối chân mây

Ông là chúa tể một bầy rất đông

Con là dòng giống của ông

Con là hoàng tử chứ không tầm thường.”

Chàng hoàng tử khỉ vui mừng:

“Mẹ đưa con tới mình cùng gặp ông.”

Mẹ kinh hoàng nói: “Không! Không!

Cha con ác độc vô cùng con ơi

Ông luôn thiến các con trai

Sợ trai lớn mạnh giành ngôi của mình.”

Chàng hoàng tử khỉ nhiệt tình:

“Giờ đây con đã trưởng thành lớn khôn

Mẹ đừng lo sợ cho con,

Tự con lo liệu, mẹ còn ngại chi.”

Mẹ nghe, tin tưởng mọi bề

An tâm mẹ dẫn con về chốn xưa.

*

Con vui biết mấy cho vừa

Cha thời trái lại rất ư ngại ngùng

Nhìn con lớn mạnh trẻ trung

Nghĩ thầm: “Nó sẽ vô cùng hiểm nguy

Ngai vàng ta sẽ mất đi

Nó càng thêm lớn ta thì chẳng yên

Ta nên giả bộ lành hiền

Ôm hôn rồi giết nó liền bữa nay

Ôm cho chặt, siết mạnh tay

Chắc là nó tắt thở ngay chứ gì.”

Đâu cần tính toán thêm chi

Thế là chúa khỉ tức thì mừng con:

“Lòng ta cứ mãi héo hon

Nhớ con xa vắng ta buồn gớm ghê.”

Dang tay chào đón con về

Cha ôm thật chặt cố ghì giết con

Nhưng hoàng tử khỉ lớn khôn

Sức trai mạnh mẽ vượt hơn cha mình

Chàng ôm lại cũng nhiệt tình

Vòng tay rắn chắc ôm quanh siết vào,

Thương cho chúa khỉ biết bao

Xương như gãy nát, đớn đau vô vàn.

Sau khi gặp gỡ kinh hoàng

Trong lòng chúa khỉ lại càng lo âu

Sợ rồi ra chẳng bao lâu

Con mình tìm cách trước sau giết mình

Gian manh chúa khỉ nghĩ nhanh

Đến con quỷ dữ ở quanh trong vùng

Quỷ La Sát thật tàn hung

Ao sâu ngự trị đã từng nhiều năm

Ai liều bước xuống, nhúng chân

Quỷ thời ăn thịt bao lần tha đâu

Nghĩ xong chúa khỉ nói mau:

“Ôi con yêu quý! Từ lâu ta chờ

Mong con trở lại từng giờ

Ta nay mệt mỏi tuổi già yếu thay

Ta trao con lại từ đây

Quyền hành cai quản cả bầy khỉ đông

Con về đúng lúc vô cùng

Mình cần tổ chức lễ mừng nay mai

Đội vương miện, con lên ngai

Nên mình phải có nhiều loài hoa thơm

Hoa không có đủ trong vườn

Cho nên con phải tới luôn mé rừng

Có ao rộng lớn vô chừng

Bao nhiêu hoa đẹp thơm lừng kể chi

Con đi mau hái mang về

Hoa sen, hoa súng thôi thì thênh thang

Màu xanh, màu trắng, màu vàng

Hái cho đủ loại rồi mang hoa về.”

Chàng hoàng tử khỉ: “Khó gì

Thưa con sẽ tới ao kia bây giờ.”

Chẳng cần đợi, không cần chờ

Chàng hoàng tử khỉ tìm ra ao liền.

*

Ao hoa rực rỡ thần tiên

Đưa nhau phô sắc một miền đẹp thay

Chàng không nhảy xuống hái ngay

Mà đi quan sát quanh đây một vòng

Dấu chân sao thấy lạ lùng

Xuống ao thì có, nhưng không trở về,

Biết ao có quỷ trị vì

Biết mưu khỉ chúa gớm ghê bạo tàn

Vừa cẩn thận, lại khôn ngoan

Chàng đi quan sát kỹ hơn quanh bờ

Tìm ra một chỗ bất ngờ

Đôi bờ chật hẹp không xa cách nhiều

Nhảy qua nhảy lại hai chiều

Hái hoa mà khỏi phải liều xuống ao

Thò tay hái dễ dàng sao

Mỗi lần chàng nhảy, hái vào ít hoa

Một thời gian ngắn trôi qua

Hoa bây giờ hái tính ra đủ dùng.

Giữa ao chợt nổi đùng đùng

Quỷ La Sát nọ bỗng vùng nhô lên

Quỷ nhìn chàng khỉ nói liền:

“Bạn tinh khôn lắm, đáng khen vô vàn

Hái hoa coi bộ dễ dàng

Mà không bước xuống ao vàng này đây

Khiến ta đành chịu bó tay

Không làm hại được, hôm nay thua rồi.”

Quỷ trồi lên đi tới nơi

Nói thêm: “Này bạn khỉ ơi nhớ rằng

Đủ ba đức tính vạn năng

Ai mà có sẽ thuộc hàng tối cao

Kẻ thù khó đánh bại nào:

Một là khôn khéo trước sau mọi đường,

Hai là can đảm phi thường

Ba là trí tuệ sáng bừng chân tâm,

Bạn hầu như đủ ba phần

Cho nên không kẻ nào hơn bạn rồi

Hãy cho ta biết bạn ơi

Tại sao liều mạng tới nơi ao này

Hái hoa về làm gì đây?”

Chàng hoàng tử khỉ đáp ngay thật thà:

“Cha ta nhường chức cho ta

Sai ta tới để hái hoa đem về

Dùng trong lễ sắp tới kia

Đội lên vương miện thêm bề trang nghiêm.”

Quỷ bèn tôn kính thưa liền:

“Thưa ngài hoàng tử tôi xin theo hầu

Ngài không mang nặng được đâu

Để hoa tôi vác theo sau tức thời.”

*

Từ xa chúa khỉ thấy rồi

Trong lòng thầm nghĩ, rối bời tâm can:

“Tưởng rằng quỷ sẽ bạo tàn

Giúp mình trừ khử dễ dàng khỉ con

Ai dè nó vẫn sống còn

Quỷ kia lại biến thành luôn người hầu

Âm mưu thất bại còn đâu

Bao điều nguy hại tới mau bây giờ

Thật là một chuyện bất ngờ

Mạng ta kề cận bên bờ vực sâu.”

Kinh hoàng, hốt hoảng, lo âu

Trái tim chúa khỉ chợt đâu tan tành

Vỡ thành bảy mảnh thật nhanh

Thế là chúa khỉ gian manh tàn đời.

Sau khi chúa khỉ chết rồi

Cả bầy còn lại tức thời cùng nhau

Họp bàn rồi quyết định mau

Bầu chàng hoàng tử cầm đầu từ đây

Làm vua lãnh đạo cả bầy

Chan hòa nhân ái, tràn đầy từ tâm.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

A PRINCE OF MONKEYS

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 6 *

HAI CÁCH ĐÁNH TRỐNG

 

Xưa trong làng nhỏ vùng quê

Có ông đánh trống chuyên nghề lâu nay

Một hôm ông được cho hay

Tại Ba La Nại nơi đây ăn mừng

Có phiên hội chợ tưng bừng

Bao người tham dự vô cùng đông vui

Ông bèn quyết định tới nơi

Trổ tài đánh trống kiếm chơi ít tiền,

Ông mang con trai theo liền

Vì nhiều bài trống cần thêm một người

Con ông nghề cũng giỏi thôi

Cha con cùng đánh trống thời tuyệt luân.

Tới nơi hội chợ nhiều dân

Cha con biểu diễn vô ngần thành công

Những người thích trống rất đông

Nghe xong thưởng bạc, khen không tiếc lời

Đến khi hội chợ vãn rồi

Cha con tiền bạc kiếm thời đầy tay

Cùng nhau quyết định rời đây

Trở về làng cũ lòng đầy niềm vui.

*

Đường về xa tít mù khơi

Cha con buộc phải qua nơi rừng già

Âm u, tăm tối, bao la

Mọi người đều biết thật là hiểm nguy

Quân gian ẩn núp thiếu chi

Mưu toan cướp bóc khách đi ngang rừng.

Chàng con tỏ vẻ hào hùng

Kiếm đường đối phó tưởng chừng tinh khôn

Trống mang ra đánh dập dồn

Làm như một phái đoàn đông lắm người

Cướp nghe sẽ sợ hãi thôi

“Càng ồn càng tốt!” chàng cười vênh vang.

Người cha thấy vậy vội vàng

Ngăn con rồi giảng rõ ràng cho nghe:

“Thường thường những phái đoàn kia

Nếu là đám rước uy nghi đông người

Làm ồn. Đánh trống. Đúng rồi!

Để xua quân cướp tức thời tránh xa

Nhưng mà tiếng trống đánh ra

Luôn theo nhịp điệu rất là xuôi tai

Làm như họ chẳng sợ ai

Trống vang từng nhịp khoan thai rồi ngừng

Ngừng xong lại trổi vang lừng

Luân phiên như vậy cướp rừng sợ ngay

Con nên theo cách đánh này,

Đánh hoài không nghỉ chẳng hay chút nào.”

Chàng con ngu dại biết bao

Tưởng rằng tài trí mình cao hơn đời

Không theo lệnh, chẳng nghe lời

“Càng ồn càng tốt!” chàng cười tự kiêu.

*

Trong rừng bọn cướp rõi theo

Khi nghe tiếng trống đánh kêu vang ầm

Thoạt tiên bọn cướp nghĩ thầm:

“Đây là đám rước ta cần nể nang

Oai nghiêm, hùng mạnh, giàu sang

Chắc đoàn hộ tống dềnh dàng lớn lao.”

Khi nghe kỹ thấy ồn ào

Om sòm tiếng trống vọng vào rừng hoang

Cứ liên tục. Chẳng nhịp nhàng

Nghe ra cuồng loạn bất thường kể chi

Giống như chú chó nhỏ kia

Thấy con chó lớn tức thì sủa vang

Chỉ vì hãi sợ kinh hoàng

Sủa vang để tự trấn an cho mình.

Cướp kia quả thật thông minh

Đoán ra mọi việc tài tình lắm thay

Chúng mò ra dò xét ngay

Quả nhiên chỉ thấy tại đây hai người

Chúng bèn đánh gục cả đôi

Bao nhiêu tiền bạc cướp rồi còn chi

Mồ hôi nước mắt trôi đi

Cha con vất vả, nay thì trắng tay,

Phóng mình cướp chạy như bay

Cùng nhau khuất bóng rừng cây mịt mùng.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

TWO WAYS OF BEATING A DRUM

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 7 *

HAI BÀ MẸ

 

Ngày xưa có một ông thầy

Vừa nhiều kiến thức lại đầy tài năng

Danh thầy vì thế lừng vang

Học trò xin học ngày càng đông thêm.

Cùng thời đó ở cạnh miền

Có gia đình nọ bạc tiền giàu sang

Vừa sinh con quý như vàng

Một trai kháu khỉnh vẻ vang vô cùng

Từ đây đốt lửa ăn mừng

Lửa thiêng một ngọn cháy bừng luôn luôn.

Đến khi đứa trẻ lớn khôn

Tới mười sáu tuổi chẳng còn thơ ngây

Mẹ cha bèn nói cho hay:

“Lửa này cháy rực từ ngày sinh con

Nếu con muốn tái sinh luôn

Cõi trời cao đó không còn buồn vương

Thời nên mang lửa vào rừng

Và thờ thần lửa bập bùng hiển linh,

Nếu con ở lại gia đình

Phải lo sản nghiệp và dinh cơ nhà

Thời con chịu khó đi xa

Đến thầy nổi tiếng để mà học khôn.”

Chàng thanh niên trả lời luôn:

“Ở nhà sung sướng còn hơn ở rừng.”

Thế là chàng được lên đường

Mang theo một số tiền vàng trong tay

Coi như học phí trả thầy

Để xin học lấy điều hay ở đời.

Một vài năm học dần trôi

Chàng nay tốt nghiệp, mừng vui về nhà

Bấy giờ cha mẹ chàng ta

Lại càng mong mỏi chàng là thầy tu

Đúng theo ước nguyện thời xưa

Mẹ chàng luôn nghĩ: “Con dù lớn khôn

Lập gia đình có vợ con

Còn mong chuyện đó là còn khổ đau

Đàn bà nguy hiểm biết bao

Ta nên tìm cách ngăn mau lúc này.”

Bà bèn hỏi: “Con giờ đây

Học hành đã giỏi, đã hay hơn người

Thế còn môn học tuyệt vời

‘Gia đình bất hạnh’ con thời học chưa?”

Chàng bèn thành thật kính thưa:

“Con chưa học cái mẹ vừa nói đây.”

Mẹ khuyên: “Hãy trở lại thầy

Để mà xin học môn này thêm đi!”

*

Bấy giờ thầy khả kính kia

Trong nhà còn mẹ rất chi là già

Vừa yếu đuối, lại mù loà

Mình thầy nuôi nấng cho bà quanh năm

Cả khi tắm lẫn lúc ăn

Nên thầy nghỉ dạy để chăm sóc bà

Vào rừng sống khuất nẻo xa

Lo tròn chữ hiếu thật là đẹp thay.

Khi trò quay trở lại đây

Tìm vào rừng thẳm xin thầy học thêm

Nghe trò nói thầy hỏi liền:

“Gia đình bất hạnh là tên môn này

Vậy ai nói để con hay?”

Chàng thưa ý mẹ mới đây khuyên mình

Thầy thầm nghĩ: “Lạ thật tình!

Môn này chắc nói gia đình đau thương

Đàn bà một số bất thường

Ác tâm gây khổ cho chồng đấy thôi.”

Thầy bèn khẽ nói: “Được rồi

Mẹ con muốn vậy thầy thời giúp con

Môn này cần thực tập luôn

Bắt tay vào việc trông nom người nhà,

Hiện thầy có một mẹ già

Thay thầy con hãy coi bà từ đây

Nhất là tắm táp hàng ngày

Dùng lời êm ái, dùng tay nhẹ nhàng

Xát chà thân thể kỹ càng

Trong khi đang tắm dịu dàng nói thêm:

‘Bà ơi dù đã cao niên

Nhưng da bà mịn như tiên giáng trần

Thật là đẹp đẽ vô ngần

Chắc hồi bà trẻ muôn phần đẹp hơn’

Con nên tán tụng bà luôn

Nếu bà có nói với con điều gì

Thời con đừng giấu giếm chi

Hãy về kể lại ta nghe ngọn ngành

Đừng vì xấu hổ giấu quanh.

Nếu con làm vậy tâm thành ít lâu

Thời con sẽ tiến bộ mau

Cái môn bất hạnh đớn đau gia đình

Coi như con đã đạt thành

Mẹ con kiêu hãnh vinh danh con liền.”

Thanh niên đồng ý như trên

Hứa theo đúng mọi lời khuyên của thầy

Bắt đầu “môn học” từ đây

Trông coi bà lão hàng ngày rất chăm

Mỗi khi chà xát da nhăn

Miệng luôn khen ngợi: “Giống làn da non!”

Những lời tán tụng véo von

Bà già nghe mãi chẳng còn hồ nghi

Tưởng mình trẻ giống xưa kia,

Tưởng thanh niên nọ đã mê say mình

Muốn kết duyên, muốn trao tình

Như là chồng vợ xuân xanh thuở nào

Bà bèn hỏi. Chàng đáp mau

Dùng lời nịnh hót từ lâu nay rồi:

“Thưa bà quả đúng vậy thôi

Nhưng mà trắc trở, than ôi khó lòng!

Vì bà là mẹ thầy con

Thầy thời nổi tiếng khắp trong vùng này

Rất là đáng kính xưa nay

Con nào gây nhục cho thầy được đâu.”

Bà già ngẫm nghĩ hồi lâu

Rồi thì thầm nói: “Đừng sầu muộn chi

Muốn gần ta chẳng khó gì

Ai gây trở ngại giết đi là vừa.”

Chàng nghe, sợ hãi khẽ thưa:

“Con theo thầy học quá ư lâu rồi

Nay tuy chiều ý bà thôi

Giết thầy đâu nỡ. Quả thời khó sao!”

Bà già hạ giọng thì thào:

“Chính ta sẽ giết, lẽ nào bó tay.”

Làm như đồng ý chuyện này

Chàng về kể lại thầy hay ngọn ngành

Nhưng chàng kinh ngạc thật tình

Thấy thầy bình tĩnh khen mình ngay thôi:

“Kể ta nghe là đúng rồi

Coi như nhiệm vụ con thời lo xong.”

Tử vi thầy giỏi vô cùng

Biết rằng mẹ sắp mệnh chung, chầu trời

Thầy tìm cách thử lòng người

Thử thêm lần nữa ngay nơi mẹ già.

Gỗ mềm thầy lấy làm ra

Một pho tượng giống như là bản thân

Giống thầy y hệt mọi phần

Rồi cho tượng đắp phủ chăn trên giường

Nơi thầy nằm ngủ thông thường

Lấy dây thầy buộc từ chân tượng này

Kéo dài ra khỏi nơi đây

Rồi đưa dây tới tận tay anh chàng

Nghiêm trang thầy khẽ dặn rằng:

“Đầu dây này hãy đưa sang cho bà

Cùng rìu nhỏ để giết ta

Nói rằng tới lúc để bà ra tay

Xem bà quyết định sao đây

Xem bà có giết con hay không nào.”

Thanh niên kinh ngạc xiết bao

Trò theo thầy dạy, biết sao bây giờ.

Chàng quay trở lại bà già

Bà mù chờ đợi. Chàng ta thưa rằng:

“Thầy tôi đang ngủ trong giường

Lần theo dây tới giết không khó gì

Đây rìu sắc bà cầm đi

Nếu bà muốn giết xin tùy bà thôi.”

Bà già hào hứng thốt lời:

“Nếu con hứa hẹn không rời bỏ ta

Thời ta quản ngại chi mà.”

Thanh niên hứa chẳng rời xa sau này.

Bà già mù đứng dậy ngay

Cầm rìu run rẩy theo dây dẫn đường

Lần mò tới tận bên giường

Sờ vào tượng gỗ tưởng rằng là con

Kéo chăn đang phủ lên luôn

Giơ rìu chặt xuống đâu còn ngại chi

Nghĩ rằng chặt trúng cổ kia

Khi nghe tiếng “phập” bà thì biết ngay

Con bà đã chẳng nằm đây

Chỉ là tượng gỗ bằng cây trên giường.

Chợt nghe la hoảng thất thường

Giọng ông thầy rất thảm thương hỏi rằng:

“Trời ơi sao quá phũ phàng

Mẹ ơi có biết mẹ đang làm gì?”

Mẹ già nghe giọng nói kia

Bất thần bừng tỉnh rất chi sững sờ

Biết rằng mình đã bị lừa

Trong cơn kích động bất ngờ xảy ra

Tim ngưng đập, thật xót xa

Chết ngay tại chỗ rất là đáng thương

Số bà đã tới cùng đường

Tử vi đoán đúng rõ ràng chẳng sai.

Ông thầy hỏa táng thi hài

Rải lên hài cốt đủ loài hoa thơm

Thầy quay qua dạy trò luôn:

“Thật ra không có một môn học nào

Gọi là bất hạnh khổ đau,

Cội nguồn đau khổ trước sau do người

Do đàn bà ác ở đời

Gây ra bất hạnh trong nơi gia đình.

Phần con may mắn thật tình

Mẹ con thông thái hiền lành lắm thay

Gửi con tới học nơi đây

Muốn cho con biết điều này đấy thôi

Rằng đàn bà ở trên đời

Có người tốt đẹp, có người xấu xa,

Chính con thấy bà mẹ ta

Dạy con bài học thật là hiếm hoi

Mong rằng con hiểu rõ rồi

Bây giờ hãy trở lại nơi quê nhà.”

*

Khi về mẹ hỏi chàng ta

Rằng: “Môn ‘bất hạnh’ bây giờ học chưa?”

Chàng bèn kính cẩn quỳ thưa

Rằng môn học đó kể như đã rành,

Mẹ hiền hỏi giọng tâm tình:

“Giờ con muốn lập gia đình nữa chăng

Hay rời cõi tục rộn ràng

Quyết tâm vào chốn rừng hoang tu hành?”

Chàng bèn đáp lại chân thành:

“Con không muốn lập gia đình làm chi

Nhiều người độc ác gớm ghê

Con từng chứng kiến mà tê tái lòng

Nay con muốn được thong dong.

Sống đời tu sĩ ở trong rừng già!”

Sau khi từ biệt mẹ cha

Chàng tìm an lạc, lánh xa bụi trần

Tu thiền định chốn sơn lâm

Đến khi mãn nghiệp lên tầng trời cao.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

TWO MOTHERS

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 8 *

THẦY CÚNG ĐÁNH BẠC

VỚI CUỘC ĐỜI

 

Ngày xưa có một ông vua

Thích chơi bài với tế sư trong triều

Mỗi khi súc sắc được gieo

Vua thường lên giọng nói theo câu này

Coi như bùa phép cầu may:

“Nếu thời cơ tới trong tay của mình

Đàn bà sẽ chẳng trung trinh

Lao vào tội lỗi, ngoại tình, xấu xa!”

Mỗi khi thần chú đọc ra

Thời vua thắng mãi, thật là lạ thay.

Cho nên theo với tháng ngày

Ông thầy cúng tế tiền bay mất dần

Trong cơn thua thiệt nghĩ thầm:

“Chính câu thần chú đã ngầm hại ta

Cho nên ta phải tìm ra

Một cô con gái thật là trung trinh,

Tốt hơn tìm trẻ sơ sinh

Đem về nuôi lớn để dành riêng ta

Canh chừng cẩn mật trong nhà

Không cho tiếp xúc bước ra phía ngoài

Đàn ông không biết một ai

Chỉ riêng biết đến một người là ta

Tất nhiên chẳng có tâm tà

Chung tình mãi mãi. Thế là thành công.

Bạc bài chẳng sợ khốn cùng

Tiền vào như nước ngại ngùng chi đâu.”

*

Giỏi về tướng số từ lâu

Một hôm chợt thấy bên cầu bước sang

Một người thai nghén nghèo nàn

Sẽ sinh con gái, nhìn nàng đoán ra

Ông thầy cúng mời về nhà

Nuôi nàng ăn ở để mà sinh con,

Khi sinh con gái vừa xong

Ông liền mua đứt, chờ mong sau này.

Ông bày kế hoạch thật hay

Nhốt riêng đứa trẻ suốt ngày một nơi

Nhờ đàn bà nuôi trẻ thôi

Tuyệt nhiên không thấy bóng người đàn ông

Lớn lên chỉ biết có chồng

Chính là thầy cúng vẫn thường vào ra

Canh chừng kiểm soát cô ta

Quanh năm chu đáo như là tù nhân,

Ông này độc ác bội phần

Vì ham bài bạc nhẫn tâm vô bờ.

Khi cô gái còn trẻ thơ

Ông ngưng đánh bạc đợi chờ, ngóng trông

Khi cô lớn thành vợ chồng

Tất nhiên chỉ biết một lòng thủy chung

Ông mời vua đánh bạc cùng

Biết rằng bùa phép sẽ không hại mình.

Vua đồng ý, vui thật tình

Nghĩ nhờ thần chú sẽ giành thắng ngay

Gieo súc sắc nói cầu may:

“Nếu thời cơ tới trong tay của mình

Đàn bà sẽ chẳng trung trinh

Lao vào tội lỗi, bạc tình, xấu xa!”

Vua chưa ném súc sắc ra

Tế sư thầy cúng bất ngờ nói thêm:

“Mình tôi ngoại lệ thật hên

Có cô vợ trẻ ngày đêm chung tình!”

Quả nhiên câu chú hết linh

Nhà vua trước thắng nay thành ra thua

Đâu còn may mắn như xưa

Sau nhiều lần bại nhà vua đoán rằng

Ông thầy nhốt vợ kỹ càng

Ở nơi kín đáo nên nàng trung trinh

Điều tra về sự trung thành

Quả nhiên thấy rõ ngọn ngành chẳng sai,

Vua bèn thuê một chàng trai

Từ lâu nổi tiếng có tài ăn chơi

Âm mưu tìm cách đến nơi

Trổ tài quyến rũ, buông lời tán dương.

Chàng trai tính toán đủ đường

Rồi hàng mỹ phẩm vội vàng mở ra

Gần lâu đài nhốt nàng ta

Để mà tìm cách lân la gặp nàng.

*

Lâu đài cao những bảy tầng

Mỗi tầng một cửa kỹ càng gác canh

Toàn đàn bà đứng vây quanh

Tuyệt nhiên vắng hẳn bóng hình đàn ông,

Riêng thầy độc nhất là chồng

Lầu cao nhốt vợ, thong dong ra vào.

Cô nàng có một bà hầu

Cận kề chăm sóc từ lâu chu toàn

Thức ăn, mỹ phẩm, áo quần

Mình bà lo liệu mọi phần êm xuôi.

Chàng điều tra kỹ khắp nơi

Biết bà thất lạc một người con trai

Từ hồi còn nhỏ, lâu rồi

Chàng liền nghĩ kế tức thời làm ngay

Đón đường bà buổi sáng nay

Quỳ luôn trước mặt chắp tay thưa rằng:

“Mẹ ơi! Mẹ nhớ con chăng

Riêng con tìm mẹ đã hằng bao lâu

Hôm nay nhờ có phép mầu

Cho con gặp mẹ vui đâu bất ngờ.”

Bà hầu nghe nói sững sờ

Vốn người chất phát nhân từ bao năm

Tưởng con thật nên động tâm

Bạn chàng dàn cảnh đứng gần nói thêm:

“Hai người giống hệt như in.”

Bà hầu nghe vậy càng tin con mình

Ôm chàng nức nở tâm tình

Mừng vui đoàn tụ thình lình chốn đây.

Chàng bèn hỏi chuyện bà ngay:

“Mẹ đang sinh sống độ này ra sao?”

Bà hầu kể rõ trước sau

Nói thêm rằng phải đi mau mua hàng

Mua về mỹ phẩm cho nàng

Cô nàng chủ nhỏ cao sang, đẹp người.

Sau khi nghe nói vậy rồi

Chàng bèn lên tiếng: “Mẹ ơi! Không cần

Đến hàng con chỗ thật gần

Dầu thơm, mỹ phẩm mẹ cầm về đi

Con xin biếu hết sá gì,

Tiền thời mẹ giữ có chi ngại ngần,

Biếu nàng hoa để kết thân

Hoa này rực rỡ vô ngần tốt tươi

Tựa như nhan sắc nàng thôi

Con nghe mẹ tả lòng thời xốn xang.”

*

Bà hầu về lại phòng nàng

Trao hoa, kể lể rõ ràng đầu đuôi

Bà thời mừng, nàng thời vui,

Bà từ khi đó tới lui cửa hàng

Lấy đồ mỹ phẩm cho nàng

Tiền thời bỏ túi dễ dàng êm xuôi.

Khi tình thân nảy nở rồi

Chàng bèn đóng kịch làm người tang thương

Một ngày giả bộ liệt giường

Ốm đau vì chót vấn vương cô nàng

Tương tư đến độ võ vàng

Bà hầu hốt hoảng thương chàng hỏi han

Chàng bèn thổ lộ tâm can:

“Con yêu cô chủ vô vàn mẹ ơi,

Xa nàng con chết mất thôi.”

Bà hầu: “Nếu vậy để rồi mẹ lo.”

Bà về kể lại cho cô

Cô nghe nổi máu tò mò lên ngay

Đàn ông độc nhất lâu nay

Mà cô được biết là thầy già nua

Chồng cô chung đụng từ xưa

Nay nghe có kẻ thích ưa yêu mình

Đàn ông khác? Lạ thật tình!

Nên cô đồng ý tiếp anh chàng này

Nếu bà mang được vào đây.

Bà hầu mừng rỡ loay hoay tìm đường.

Lâu đài kiểm soát kỹ càng

Bảy tầng đâu có dễ dàng vào ra

Người canh gác toàn đàn bà

Đàn ông lai vãng khó qua các phòng.

Bà già khôn khéo vô cùng

Quét gom bụi bặm khắp trong lâu đài

Gom vào kín đáo một nơi

Mỗi ngày có dịp ra ngoài mua hoa

Bà dùng thùng lớn đẩy ra

Rắc lên bụi bặm phủ qua ngoài thùng

Những người khám xét ngại ngùng

Bụi tung lên mặt đã từng nhiều phen

Bị hắt hơi, bị ho hen

Nhiều lần như vậy họ quen lệ rồi

Khám chi nữa, khổ thêm thôi

Bà hầu thong thả tới lui đẩy thùng

Và rồi giai đoạn cuối cùng

Chàng trai được giấu vào trong thùng ngồi

May chàng mảnh khảnh dáng người

Ngồi trong thoải mái, hoa thời phủ lên

Đẩy thùng qua bảy cửa liền

Bà hầu đẩy tuốt lên trên phòng nàng,

Sững sờ nàng thấy bóng chàng

Trẻ trung, tươi mát, điệu đàng, dễ thương

Thuyền tình ghé bến yêu đương

Cả hai kề cận ngát hương ái tình

Thế là nàng hết trung trinh

Vài ngày nàng giục chàng nhanh chân về.

Chàng bày mưu trước khi đi

Trả thù thầy cúng còn chi thú bằng:

“Thoạt tiên nàng hãy giấu chàng

Vào trong tủ kín kỹ càng một nơi,

Khi chồng nàng tới đây rồi

Tỏ ra yêu quý nàng thời múa may

Giỡn đùa bịt mắt ông này

Đòi ông cho vợ lấy tay đập đầu.”

Chiều nàng ông có ngại đâu

Nào ngờ nàng lại đập đau thật tình

Thật ra nàng đã nghịch tinh

Để thanh niên nọ lén nhanh ra ngoài

Dùng hai tay với sức trai

Đập đầu ông lão xong rồi trốn ngay,

Mắt thầy bịt kín nào hay

Nghĩ nàng sao lại mạnh tay bất thường

Ông xuống lầu mãi vấn vương

Biết đâu bài học cho phường gian manh,

Bây giờ nàng hết trung thành

Chắc rằng bùa chú lại linh chuyến này.

*

Vài ngày quấn quít đắm say

Chàng trai từ biệt giờ đây ra về

Thùng hoa lại chở chàng đi

Chàng vào trình báo chi li sự tình

Cho vua nghe rõ chuyện mình

Nhận tiền hậu hĩnh vua dành thưởng công.

Hôm sau vua rất ung dung

Rủ rê thầy cúng hoàng cung đánh bài

Ông thầy vui vẻ nhận lời

Nghĩ mình cờ bạc vẫn thời vận hên.

Gieo súc sắc vua đọc lên

Vẫn câu bùa chú đã quen của mình

Chê đàn bà chẳng trung trinh,

Và thầy cúng cũng nói nhanh chen vào

Khen cô vợ trẻ tốt sao

Riêng mình ngoại lệ từ bao lâu rồi.

Tiếc thay mọi chuyện đổi dời

Giờ đây vua thắng, thầy thời thua đau

Vua vui kể lại trước sau

Âm mưu đen tối từ lâu của thầy

Bảy tầng lầu nhốt tại đây

Một cô con gái thơ ngây tội tình

Để rồi cô chẳng trung trinh

Và vua kết luận: “Khi mình gian manh

Ép người khác phải trung thành

Dễ gì đạt được. Chỉ đành uổng công.”

*

Ông thầy buồn bực trong lòng

Trở về buộc tội vợ không đàng hoàng

Nàng bèn thách đố sẵn sàng

Để mà minh chứng rằng nàng trung trinh

Nhờ thần lửa để chứng minh:

“Không ai đụng tới thân mình trước đây

Trừ riêng chồng tự lâu nay

Nếu mà dối trá thân này cháy thiêu.”

Ông chồng tin tưởng ít nhiều

Dựng dàn lửa cháy thể theo lời nàng.

Cuộc thề thử lửa sẵn sàng

Chung quanh người khắp xóm làng chờ trông

Lúc nàng sắp bước vào trong

Để xem có bị lửa hồng đốt thân

Chàng thanh niên lén đứng gần

Theo như kế hoạch đã dàn cảnh ra

Chàng liền nắm tay nàng ta

Tay chàng lôi kéo, miệng la vang ầm:

“Thầy này độc ác vô ngần

Tại sao muốn hại xác thân vợ mình

Ngưng ngay lửa cháy cực hình

Chớ gây thêm mãi tội tình gớm ghê.”

Nàng bèn vội rút tay về

Quay qua nói với chồng kề cận bên:

“Lời tôi cam kết thề nguyền

Giờ đây thử lửa chẳng nên nữa rồi

Vì người ta nắm tay tôi,

Riêng tôi thiện chí mãi thời còn đây.”

Ông chồng chợt nhận ra ngay

Bị người lừa gạt đắng cay vô cùng

Ông ta nổi giận đùng đùng

Đuổi xua cô gái. Cô mừng ra đi

Giờ đây thoát khổ nạn kia

Tự do, sung sướng còn gì quý hơn.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE PRIEST WHO GAMBLED WITH A LIFE

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 9 *

TIỂU THƯ ĐỘC ÁC

VÀ HIỀN SĨ BÁN SỮA

 

Ngày xưa có một phú ông

Sinh cô con gái hình dung mỹ miều

Bề ngoài nhan sắc đáng yêu

Bề trong tàn ác đủ điều. Tiếc thay!

Người làm cô đánh thẳng tay

Thêm lời chửi bới đắng cay bạo tàn

Họ khinh ghét nên gọi nàng

“Tiểu thư độc ác” tiếng lan khắp vùng.

Một hôm cô xuống tắm sông

Một mình bơi lội giữa dòng nước xanh

Mấy cô hầu gái ở quanh

Giỡn đùa tạt nước thỏa tình vui chơi

Đất trời êm ả khắp nơi

Đột nhiên giông bão tơi bời nổi lên,

Rủ nhau hầu gái trốn liền

Riêng nàng bơi lỡ gần bên kia bờ

Mấy cô hầu gái làm ngơ

Muốn nhân cơ hội này mà bỏ rơi

Dịp may thanh toán con người

“Tiểu thư độc ác” cuộc đời gớm ghê,

Bão giông gầm thét bốn bề

Cuốn cô gái dữ xuôi đi theo dòng.

Người làm về gặp phú ông

Nhìn trong đám họ thấy không có nàng

Ông bèn hỏi, họ thưa rằng:

“Một mình cô chủ bơi ngang qua dòng

Thế rồi biến mất trên sông

Ngay khi trời nổi bão giông sóng gầm!”

Phú ông hội họp thân nhân

Chia nhau đi kiếm xa gần thấy đâu.

*

Gần sông, trong chốn rừng sâu

Có thầy ở ẩn từ lâu tu hành

Chuyên môn thiền định nhiệt thành

An nhiên, tự tại, xả nhanh chuyện đời

Nửa khuya cô gái nổi trôi

Vang lời cầu cứu ngang nơi túp lều

Thầy nghe được tiếng người kêu

Vội vàng đốt đuốc lần theo cứu nàng,

Cứu xong an ủi dịu dàng

Cho nàng hết sợ, rồi mang nàng vào

Trong lều sưởi ấm biết bao

Mời nàng hoa quả ngọt ngào để ăn

Xong rồi thầy mới hỏi thăm:

“Sao trôi xuống chốn xa xăm thế này?”

Cô bèn vội kể lại ngay

Đầu đuôi mọi sự vừa gây muộn phiền

Thầy nghe thương cảm vô biên

Để cô ngủ lại vài đêm trong lều

Thầy ra nghỉ cạnh suối reo

Uy nghi thiền định quyết theo đến cùng.

Vài ngày thoang thoảng hương rừng

Cô nàng bình phục vui mừng tạ ơn

Thầy khuyên cô trở về luôn

Nhưng cô nán lại có buồn về đâu

Nghĩ thầy tu chốn rừng sâu

Thân tâm an lạc, đạo mầu uyên thâm

Không còn vương vấn mùi trần

Đâu còn quyến luyến tương thân vợ chồng

Nên cô quyết muốn thử lòng

Thử đưa thầy trở lại vòng yêu đương,

Cô từ chối chẳng lên đường

Quyết dùng nhan sắc dễ thương của mình

Giăng ra một mạng lưới tình

Khiến cho ẩn sĩ tu hành lâu nay

Công phu theo gió nhẹ bay

Đường trần đau khổ mê say quay đầu.

Sống chung chưa được bao lâu

Cô nàng chán cảnh u sầu rừng xanh

Vẳng nghe tiếng gọi thị thành

Bóng người đông đúc, âm thanh ồn ào

Nàng bèn trổ giọng ngọt ngào

Đòi về sống chốn lao xao xóm làng,

Ông bèn chiều chuộng cô nàng

Về nơi gần đó đôi đàng sống chung

Ông đi kiếm sống trong vùng

Bán bơ, bán sữa ngại ngùng gì đâu

Dân làng quanh quẩn thân nhau

Ông đưa ý kiến trước sau giúp đời

Họ thành công, họ vui tươi

Tặng ông chỗ ở. Mọi người mến ưa

Gọi ông “hiền sĩ sữa bơ”

Ông vui cuộc sống nên thơ cạnh nàng.

*

Một ngày bọn cướp tới làng

Tấn công, cướp bóc kinh hoàng khắp nơi

Bắt theo đi một số người

Vợ ông hiền sĩ chúng thời chẳng tha

Thấy nàng nhan sắc mặn mà

Nên tên đầu đảng dành ra riêng mình

Bắt làm vợ. Thật tội tình!

Sau khi vào chốn rừng xanh khuất rồi

Cướp bèn thả hết mọi người

Riêng nàng đầu đảng có đời nào tha.

Mọi người khi trở về nhà

Đầu đuôi câu chuyện kể ra ngọn ngành

Ông hiền sĩ nghĩ: “Vợ mình

Không khi nào chịu dứt tình cùng ta

Thế nào nàng cũng thoát ra

Tìm đường quay trở lại nhà nàng thôi.”

Nghĩ làng vận xấu tới thời

Dân làng bèn bỏ đi nơi khác liền

Mình ông ở lại, vững tin

Vợ mình chắc chắn không quên trở về.

*

Phần nàng theo tướng cướp kia

Sống chung thoải mái nàng thì thấy vui

Chuyển lòng, thay dạ, đổi đời

Sợ chồng cũ tới sẽ lôi mình về

Mất đi nếp sống thỏa thuê

Nên nàng suy tính kiếm bề giết ông

Nàng ta giả bộ ngóng trông

Viết thư cầu cứu tỏ lòng yêu thương

Mong ông vào chốn rừng hoang

Ra tay giải cứu cho nàng thoát đây.

Nhận thư ông vội tin ngay

Mò vào hang cướp hăng say liều mình

Cứu nàng cho trọn ân tình

Nàng bèn tỏ vẻ trung thành lứa đôi

Giấu ông trốn kín một nơi

Đợi đêm thanh vắng hai người trốn đi.

Khi tên tướng cướp trở về

Say sưa, hung dữ nửa khuya tối trời

Cô nàng phản bội ngay thôi

Chỉ cho tướng cướp rõ nơi giấu chồng

Cướp kia nổi máu dữ hung

Lôi chồng ra đánh thẳng thừng không tha

Dù đau đớn chẳng kêu la

Ông chồng chỉ khẽ xót xa thốt lời:

“Vô ơn bội nghĩa quá trời

Tình đời gian ác, con người điêu ngoa!”

Ông chồng vừa thấy được ra

Một bài kinh nghiệm thật là đắng cay.

Cướp kia đánh mãi mỏi tay

Trói ông chồng lại qua ngày hôm sau

Lại hành hạ thật đớn đau

Ông chồng chỉ thốt một câu buồn đời:

“Vô ơn bội nghĩa quá trời

Tình đời gian ác, con người điêu ngoa!”

Ngạc nhiên cướp mới dò la

Hỏi chồng sao chỉ thốt ra câu này,

Nhân khi nàng còn ngủ say

Ông chồng buồn bã kể ngay sự tình

Chính vì vợ chẳng trung trinh

Lại thêm độc ác khiến mình khổ đau

Lừa chồng vào chốn rừng sâu

Muốn chồng bị hại còn đâu lo gì.

*

Tuy hung dữ chẳng u mê

Cướp kia bất chợt nghĩ về bản thân:

“Chồng nàng tử tế vô ngần

Nàng còn đối xử bất nhân tuyệt tình

Cho nên nghĩ lại phận mình

Chắc chi lành lặn an bình mai sau

Ta cần trừ khử nàng mau

Kẻo mà mang họa thảm sầu mạng vong.”

Cướp bèn cởi trói ông chồng

Ôn tồn an ủi: “Xin ông đừng phiền

Hãy quên đi chuyện đảo điên

Giờ tôi bảo vệ đừng nên lo gì.”

Cô nàng đang ngủ li bì

Cướp vào đánh thức: “Dậy đi hỡi nàng

Đem người này tới ven làng

Chúng ta sẽ giết anh chàng tại đây.”

Khi ra tới địa điểm này

Cướp làm bộ trói chân tay chồng liền

Nói nàng đứng giữ cạnh bên

Cướp cầm gươm sắc giơ lên khỏi đầu

Rồi nhanh tay chém xuống mau

Thay vì chém trúng ngay vào chồng kia

Lưỡi gươm rơi xuống nặng nề

Chém vào nàng vợ đứng kề chết tươi

“Tiểu thư độc ác” tàn đời.

Cướp tuy ác độc có thời hoàn lương.

*

Vài ngày sau cảnh tang thương

Anh chàng tướng cướp tìm đường ra đi

Nhìn hiền sĩ dáng từ bi

Hỏi thăm: “Ngài định đi về phương nao

Và rồi sinh sống thế nào?”

Trầm tư hiền sĩ chỉ vào chốn xa:

“Cuộc đời sinh sống tại gia

Tôi đâu còn có thiết tha chút gì

Muốn về lại chốn rừng kia

Từ nay thiền định quyết đi đến cùng.

Anh chàng cướp chẳng ngập ngừng:

“Xin thầy cho phép đi cùng từ đây

Để theo thầy học điều hay

Tâm này an lạc, thân này thảnh thơi.”

Chẳng vương của cải tanh hôi

Giã từ nếp sống một thời bất lương

Cướp theo hiền sĩ lên đường

Quyết tìm về chốn thơm hương tu thiền.

Sau bao năm tháng êm đềm

Hai người thoát tục, vào miền thanh cao.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE WICKED LADY AND

THE BUTTERMILK WISE MAN

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 10 *

CHỒNG QUÊ VỢ TỈNH

 

Thành Ba La Nại có thầy

Rất là nổi tiếng dạy hay vô cùng

Thôn quê thành thị các vùng

Học trò tới học khoảng chừng năm trăm.

Một chàng ở chốn xa xăm

Rời quê lên tỉnh quyết tâm học hành

Chỉ quen thôn dã non xanh

Nào quen nếp sống thị thành xôn xao

Vậy mà yêu gái má đào

Sống nơi đô hội từ bao lâu rồi

Tình yêu chất ngất lên ngôi

Đôi tim chung nhịp kết đôi vợ chồng.

Sau khi đám cưới vừa xong

Chàng còn theo học vẫn không xa thầy

Nhưng rồi chỉ được ít ngày

Chàng thường vắng mặt không hay đến trường.

Vợ chàng thuộc loại tai ương

Chuyên làm những chuyện mà nàng ưa thôi

Tuy rằng đã có chồng rồi

Vẫn luôn lang chạ với người bạn trai

Lòng chung thủy đã tàn phai

Mỗi khi phản bội xong thời làm vui

Về nhà ăn nói dịu lời

Chiều chồng hết mức ai người ngờ đâu,

Để rồi qua ít ngày sau

Tính thời lại xấu, càu nhàu sớm trưa

Lại la lối rất khó ưa

Ra tay hà hiếp quá ư cục cằn

Anh chồng khổ sở kêu than:

“Vợ sao thái độ quanh năm thất thường!”

Gia đình cuộc sống chán chường

Khiến chàng sầu muộn không màng bút nghiên,

Khi chàng được biết rõ thêm

Vợ mình phụ bạc chàng liền khổ đau

Học hành tha thiết nữa đâu

Luôn luôn bỏ lớp trước sau nhiều lần.

Một ngày nhân chỗ tình thân

Ông thầy lên tiếng ân cần hỏi han

Chàng bèn thổ lộ tâm can:

“Vợ con tính nết hoang đàng xấu xa

Nhưng mà con chẳng nói ra

Biết ai cứu giúp để mà thở than.”

*

Thầy khuyên giải, giọng trấn an:

“Này con lo nghĩ miên man làm gì

Hãy nhìn những nhánh sông kia

Mọi người xuống tắm phân bì chi đâu

Dù nghèo khó hay sang giàu,

Hãy nhìn đường phố từ lâu rộn ràng

Mở ra cho khách thập phương

Mọi người đi lại dễ dàng quanh năm,

Hãy nhìn những kẻ hảo tâm

Dựng lên những chốn nghỉ chân dọc đường

Cho người rong ruổi đường trường

Nghỉ đêm dừng bước tạm nương an lành,

Cũng như giếng nước trong xanh

Xóm làng mời khách bộ hành giải lao

Con ơi, ngẫm giống vậy sao!

Đàn bà một số có đâu trung thành

Thường hay phản bội chồng mình

Để rồi lén lút ngoại tình. Tội thay!

Vợ con ăn ở thế này

Con dù buồn khổ chẳng thay đổi gì

Khi hung dữ, lúc nhu mì

Khi thời dâm đãng, lúc thì hiền lương

Vợ con tính khí đôi đường

Tâm con nên giữ bình thường là hay

Chuyện không đổi bấy lâu nay

Thời con hờn giận chuyện này ích chi.”

*

 Học trò gốc ở miền quê

Nghe lời thầy giáo muôn bề tiếng tăm

Giờ đây chàng đã bình tâm

Dù cho vợ có lỗi lầm đáng chê

Chàng thanh thản, chàng từ bi

Buông trôi oán hận, xua đi muộn sầu.

Thế rồi chỉ ít lâu sau

Vợ thành thị thấy chồng sao nhân từ

Chuyện mình lang chạ thói xưa

Đâu còn kín nữa, kể như lộ rồi

Vợ ngưng tội lỗi ngay thôi

Đổi thay nếp sống thành người thủy chung.

Chồng do hiểu biết, cảm thông

Tan cơn cuồng nộ, dẹp lòng hận sân.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

COUNTRY MAN AND CITY WIFE

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 11 *

SỰ KHÔN NGOAN CỦA

HOÀNG HẬU TỪ TÂM

 

Ngày xưa có một gia đình

Tiền rừng bạc bể quả tình giàu sang

Con trai sinh được một chàng

Trưởng thành, học vấn vững vàng vừa xong

Chàng bèn quyết chí một lòng

Bao nhiêu tham dục chàng không còn màng

Xuất gia vào chốn rừng hoang

Sống đời ẩn sĩ đạo vàng chuyên tâm.

*

Một ngày thiếu muối để ăn

Chàng rời núi Tuyết về thăm kinh thành

Ngủ qua đêm rất an lành

Trong vườn thượng uyển cây cành tốt tươi,

Hôm sau vào lúc sáng trời

Sau khi tắm rửa, tóc thời cột lên

Chiếc y chàng xếp một bên

Áo da dê núi khoác lên thân rồi

Ra đi khất thực khắp nơi

Bước chân thư thái, dáng người ung dung,

Khi chàng tới cổng hoàng cung

Vua nhìn ẩn sĩ vô cùng oai nghi

Lòng thán phục, tâm nể vì

Truyền mời hiền sĩ ghé về trong cung

Tiếp người long trọng, tiệc tùng

Cao lương, mỹ vị cúng dường thành tâm

Chàng bèn cảm tạ ân cần.

Vua mời chàng hãy dừng chân chốn này

Vào hoa viên ở luôn đây

Vua cung cấp bốn thứ ngay cúng dường:

“Thức ăn, quần áo thông thường

Tiện nghi chỗ ở, sẵn sàng thuốc men.”

Nhận lời lưu lại hoa viên

Chàng trong mười sáu năm liền tĩnh tâm

Trở nên thanh tịnh vô ngần

Đạo vàng thuyết giảng, vua quan thấm nhuần.

*

Một ngày vua phải mang quân

Ra nơi biên địa dẹp mầm loạn ly

Trước khi cất bước ra đi

Vua chăm sóc ẩn sĩ kia tận tình

Rồi truyền hoàng hậu đẹp xinh

Khi mình vắng mặt thay mình trông coi.

Từ Tâm hoàng hậu tuyệt vời

Thông minh, khôn khéo, thạo đời, đảm đang

Thay vua chăm sóc đàng hoàng

Để ông hiền sĩ dễ dàng tu thân.

Một ngày bày sẵn thức ăn

Nhưng ông hiền sĩ bất thần chậm sang

Trong khi chờ đợi cúng dường

Từ Tâm hoàng hậu điểm trang mặn mà

Thân người tắm rửa nước hoa

Xiêm y lộng lẫy, dáng bà tốt tươi

Bà nằm trên ghế thảnh thơi

Đợi chờ hiền sĩ tới nơi cúng dường.

Sau khi chậm trễ bất thường

Thế là hiền sĩ vội vàng tới ngay

Vào cung điện chợt ngất ngây

Thấy bà hoàng hậu tại đây tuyệt vời,

Khi nghe vọng tiếng chân người

Bà bèn ngồi dậy, xiêm rơi vô tình

Phô ra lồ lộ thân hình

Chao ơi quyến rũ đẹp xinh cực kỳ

Ôi thôi thanh tịnh còn chi

Lòng người ô uế chỉ vì nữ nhân,

Dục tình nhen nhúm trong tâm

Bốc ngùn ngụt tựa lửa thần khác chi

Tựa như rắn hổ mang kia

Ngóc đầu khỏi giỏ mỗi khi nghe kèn

Thế là mất hết lực thiền

Tâm hồn sa đọa đảo điên rối bời

Như là quạ cụt cánh rơi

Trong khi bay lượn giữa trời thênh thang.

Không ăn nổi bữa cúng dường

Ông mang thực phẩm tìm đường trở lui

Về nơi am thất mình rồi

Lên giường nằm liệt thân người thảm thay

Bỏ ăn bỏ uống bảy ngày

Bóng hình hoàng hậu cuồng quay não nề.

*

Sau khi dẹp loạn trở về

Ghé thăm hiền sĩ vua thì ngạc nhiên

Thấy ông nằm liệt giường bên

Tưởng ông đau ốm vua liền vỗ chân

Hỏi thăm sức khoẻ ân cần

Chân thành hiền sĩ trút tâm sự mình:

“Nhìn hoàng hậu, khởi dục tình.”

Vua cười: “Hoàng hậu xin dành cho ông

Để cho ông được thỏa lòng

Chúng ta về lại hoàng cung. Xin mời!”

Vua cùng hiền sĩ tới nơi

Từ Tâm hoàng hậu đón người thiết tha,

Nhà vua ra lệnh cho bà

Hãy vào trang điểm thật là tươi xinh

Với quần áo đẹp trên mình,

Nhà vua bí mật tâm tình đôi câu

Nhờ bà khéo léo cách nào

Cứu hiền sĩ khỏi đảo chao tâm hồn,

Bà hoàng hậu trấn an luôn

Rằng bà có cách tinh khôn giúp người.

Vua trao hoàng hậu xinh tươi

Cho ông hiền sĩ nổi trôi biển tình.

*

Cả hai ra khỏi cung đình

Ông đang mơ cuộc hành trình yêu đương

Chợt nghe bà nói thân thương:

“Giờ mình cần chỗ để nương thân rồi

Một nơi để ở mà thôi

Về trình vua rõ mong người cấp cho.”

Quả nhiên vua chẳng chối từ

Cấp cho lều cũ rất ư tồi tàn.

Nhận lều bà cất tiếng than:

“Nơi này dơ bẩn hoang tàn biết bao!”

Bà không chịu bước chân vào

Nói ông dọn dẹp cách nào sạch đi

Khiến ông lại phải quay về

Xin vua dụng cụ quản chi xa gần.

Rồi bà đòi hỏi nhiều lần

Gây ra nhiều chuyện khó khăn muộn phiền:

“Tô tường, trét vách, sửa nền

Kiếm thêm bàn ghế, mùng mền, chiếu chăn

Rồi đồ dùng để nấu ăn…”

Tới lui bao chuyến nhọc nhằn trước sau

Cuối cùng ngồi cạnh bên nhau

Trong phòng im lắng bà đâu ngại ngùng

Bất ngờ nắm lấy râu ông

Tay vùng giật mạnh, miệng cùng la lên:

“Sao ông lại nỡ chóng quên

Mình là hiền sĩ tu thiền thanh cao

Từ lâu thanh tịnh biết bao

Giờ đây bỗng chốc rơi vào vô minh!”

Ông nghe tiếng thét thình lình

Trong tâm bừng ngộ, giật mình tỉnh ra

Sau cơn cuồng loạn mê mờ

Cúi đầu hổ thẹn thẫn thờ khẽ than:

“Con đường tham dục chớ ham

Đọa vào địa ngục vô vàn đớn đau!”

Ông kêu lên: “Hãy trả mau

Nữ nhân trả lại, chớ đâu chần chờ

Trả hoàng hậu lại cho vua

Ta quay trở lại rừng xưa tu hành!”

Ông bèn thực hiện ý mình

Gặp vua ông nói tâm tình đôi câu:

“Tôi vừa chìm xuống dòng sâu

Cõi lòng khát ái sóng sầu bủa vây

Chính vì người nữ này đây

Xin trao hoàng hậu từ nay trả ngài.”

*

Từ Tâm hoàng hậu thật tài

Vô cùng thông thái, tuyệt vời khôn ngoan

Tặng cho ẩn sĩ non ngàn

Món quà vô giá muôn vàn quý thay

Bao nhiêu “thiền lực” trước đây

Đã từng bị mất, giờ này phát huy,

Trước khi ẩn sĩ ra đi

Ông bèn thuyết pháp vua nghe điều lành,

Trở về chốn cũ rừng xanh

Lánh xa cõi tục kinh thành mãi thôi,

Nhiều năm thiền định dần trôi

Hưởng nhiều an lạc của đời ẩn tu

Cõi trần ông chợt giã từ

Tái sinh thiên cảnh rất ư tốt lành.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE WISDOM OF QUEEN TENDERHEARTED

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 12 *

ĐÀN BÀ THÔNG MINH

 

Ngày xưa tại một làng quê

Một đêm bị cướp kéo về tấn công

Cướp đi tài sản của dân

Cướp xong chúng lại lanh chân trốn liền

Trốn vào rừng rậm kề bên,

Trai làng tụ họp nhau bèn đuổi theo

Vây khu rừng rậm, hò reo

Truy lùng kẻ cướp đến chiều hôm sau

Nhưng nào bắt được ai đâu

Cho nên họ lại rủ nhau về làng.

Khi đi ngang đám ruộng nương

Thấy ba kẻ lạ mặt đương cấy cày

Thế là họ bắt giữ ngay

Cho rằng bọn cướp tới đây trá hình:

“Đừng nên làm bộ ngay tình

Để mà giả dạng biến thành nhà nông

Hãy theo ta vào hoàng cung

Để vua phán xử thanh trừng tụi bay.”

Ba nông dân bị trói tay

Giải về cung điện giam ngay vào tù

Nhốt trong ngục tối âm u

Chờ vua trị tội cho chừa máu gian.

Ngay lâu đài, ở ngoài sân

Hôm sau vang tiếng than van não nề

Một bà tới khóc thảm thê

Mấy ngày liên tục muôn bề đau thương.

Sớm kia vua chợt đi ngang

Nghe vang tiếng khóc truyền mang bà vào

Hỏi xem nguyên cớ vì sao

Bà bèn kể lể trước sau chuyện mình:

“Thưa đại vương rất anh minh

Chồng con tôi chịu cực hình trong đây

Thêm anh tôi nữa, khổ thay

Tôi than số phận đọa đày bản thân.”

Vua truyền mang các tù nhân

Ba người trình diện trước sân triều đình

Vua là một vị anh minh

Cho nên vua phán: “Thương tình nhà ngươi

Trong ba người chọn một người

Chọn ai ta sẽ tức thời tha ra.”

Bà năn nỉ, giọng thiết tha:

“Xin ngài phóng thích cả ba người này.”

Nhà vua: “Ba tội nhân đây

Ta tha cho một là may lắm rồi.”

*

Sau khi suy nghĩ một hồi

Bà kia rướm lệ nghẹn lời thốt ra:

“Nếu không xin được cả ba

Thời anh tôi đó ngài tha cho về.”

Vua nghe thấy lạ lùng ghê

Chồng và con lại không hề vấn vương

Xin tha anh, thật bất thường,

Nhà vua lên tiếng ngỡ ngàng hỏi thăm:

“Chồng con sao chẳng quan tâm

Mà xin anh ruột, có lầm lẫn không?”

Bà kia thổ lộ nỗi lòng

Muôn vàn chí lý, vô cùng thông minh:

“Thưa đại vương, chồng của mình

Dù cho có mất cũng đành lòng thôi

Sau này khắp nẻo đường đời

Kiếm người thay thế nghĩ thời khó chi,

Con mình cũng vậy khác gì

Giờ đây dù có mất đi chẳng phiền

Tương lai sẽ lại có thêm

Chồng con dễ kiếm, dễ tìm biết bao.

Riêng anh trai khó làm sao

Vì cha với mẹ tôi nào còn đây

Cả hai khuất núi lâu nay

Làm sao tìm được người thay anh mình.”

Vua nghe cảm khái thật tình

Lại thêm mến sự thông minh của bà

Trong lòng thầm nghĩ: “Quanh ta

Nhiều quan cao cấp thua xa người này

Tuy quê mùa nhưng giỏi thay

Ta nên ban phần thưởng ngay cho bà.”

Vua tuyên bố: “Tha cả ba

Chồng, con, anh ruột ta tha cho về.”

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

A WIFE AND MOTHER

WHO WAS A SISTER FIRST

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

* 13 *

RẮN VỮNG Ý CHÍ

 

Một ông thầy thuốc ngày xưa

Có tài trị bệnh rất ư tuyệt vời

Chuyên về rắn độc cắn người

Nọc kia chữa khỏi tức thời, thật hay!

Thế rồi chợt đến một ngày

Có người lặn lội tới đây thỉnh mời

Người nhà bị rắn cắn rồi

Mong ông chữa trị cứu đời nạn nhân

Ông thầy thuốc chẳng ngại ngần

Tới nơi khám bệnh, ân cần phán ngay:

“Có hai cách chữa bệnh này

Một là uống thuốc lâu nay thường dùng,

Hai là chịu khó truy lùng

Bắt con rắn độc đã từng cắn ta

Buộc cho rắn phải hút ra

Hết luôn nọc độc, thế là thoát nguy.”

*

Gia đình bàn cãi, xin đi

Kiếm cho được rắn quản chi nhọc lòng

Sau khi bắt được rắn xong

Trao cho thầy thuốc mong ông trổ tài.

Ông thầy hỏi rắn một lời:

“Phải chăng mi đã cắn người này đây?”

Rắn lên tiếng: “Đúng vậy thay.”

Ông thầy: “Mi phải hút ngay nọc về

Mút ra khỏi vết thương kia.”

Cứng đầu rắn đáp: “Lạ kỳ làm sao

Hút nọc ra? Không đời nào

Ta không làm vậy từ bao lâu rồi.”

Ông thầy nghiêm nghị thốt lời:

“Mi không tuân lệnh ta thời thiêu mi

Ném mi vào lửa ngại chi.”

Xong ông chất củi tức thì nhóm lên

Lửa hồng hừng hực kề bên

Hăm thiêu thân xác rắn liền nơi đây.

Nào ngờ rắn vững chí thay

Tỏ ra cương quyết khó lay chuyển lòng

Rắn lên tiếng nói hào hùng:

“Ta thà chết cháy quyết không rút lời!”

Nói xong rắn vươn thân người

Bò trườn về phía có nơi lửa hừng.

*

Ông thầy thấy lạ vô cùng

Hành nghề chữa rắn danh lừng xưa nay

Chưa hề gặp cảnh ngộ này

Nên ông cảm phục rắn đây tức thì

Thật là can đảm khó bì

Giơ tay ông cản rắn kia bò vào.

Ông dùng bùa chú nhiệm mầu

Kèm theo thuốc tốt từ lâu chữa người

Rút ra chất độc tức thời

Thuốc men công hiệu cứu đời nạn nhân

Ông thầy nhìn rắn nghĩ thầm:

“Vững bền ý chí rất cần lắm thay

Mỗi khi làm những điều hay

Những điều chính đáng hàng ngày quanh ta.”

Ông mang “ngũ giới” giảng ra

Rồi khuyên rắn: “Hãy tránh xa đường tà

Những điều xấu phải bỏ qua

Nhớ đừng gây hại, cố mà tu thân.”

Ông đem thả rắn ngoài sân

Rắn như tỏ ngộ, tần ngần bò đi.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE STRONG-MINDED SNAKE

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 14 *

HIỀN NHÂN

CUỐC XẺNG

 

Xuất thân từ một gia đình

Chuyên trồng cây trái, rau xanh trong vườn

Chàng trai nay đã lớn khôn

Thường dùng cuốc xẻng chuyên môn sới cày

Khai quang mảnh đất quanh đây

Trồng dưa, bầu, bí hàng ngày rất chăm

Rồi đem bán để kiếm ăn

Sống đời chật vật khó khăn bần hàn,

Gia tài sau một thời gian

Chỉ còn một xẻng theo chàng khắp nơi

Người đâu xẻng đấy mãi thôi

Tựa như gậy trúc đỡ người thầy tu

Bước đi trong cánh rừng thưa,

Mọi người vì vậy thường ưa gọi chàng

“Hiền nhân cuốc xẻng” lang thang

Bà con ái ngại, xóm làng mến thương.

Một ngày chàng nghĩ chán chường:

“Cuộc đời ta sống tầm thường ích chi

Chỉ làm vườn, uổng phí đi

Ta nên chuyển hướng ngay thì tốt hơn

Vào tu thiền chốn thâm sơn

Sẽ luôn hạnh phúc, sẽ luôn an bình.”

Nghĩ xong chàng tỏ nhiệt tình

Giấu đi cái xẻng của mình một nơi

Quyết tâm thay đổi cuộc đời

Vào tu thiền định thảnh thơi rừng già.

Đường thiền chưa kịp thăng hoa

Nẻo trần chàng lại đã sa chân rồi

Vấn vương cuốc xẻng mãi thôi

Cố quên chẳng được xẻng thời xưa kia

Thiền đâu còn tác dụng chi

Nên chàng bỏ cuộc quay về làng thôn

Lại tìm xẻng, lại làm vườn

Lao vào cuộc sống tầm thường trước đây.

Nhưng rồi chỉ được ít ngày

Anh chàng nhàm chán cuốc cày nếp xưa

Làm vườn trồng trọt hết ưa

Lại đem giấu xẻng đi như thuở nào

Rừng thiêng vẫy gọi chàng vào

Lại tu thiền định với bao nhiệt tình.

Tưởng rằng mọi chuyện tốt lành

Nào ngờ cuốc xẻng quẩn quanh tâm hồn

Khiến chàng lại bỏ về luôn

Đi về như vậy sáu lần chẳng ngưng.

*

Tới lần thứ bảy lìa rừng

Về vườn cầm xẻng chàng bừng ngộ ra

Nguyên nhân chính yếu sâu xa

Chỉ vì cuốc xẻng cũ mà khổ thân

Tới lui quanh quẩn bảy lần

Nên chàng quyết định bỏ luôn xẻng này:

“Vứt đi dứt khoát từ nay

Ném lòng sông ở vùng đây, tiếc gì!

Rồi quay lại nẻo cũ kia

Rừng thiền vĩnh viễn tìm về nương thân.”

Chàng mang xẻng ra bờ sông

Nhủ thầm: “Đừng dõi mắt trông kẻo phiền

Nhớ nơi vứt nó không nên,

Dù cho tham ái nổi lên sau này

Ta ra tìm nó nơi đây

Cũng không tìm thấy. Thoát ngay bụi trần.”

Chàng nhắm mắt, chàng quyết tâm

Trên đầu quay xẻng ba lần phóng ra

Giữa dòng sâu xẻng văng xa

Sau này khó kiếm nó mà vớt lên,

Trong lòng hoan hỉ vô biên

Chàng la thật lớn giữa miền thênh thang

Như sư tử rống ầm vang:

“Thắng rồi! Chiến thắng vinh quang đạt rồi!”

Tiếng la vọng khắp núi đồi

Bất ngờ lúc đó vua thời đi ngang

Vua vừa thắng trận vẻ vang

Dẹp quân phản loạn biên cương trở về

Sau khi tắm dưới sông kia

Cưỡi voi lộng lẫy uy nghi về thành

Về Ba La Nại uy danh

Nhân dân chờ đón linh đình hoan ca,

Vua nghe thấy tiếng chàng la

Ngài truyền lệnh hỏi cho ra sự tình

Sai quân đi kiếm dẫn trình

Ngài lên tiếng hỏi: “Nghe anh khoe rằng

Anh vừa chiến thắng huy hoàng

Thắng ai? Hãy nói rõ ràng phân minh.”

Khoan thai chàng mới thưa trình:

“Đại vương dù có tạo thành chiến công

Thắng trăm ngàn địch sa trường

Ngẫm ra chiến thắng ích không nhiều gì

Vì tương lai kẻ thù kia

Tìm đường phục hận, khó bề được yên,

Chiến công độc nhất vững bền

Đó là chiến thắng não phiền tâm ta

Do tham dục phát sinh ra

Mới là chiến thắng thật là tối cao.”

*

Vua nghe lời nói nhiệm màu

Trong lòng tỏ ngộ, tan mau não phiền

Tâm tư hướng đến cửa thiền

Muốn rời cõi tục qua miền an vui

Có chân hạnh phúc tuyệt vời

Vua bèn trịnh trọng ngỏ lời hỏi mau:

“Thưa hiền nhân, thật lành sao

Bây giờ ngài định đi đâu thưa ngài?”

Chàng bèn đáp rất khoan thai:

“Tôi rời cõi tục vào nơi thanh nhàn

Trong rừng Hy Mã Lạp Sơn

Tu thiền, xả hết trầm luân não phiền.”

Vua nghe phát khởi lòng tin

Tỏ bày nguyện vọng với hiền nhân kia:

“Cho tôi theo gót cùng đi

Giờ tôi cũng muốn xa lìa hoàng gia!”

Cả hai nhắm phía rừng già

Đi về phương Bắc thật là thảnh thơi.

Quan, quân tất cả mọi người

Cũng đều ngỏ ý tức thời theo chân.

Tin lành loan khắp nhân dân

Dân Ba La Nại muôn phần mừng vui

Ùn ùn theo gót hai người

Bỏ vùng phiền não, vào nơi hương thiền.

Kinh thành trống vắng im lìm

Vua trời Đế Thích trên miền trời cao

Thấy người lũ lượt theo nhau

Di cư vĩ đại tiến vào rừng hoang

Ngài bèn ra lệnh vội vàng

Tạo khu cư trú sẵn sàng trong đây

Sai thần xây cất làm ngay

Để mà đón phái đoàn này tới nơi,

Đất trời hoan hỉ chào mời

Hiền nhân cùng với mọi người ẩn cư

Mùi thiền ngan ngát rừng xưa

Đưa người thoát tục qua bờ thơm hương

Xuất gia, lối đạo tìm nương

“Từ, bi, hỉ, xả” trọn đường tu thân.

Mọi người cố gắng vô ngần

Tu hành đắc đạo hưởng nguồn sướng vui

Sau này tới lúc qua đời

Được sinh lên tận cõi trời Phạm Thiên.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE SHOVEL WISE MAN

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 15 *

CHÀNG HÁI CỦI TƯƠI

 

Ông thầy giáo kiêm thầy tu

Tại thành phố nọ rất ư có tài

Cho nên theo học với ngài

Năm trăm đệ tử miệt mài bút nghiên.

Một hôm củi đốt cần thêm

Năm trăm chàng trẻ tuổi liền đi xa

Vào núi thẳm, tới rừng già

Để mà lượm củi, để mà gom cây.

*

Một chàng khi tới nơi đây

Gặp cây trụi lá, vốn hay biếng lười

Nghĩ thầm: “Cây chẳng còn tươi

Cành khô dễ bẻ, ta thời thật hên

Cần chi phải lượm củi liền

Hãy làm một giấc cho thêm khoẻ người

Kệ cho thiên hạ hụt hơi

Khi nào xong việc họ rời về đây

Ta leo vội vã lên cây

Bẻ cành gom lại có ngay củi xài.”

Thế là chàng cởi áo ngoài

Trải ra trên đất nằm dài ngủ luôn

Ngáy to khoan khoái tâm hồn

Tấm thân lười biếng chập chờn mê say.

Khi mặt trời ngả về Tây

Học trò hái củi giờ đây trở về

Trên vai củi vác nặng nề

Đi ngang nhìn thấy chàng kia mơ màng

Họ bèn đá nhẹ vào chàng

Để mà đánh thức kẻ ham ngủ nhiều:

“Dậy đi trời đã xế chiều

Mau lo lượm củi rồi theo chân về.”

Chàng đang nửa tỉnh nửa mê

Giật mình thức giấc khi nghe tiếng người

Ngồi lên, dụi mắt, tức thời

Leo lên hái củi sợ trời tối tăm

Bẻ cành mới biết mình lầm

Cây khô chưa chết, nhiều phần còn tươi

Bẻ cành, cành quật ngược thôi

Đập ngay vào mắt chàng lười một bên,

Một tay ôm mắt kêu rên

Một tay chàng cố với lên bẻ cành

Bẻ cho nhiều, bẻ cho nhanh

Xong rồi vác củi phóng mình theo đuôi

Lẹ chân cho kịp toán người

Chàng là người chót về rồi mừng sao,

Học trò củi đã chất cao

Chàng lười xếp củi mình vào tầng trên.

*

Có gia đình mãi làng bên

Muốn gieo nhân tốt cho nên cúng dường

Mời thầy, trò khắp trong trường

Hôm sau quá bộ qua làng thọ trai

Thầy bèn dạy đệ tử ngài:

“Các con dậy sớm sáng mai đi liền

Dịp này thực tập học thêm

Trang nghiêm làm lễ tạo niềm tin chung

Dậy vào lúc mới rạng đông

Sau khi ăn sáng băng đồng đi luôn,

Khi về vào lúc hoàng hôn

Mang phần thí chủ làng thôn cúng dường

Để ta thọ hưởng ở trường

Ta không rảnh để lên đường ngày mai.”

Hôm sau vừa mới sáng trời

Năm trăm đệ tử tuân lời dậy ngay

Chờ ăn sáng. Nhưng buồn thay!

Bà làm bếp lấy củi ngay tầng đầu

Củi chàng lười, nấu được đâu

Vừa tươi, vừa ẩm lửa nào cháy lên

Bà già cố thổi liên miên

Nấu ăn không được cho nên trễ rồi

Đến khi rõ chuyện đầu đuôi

Màn sương tan loãng, mặt trời lên cao

Giờ đi cũng chẳng kịp nào

Thế là cả bọn kéo vào trình thưa:

“Thưa thầy buổi lễ trễ giờ

Nguyên do có kẻ thường ưa biếng lười

Không làm gì, chỉ ngủ thôi.”

Họ bèn thuật lại chuyện nơi rừng già

Chuyện đi kiếm củi vừa qua

Để rồi kết luận: “Củi mà còn tươi

Và nhà bếp lấy lầm rồi

Làm sao nấu nướng kịp thời để đi.” 

Thầy lên tiếng: “Kẻ ngu si

Lại thêm lười biếng hại thì thấy ngay,

Chuyện gì làm được hôm nay

Chớ nên hoãn lại đến ngày hôm sau.”

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE GREEN WOOD GATHERER

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 16 *

CHÚA VOI ĐỨC HẠNH

 

Ngày xưa có một chàng voi

Thân người bạc trắng dễ coi vô cùng

Long lanh như ánh sao rừng

Chân thời bóng láng oai hùng bước đi

Miệng tươi đỏ tựa hoa kia

Mắt trong huyền diệu khác gì báu châu

Lung linh phô đủ năm mầu

Đây là vẻ đẹp từ lâu bên ngoài,

Tâm voi cũng đẹp tuyệt vời

Từng tu “thập thiện” từ thời xa xưa

Qua bao kiếp tốt vô bờ

Giờ đây voi có tâm từ chứa chan.

*

Chàng voi lớn giữa non ngàn

Trong vùng Hy Mã Lạp Sơn chập chùng

Các voi ở khắp quanh vùng

Tỏ ra kính trọng, phục tùng chàng voi

Quây quần tụ lại một nơi

Dần dần nhiều đến tám mươi ngàn rồi

Thế là xáo trộn tơi bời

Còn đâu an tĩnh như thời trước đây,

Chàng bèn vội tách ra ngay

Sống riêng một góc rừng này tĩnh tâm,

Chàng voi thánh thiện muôn phần

Nên voi khắp chốn xa gần mệnh danh

“Chúa voi Đức Hạnh” rừng xanh

Bầy voi thán phục tâm thành thiết tha.

*

Một hôm có kẻ phương xa

Từ Ba La Nại tìm ra khu rừng

Mong tìm vật quý trong vùng

Đem về bán lại kiếm đường nuôi thân,

Không quen nơi chốn sơn lâm

Loanh quanh cả buổi lạc dần rừng sâu

Muốn ra nào biết đường đâu

Tới lui mệt mỏi bắt đầu hoang mang

Thân run rẩy, miệng khóc than

Tiếng kêu thảm não âm vang núi đồi.

Chúa voi Đức Hạnh nghe rồi

Động lòng muốn cứu giúp người lâm nguy

Voi lần tìm tới quản chi,

Thấy voi to lớn kẻ kia hãi hùng

Vội vàng chạy trốn điên khùng

Voi nhìn thấy vậy liền dừng bước chân

Kẻ kia mệt, đứng lại luôn,

Voi đi, người lại hết hồn chạy đi

Sau vài lần thấy lạ kỳ

Kẻ kia thầm nhủ: “Có gì hại đâu

Voi kia chắc muốn giúp nhau.”

Hắn bèn can đảm quay đầu đứng yên.

Khi vừa chạy tới kề bên

Chúa voi lên tiếng hỏi liền: “Bạn ơi

Sao lang thang chốn núi đồi

Giữa rừng than khóc vang lời thảm thương?”

Kẻ kia: “Tôi bị lạc đường

Sợ rằng bỏ mạng chốn hoang vu này.”

Chúa voi tử tế giúp ngay

Đưa về chỗ ở hàng ngày của voi

Trái cây ngon ngọt đem mời

Cho ăn uống mấy ngày trời êm xuôi

Rồi voi chúa nói: “Bạn ơi

Yên lòng, chớ sợ! Leo ngồi lưng ta

Ta đưa ra khỏi rừng già.”

Kẻ kia nghe vậy thật là mừng vui

Ngồi lưng voi, nghĩ xa xôi:

“Khi về kể lại cho người khác nghe

Muốn tường thuật rõ mọi bề

Thời ta phải cố mà ghi nhớ đường.”

Nhìn phương hướng, nhớ nẻo rừng

Hắn ghi hình thể trên từng lối qua.

Khi ra khỏi cánh rừng già

Chúa voi vội chỉ hắn ta đường về

Dặn rằng: “Đừng kể ai nghe

Nơi ta sinh sống chớ hề nói ra

Sợ nguy hiểm, nên lo xa.”

Nói xong voi từ biệt và trở lui.

*

Về Ba La Nại êm xuôi

Kẻ kia một bữa dạo chơi phố phường

Đi ngang cửa tiệm bên đường

Thấy ngà voi quý tiệm đương trưng bày

Ngà voi khắc chạm đẹp thay

Thợ nghề tinh xảo khéo tay hoàn thành

Hắn bèn hỏi giọng thân tình:

“Ngà voi còn sống các anh có cần?”

Thợ cười: “Hỏi lạ vô ngần

Ngà voi còn sống muôn phần quý hơn.”

Hắn vui vẻ miệng hứa luôn:

“Nay mai tôi sẽ bán buôn ngà này.”

Chỉ ham tiền, đáng buồn thay

Quên ơn voi chúa trước đây cứu mình

Vô ơn, bạc nghĩa, bội tình

Hắn theo lối cũ rừng xanh tìm vào

Mang theo cưa sắt trong bao

Rắp tâm cưa cắt ngà đâu ngại ngùng.

Thấy người, voi rất lạ lùng:

Hỏi: “Anh bạn trở lại rừng làm chi?”

Tên gian bịa chuyện lâm li:

“Voi ơi gia cảnh tôi thì khổ đau

Cuộc đời cơ cực đã lâu

Hôm nay quay lại mong cầu xin voi

Ngà voi một khúc nhỏ thôi

Đem về bán lại cầm hơi qua ngày.”

Chúa voi thương hại tràn đầy:

“Được thôi, ta sẽ cho ngay, dễ mà

Có cưa không? Hãy lấy ra.”

Hắn thưa: “Dạ có, quả là từ tâm.”

Chúa voi quỳ thấp đôi chân

Đưa ngà trắng bạc không ngần ngại chi

Tên gian vội vã cưa đi

Mỗi bên một khúc ngà thì khá to

Chúa voi nói giọng hiền từ:

“Ngà này giá trị rất ư nhiệm mầu

Đưa ta giải thoát được mau

Soi đường giác ngộ, qua cầu vô minh

Sẽ khôn ngoan, sẽ tinh anh

Tinh thông các Pháp, đạt thành đạo tâm.”

Tên gian nào có thấm nhuần

Bao lời vàng ngọc chẳng cần lọt tai

Đem ngà bán, lấy tiền xài

Ít ngày là hết, kéo dài chẳng lâu

Thế là hắn lại quay đầu

Vào rừng năn nỉ thỉnh cầu chúa voi:

“Voi ơi tiền bạc vừa rồi

Đủ dùng thanh toán nợ thôi, không nhiều

Vẫn nghèo hèn, vẫn tiêu điều

Nên tôi quay lại để liều xin thêm.”

Chúa voi hoan hỉ cho liền,

Tên gian cưa hết ngà bên phía ngoài

Sát vào da, hết chiều dài

Ra về không hé nửa lời cám ơn

Máu tham ám ảnh tâm hồn

Hắn mờ con mắt không còn lương tri,

Mang ngà voi hắn đi về

Ăn tiêu hoang phí, hả hê, hoang đàng

Trắng tay, trở lại rừng hoang

Đặt điều xin xỏ, tìm đường kêu la

Ngà voi giờ cụt sát da

Chúa voi Đức Hạnh bao la nhân từ

Vẫn cho người, chẳng chần chừ

Tên gian nào có còn chờ gì đâu

Đầu voi trèo vội lên mau

Moi da, móc thịt vào sâu chân ngà

Sâu trong thịt, thấu trong da

Rồi dùng cưa sắt cưa ra. Quản gì!

Cưa xong cầm vội ngà kia

Gốc chân ngà đó máu thì còn rơi

Nghĩ rằng ngà đã hết rồi

Không cần voi nữa. Hắn thời lặng thinh

Chẳng cần cảm tạ ân tình

Mau mau rời khỏi rừng xanh ra về

Sướng vui, thỏa thích, hả hê

Mặc voi đau đớn, không hề nhìn lui.

*

Rừng cây thầm lặng bùi ngùi

Dù cho quả đất lâu đời đã quen

Chở bao sức nặng vô biên

Núi đồi hùng vĩ khắp triền non xa

Chở luôn cả chất thối tha

Phân và nước tiểu tuôn ra hàng ngày

Nhưng không chịu nổi kẻ này

Tham lam, độc ác, tràn đầy xấu xa,

Trời không dung, đất chẳng tha

Cho nên mặt đất nứt ra bất thần

Tạo thành vực thẳm dưới chân

Lửa từ địa ngục phun dần lên cao

Bao quanh kẻ ác, cuốn vào

Lôi ngay xuống đáy xiết bao kinh hồn.

*

Người gian tham, kẻ vô ơn

Thường đào mồ để tự chôn chính mình.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE ELEPHANT KING GOODNESS

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 17 *

BỐN SINH MẠNG

BÁM KHÚC CÂY

 

Ở Ba La Nại xa xưa

Trị vì là một vị vua lâu đời

Vua sinh ra một con trai

Lớn lên độc ác ít ai sánh cùng

Kiêu căng, bạo ngược, tàn hung

Khiến người hầu cận, tùy tùng không ưa

Trong triều đình, ngoài cung vua

Mọi người tránh né chàng từ lâu nay

Như xa quỷ đói quanh đây

Như xa rắn độc thường hay cắn người

Danh chàng nổi khắp mọi nơi

“Ông hoàng Ác Độc” tiếng đời tanh hôi.

*

Một hôm hoàng tử đi bơi

Tới dòng sông nọ êm xuôi sóng vàng

Nhiều người theo phục vụ chàng

Bỗng đâu giông tố phũ phàng nổi lên

Đất trời mù mịt bốn bên,

Tỏ ra anh dũng vượt trên hàng đầu

Chàng ra lệnh vài quân hầu

Theo chàng giỡn sóng há đâu sờn lòng:

“Đưa ta ra tắm giữa dòng

Tắm xong trở lại bờ sông bên này.”

Đám quân hầu kinh ngạc thay

Nhưng đành tuân lệnh chàng ngay tức thì,

Khi bơi ra giữa dòng kia

Họ ngầm đồng ý: “Còn chi may bằng

Đây là dịp quý như vàng

Chúng ta hãy thủ tiêu hoàng tử đi,

Con người ác độc kể chi

Nhà vua nào có dễ gì biết ra,

Tên ác quỷ, đồ yêu ma

Thân vùi sông nước, chúng ta được nhờ.”

Nói xong là họ bất ngờ

Dìm chàng hoàng tử rất ư bạo tàn

Xuống dòng sông cuộn sóng vàng

Bão giông gầm thét ầm vang hãi hùng.

Khi quay trở lại bờ sông

Mọi người vặn hỏi, họ cùng nhau thưa:

“Chúng tôi phải trở lại bờ

Chắc là hoàng tử bơi xa trước rồi

Về Ba La Nại êm xuôi

Ông bơi giỏi nhất trên đời thua ai.”

Mọi người về lại lâu đài

Khi vua cha hỏi con trai của mình

Cả đoàn vội vã tâu trình

Tưởng rằng hoàng tử về thành từ lâu,

Vua bèn tụ họp quân hầu

Đi tìm hoàng tử nào đâu thấy gì.

Lúc này ngoài bến sông kia

Gió mưa ào ạt, bốn bề tối đen

Sóng xô hoàng tử nổi chìm

Tưởng như thần chết kề bên bắt người

May thay tay với tới nơi

Thân cây khô nọ đang trôi giữa dòng

Chàng bèn nắm chặt chẳng buông

Khóc than sợ chết não nùng canh thâu.

*

Trước đây có một nhà giàu

Ở Ba La Nại, ốm đau qua đời

Ông ta chôn giấu một nơi

Tiền vàng trị giá bốn mươi triệu đồng

Kho tàng vùi tại bờ sông

Luyến lưu tài sản nên ông hóa thành

Một con rắn bò quẩn quanh

Quanh nơi chôn giấu để canh chừng vàng.

Gần nơi đó có một chàng

Chết đi cũng giấu kho tàng bờ sông

Tiền vàng ba chục triệu đồng

Vì tham tài sản trong vùng nói trên

Chết rồi mà vẫn không quên

Tái sinh làm chuột bò bên kho tàng.

Khi trời giông tố phũ phàng

Rắn cùng với chuột sóng vàng cuốn trôi

Tổ thời nước ngập mất rồi

Cả hai sợ chết nên bơi vội vàng

Vừa khi hoàng tử trôi ngang

Khúc cây khô đó giữa đường cứu nguy

Rắn và chuột mừng kể chi

Mỗi con bám lấy cây kia một đầu.

Trên bờ sông mọc từ lâu

Cây bông gòn nọ vươn cao lá dầy

Vẹt xanh làm tổ bao ngày

Hôm nay bão lớn nên cây đổ nhào

Chìm vào sóng nước thét gào

Vẹt ta muốn trốn nhưng nào dễ bay

Nên đành đậu lại khúc cây,

Bốn sinh mạng bám tại đây chòng chành

Cùng nhau “hoàng tử triều đình

Kề bên rắn, chuột, vẹt xanh” xuôi dòng.

*

Có ông thầy ở ven sông

Đang tu khổ hạnh, sống trong túp lều

Rừng khuya nghe vẳng tiếng kêu

Từ tâm nổi dậy thầy liều cứu nguy

Nhảy sông kéo khúc cây kia

Vào bờ yên ổn há chi ngại ngần

Bốn sinh mạng được an phần

Về lều hong lửa vô ngần mừng vui

Thầy cho sưởi ấm thân người

Rồi cho ăn uống nghỉ ngơi tốt lành,

Chỉ riêng hoàng tử bất bình

Vì thầy không tiếp đãi mình ưu tiên

Vừa bực bội, vừa muộn phiền

Chàng ôm mộng trả thù riêng sau này.

Sau khi khoẻ khoắn ít ngày

Nạn nhân từ biệt ông thầy ra đi.

Rắn thưa: “Ơn huệ khắc ghi

Bạc vàng thầy có cần chi sau này

Gọi con, con sẽ đến ngay.”

Chuột thưa: “Xin nhớ ơn thầy há quên

Khi thầy cần bạc cần tiền

Gọi con con sẽ dâng liền tạ ơn.”

Vẹt: “Con chỉ có gạo thơm

Họ hàng con sẽ kính dâng biếu thầy.”

Cuối cùng từ biệt nơi đây

Chàng kia sân hận còn đầy, vẫn thưa:

“Sau này tôi lên làm vua

Thầy cần chi tới tôi đưa cúng dường.”

*

Bốn mùa xoay chuyển bình thường

Ông thầy một buổi rời rừng ra đi

Thử lòng bốn nạn nhân kia

Xem lời ơn nghĩa còn gì hay không

Thầy đi dọc suốt bờ sông

Gọi tên rắn, chuột để mong giúp mình,

Cả hai đều rất nhiệt tình

Kho tàng chôn giấu tâm thành chỉ ngay

Thầy đâu có nhận hôm nay

Hẹn quay lại lấy một ngày tương lai,

Khi thầy lên tiếng: “Vẹt ơi!”

Vẹt bay ngay lại nhắc lời hứa xưa

Sẵn sàng thực hiện bây giờ

Thầy vui nói vẹt cứ chờ ít lâu.

Cuối cùng thầy rảo bước mau

Về kinh đô để ngõ hầu gặp vua

Ngài đi khất thực hiền từ

Đi quanh đường phố để chờ vào cung.

Chợt đâu đám rước tưng bừng

Bất ngờ đi tới vô cùng oai nghi

Vua là hoàng tử xưa kia

Giờ lên ngôi báu trị vì quốc gia

Lưng voi vua cưỡi kiêu sa

Trang hoàng lộng lẫy thật là đẹp thay

Chợt vua trông thấy dáng thầy

Nhủ thầm: “Thuở trước tên này khinh ta

Giờ đây không cửa không nhà

Lang thang khắp chốn để mà ăn xin

Về đây hắn sẽ phao tin

Kể công cứu giúp, gây phiền lắm đây

Ta nên trừ khử hắn ngay.”

Vua ra lệnh bắt trói thầy giải đi

Mỗi khi tới ngã tư kia

Lại dừng chân đánh rất chi đọa đày

Lệnh vua: “Hãy giải tên này

Ra ngoài thành phố phơi thây, chặt đầu

Làm gương cho kẻ về sau

Xin ăn quen thói từ lâu biếng lười.”

Quân hầu theo đúng lệnh thôi,

Dù thân tơi tả, dù người đớn đau

Miệng ngài chỉ nói một câu:

“Cổ nhân đã dạy đúng sao vô cùng

Vớt cây củi mục giữa dòng

Còn hơn vớt kẻ tanh lòng, vô ơn!”

Chung quanh dân chúng nghe than

Cùng nhau thắc mắc hỏi han ông thầy

Thầy bèn kể lại cho hay

Đầu đuôi câu chuyện từ ngày cứu vua.

Dân nghe bất mãn vô bờ

La lên tức giận: “Ai ngờ manh tâm

Vô ơn, độc ác, bất nhân

Vua mà như vậy giúp dân được gì

Chỉ gây tai họa hiểm nguy

Hãy mau trừ khử, còn chi mong nhờ.”

Dân Ba La Nại bất ngờ

Tấn công vũ bão tên vua kia liền

Gươm đao, gậy gộc, cung tên

Giết vua độc ác chẳng thèm tiếc thương.

Tôn vinh thầy làm quốc vương,

Ngài lên cai trị bốn phương an lành.

*

Một ngày ngài rời kinh thành

Về thăm bạn cũ ở quanh sông vàng

Tùy tùng theo cả một đoàn

Rừng xanh, sóng nước âm vang tiếng ngài:

“Rắn ơi!” rồi đến “Chuột ơi!”

Cả hai xuất hiện. Giữ lời. Hiến dâng

Hai kho tàng chôn ở gần

Quốc vương ra lệnh cho quân đào về.

Rồi ngài gọi đến vẹt kia

Vẹt liền bay lại đứng kề một bên

Thưa rằng lời hứa chẳng quên

Họ hàng nhà vẹt xin tìm gạo ngay.

Ngài vui: “Thật tốt lành thay

Gạo thời để đấy, hôm nay chưa cần.”

Cả ba sinh vật quây quần

Theo chân bạn cũ nương thân triều đình

Quốc vương tiếp đãi nhiệt tình

Như là khách quý của mình từ lâu.

Quốc vương nhân hậu hàng đầu

Giúp người nghèo khó ai đâu sánh cùng.

Quốc vương ngự trị trong cung

Cùng ba sinh vật sống chung suốt đời

Luôn hòa hợp, mãi thảnh thơi

Đến khi quá vãng họ thời tái sinh

Đi theo nghiệp của riêng mình

Thật là tốt đẹp, hương lành thơm đưa.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

FOUR IN A LOG

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 18 *

NƠI CƯ TRÚ MỚI

CỦA THẦN CÂY

 

Các thần cây thuở xa xưa

Đứng đầu có một vị vua trị vì,

Một ngày vua cũ chết đi

Vua thần cây mới tức thì lên thay

Nhà vua gửi khắp Đông Tây

Một thông điệp báo: “Từ nay các thần

Dù ở xa hay ở gần

Tự mình chọn chỗ trú chân cho mình.”

Thần cây một số đồng tình

Ở nguyên cây cũ đã thành thói quen,

Riêng thần lãnh đạo rừng bên

Khôn ngoan, thông thái bèn khuyên các thần:

“Hãy nên xúm xít ở gần

Bên nhau nương tựa an thân trong rừng

Đừng nên tản mát ngoài vùng

Đừng ra khoảng trống vì không an lành

Cây trơ trọi đứng một mình

Gặp cơn bão tố quả tình gian nguy!”

Các thần hiền trí nghĩ suy

Nghe lời lãnh đạo không đi khỏi rừng.

Tiếc thay một số coi thường

Nghĩ rằng lãnh đạo cũng không hơn gì

Tự kiêu, bàn tán muốn đi:

“Rừng này đông đúc sống chi khổ đời

Hãy tìm ra chỗ có người

Ra ngoài thành phố là nơi tốt lành,

Các thần cây chốn thị thành

Được bao dân chúng ở quanh cúng dường

Suốt năm lễ vật tưng bừng

Lại còn lắm kẻ tính thường dị đoan

Vì mê tín đến cầu van

Phụng thờ dâng cúng các thần trên cây

Cuộc đời sung sướng tại đây.

Rừng hoang ở lại chốn này ích chi!”

Nhiều thần quyết định ra đi

Xóm làng, thành thị tìm về nương thân

Chọn cây mới để trú chân

Thân cây to lớn giữa phần đất hoang

Một mình mọc giữa thênh thang

Bà con tế lễ vẻ vang vô cùng.

*

Một ngày trời đất mịt mùng

Bão giông đang thổi tới vùng này đây

Gió to, sấm sét giăng đầy

Xum xuê to lớn nên cây đổ nhào

Thần không nơi tựa thân vào

Lá cành rơi gãy ào ào tung bay

Bật luôn gốc rễ thảm thay

Nơi cư trú mới thần cây tan tành.

Riêng thần cây đám rừng xanh

Chọn nơi cư trú ở quanh một vùng

Cây rừng quấn quýt vô cùng

Dù cho nghiêng ngả cũng không hề gì

Quả là liên kết kể chi

Mặc cho bão đến bão đi tung hoành

Cây luôn bền vững tươi xanh

Thần cây rừng vẫn an lành bên nhau.

Thần cây thành thị khổ đau

Cây thời gãy đổ còn đâu “cửa nhà”

Kéo về rừng cũ xót xa

Thốt lời than thở thật là thảm thương:

“Tụi tôi bạc phước vô cùng!”

Thần cây lãnh đạo trong rừng phán ngay:

“Đây là hậu quả không hay

Cho ai vô trí lại đầy tự kiêu

Lời khuyên đúng đắn chẳng theo

Rước vào thảm họa sớm chiều tránh đâu!”

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

NEW HOMES FOR THE TREE SPIRITS

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 19 *

CÁ TẠO PHÉP MẦU

 

Có chàng cá nọ thuở xưa

Trong hồ vui sống nhởn nhơ cuộc đời

Cùng bao loài cá rong chơi

An bình, hòa hợp, thảnh thơi bốn mùa.

Một năm trời chợt không mưa

Thế là hạn hán bất ngờ xảy ra

Mùa màng khô héo gần xa

Sông hồ cạn nước thật là nguy thay

Rùa và cá sống hồ này

Đến khi mắc cạn chui ngay xuống bùn

Đáy hồ ẩm ướt vẫn còn

Đồng thời ẩn núp hầu mong an toàn.

Quạ thời vui vẻ vô vàn

Nhào vào quắp cá lên ăn ngon lành

Cá thời bé bỏng thân hình

Trốn chui không kịp hoảng kinh điên cuồng.

*

Nhìn đồng loại thấy thảm thương

Muôn phần đau khổ, trăm đường nguy vong

Nên chàng cá động tấc lòng

Tâm từ nổi dậy cầu mong phép lành

Nghĩ thầm chỉ có riêng mình

Cứu đồng loại khỏi tội tình dài lâu

Nhưng cần thể hiện phép mầu

Phi thường, huyền diệu mới cầu hồng ân.

Từ lâu chàng cá tu thân

Tâm thời thanh lọc sáng ngần nêu gương

Luôn nhân từ, mãi hiền lương

Sát sinh tội ác chẳng vương khi nào

Cá mong chú nguyện thỉnh cầu

Dâng lên một hạnh nhuốm mầu thật chân

Nói lên sự thật bản thân

Để trời trải rộng lòng nhân lúc này

Cho mưa tuôn nước xuống đây

Cứu loài cá khỏi đọa đày chết thêm.

*

Đáy hồ chàng cá vươn lên

Xác thân to lớn nhuộm đen vì bùn

Bóng như một phiến gỗ mun

Mắt thời mở lớn nhìn luôn lên trời

Như là ngọc thạch sáng ngời

Thỉnh cầu mưa xuống, thốt lời thiết tha:

“Hỡi thần mưa, bạn của ta

Ta nhìn đồng loại xót xa vô cùng

Tại sao mưa bỗng lại ngưng?

Ta luôn giữ giới, ta thường tu thân

Cho nên thanh tịnh vô ngần

Ta sinh làm cá. Cá ăn mọi loài

Ăn luôn đồng loại lâu rồi

Nhưng ta gìn giữ sống đời sạch trong

Tránh sát sinh gây tử vong

Đây là sự thật vô cùng linh thiêng

Nên ta nghĩ ta có quyền

Yêu cầu bạn hãy mưa liền ngay đi

Đừng gây hạn hán làm chi

Để cho loài cá thoát nguy chuyến này!”

Cá lên tiếng dõng dạc thay

Như là ra lệnh, giọng đầy quyền uy

Cho thần mưa phải thực thi:

“Gom mây, góp gió mưa về dưới đây

Đừng cho lũ quạ cơ may

Để mà giết cá như ngày vừa qua,

Hãy cho quạ thấy được ra

 Hành vi ác độc xấu xa của mình,

Giọt mưa lành giúp chúng sinh

Trôi cơn sầu muộn, dâng tình thân thương!”

*

Quả nhiên trời đất lạ thường

Mưa tuôn nước xuống ruộng nương ao hồ

Mùa màng lẫn cá và rùa

Thảy đều hoan hỉ đón mưa chan hòa.

Mừng thay chàng cá nhà ta

Sống đời thánh thiện tạo ra phép mầu,

Kiếp này cá sống ít lâu

Tái sinh theo nghiệp mai sau của mình.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE FISH WHO WORKED A MIRACLE

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 20 *

NGƯỜI CANH GÁC

THIỀN ĐỊNH

 

Ngày xưa có một anh chàng

Sinh ra trong cảnh giàu sang, quyền hành

Nhưng khi tới tuổi trưởng thành

Tự nhiên chàng cảm thấy mình không vui

Vì lăn lộn suốt cuộc đời

Chạy theo dục lạc của người trần gian

Tầm thường, nhàm chán vô vàn

Chàng đâu có muốn, có ham chút gì

Nên chàng quyết định ra đi

Xuất gia! Thiền định! Tiếc chi sang giàu

Tìm vào núi thẳm rừng sâu

Tu hành khổ hạnh há đâu ngại ngùng.

*

Ít lâu chợt thiếu muối dùng

Nên thầy quyết định lìa rừng một hôm

Ra đi khất thực làng thôn

Trên đường bỗng gặp đoàn buôn lữ hành

Cùng đi theo một lộ trình

Họ mời gia nhập chân tình thiết tha

Thầy tham gia, chẳng nề hà,

Đến khi chiều tối người ta tạm ngừng

Dừng chân cắm trại ven rừng

Để cùng ngơi nghỉ chờ vừng dương lên

Mọi người mệt mỏi ngủ liền

Riêng thầy khởi sự hành thiền tại đây

Đi kinh hành dưới gốc cây

Tập trung tư tưởng vào ngay cõi thiền

Ung dung, tự tại, an nhiên

Nở hoa tịnh lạc khắp miền nội tâm

Cả đêm tiếp tục bước chân

Giữ nguyên trạng thái tinh thần tươi vui.

*

Trong khi đó cướp tới nơi

Năm trăm tên cướp im hơi cận kề

Bao vây doanh trại bốn bề

Chờ đoàn ăn tối xong thì ra tay

Đợi người mê mệt ngủ say

Lén ra trộm cướp dễ thay vô cùng.

Nhưng khi vừa định tấn công

Cướp nhìn ra thấy bóng ông thầy rồi

Thầy đi quanh mãi không thôi

Tưởng người canh gác chúng thời bảo nhau:

“Hãy chờ đợi một ít lâu

Đợi tên kia ngủ có đâu vội gì

Cướp bây giờ không lợi chi

Thấy ta tên đó tức thì la lên

Cả đoàn buôn sẽ dậy liền

Cùng nhau chống cự gây phiền cho ta.”

Cướp đâu có nhận biết ra

Thầy đang thiền định thật là tập trung

Không nhìn thấy bọn cướp rừng

Cũng không lưu ý tới vùng quanh ông.

Cướp chờ ông ngủ tấn công

Ông thời thiền định lòng vòng đi quanh

Canh khuya tiếp tục kinh hành

Đi hoài gần tới bình minh mới ngừng

Xả thiền, khoan khoái lạ thường

Người trong doanh trại cũng đương dậy rồi

Thế là cơ hội buông trôi

Cướp bừa, trộm ẩu có mòi hiểm nguy

Chúng bèn ném gậy gộc đi

Vài tên bực tức chửi thề, nói nhanh:

“Bớ này các bạn lữ hành

Chính vì tên đứng gác canh của đoàn

Thức hoài không chịu đi nằm

Cứ đi rảo bước suốt năm canh trưòng

Chúng ta mất dịp ăn hàng

Đoàn nên trọng thưởng cho chàng đó nghe.”

Nói xong bọn cướp bỏ đi

Tìm con mồi khác coi bề dễ hơn.

*

Khi trời sáng, người trong đoàn

Thấy bao gậy gộc ngổn ngang phơi bày

Cướp đi bỏ lại rừng này

Hoảng kinh họ đến gặp thầy hỏi thăm:

“Thầy không sợ cướp hay chăng?”

Nhà tu khổ hạnh đáp rằng: “Sợ chi?

Ta đâu có của cải gì

Mà lo sợ cướp lấy đi của mình

Đời ta không bị hoảng kinh

Non xa, rừng thẳm mặc tình rong chơi,

Ai nhiều của mới sợ thôi

Còn ta khổ hạnh suốt đời tu thân

Lòng từ bi làm hành trang

Trên đường giải thoát thênh thang đón chờ.”

Nhà tu hoan hỉ vô bờ

Vang lời thuyết pháp thật là thuận duyên

Về “vô uý” của người thiền

Chẳng hề hãi sợ, đảo điên cõi lòng.

Cả đoàn cung kính nghe xong

Cúi đầu đảnh lễ vô cùng trang nghiêm.

*

Một thời khổ hạnh qua thêm

Từ, bi, hỉ, xả hương thiền thấm nhanh

“Tứ vô lượng tâm” đạt thành

Qua đời thầy được cõi lành tái sinh.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE MEDITATING SECURITY GUARD

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 21 *

MƯỜI SÁU GIẤC MƠ

 

Chương 1: KINH HOÀNG

 

Nơi miền Bắc Ấn thuở xưa

Tại Ba La Nại có vua trị vì

Vua nằm ngủ một đêm kia

Mơ mười sáu giấc rất chi hãi hùng

Mồ hôi chảy ướt đẫm lưng

Sáng sau thức dậy vô cùng hoảng kinh

Trái tim vẫn đập thình thình

Vua tin rằng bản thân mình nguy nan

Trong cơn hốt hoảng hoang mang

Vua cho triệu tập các quan triều đình

Cùng tu sĩ giỏi chiêm tinh

Đoán điềm giải mộng giúp mình thoát nguy.

Nhà vua kể lại chi li

Những cơn ác mộng chợt về hồi đêm.

Mọi người bàn tán liên miên

Vò đầu, bóp trán rồi liền thưa ngay:

“Giấc mơ thật khủng khiếp thay

Nói lên chỉ một điều này mà thôi

Đó là tai họa tới rồi.”

Nhà vua sợ hãi thốt lời hỏi mau:

“Vậy thời nguy hiểm ra sao

Nói cho ta rõ há đâu ngại ngùng.”

Mọi người nói: “Chuyện dữ hung

Ba điều xảy tới hoàng cung chuyến này

Một là vương quốc lung lay,

Hai là sinh mạng vua đầy nguy nan,

Ba là tài sản cung vàng

Có cơ tiêu tán tan hoang sớm chiều.”

Vua nghe xong đủ ba điều

Rùng mình kinh hãi khẽ kêu lên rằng:

“Làm sao để tránh được chăng

Tự nhiên họa tới cung vàng, sợ thay

Mách cho ta cách nào đây

Để mà ngăn đại họa này xảy ra?”

Tế sư cả nhóm thiết tha:

“Chúng ta phải cúng thật là lớn lao

Bao nhiêu súc vật gom vào

Giết đem tế lễ khẩn cầu thần linh

Ra tay tế độ nhiệt tình

Mới mong giúp đỡ triều đình thoát nguy.”

Vua thường chín chắn nghĩ suy

Lại thêm nhân hậu, từ bi ngập tràn

Lúc này sợ hãi hoang mang

Chẳng phân phải trái, không màng đúng sai

Tin lời cố vấn bên tai

Tế sư là bậc đại tài, anh minh

Nên vua chấp nhận sát sinh

Tế thần chuẩn bị linh đình lớn lao,

Họ cùng lên tiếng lao xao

Giúp vua quyết trổ tài cao chuyến này

Hầu ngăn vận xấu lại ngay:

“Vua an tâm, có thần đây giúp ngài!”

Tế sư nghĩ tới món lời

Bạc tiền hậu hĩnh do nơi tế thần

Ngoài ra thịt cũng hưởng phần

Hưởng thêm thức uống, đồ ăn ngon lành.

Thế là mọi việc tiến hành

Chọn khu đất trống ngoại thành khó đâu

Họ đào hầm hố thật sâu

Nhốt bao sinh vật khổ đau hãi hùng

Loài dưới nước, loài trên không

Loài trên mặt đất khắp vùng gần xa

Vẫy vùng, giãy giụa, kêu la

Dưới hầm chờ chết thấy mà thảm thương.

*

Tế sư trưởng của quốc vương

Có chàng đệ tử giỏi giang vô cùng

Tuy rằng còn rất trẻ trung

Có tâm nhân hậu, có lòng từ bi

Thấy người tế lễ lạ kỳ

Thấy bao sinh vật lâm nguy, hỏi liền:

“Lời thầy con há dám quên

Lâu nay thầy dạy điều hiền, điều hay,

Vậy nay giết những mạng này

Cứu cho mạng khác. Thưa thầy được chăng?”

Tế sư trưởng vội nói rằng:

“Hãy nhìn thực tế rõ ràng con ơi

Bao nhiêu món lợi tới rồi

Chính vì tế lễ ta thời giàu sang,

Hay con muốn giữ kho tàng

Giữ gìn của báu cung vàng cho vua?”

Anh chàng đệ từ bèn thưa:

“Điều con muốn biết thầy chưa trả lời

Nếu thầy dung túng mọi người

Sát sinh tàn bạo. Con thời thiết chi

Không tham gia chuyện lạ kỳ.”

Thưa xong đệ tử bỏ đi một mình

Tới hầm xem xét tình hình

Tìm phương cứu vãn sinh linh cách nào.

*

Trong gia đình nọ sang giàu

Thượng lưu xã hội từ lâu lắm rồi

Làm tế sư đã bao đời

Nhưng sao lại có một người lạ thay

Không ham cuộc sống kiểu này

Giàu sang, quyền thế phủi tay chẳng cầu

Vào núi thẳm, tới rừng sâu

Sống đời ẩn sĩ đạo mầu tu thân

Tập trung thiền định chuyên cần

Đạt ngay hỉ lạc nội tâm vững vàng

Đạt thêm cả những quyền năng

Lắm tài, nhiều phép phi thường lạ sao,

Thầy yêu súc vật biết bao

Khi nghe tế lễ thầy nào lặng thinh

Quyết tâm ngăn việc sát sinh

Tìm cơ dạy kẻ vô minh dại khờ

Dị đoan mê tín nên chừa,

Thầy bèn đi gặp tế sư ngay liền

Thầy dùng quyền phép siêu nhiên

Về Ba La Nại ngồi trên đá chồng

Giữa vườn thượng uyển đầy bông

Thân hình sáng tựa vừng Đông trên trời.

*

Chàng trai đệ tử tới nơi

Nhìn thầy tự nhủ: “Đây rồi thánh nhân

Trông sao thánh thiện vô ngần.”

Chàng bèn ngồi xuống dưới chân ông thầy

Sau khi đảnh lễ, chắp tay,

Thầy bèn lên tiếng hỏi ngay chàng rằng:

“Ba La Nại trong cung vàng

Nhà vua có thật hiền lương trị vì

Nói cho ta rõ ngay đi?”

Chàng trai nghe vậy tức thì kính thưa:

“Vua thời hiền đức nhân từ

Gần đây nghe các tế sư tâu trình

Cho nên chuẩn bị sát sinh

Vì nằm mộng mà hoảng kinh lạc đường,

Những cơn mộng giữa đêm trường

Nhờ thầy phân tích rõ ràng phân minh

Để vua ngưng lệnh sát sinh

Ra tay phóng thích sinh linh dưới hầm.”

Thầy tu biểu lộ từ tâm:

“Nếu vua tới hỏi ta phân tích liền

Giúp vua tránh chuyện cuồng điên.”

Chàng: “Xin thầy hãy ở nguyên chỗ này

Con mời vua tới đây ngay.”

Chàng trai mừng rỡ vội quay về triều

Gặp vua trình đủ mọi điều

Thêm rằng thầy nọ rất nhiều tài năng

Bao nhiêu giấc mộng cung vàng

Thầy thời suy đoán rõ ràng êm xuôi.

Vua nghe trình báo thời vui

Bèn cùng chàng trẻ tới nơi gặp thầy

Đám đông tụ họp theo ngay

Mong nghe thầy đoán mộng này ra sao.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

16 DREAMS, Ch. 1: Panic

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 22 *

M ƯỜI SÁU  GIẤC MƠ

 

Chương 2: BÒ GẦM THÉT

NHƯNG KHÔNG HÚC NHAU

 

Thầy tu vui vẻ đón chào,

Nhà vua đảnh lễ, ngồi vào cạnh bên

Vua lo mộng chẳng lành hiền

Nhờ thầy giải thích những điềm trong mơ,

Vua lần lượt kể rõ ra

Những cơn ác mộng thật là hãi kinh.

*

Mộng đầu: “Sân của triều đình

Bỗng từ bốn hướng chạy nhanh vào liền

Bốn con bò đực đen tuyền

Chung quanh dân xúm lại thêm đông người

Tưởng bò đánh lộn tơi bời

Nhưng bò gầm thét xong rồi bỏ đi.”

Thầy bèn suy đoán: “Ngại chi

Giấc mơ này ứng hiện về tương lai

Khi vua bất chính, bất tài

Và trong dân chúng lắm người bất lương

Tương lai việc ác gia tăng

Còn như việc thiện ngày càng vắng đi

Tiết trời điên đảo kể chi

Mùa màng khô héo, dân thì đói ăn

Mây đen bốn phía bủa giăng

Tưởng chừng mưa bão tan hoang khắp miền

Nhưng rồi sấm chớp nổi lên

Trời không bão tố, mây đen tan liền

Tựa như bốn chú bò đen

Trong mơ gầm thét xong bèn bỏ đi.

Xin vua đừng sợ hãi chi

Đời này không xảy chuyện gì hại đâu

Sát sinh tế lễ trước sau

Tế sư tổ chức làm giàu mà thôi!”

*

Về cơn ác mộng thứ hai

Nhà vua kể tiếp: “Lạ đời biết bao

Thấy cây con mọc không cao

Trồi lên vài tấc mà sao trên cành

Đơm hoa đẹp, kết trái lành?”

Thầy bèn suy đoán: “Quả tình tương lai

Khi mà thế giới suy đồi

Đất đai cằn cỗi, con người chết non,

Gái còn trẻ đã sinh con

Như cây có trái khi còn chưa cao.

Đời này chưa xảy ra nào

Xin vua bình tĩnh, đừng sầu thêm ra!”

*

Về cơn ác mộng thứ ba

Nhà vua kể tiếp: “Quả là lạ thay

Thấy con bò cái quanh đây

Sinh con vừa mới một ngày mà thôi

Mẹ sao bú sữa con rồi?”

Thầy bèn suy đoán rằng: “Đời mai sau

Sự tôn kính chẳng còn đâu

Mẹ cha già cả sống lâu sẽ phiền

Cháu con cai quản bạc tiền

Đôi khi ngược đãi bề trên não lòng

Mẹ cha lệ thuộc cháu con

Tựa bò cái phải bú luôn con mình

Dù bò con mới được sinh,

Còn đời nay vẫn tốt lành như xưa!”

*

Về cơn ác mộng thứ tư

Nhà vua kể tiếp: “Rất ư lạ thường

Đoàn xe di chuyển trên đường

Trên xe chở nặng chất hàng đầy xe

Đoàn bò con kéo xe đi

Nhưng vì yếu đuối xe thì đứng yên

Còn bò đực đứng một bên

Dù cho khoẻ mạnh không thèm giúp chi

Chỉ đi theo, thật lạ kỳ?”

Thầy bèn ngẫm nghĩ và suy đoán rằng:

“Đời tương lai tại cung vàng

Một khi vua chúa bất lương, ngu đần

Không tin dùng các đại thần

Các quan kinh nghiệm vô ngần khôn ngoan

Lại dùng bọn trẻ nghênh ngang

Vô tài, bất tướng, tham lam, ngông cuồng

Chỉ gây thêm chuyện nhiễu nhương

Và gây ứ đọng việc trong triều đình

Tựa bò con yếu thân mình

Xe đâu kéo nổi nên đành đứng yên,

Vua chê người giỏi, người hiền

Gây ra rắc rối, tạo thêm nhọc nhằn!”

*

Về cơn ác mộng thứ năm

Nhà vua kể tiếp: “Ngựa ăn trong chuồng

Nhưng đầu ngựa thật bất thường

Có hai cái miệng to cùng há ăn?”

Thầy suy đoán: “Chính lòng tham!

Tương lai vua chúa khôn ngoan chẳng còn

Chọn quan tòa cũng dở luôn

Không phân phải trái, không cần đúng sai

Tham ăn hối lộ miệt mài

Hệt như con ngựa ăn hai miệng liền!”

*

Nhà vua kế đó kể thêm

Giấc mơ thứ sáu dễ quên được nào:

“Thấy đĩa vàng quý biết bao

Lại đưa cho chó tiểu vào trong đây

Chó rừng già họp cả bầy?”

Thầy bèn suy đoán: “Sau này xảy ra

Gốc vua không thuộc hoàng gia

Không là quý tộc, chỉ là thường dân

Nên dùng người vua chẳng cần

Cần chi quý tộc muôn phần giỏi giang

Chỉ dùng giai cấp tầm thường

Hạ lưu xã hội, dễ dàng chỉ huy,

Các quan quý phái lâm nguy

Ngày càng sa sút phải đi nương nhờ

Nhờ giai cấp mới bấy giờ

Đem con gái quý gả cho bọn này

Thật buồn thay, thật uổng thay

Như cho loài chó tiểu ngay chén vàng!”

*

Giấc mơ thứ bảy kể rằng:

“Một người ngồi ghế đang đan dây thừng

Thả dây thòng xuống trong thùng

Chợt đâu chó cái trong rừng ra đây

Đói lòng ăn mãi sợi dây

Người đan dây lại không hay biết gì?”

Thầy suy đoán: “Chớ ngại chi

Chuyện này chỉ xảy ra về mai sau

Đàn bà tham dục tăng mau

Hết ham rượu mạnh, lại cầu đàn ông

Không lo con, chẳng màng chồng

Chỉ lo chăm sóc thỏa lòng tình nhân

Việc nội trợ không quan tâm

Tiêu pha hoang phí bất cần tương lai

Nữ trang mua sắm miệt mài

Tựa như chó cái nuốt hoài sợi dây!”

*

Giấc mơ thứ tám sau đây:

“Thấy bình rất lớn nước đầy bên trong

Và nhiều bình nhỏ trống không

Để ngay trước cửa hoàng cung này rồi

Chợt đâu đủ mọi hạng người

Thuộc bao giai cấp khắp nơi tràn về

Mang theo nước đổ tràn trề

Đổ vào bình lớn không hề ngưng tay

Dù cho bình lớn đã đầy

Mặc cho bình nhỏ quanh đây trống hoài

Không ai đổ nước! Lạ đời?”

Thầy bèn suy đoán: “Chuyện thời mai sau

Khi mà thế giới tàn mau

Đất đai cằn cỗi, hoa màu héo khô

Mọi người khốn khó vô bờ

Vua quan sinh sống cũng như dân thường

Nên vua quan phải tìm đường

Bắt dân phục vụ vô cùng đắng cay

Còn bao sản nghiệp trong tay

Dân đem dâng nộp hết ngay mất rồi

Kho vua quan cứ đầy thôi

Tựa như bình lớn nước thời tràn ra,

Kho dân trơ trọi tiêu ma

Tựa như bình nhỏ quả là trống không!”

*

Sau khi vua đã kể xong

Tám cơn mộng mị tưởng chừng hãi kinh

Được thầy giảng giải hợp tình

Nhà vua cảm thấy tâm mình tạm yên.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

16 DREAMS,

Ch. 2: Roaring Bulls With No Fight

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 23 *

M ƯỜI SÁU  GIẤC MƠ

 

Chương 3: ÂM THANH KINH SỢ

Chương 4: LỜI DẠY

 

Tuy nghe thầy giảng lời hiền

Tám cơn mộng mị đầu tiên vừa rồi

Về tương lai mới xấu thôi

Và không liên hệ đến đời nay đâu

Nhưng còn tám giấc mộng sau

Khi vua nhớ lại, trong đầu hoảng kinh

Thế là run rẩy thân mình

Thầy tu thấy vậy thương tình trấn an

Xin nhà vua hãy bình tâm

Kể cho nghe nốt tám lần mơ sau.

*

Giấc mơ thứ chín: “Lạ sao

Ao kia ở giữa thời sâu vô cùng

Chung quanh ao lại cạn nông

Hoa sen năm loại bềnh bồng nhẹ lan

Một bầy súc vật quây quần

Thú hai chân với bốn chân đợi chờ

Chen nhau uống nước gần bờ

Vậy mà bùn chẳng nổi nhơ đục ngầu

Trong khi nước giữa ao sâu

Không ai đụng tới mà sao đầy bùn?”

Thầy bèn suy đoán ra luôn:

“Tương lai vua chúa bất công độc tài

Chẳng còn công lý nữa rồi

Thuế nhiều, tham nhũng, dân thời tang thương

Nghèo nàn đến độ thấu xương

Rủ nhau lánh nạn tìm đường đi xa

Ra nơi biên địa cất nhà

Ven biên do đó rất là đông dân

Trong thành phố, giữa trung tâm

Trở nên vắng vẻ, dần dần hoang vu

Tựa như bùn đục giữa hồ

Còn như nước ở quanh bờ thì trong.

Xin nhà vua cứ an lòng

Đời sau mới bị lâm vòng khổ thôi!”
*

Và đây giấc mộng thứ mười

Nhà vua kể tiếp: “Trong nồi nấu cơm

Gạo thời không chín đều luôn

Bên thời nhão nhoẹt, bên thời sống nhăn

Chín ngon lành chỉ một phần

Điềm chi kỳ dị vô ngần lạ thay?”

Thầy lên tiếng đoán: “Rồi đây

Tới thời mọi chỗ giăng đầy bất lương

Từ vua, quan đến dân thường

Kể luôn thần thánh cùng phường với nhau,

Gió trời thay đổi rất mau

Khi thời quá mạnh, chợt đâu lại ngừng

Cuồng phong nổi khắp không trung

Đền đài thiên giới chuyển rung ầm ầm

Các thần trên đó nổi sân

Khiến mưa rơi xuống xa gần khác nhau

Nơi thì ngập lụt dâng trào

Nơi thì hạn hán hoa màu héo khô

Đôi khi trời chẳng mưa cho,

Mùa màng khác biệt là do mưa nguồn

Tựa như nồi nọ nấu cơm

Ba phần khác biệt đâu còn giống nhau

Đó là điềm gở đời sau

Xin vua yên chí chớ đâu ngại gì!”

*

“Giấc mơ mười một lạ ghê!”

Nhà vua kể tiếp: “Gỗ thì quý thay

Trầm hương đắt giá lâu nay

Mà đem đổi lấy bơ này đã hư?”

Thầy suy đoán: “Chuyện người tu

Tương lai giáo pháp rất ư suy tàn

Nhiều tu sĩ rất tham lam

Chẳng còn hổ thẹn lương tâm chút nào

Chỉ lo lợi dưỡng kiếm vào

Chỉ ham tiền bạc gom sao được nhiều

Dễ gì giảng pháp cao siêu
Mang bao lợi ích, tạo nhiều phước duyên,

Cúng dường đòi hỏi triền miên

Khác gì gỗ quý đổi liền bơ hôi.”

Trấn an vua thầy thốt lời:

“Chuyện này chỉ xảy ra thời tương lai!”

*

Về cơn mơ thứ mười hai

Nhà vua kể tiếp: “Ở ngoài bờ sông

Bí bàu nhẹ, ruột rỗng không

Tại sao chìm xuống dưới sông? Lạ kỳ!”

Thầy suy đoán: “Đừng lo chi

Tương lai thế giới muôn bề đảo điên

Không còn có được vua hiền

Những phường hạ đẳng được quyền vua trao

Làm giàu mau chóng biết bao

Mặc dù dốt nát tài nào có chi,

Những người quý tộc trước kia

Dù cho tài giỏi giờ thì ngồi không

Bị dìm xuống cảnh khốn cùng

Tựa bàu bí rỗng chìm trong sông hồ,

Và ngay cả các thầy tu

Ở trong tôn giáo rất ư đàng hoàng

Bị khinh chê, bị coi thường

Trong khi tu sĩ bất lương khắp miền

Được kẻ trọng, được người tin,

Người tài như bí rỗng chìm đáy sông!”

*

Giấc mười ba cũng lạ lùng

Nhà vua kể lại vô cùng hoang mang:

“Đá từng tảng nặng vô vàn

Nổi trên mặt nước nhẹ nhàng như tơ

Thật là chuyện lạ bất ngờ?”

Thầy lên tiếng đoán: “Đó là tương lai

Đảo điên xã hội khắp nơi

Thuộc dòng quý tộc nhiều người giỏi giang

Có thêm học vấn vững vàng

Nhưng cơ quan lại coi thường khinh chê

Nói ra chẳng có người nghe,

Ngay trong tôn giáo có gì khác đâu

Nhà tu chân chính hàng đầu

Những lời tuyên giảng đạo mầu cao siêu

Chúng sinh không chịu nghe theo

Khác gì trên ngọn sóng triều lênh đênh

Đá to vẫn nổi bồng bềnh

Không chìm xuống đáy, dập dình mãi thôi!”

*

Nghe xong vua mới tiếp lời:

“Giấc mơ mười bốn nghĩ thời hãi ghê

Những con nhái bén cái kia

Thân thời nhỏ bé, sức thì như sên

Mà sao rượt đuổi cuồng điên

Những con rắn lớn vừa đen vừa dài

Sau khi bắt được rắn rồi

Nhái bèn cắn xé tơi bời nhiều phen

Như là cắn đọt ngó sen

Nhái ăn ngấu nghiến rắn liền chẳng tha?”

Thầy nghe xong khẽ giảng ra:

“Mai sau thế giới quả là đảo điên

Con người biến mất tâm hiền

Dữ dằn trong bản chất liền gia tăng

Bao nhiêu tham ái dâng tràn

Bao nhiêu dục vọng nồng nàn hăng say,

Và đàn ông thời buổi này

Trở thành nô lệ trong tay đàn bà,

Những thê thiếp trẻ trong nhà

Lên chân lấn lướt đứng ra nắm quyền

Chỉ huy mọi việc liên miên

Trâu bò, tôi tớ lại thêm ruộng vườn,

Đàn ông bị lấn lướt luôn

Giống như lũ rắn to con khoẻ người

Chết vì nhái bén nhỏ thôi.

Nhưng đây là chuyện trong đời tương lai!”

*

Vua yên lòng khẽ thốt lời

Kể thêm giấc mộng thứ mười lăm ngay:

“Tại đồng quê kỳ lạ thay

Có con quạ nọ tính đầy xấu xa

Đủ mười hạnh ác phô ra

Vậy mà được đám thiên nga cận kề

Theo đuôi hộ tống mọi bề,

Chim lông vàng ánh kiêu kỳ xưa nay

Vua loài chim vương giả thay

Giờ sao hầu cận quạ này khắp nơi?”

Thầy suy đoán: “Chuyện tương lai

Khi vua hèn nhát, bất tài, suy vong

Không hay chi chuyện kiếm cung

Cưỡi voi, cưỡi ngựa cũng không biết rành

Bó tay khi có chiến tranh

Cho nên sợ kẻ khác giành quyền năng

Sợ người truất phế dễ dàng

Họ bèn thực hiện vội vàng mưu sâu

Đưa phường hạ cấp lên mau

Nắm quyền, nắm chức tối cao triều đình,

Đám người quý tộc nay đành

Trở thành thuộc cấp hạ mình thảm thương

Phải theo chầu chực mọi đường

Hầu giai cấp mới nay đương cầm quyền

Như kim nga vương giả trên

Phải theo hầu hạ quạ đen khác gì.

Đại vương đừng có ngại chi.

Giấc mơ kế tiếp ly kỳ hay chăng?”

*

Nhà vua kể tiếp kinh hoàng:

“Giấc mơ mười sáu lại càng lạ sao

Thông thường hổ báo rừng sâu

Đuổi săn dê núi thời đâu lạ gì

Nhưng trong mơ thật ly kỳ

Dê săn bọn hổ báo kia làm mồi,

Khi mà dê bắt được rồi

Dê thời cấu xé tơi bời chẳng tha

Tiếng nhai ngấu nghiến vang xa

Núi rừng muông thú nghe mà hoảng kinh

Mỗi khi dê núi hiện hình

Bao loài muông thú lánh mình trốn ngay?”

Thầy bèn phán: “Chuyện lạ này

Cũng không có ở đời nay bao giờ

Tương lai vua chúa xấu xa

Thật là bất chính, thật là bất minh

Cho nên trao phó quyền hành

Cho phường hạ đẳng quanh mình nắm luôn

Thượng lưu quý tộc tinh khôn

Giờ lâm vào cảnh đau buồn tối tăm

Không quyền thế, sống bất an

Quyền trong tòa án đã tan biến rồi

Bao nhiêu tài sản than ôi

Bị giai cấp mới lần hồi tịch biên

Nếu thưa kiện, nếu than phiền

Tức thời tòa án kia liền hăm he

Trình vua xử tội nặng nề

Cho nên quý tộc tìm bề trốn ngay

Trong lòng sợ hãi tràn đầy,

Tỳ kheo cũng vậy, các thầy chân tu

Bị tỳ kheo xấu chẳng ưa

Nặng lời nhục mạ, đuổi xua bạo tàn

Không ai bảo vệ an toàn

Không ai trợ cấp, nguy nan mọi đường

Thầy tu chân chính kinh hoàng

Đành rời thành phố, xóm làng ra đi

Vào rừng sống, tránh hiểm nguy

Tựa như quý tộc trên kia khác gì

Cả hai đều phải trốn đi

Giống như loài thú trốn khi thình lình

Thấy bầy dê núi hiện hình

Nhai loài hổ báo âm thanh rợn người!”

Thầy tu ẩn sĩ dứt lời

Nhà vua đảnh lễ, đồng thời thưa ngay:

“Những lời đoán mộng của thầy

Vừa nhiều chân lý, lại đầy từ tâm

Lòng tôi nhẹ nhõm vô ngần

Hết cơn sợ hãi, hết phần hoang mang.”

Thầy tu nhấn mạnh thêm rằng:

“Sát sinh tế lễ thấy chăng sai lầm

Tế sư bản chất tham lam

Vừa màng lợi dưỡng, lại ham chức quyền,

Bao nhiêu ác mộng kể trên

Nào đâu có ảnh hưởng liền đời nay

Chỉ gây hậu quả sau này

Giờ ngài có tế lễ ngay ích gì.

Ta không còn sợ hãi chi

Nếu tâm trong sạch lòng thì an vui

Hãy theo ‘ngũ giới’ tuyệt vời

Thân tâm thanh lọc, đời người thăng hoa!”

*

Nhà vua cảm tạ thiết tha

Dứt luôn mê tín, hiểu ra sự tình

Hủy ngay tế lễ sát sinh

Thả bầy súc vật! Chân thành tiễn đưa

Tiễn thầy về lại núi xưa.

Kể từ khi đó nhà vua tuân hành

Theo lời phải, làm điều lành

Thường xuyên bố thí chúng sinh hàng ngày

Làm nhiều việc thiện! Đẹp thay!

Qua đời theo nghiệp dựng xây của mình.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

16 DREAMS,

Ch. 3: The Frightening Sound Of

“Munch, Munch, Munch” & Ch. 4: Teaching

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 24 *

ÔNG KEO T Ỷ PH Ú

 

Có ông tỷ phú thời xưa

Giữ vai cố vấn cho vua trong triều

Mặc dù tiền của thật nhiều

Nhưng hình hài lại tiêu điều khó coi

Chân tay què quặt lâu rồi

Lại còn mắt lé khiến người xấu thêm

Đạo mầu ông chẳng có tin

Người ta ghét bỏ gọi tên: “Ông Què”.

Tính ông hà tiện gớm ghê

Bo bo giữ của không hề cho ai,

Bản thân cũng khổ dài dài

Dám đâu hưởng thụ cho nơi chính mình

Người ta vội vã đồn quanh

Coi nhà ông ở đã thành cái ao

Từ lâu bị quỷ nhập vào

Ai xin nước uống ông nào cho đâu.

Tổ tiên ông đã từ lâu

Tận tình bố thí tiếp nhau bảy đời

Khi ông thừa hưởng gia tài

Chẳng theo truyền thống tuyệt vời nói trên,

Căn nhà bếp của tổ tiên

Cùng “nhà bố thí” ông liền huỷ đi

Thế là chẳng nấu nướng gì

Không còn phải tốn kém chi thêm phiền,

Những người nghèo khó đến xin

Ông thời đánh đuổi liên miên thẳng thừng,

Bạc tiền tích lũy không ngừng

“Ông Keo tỷ phú” toàn vùng chẳng ưa.

*

Một hôm sau buổi chầu vua

Trở về qua quãng rừng thưa dọc đường

Ông Keo thấy một dân làng

Đi xa mỏi mệt nên đang tạm dừng

Ngồi đây uống rượu ung dung

Rượu thời loại rẻ, nhắm cùng cá khô

Cá hôi thối không thể ngờ

Nhưng ông Keo lại lơ mơ thấy thèm,

Rượu thèm nhưng sợ tốn tiền

Bây giờ mà uống sẽ phiền lắm đây

Nhiều người sẽ xúm lại ngay

Thôi thì ráng nhịn qua ngày cho xong,

Cá không ngon, rượu chẳng nồng

Vẫn theo ám ảnh khiến ông khổ đời

Trở nên đau ốm mất rồi

Gày gò, mạch máu khắp người nổi lên

Vào giường nằm sấp kêu rên

Vợ ông thấy lạ bà liền hỏi ông:

“Ông đang bệnh hoạn phải không?

Hay là vua tức giận ông điều gì?

Hay buồn vì lũ con kia?

Hay là tôi tớ đôi khi hỗn hào?”

Ông im miệng, ông lắc đầu

Sợ rằng nói thật tốn hao bạc tiền.

Vợ thương ông hỏi liên miên

Cuối cùng ông mới nói: “Thèm rượu thôi.”

Vợ cười: “Chuyện dễ quá trời

Cả làng này uống cũng mời được ngay.”

Ông la lên: “Bà lạ thay

Mời người hao tốn, chớ bày đặt thêm.”

Vợ ông tính nấu rượu riêng

Đủ cho ông uống đỡ ghiền vài hôm

Nhưng ông ngăn vợ nói luôn:

“Nhà mình nấu rượu bà con biết liền

Chạy qua đòi uống cũng phiền,

Nếu ra tiệm rượu mua đem về nhà

Nhỡ làng xóm biết mò qua

Chỉ vì chút rượu hoá ra hao tài.”

Ông Keo khe khẽ rỉ tai

Sai người ra tiệm phía ngoài làng xa

Lén mua chút rượu về nhà

Rồi mang rượu đó lén ra mé rừng

Sai người làm đứng canh chừng

Ông vào bụi rậm quay lưng ra ngoài

Rụt rè, uống rượu lai rai

Nhìn quanh bốn phía sợ ai tới gần.

*

Cha ông xưa tốt vô ngần

Tâm từ rộng lớn, lòng nhân tràn đầy

Cho nên khi chết lành thay

Tái sinh tốt đẹp lên ngay cõi trời

Làm thiên chủ thật tuyệt vời

Làm vua Đế Thích từng trời băm ba.

Một ngày trên cõi cao xa

Vua trời muốn biết việc nhà kiếp nay

Khi hay mọi chuyện xấu này

Gia đình truyền thống đổi thay mất rồi

Chẳng còn bố thí cho người

Vua trời quyết định tức thời ra tay

Tìm cơ giáo hóa con ngay

Dạy con điều thiện, điều hay cần làm

Ngưng keo kiệt, dứt tham lam

Hiểu ra nhân quả liên quan thế nào,

Dạy con biết sống ra sao

Để sinh lên cõi trời cao sau này.

Vua trời bèn hiện xuống đây

Giống con như đúc, giống thay mọi bề,

Tay chân què quặt giống y

Lại thêm mắt lé trông thì khác đâu.

Ông Keo giả liền đi mau

Tới hoàng cung đó xin vào gặp vua

Rồi ông trân trọng trình thưa

Bao nhiêu tài sản xin đưa dâng liền

Ngọc ngà, châu báu, bạc tiền

Tính ra bạc tỷ dâng lên bữa này

Cúng vào ngân khố tại đây.

Ngạc nhiên vua trả lời ngay: “Chẳng cần

Hoàng cung tài sản vô ngần

Hiện trong ngân khố muôn phần nhiều hơn.”

Ông Keo giả bèn thưa luôn:

“Vậy tôi bố thí không còn tiếc chi.”

Nhà vua: “Cái đó thì tùy.”

Ông Keo giả hiệu tức thì đi mau

Về nơi dinh thự sang giàu

Của ông Keo thật có đâu ngại ngùng.

Chủ về, tôi tớ chào mừng

Nào phân thật, giả. Khó lòng nhận ra.

Vua trời vào hẳn trong nhà

Ngài truyền: “Có kẻ giống ta đòi vào

Thời xua đuổi hắn đi mau.”

Gọi con, gọi vợ lên lầu truyền thêm:

“Mình nên bố thí khắp miền.”

Cả nhà nghe vậy ngạc nhiên vô vàn

Nghĩ ông say rượu nói càn

Tuy nhiên vợ nói: “Nên làm! Tốt thôi!”

Ông Keo giả phán: “Gọi người

Cho đi đánh trống khắp nơi xóm làng

Rao rằng ta đã sẵn sàng

Ngọc ngà, châu báu, bạc vàng biếu không.”

Mọi người kinh ngạc vô cùng

Kéo nhau đến lấy vui mừng kể chi

Đầy bao, đầy giỏ mang về,

Chỉ riêng có một người kia khác đời

Lấy xe bò để cạnh nơi

Chất lên của cải chao ơi quá nhiều

Ra về vui sướng hò reo

Ngang qua bụi rậm khẽ kêu lên rằng:

“Cầu cho tỷ phú an khang

Sống lâu trăm tuổi giúp làng xóm thêm

Phát tâm bố thí khắp miền,

Xe bò, châu báu, bạc tiền ông cho

Từ nay mình đã giàu to

Không cần làm việc, khỏi lo lắng gì.”

Bất ngờ trong bụi rậm kia

Ông Keo đang uống nhâm nhi thỏa tình

Chợt nghe ai nhắc đến mình

Với lời ca tụng linh đình lạ tai

Ông bèn nghĩ: “Chắc vua thôi

Đã đem tài sản lâu đời của ta

Chia cho quần chúng gần xa.”

Thế là ông vội nhảy ra hét hò:

“Tên kia sao dám giở trò

Cướp của ta chiếc xe bò này đây?”

Nói xong ông vội dang tay

Nắm dây cương kéo xe này lại luôn.

Anh chàng đang lái nổi sân

Xuống xe quát tháo: “Tên đần tránh ra

Xe này tỷ phú cho ta

Chính ông bố thí, chớ mà cản ngăn.”

Nói xong anh đánh dữ dằn

Đập ông Keo ngã nằm lăn bên rừng,

Phóng đi, hò hét vui mừng

Nhưng ông chồm dậy cản đường không cho

Thế là hai kẻ giằng co

Và ông lại bị đánh cho tơi bời.

*

Giờ đây ông tỉnh rượu rồi

Vùng lên chạy vội về nơi nhà mình

Dọc đường đau xót thật tình

Thấy bao của cải thình lình trôi đi

Bà con khuân vác ra về

Khi ông níu lại ê chề thêm thôi

Bị người ta đánh nữa rồi

Ông Keo cố lết về nơi cửa nhà

Thời người gác cửa quát la

Đuổi xua bằng gậy thật là thảm thê

Ông suy nghĩ thấy não nề:

“Chỉ còn vua mới dễ bề giúp ta.”

Ông Keo bỏ chạy khỏi nhà

Vào hoàng cung gặp vua và thở than:

“Gia tài tôi hiện nát tan

Phải chăng bệ hạ đã ban lệnh này?”

Ngạc nhiên vua thuật lại ngay

Chính ông có ý vừa đây giúp người

Mở lòng bố thí khắp nơi

Giờ đây lại nói ngược đời vậy sao?”

Ông Keo rên xiết khổ đau:

“Có tên giả mạo, tôi đâu nói gì

Xin vua cho gọi kẻ kia

Vào cung tra xét tức thì rõ thôi.”

Vua bèn truyền lệnh cho đòi

Đôi bên giáp mặt thấy thời khác chi

Hai ông tỷ phú giống y

Có đâu khác biệt, dễ gì nhận ra.

Mời vợ, con với người nhà

Tới nơi nhận diện nhìn qua chọn người

Mọi người đều chọn vua trời

Chọn ông Đế Thích! Tức cười vậy thay!

Ông Keo chợt nghĩ kế hay:

“Đầu tôi dưới tóc có ngay nốt ruồi

Chỉ người hớt tóc biết thôi

Xin vua gọi thợ tới thời nhận chân.”

Vua cho gọi thợ tới gần

Nhưng ông Đế Thích bất thần tạo mau

Nốt ruồi giống hệt trên đầu

Khiến cho thật, giả thợ đâu nhận rành

Thế là hy vọng tan tành

Ưu sầu chất ngất, thân hình run lên

Ông Keo choáng váng ngã liền

Than ôi bất tỉnh nằm yên chốn này.

*

Vua trời Đế Thích giờ đây

Mới lên tiếng nói giãi bày nguyên nhân

Rồi dùng uy lực siêu phàm

Bay lên ngồi giữa không gian rạng ngời.

Được người tưới nước lạnh rồi

Ông Keo tỉnh lại đồng thời nhận ra

Trên cao Đế Thích sáng lòa

Ông quỳ đảnh lễ rất là trang nghiêm

Vua trời Đế Thích dạy liền:

“Bao nhiêu châu báu bạc tiền của ngươi

Chính ta tạo mãi ra thôi

Kiếp xưa ta chính là người cha ngươi

Ta từng bố thí giúp đời

Dựng xây công đức khắp nơi nhiệt tình

Nên khi chết được tái sinh

Làm vua Đế Thích thiên đình hiện nay,

Tuy nhiên ngươi tệ bạc thay

Tham lam, keo kiệt tiếng đầy hôi tanh

Chỉ lo tích lũy thêm nhanh

Không coi truyền thống gia đình ra chi

Không còn đáng sống làm gì

Ngươi nên thay đổi ngay đi là vừa

Theo gương ta tại kiếp xưa

Lòng thành bố thí, tâm từ phát huy

Nếu không thời tài sản kia

Ta làm cho mất tiêu đi tức thời,

Dùng chùy đập nát đầu ngươi

Chùy kim cương đó sẵn nơi tay này.”

Một phần sợ chết thảm thay,

Một phần bừng ngộ điều hay, điều lành

Ông Keo hối lỗi tâm thành:

“Con xin bố thí nhiệt tình từ đây.”

Vẫn ngồi lơ lửng trên mây

Vua trời dạy dỗ thêm ngay đôi lời:

“Con nên sống cho nên người

Tuân theo ngũ giới giữ đời sạch trong!”

Xong ngài biến cõi hư không

Trở về thiên giới ngát hương an bình.

*

Quyết tâm gây dựng nhân lành

Ông Keo bố thí cho quanh xóm làng

Tạo công đức, mở lòng vàng

Tái sinh sau đó vẻ vang cõi trời.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

ILLISA THE CHEAP

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

* 25 *

ĐỨA CON MỒ CÔI

 

Nơi miền Bắc Ấn Độ xưa

Thành Ba La Nại có vua trị vì

Nhà vua có vị quan kia

Rất là khôn khéo ai bì được ngang

Biết chiều vua đủ mọi đường

Cho nên vua mến, vua thương bội phần

Thưởng công cho kẻ cận thần

Nhà vua bèn cử ông quan của mình

Đứng ra thay mặt triều đình

Trông coi làng nọ ngoại thành xa xôi

Nơi biên địa khuất phương trời

Thay vua thâu thuế của người địa phương.

Ít lâu sau ông dễ dàng

Hòa đồng với các dân làng kết thân,

Làng tôn kính khắp xa gần

Vì ông là một cận thần của vua

Mà vua thời rất nhân từ

Dân dần tin cậy ông như người nhà.

Tuy khôn khéo, chẳng thật thà

Trong lòng ông lại quả là tham lam

Bao nhiêu bổng lộc vua ban

Nào đâu thoả mãn cho quan chút nào

Nên quan chỉ ít lâu sau

Kết thân với cướp có đâu ngại ngần

Và rồi táng tận lương tâm

Nghĩ ra kế hoạch bất nhân làm giàu

Ông bàn cùng cướp như sau:

“Dân làng tín cẩn tôi lâu lắm rồi

Tôi tìm cách dụ họ thôi

Vào khu rừng rậm xa nơi xóm làng

Bày ra việc cho họ làm

Cầm chân họ thật dễ dàng nơi đây

Ở nhà các bạn ra tay

Kéo nhau xâm nhập vào ngay trong làng

Hốt tài sản. Rồi tan hàng.

Rút lui êm thấm lẹ làng khó chi

Trước khi tôi bảo họ về

Thế là kế hoạch mọi bề êm xuôi

Thứ gì cướp được chia đôi

Đền bù công trạng của tôi nửa phần.”

Cướp đồng ý, sướng vô ngần

Hẹn ngày hành động cướp dân làng này.

 Thời gian trôi, tới một ngày

Quan kia tụ họp dân ngay đầu làng

Đưa dân vào chốn rừng hoang

Theo như ý kiến của quan dẫn đầu

Đúng theo kế hoạch từ lâu

Cả làng trống trải, trước sau không người

Cướp vào hôi của tơi bời

Toàn tài sản quý có đời nào tha

Giết thêm bò sẵn nhởn nha

Xoay qua ăn nhậu tà tà thảnh thơi

Cuối ngày mới chịu rút lui

Mang theo tài sản của người hiền lương.

*

Một thương gia chợt ghé làng

Phương xa buôn bán mang hàng tới đây

Vô tình thấy bọn cướp ngày

Ông bèn vội nấp vào ngay bìa rừng

Tai nghe ngóng, mắt dòm chừng

Cướp ngồi ăn nhậu ung dung luận bàn.

Buổi chiều vừa khuất ánh vàng

Quan ra lệnh đám dân làng trở lui

Đường về đáng trống rầm trời

Ý như báo động cho người khác nghe

Đề phòng mà rút êm đi

Kẻo mà bị bắt thời nguy vô cùng.

Dân làng về thấy hãi hùng

Cướp đâu hôi của khắp trong mọi nhà

Thật tan hoang, thật xót xa

Bò thời bị giết thấy mà thảm thay.

Chợt đâu xuất hiện tại đây

Thương gia quen mặt chỉ tay nói rằng:

“Chính người phản bội phũ phàng

Là quan thâu thuế tại làng chứ ai

Dân làng quả đã lầm sai

Đặt lòng tín nhiệm vào loài gian manh

Chính ông đồng lõa đồng tình

Giúp cho bọn cướp hoành hành hại dân

Giờ đây làm bộ vô can

Ngây thơ như một anh chàng cừu non.

Nếu ta có một đứa con

Xấu xa hư đốn ta còn tiếc chi

Nên lên tiếng phủ nhận đi:

‘Đây con không mẹ!’ nghe thì xuôi hơn!”

Ít lâu tội trạng của quan

Đồn về tới tận ngai vàng ngay thôi

Vua bèn ra lệnh triệu hồi

Phạt quan theo luật, răn đời làm gương.

 

(phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE MOTHERLESS SON

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

 

___________________

 

 

NHẬN DIỆN TIỀN THÂN ĐỨC PHẬT

 

 

 

1) TRUYỆN KHỈ VÀ CÁ SẤU

     Chú khỉ khôn ngoan là tiền thân Đức Phật.

2) TRUYỆN VUA VÀ HOÀNG HẬU

     Chương 1: Bồ Tát tái sinh

3) TRUYỆN VUA VÀ HOÀNG HẬU

     Chương 2: Chiếm quyền

     Chương 3: Nhượng quyền

      Hoàng tử con của bà hoàng hậu bỏ trốn là tiền thân Đức Phật.  

4) TRUYỆN MỘT KHỐI VÀNG LỚN

     Nông dân được khối vàng là tiền thân Đức Phật.

5) TRUYỆN HOÀNG TỬ KHỈ

     Hoàng tử khỉ là tiền thân Đức Phật. Khỉ cha là Đề Bà Đạt Đa.

6) TRUYỆN HAI CÁCH ĐÁNH TRỐNG

     Người cha đánh trống là tiền thân Đức Phật.

7) TRUYỆN HAI BÀ MẸ

     Thầy lừng danh có nhiều học trò là tiền thân Đức Phật.

8) TRUYỆN THẦY CÚNG ĐÁNH BẠC VỚI CUỘC ĐỜI

     Vua thích đánh bạc với thầy cúng là tiền thân Đức Phật.

9) TRUYỆN TIỂU THƯ ĐỘC ÁC VÀ HIỀN SĨ BÁN SỮA

     Hiền sĩ bán sữa là tiền thân Đức Phật. Tướng cướp là A Nan.

10) TRUYỆN CHỒNG QUÊ VỢ TỈNH

     Thầy dạy tại Ba La Nại là tiền thân Đức Phật.

11) TRUYỆN SỰ KHÔN NGOAN CỦA HOÀNG HẬU TỪ TÂM

     Ẩn sĩ là tiền thân Đức Phật. Vua là A Nan. Hoàng hậu Từ Tâm là Liên Hoa Sắc.

12) TRUYỆN ĐÀN BÀ THÔNG MINH

     Vua là tiền thân Đức Phật.

13) TRUYỆN RẮN VỮNG Ý CHÍ

     Thầy thuốc là tiền thân Đức Phật. Rắn là Xá Lợi Phất.

14) TRUYỆN HIỀN NHÂN CUỐC XẺNG

     Hiền nhân Cuốc Xẻng là tiền thân Đức Phật. Vua là A Nan.

15) TRUYỆN CHÀNG HÁI CỦI TƯƠI

     Thầy giáo danh tiếng là tiền thân Đức Phật.

16) TRUYỆN CHÚA VOI ĐỨC HẠNH

     Chúa voi Đức Hạnh là tiền thân Đức Phật. Tên gian phản bội là Đề Bà Đạt Đa.

17) TRUYỆN BỐN SINH MẠNG BÁM KHÚC CÂY

     Thầy tu khổ hạnh về sau làm quốc vương là tiền thân Đức Phật. Hoàng tử về sau trở thành vua độc ác là Đề Bà Đạt Đa. Rắn là Xá Lợi Phất. Chuột là Mục Kiền Liên. Vẹt là A Nan.

18) TRUYỆN NƠI CƯ TRÚ MỚI CỦA THẦN CÂY

     Vị thần cây hiền trí lãnh đạo trong rừng là tiền thân Đức Phật.

19) TRUYỆN CÁ TẠO PHÉP MẦU

     Cá tạo phép mầu là tiền thân Đức Phật. Thần mưa là A Nan.

20) TRUYỆN NGƯỜI CANH GÁC THIỀN ĐỊNH

     Người canh gác thiền định là tiền thân Đức Phật.

21) TRUYỆN MƯỜI SÁU GIẤC MƠ

     Chương 1: Kinh Hoàng

22) TRUYỆN MƯỜI SÁU GIẤC MƠ

     Chương 2: Bò Gầm Thét Nhưng Không Húc Nhau

23) TRUYỆN MƯỜI SÁU GIẤC MƠ

     Chương 3: Âm Thanh Kinh Sợ

     Chương 4: Lời Dạy

     Thầy tu ẩn sĩ là tiền thân Đức Phật. Vua là A Nan. Đệ tử của tế sư trưởng là Xá Lợi Phất.

24) TRUYỆN ÔNG KEO TỶ PHÚ

     Người thợ hớt tóc là tiền thân đức Phật. Vua là A Nan. Thiên chủ Đế Thích là Mục Kiền Liên.

25) TRUYỆN ĐỨA CON MỒ CÔI

     Thương gia ghé làng là tiền thân Đức Phật.

 

***

GHI CHÚ:

     Các hình vẽ phụ họa đã được bỏ đi trong nội dung các truyện phổ biến trên website.

 

***

* Soạn giả không giữ bản quyền.

* Hoan nghênh tái bản

hoặc phổ biến dưới bất kỳ hình thức nào khác.

 

***

LIÊN LẠC: 

giaongo @ msn.com

 

***

 

 

 

http://www.buddhismtoday.com/viet/truyen/truyenthoTienthanDucPhattap3.htm

 

 

Vào mạng: 28-12-2007

Trở về mục "Truyện Phật giáo"

Đầu trang