Khi biết tôi sống ở Hà Tiên, có
nhiều người đã hỏi:“ Nghe nói Hà Tiên đẹp lắm phải không?” Còn với những
người đã đến Hà Tiên rồi, dù chỉ mới lần đầu hay đã đến nhiều lần thì
đều có chung nhận xét: “Hà Tiên nhỏ mà đẹp”.
Thật vậy. Hà Tiên không phải là
một đô thị sầm uất với nhiều nhà cao tầng, ồn ào, náo nhiệt. ø Hà Tiên
chỉ là một thị xã nhỏ thuộc tỉnh Kiên Giang, nơi cuối miền Tây Nam tổ
quốc. Tương truyền vì nơi đây có nhiều cảnh đẹp, non nước hữu tình nên
thuở xa xưa thường có tiên xuất hiện. Từ đó có tên gọi là Hà Tiên.
Hà Tiên xưa kia thuộc vùng đất
Mang Khảm do ngài Mạc Cửu, người Quảng Đông, Trung Quốc khai khẩn lập
nên. Năm ất mão(1735) khai trấn Mạc Cửu từ trần, con là Mạc Thiên Tích
thế tập. Mạc Cửu giỏi tài dụng binh, Mạc Thiên Tích giỏi văn chương thi
phú. Và Mạc Thiên Tích chính là người đã sáng lập nên tao đàn Chiêu Anh
Các(1736).
Đến Hà Tiên bạn có thể đi theo
hai hướng:
1.
Rạch Giá- Hà Tiên
2.
Châu Đốc – Hà Tiên.
Hà tiên từ xưa vốn là vùng đất
có 10 cảnh đẹp mà đến ngày nay người ta vẫn còn truyền tụng là “ Hà Tiên
thập cảnh”.
Trong Văn học Hà Tiên, cố thi sĩ
Đông Hồ đã có những nhận định rất tinh tế về Hà Tiên như sau:
“Ở đó, kỳ thú thay, như gồm hầu
đủ hết.
Có một ít hang sâu động hiểm của
Lạng Sơn. Có một ít ngọn đá chơi vơi giữa biển của Hạ Long, có một ít
núi vôi của Ninh Bình, một ít thạch thất sơn môn của Hương Tích. Có một
ít Tây Hồ, một ít Hương Giang. Một ít chùa chiền của Bắc Ninh, lăng tẩm
của Thuận Hoá. Có một ít Đồ Sơn, Cửa Tùng, có một ít Nha Trang, Long
Hải.
Ở đây không có một cảnh nào
to lớn đầy đủ; ở đây chỉ nhỏ nhắn xinh xinh mà cảnh nào cũng có.
Phân tích được điều đó rồi
mới biết vì sao, ai đến thăm Hà Tiên, thoạt nhìn, không thấy có cảnh nào
đặc sắc, mà sao lòng cứ như lưu luyến dễ say lòng.”
Nghĩ ø cũng lạ. Ngay như chính
tôi đã có thời gian kha khá sống ở Hà Tiên và kể như là người Hà Tiên mà
vẫn thấy là Hà Tiên đẹp. Dĩ nhiên cái đẹp của một Hà Tiên thơ mộng đáng
yêu sẽ không theo cái kiểu “ rong bám chân cầu nhìn lâu cũng đẹp”. ø Hà
Tiên trong mắt tôi ngày thêm “lưu luyến dễ say lòng” và chưa bao giờ cũ
vậy.
Để rồi:
“Dù cho đi khắp trăm miền
Vẫn thương vẫn nhớ Hà Tiên ruột
rà”.
Vâng! Tuy tôi biết đến danh
thắng Hà Tiên từ thuở còn cắp sách nhưng để gọi là “say lòng” với vùng
đất thần tiên này thì mới chỉ 10 năm nay. Và cũng kể từ những ngày đầu
về đây sinh sống, tôi đã xem Hà Tiên là quê hương của mình.
Mọi người đều có quyền tự hào
về quê hương xứ sở của mình. Và với tôi, bên cạnh niềm tự hào về một
“thành phố biển” Kiên Giang “có những cánh đồng lúa phì nhiêu, có rừng
vàng, biển bạc, có hải đảo, đồi núi …” thì niềm tự hào về một Hà Tiên
duyên dáng tức nhiên phải có. Bởi vì ở đó không chỉ có nhiều phong cảnh
đẹp mà nó còn là một địa điểm cuối cùng của cuộc Nam tiến trường kỳ của
dân tộc Việt.
Còn bạn! Dù bạn chưa đến Hà Tiên
bao giờ hay đã từng tham quan non nước Hà Tiên rồi thì ít nhiều có nghe,
có thấy nhắc đến 10 cảnh đẹp của Hà Tiên. Điều này cũng không có gì khó
hiểu. Hà Tiên được nhiều người biết đến vì nó gắn liền với tên gọi “ Hà
Tiên thập cảnh”. Cho nên, tôi xin được phép nhắc lại “thập cảnh” đó:
1. Kim Dữ Lan Đào.
Kim Dữ là
hòn đảo vàng. Lan là ngăn chặn, như cánh cửa khép lại. Đào là sóng to.
Kim dữ lan đào là hòn đảo vàng ngăn chặn sóng to gió cả ở cửa biển Hà
Tiên.
2. Bình San Điệp Thuý.
Bình san là
ngọn núi dựng như bức bình phong. Điệp thuý là lớp lớp, từng từng một
màu xanh cánh trả. Bình san điệp thuý là ngọn núi như tấm bình phong sắc
xanh lớp lớp.
3. Tiêu Tự Thần Chung
Tiêu tự là
cảnh chùa vắng vẻ tịch mịch. Thần chung là tiếng chuông thỉnh mỗi sáng.
Tiêu tự
thần chung là tiếng chuông buổi sáng sớm, ngân vang ở cảnh chùa tịch
mịch.
4. Giang Thành Dạ Cổ
Giang thành
là thành bảo đồn thú bên bờ sông. Dạ cổ là tiếng trống cầm canh ban đêm.
Giang thành dạ cổ là tiếng trống cầm canh, ở chỗ đồn thú bên bờ sông, về
ban đêm.
5. Thạch Động Thôn Vân.
Thạch động
là động đá. Thôn vân là nuốt mây. Thạch động thôn vân là động đá nuốt
mây.
6. Châu Nham Lạc Lộ.
Châu nham
là ngọn núi như châu ngọc. Lạc lộ là đám cò trắng bay đáp xuống nghỉ
cánh.
(Đặt là
Châu nham vì trong động đá, thạch nhũ có chất tinh quang sáng chói, soi
đuốc vào lóng lánh như châu ngọc. Lạc lộ vì ở đây có một cảnh tượng đặc
biệt. Thuở họ Mạc khai phá Hà Tiên thì ở đây là cảnh ao đầm duyên hải.
Trong đầm có dãy núi đá dựng thích nghi cho giống thuỷ cầm sinh hoạt).
Châu Nham
Lạc Lộ là ngọn núi đá có đàn cò trắng bay đáp xuống nghỉ ngơi. Ngày nay
gọi là núi Đá Dựng.
7. Đông Hồ Ấn Nguyệt.
Đông hồ là
hồ phía Đông thành Hà Tiên. Vì hồ ở phía Đông nên khi trăng mọc thì nhô
lên ngay giữa mặt nước gương hồ. Thi nhân nhìn thấy bóng trăng in xuống
mặt hồ y như chiếc ấn tròn đóng trên tờ giấy bạch nên gọi là ấn nguyệt.
Đông hồ ấn nguyệt là trăng in đáy nước hồ Đông.
8. Nam Phố Trừng Ba
Nam phố là
bãi biển phía nam Hà Tiên. Trừng ba là lặn sóng.
Vì mùa
giông nam ở Hà Tiên từ tháng tư đến tháng bảy, suốt mặt biển Tây Nam đâu
đâu cũng có sóng gió non bạc trùng trùng. Nhưng có một cánh bãi tục gọi
là bãi Ớt nhờ địa thế nằm nép khuất sau một mũi núi sóng gió không lọt
vào được. Thành ra dẫu là mùa nam biển động mà cánh bãi nầy vẫn êm đềm
lặng lẽ như mặt nước ao thu nên gọi là Nam phố trừng ba, tức là bãi biển
phía Nam lặng sóng.
9. Lộc Trĩ Thôn Cư.
Lộc trĩ là
mũi Nai, mũi núi như hình con Nai. Thôn cư là chốn thôn trại điền trang.
Lộc trĩ thôn cư là xóm mũi Nai.
10. Lư Khê Ngư Bạc.
Lư khê là
Rạch vược. Rạch vược là nơi có nhiều giống cá Vược. Ngư bạc là thuyền
ngư đỗ bến. Lư khê ngư bạc là bến chài Rạch vược.
Để kết luận và để dễ nhớ danh
xưng địa điểm mười cảnh của Hà Tiên, chúng ta có bài tổng vịnh của Mạc
Thiên Tích như sau:
HÀ TIÊN THẬP CẢNH TỔNG VỊNH.
Mười cảnh Hà Tiên rất hữu tình
Non non nước nước gẫm nên xinh
Đông Hồ, Lộc Trĩ luôn dòng chảy
Nam Phố, Lư Khê một mạch xanh
Tiêu Tự, Giang Thành chuông
trống ỏi
Châu Nham, Kim Dữ cá chim quanh
Bình San, Thạch Động là rường
cột
Sừng sững muôn năm cũng để dành.
Như trên là tôi đã lược trích từ
hai tác phẩm Văn Học Hà Tiên của Đông Hồ và Hà Tiên Thập Cảnh của Đông
Hồ & Mộng Tuyết. Để có cái nhìn thấu suốt hơn xin mời bạn đọc vào nguyên
tác.[1]
Cũng xin bạn cảm thông cho dùm,
ở đây, tôi không dám bắt trước Lý Bạch, một nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc
đã nghiêng mình trước cảnh đẹp của Hoàng Hạc Lâu và khâm phục tài thơ
của Thôi Hiệu mà thốt lên rằng: Cảnh hay trước mắt nói không đặng/Thôi
Hiệu đề thơ ở trên đầu. (Nhãn tiền hữu cảnh đạo bất đắc/Thôi Hiệu đề
thi tại thượng đầu). Mà với tôi, quanh đi quẩn lại cũng không ngoài
chữ nghĩa của tiền nhân. Thôi thì đành mượn cả lời lẫn ý của người xưa
để bạn tinh tường vậy.
Dẫu thế, tôi cũng muốn lưu ý bạn
rằng Hà Tiên không chỉ có “thập cảnh” mà còn có nhiều cảnh đẹp khác.
Thiên nhiên đã ban tặng cho Hà Tiên một tổng thể hài hoà giữa núi và
biển. Nào là cụm danh thắng chùa Hang – hòn Phụ Tử với những hang Gia
Long, giếng Tiên… Nào là động Mo So, bãi biển Hòn Heo, núi Tô Châu, núi
Đèn, chùa Tam Bảo, chùa Phù Dung, mộ Bà cô năm… đều là những di tích
gắn liền với huyền thoại và lịch sử kháng chiến của mảnh đất Hà Tiên vốn
thơ mộng mà kiên cường.
Hồi chưa đi học xa, vào những
buổi chiều nhạt nắng tôi thường cùng một vài người bạn đi “khám phá” lại
từng ngóc ngách của những núi đồi, hang động thuộc mảnh đất Hà Tiên.
Cũng như mỗi khi có khách quen đi du lịch Hà Tiên, tôi đều tháp tùng đưa
họ tham quan một vòng Hà Tiên.
Bây giờ cũng thế, cứ mỗi lần về
Hà Tiên là tôi lại đi một vòng thưởng ngoạn. Từ đó tôi nhận ra một điều
như cố thi sĩ Đông Hồ đã kết luận là “thoạt nhìn, không thấy có cảnh nào
đặc sắc, mà sao lòng cứ như lưu luyến dễ say lòng”. Đối với những thắng
tích của Hà Tiên, từng điểm, từng cảnh không mấy gì là đặc sắc cả. Nhưng
nếu nhìn tổng thể sẽ thấy nơi Hà Tiên một cảnh sắc vời vợi, bâng khuâng…
Cho nên, sẽ thật thiếu sót nếu
bạn đến Hà Tiên một cách vội vàng. Hãy thử dành trọn một buổi chiều ngồi
lặng lẽ trên đỉnh Bình San cạnh lăng tẩm dòng họ Mạc mà hướng mắt nhìn
một Hà Tiên thơ mộng với một bên là biển Đông, một bên là núi Tô Châu
soi bóng xuống Đông Hồ. Hay bạn leo núi Tô Châu để nhìn bao quát một thị
xã Hà Tiên đang từng ngày phát triển mà vẫn yên bình như một làng quê
xưa. Rồi dõi mắt hướng xa xa là những dãy núi xanh của đất nước bạn
giáng giềng. Cũng có thể bạn nên dành trọn một ngày để “thám hiểm” từng
hang động trong núi Đá Dựng hoặc núi MoSo… Chao ôi! Hãy còn nhiều lắm
những cảnh đẹp hoang sơ mà ít người tìm đến nơi Hà Tiên bé nhỏ này.
Thế nhưng, như trên đã trình bày,
Hà Tiên không chỉ lưu luyến lòng người bởi vẻ đẹp hài hoà của non nước
hữu tình, mà Hà Tiên còn có một nếp sống hiền lành, hiếu khách của người
dân nơi đây. Những con người thuần lương, chất phác mà riêng tôi đã cảm
tình và mang nặng nghĩa ân.
TP.HCM tháng 04/2006
http://www.buddhismtoday.com/viet/cuocsong/Hatientrongtoi.htm