Người xuất gia ứng xử như thế
nào trước những cảm xúc riêng tư bình thường trong cuộc sống? Sau đây là
kinh nghiệm thực tế của một người xuất gia ở hoàn cảnh đó, được ghi lại
trong bút ký ”Hoa ngọc lan”, nếp sống thiền môn, qua câu chuyện giữa
nhân vật “nhà chùa” – Tác giả và “nhà báo Bình” – Phật tử cư sĩ đang
trăn trở về một hướng sống tâm linh, VHPG trích giới thiệu cùng độc giả
trong giai phẩm xuân Mậu Tý.
Nhà giáo Bình đặt vấn đề. 'Đời sống xuất gia của quý Thầy cách ly với
đời sống phàm thế, tui không biết tại sao quý Thầy có thể sống mà không
nuôi dưỡng một giấc mơ trần thế nào? – chẳng hạn như danh vọng, lợi
dưỡng, tình cảm?"
- Một số các cư sĩ khác cũng có thắc mắc như thế. Tôi nghĩ sống là sống
với hiện tại, mà không phải là ước mơ. Ước mơ thì đánh mất đi nhiều
nguồn năng lượng của sự sống.
Qua sự dạy dỗ của Hòa thượng(*),
chúng tôi đá trải qua một thời gian dài tu tập, nay đã tự ổn định rằng:
thực hiện "con đường" là sống, và sống là hạnh phúc. Sự sống đang ở
trước mắt, trong từng giây phút đang là.
Tôi không giấu chuyện nhà chùa có trải qua nhiều hồi tâm lý dao động
trước những tưởng nghĩ về quá khứ và về tương lai. Nhưng dần dần, nhờ
công phu thiền chi và thiền quán, chúng tôi quyết tâm ngưng lại các tư
duy mơ mộng đó. Kinh nghiệm tu tập cho thấy sự nắm giữ các tưởng về danh,
về lợi và về tình là khổ đau. Chúng tôi phải chọn lựa sự đi ra khỏi
chúng. Vì kinh nghiệm đó mà có khi chúng tôi định nghĩa "sống là ra đi "
hay "sống là đi ra".
Giờ thì chúng tôi vẫn mơ ước, nhưng là mơ ước thực hiện "con đường",
nuôi dưỡng giác tinh để chế ngự dục vọng. Gốc của rối loạn là dục vọng,
mà không phải là sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp, hay nhãn, nhỉ, tỉ,
thiệt, thân, ý. Thế đấy!
- "Nhưng đấy là nói chung chung. Cư
sĩ này mong nghe nói về các sự kiện cụ thể, chẳng hạn là mối liên hệ với
người khác phái?"
- “Có một số tu sĩ đã hoàn tục vì
nhu cầu lập gia đình, sống đời sống gia đmh. Hẳn là các vị ấy có thể
thực hiện giải thoát trong đời sống gia đmh.
Chúng tôi thì ở lại với “con
đường", với nếp sống phạm hạnh. Kinh nghiệm vượt qua các đòi hỏi về đời
sống gia đình của chúng tôi thì đơn giản. Hằng ngày, chúng tôi dành ít
thời gian nhìn kỹ ruột già để thấy cái bất tịnh của toàn thân. Rồi nghĩ
rằng, có bao giờ mình mang lèm kèm theo mình một gói đồ bất tịnh, dù
được bọc gấm, hay đặt gói đồ đó trên giường ngủ? Thế mà hằng ngày mình
phải chịu đựng cái "gói đồ" của chính mình! Một gói đồ mà còn chịu đựng
hết nổi, huống nữa là hai! Chỉ nghĩ như thế là chúng tôi đủ giác tỉnh để
đi qua.
Hẳn là vấn đề tương giao tình cảm nam nữ không đơn giản có thế.
Trước lúc xuất gia, năm 18 tuổi,
tôi cũng có thấy thứ tình yêu thơ mộng ở trong lòng. Không biết sao bỗng
dưng tôi cảm thấy hổ thẹn và mắc cỡ về nó trước ý muốn xuất gia.
Vào chùa, tôi được giáo dục đối trị dục ái kỷ. Từ ấy, tôi rất nghiêm
khắc với tự thân trong việc tiếp xúc với phái nữ, nên tôi không phải vất
vả trong việc làm chủ nó. Thời gian cứ thế đi qua nhẹ nhàng trong việc
nhiếp tâm tu học.
Ở đại học, chúng tôi thường học
chung và tiếp xúc với nhiều nữ sinh viên. Vẫn thấy người ta đẹp mà lòng
vẫn cứ tu. Vấn đề là ở trong thâm sâu lòng mình, chứ không phải ở nhan
sắc của phái nữ. Kinh nghiệm cho thấy nếu mình có quyết tâm giải thoát
thì mình sẽ có quyết tâm đốt cháy ái nghiệp (đốt cháy mà không phải khóa
chặt lại). Khi có quyết tâm đốt cháy điều đó, thì các nhan sắc chỉ còn
tác dụng làm đẹp cuộc đời.
Một dạo, một nữ sinh viên rất
lịch sự đã ngỏ ý có thương nhà chùa và không muốn thấy nhà chùa kéo dài
đời sống một mình. Nhà chùa hơi ngạc nhiên trước tình cảm đó, nhưng
không lúng túng, đã nói lời xin lỗi vì đã chọn con đường tu. Thế là biến
cố chấm dứt. Một dạo khác, một nữ sinh viên nước ngoài, học cùng lớp đã
ngỏ: "Tôi yêu thầy, thầy nghĩ sao?”. Tôi đã dể dàng nói lời cám ơn và
xác định một tu sĩ Phật giáo chỉ sống một mình. Cô ta ngạc nhiên không
tin điều tôi nói, và bảo: "Làm sao có thể sống vậy được?". Tôi cắt nghĩa
chẳng làm sao cả; nhà chùa có niềm vui tu tập và thiền định. Thế rồi
thôi.
Cả hai lần giáp mặt tình cảm ấy,
nhà chùa đã nhận ra nét dịu dàng và thu hút của phái nữ, nhưng đồng thời
cũng nhận ra khả năng chế ngự của tâm giác tỉnh.
Một người bạn bảo tôi. "Thầy hãy coi chừng 'tiếng Sét’! Thầy chưa gặp
'tiếng sét', nên thầy chưa thấy cái nguy hiểm bất chợt của nó'. Sau đó,
để cảnh giác, nhà chùa tiếp tục công phu thiền chi và thiền quán. Càng
nhìn lâu và nhìn kỹ cái bất tịnh của tự thân và của người đời qua ruột
già tiêu biểu, càng có khả năng đối trị cái mà người bạn gọi là “tiếng
sét". Nhà chùa lúc ở một mình, thường nhìn kỹ vào lòng mình và khởi niệm
đốt cháy dục ái. Nói rõ là nổi lửa ly tham để đốt cháy nó, Khởi tưởng
như thế.
Khi mà nhìn kỹ được cái chân
tướng khổ đau của cuộc đời thì dục vọng tự tiêu, tiêu đi dần. Khi mà
lòng tin
đặt vào con đường mạnh mẽ, thì
dục vọng cũng chìm lặn. Tôi tin rằng, nếu công phu thiền quán sâu, thấy
rõ tướng giả hợp thực sự, thì dục ái sẽ tiêu mất hẳn. Cả hữu ái vô hữu
ái cũng thế. Đây chỉ mới là niềm tin, mà chưa thực sự là kinh nghiệm đã
đi qua rồi của tự thân. Ở đây tôi muốn nói của tự thân.
Đó là chuyện của nhà chùa. Còn cuộc
phấn đấu giáp mặt của cư sĩ thì sao? Thầy quay qua hỏi cư sĩ Bình.
- Ấy! Nhà chùa đi ngõ ấy mà yên. Cứ
vậy mà đi tới, đi tới cùng. Cư sĩ nghiệp chướng này đã đọc nhiều Kinh
sách, tiểu thuyết, đã sống thực và đầy trầm tư lắm lắm. Gần như chuyện
hư thật đã phân biện rõ ràng. Chuyện giải thoát cũng đã hình dung ra.
Vậy mà cư sĩ đã đi vào vì dục vọng thì nhiều mà vì thể nghiệm thì ít,
nên ngậm ngùi lắm! Khổ lắm! Biết là không có chi mà đến hai thứ tóc trên
đầu rồi vẫn như là có chi! Chuyện đó ma quái lắm! Nó vẫn hiện ra như một
cái gì xa xôi, thăm thẳm cứ chụp bắt lấy cư sĩ, không thoát được. Rồi cứ
xúc động, cứ lao đầu vào; rồi cứ ngậm ngùi!
Sau nhiều năm tháng ngậm ngùi với
nó, bỗng một tia sáng lóe lên trong lòng, lóe sáng lên giữa cơn ngậm
ngùi. Càng lúc càng sáng ra. Đó
là niềm tin của người giáp mặt. Sau khi nhìn lui, nhìn tới, tính đi,
tính lại, cư sĩ cân nhắc kỹ thấy rằng cứ cái đà sống này thì chắc là
phải luân lưu đến mươi lăm kiếp nữa mới yên.
- Cư sĩ không nghĩ rằng với trí tuệ của cư sĩ thì có thể bát chợt đốt
cháy nó trong một cuộc giáp mặt ác liệt
nào đó không xa lắm không?
- Tôi đâ tính cả rồi.
Thế đó!
- Đi đường nào rồi cũng "na ná"
nhau hết cả; người ta sẽ nhận ra điều đó vào một lúc nào đó trên cuộc
hành
trình.
Xin cư sĩ hãy dùng một tách trà cúc xanh với nhà chùa cái đã! Một tách
trà ngậm ngùi! và khó nói! Rồi cũng gặp nhau chỉ một chuyện Vô ngã,
chuyện chấm dứt ngã niệm, phải thế không nhỉ?
Làm gì có hai chuyện? Như uống trà
này, ngậm mà nghe thôi. Đi vào sự sống, cuộc sống cũng gặp nhiều
chuyện 'cứng lưỡi', ‘cứng họng’!...
Tiếp tục tuần trà, cư sĩ tiếp. Nhà chùa có nghĩ rằng rồi Giáo hội Phật
giáo Việt Nam sẽ lập Tăng đoàn Tân Tăng không?"
- Cư sĩ nghĩ sao, Việt Nam có giống
Nhật Bản không?
Có chuyện giống. mà cúng có chuyện khác. Tôi muốn nghe ý kiến của nhà
chùa hơn.
Tôi nghĩ rằng hoàn cảnh phát triển của Phật giáo Việt Nam thì khác. Căn
cơ của người Phật tử Việt Nam thì khác.
Nếu xét về nhu cầu của tổ chức
và của xứ sở thì thật sự cần có đoàn thể Tăng-già phạm hạnh hơn. Bởi các
cư sĩ nhiệt tình và có khả năng có thể gánh vác các Phật sự của Tân
Tăng.
Nếu căn cứ vào kinh tạng truyền thống, thì vấn đề thiết lập giới luật là
của Thế Tôn, mà không phải của
Tăng già. Tăng-già chỉ có thể
thay đổi các giới khinh, mà không thể thay đổi các giới trọng.
Nhưng nếu chủ trương phạm hạnh
thì sẽ có ít người thực hiện được. Giáo hội cúng khó xây dựng đúng
nghĩa?
- Hẳn là thế. Nhưng “con đường” là thế, phải là thế. Tôi cũng chỉ nghĩ
vậy thôi. Đó là vấn đề của lịch sử.
Hãy chờ xem!
- Sức mạnh của nhà chùa là những
gì nhỉ? Nhà chùa phải có sức mạnh để chống chọi lại với dục vọng, tà
thuật, tà kiến.v.v... chứ?
- Sức mạnh của nhà chùa là Giới,
là Định, là Tuệ, là Nhẫn nhục, là Tinh cần. Với một tu sĩ có Giới, có
Định, có Tuệ thì các dục vọng không thể chiến thắng được. Với một tu sĩ
có sức Tinh cần và Nhẫn nhục, thì sẽ thành tựu con đường sớm hay muộn;
và sẽ hoằng đạo đem lại nhiều lợi lạc cho đời.
(*) Trưởng lão Hòa thượng Thích Tịnh Khiết, Đệ nhất Tăng thống GHPGVNTN
(BTV).
http://phatphap.wordpress.com