Mùa Trăng
Minh Mẫn
Lại
thêm một mùa trăng cho Tết Nhi Đồng; Dù là trong thời chiến hay lúc hoà
bình, Thiếu nhi vùng Châu Á đều được vui hưởng ngắm mùa trăng vào rằm
tháng tám, còn gọi là Tết Trung Thu. Vì rằm ở giữa tháng Tám, tháng
Tám là giữa mùa Thu.
Những quốc gia ảnh hưởng văn hoá Trung Quốc, nhất là Việt Nam, một năm
có ba cái tết, Tết Nguyên Đán, tết Đoan Ngọ và tết Trung Thu. Riêng Nhật
Bản, họ lấy Tết dương lịch làm tết của toàn quốc. Hàn Quốc, Mông cổ,
Bhutan, Nepal, Singapore, Malaysia, Hongkong Tết âm lịch đều trùng hoặc
gần trùng với Tết Trung Quốc, do múi giờ sai biệt. Hiện nay, nước ta
cũng như Hàn quốc, và một vài nước Châu Á, đón thêm cái tết Dương lịch.
Theo
truyền thuyết, Tết Trung Thu có từ thời Đường Minh Hoàng, bên Trung
quốc; Nhưng cũng có quan điểm bảo rằng Việt Nam ta đã có tết Trung Thu
trước Trung Hoa, chưa chứng minh được bằng lịch sử, nhưng tập quán đã
chan hoà mừng Trung Thu phổ biến trong nhiều nước tại Châu Á, lưu truyền
trong nhân gian, biến thành một lễ hội mang tính văn hoá dành cho thiếu
nhi, từ đó, hàng năm, từ gia đình đến xã hội, cộng đồng, đều tổ chức
bánh trái, múa lân, hoa đèn và nhiều trò chơi nhân gian để con em được
giải trí; từ đêm rước đèn, nhận quà và vui chơi đó, các cháu được xem
như thêm một tuổi. Cứ thế, mỗi năm các cháu đều có dịp ghi dấu tuổi thơ
bằng đêm trăng tròn tháng tám âm lịch, cho đến khi trưởng thành, tuổi
được tính tiếp từ đầu năm âm lịch theo tết cổ truyền. Mỗi quốc gia có
một cách tổ chức Tết Trung Thu khác nhau. Hàn quốc không chỉ xem Trung
thu là tết nhi đồng, mà còn là ngày lễ trọng đại trong năm, các trường
học, cơ quan, cửa hàng đều đóng cửa để về quê tảo mộ, thăm viếng ông bà,
thân tộc, ghi nhớ công ơn Tiền nhân.HồngKông, Singapore cũng nhộn nhịp
không kém Tết cổ truyền. Những quốc gia nầy không xem Trung Thu là Tết
chỉ dành riêng cho nhi đồng mà cả xã hội đều hưởng ứng vui chơi giải trí.
Việt
Nam duy trì tập quán Tết trung Thu mãi đến nay, bài ca lưu truyền lâu
nhất và nhiều người biết nhiều nhất là:
Tết Trung Thu rước đèn đi chơi
Em rước đèn đi khắp phố phường
Lòng vui sướng với đèn trong tay
Em múa ca trong ánh trăng rằm
Đèn ông sao với đèn cá chép
Đèn thiên nga với đèn bướm bướm
Em rước đèn này đến cung trăng
Đèn xanh lơ với đèn tím tím
Đèn xanh lam với đèn trắng trắng
Trong ánh đèn rực rỡ muôn màu
Nghiễm nhiên Trung Thu trở thành tết Nhi đồng từ lâu lắm, một cái tết
đậm nét văn hoá và thơ mộng, nhưng vẫn chỉ là cái tết của Nhi đồng còn
hạn chế trong một vài quốc gia châu Á. Trong khi đó, 1-6 là ngày Quốc tế
thiếu nhi, được hình thành từ một biến cố đen tối, đau thương của nhân
loại: 1/6/1942 Phát xít Đức bắt 173 đàn ông, 196 phụ nữ và trẻ em tại
Tiệp Khắc sát hại. Cũng tháng 6 năm 1944, chúng lại thiêu sống 400
người, trong đó 100 trẻ em, trong nhà thờ tại Pháp.
Từ
thảm hoạ đó, quốc tế đã chọn ngày 1-6 làm ngày Tết Thiếu nhi, các em
được vui chơi, có quà cáp bánh trái và được đi du lịch…Ngày Quốc tế
Thiếu nhi này tuy phát khởi từ một loại văn hoá hủy diệt, ngược hẳn với
Tết Nhi đồng Trung Thu nhân bản, thi vị, nhưng nó đã được phát triển
trên quy mô toàn cầu, được thế giới đón nhận.
Cho
dù 1/6 hay Tết Trung Thu, đều đáng được trân trọng vì một hạnh phúc tuổi
thơ và một tương lai nhân loại, các cháu có quyền được tận hưởng. Một số
trẻ em vùng sâu vùng cao, lang thang bụi đời, liệu có được quan tâm đúng
mức để hưởng cái tết Nhi Đồng?
Điều
mà những năm sau khi thống nhất nước nhà, đã xuất hiện trong xã hội ta
rõ nét, Tết trung Thu của trẻ thơ biến thành Tết quà của người lớn, của
những người có vị thế trong xã hội, những doanh nghiệp, những ân nghĩa
thầy cô và quan hệ kinh tế. Con cháu cũng biếu quà cho ông bà cha mẹ
trong dịp nầy, đã làm mờ nhạt ý nghĩa Tết Nhi Đồng. Biến chúng thành
loại văn hoá biết điều. Trong một năm có quá nhiều dịp thể hiện
sự trao đổi ơn nghĩa trong những lễ lớn, thì Trung Thu nên giữ sự trong
sáng cho trẻ thơ.
Trung Thu chỉ có giá trị tại một số quốc gia trong vùng, âm lịch không
thể thống nhất cho thế giới, vì thế khó phát triển tầm rộng như 1/6,
nhưng dẫu sao vẫn là nét văn hoá đẹp của dân tộc, chúng ta nên trân
trọng, bảo tồn và phát huy ý nghĩa của nó để trẻ thơ có một ngày Tết
trọn vẹn.
18/9/09
***