Cũng như lần
trước, khi về đến Việt Nam tôi vợ tôi vẫn phải theo thủ tục thông lệ, là
bỏ thì giờ ra đi thăm bà con bốn họ: nội ngoại bên vợ, nội ngoại của tôi
mặc dù thời gian lưu lại rất là ngắn ngủi: chỉ một tuần lễ thôi. Chúng
tôi phải tranh thủ, gấp rút để còn về xuống giống cho vụ mùa. Cô bác,
chú cậu, các dì, dượng trở nên già hết rồi. So với lần trước chỉ cách có
hai năm mà bây giờ đã khác quá xa. Có một số mất đi, số còn lại ở hàng
70 thì sức khoẻ tương đối, số ở hàng 8o thì yếu lắm ! Người càng yếu thì
sự mong mõi được chết đối với họ lại càng mãnh liệt. Quả thực, cuộc sống
sanh bệnh lão tử là vấn đề lớn, nhưng vào lứa tuổi thanh niên và trung
niên người ta ít ai hề nghĩ đến. Có người thì bảo ‘Lần sau, tụi bây về
chắc không còn gặp tao’; Lại có người ‘Người ta chết đông chết tây quá
chừng, mà sao tao với bả không chết’. Có cô tôi thoải mái thôi ‘Chết mà
sướng à mầy, à mà chừng nào chết thì chết’. Thế nhưng, có một câu nói
làm tôi khởi lên một ý niệm: Số là bà 10 (em bà nội) của tôi, chắc có lẽ
còn nhỏ tuổi hơn cô tôi nhưng cũng ở vào hàng 80, khi tôi đến thăm hỏi
bà khỏe không? Bà bảo không khoẻ lắm, nhưng mà ngủ không được. Tôi ngạc
nhiên hỏi lý do, Bà bảo ‘Không biết tại sao mà bà cứ nhớ lại mọi chuyện
hồi xưa con à, cứ nhắm mắt lại là nhớ, nên bà ngủ không được’. Từ lâu,
tôi đã có mang máng về ý nghĩ ấy, thế mà hôm nay Bà tôi lại xác định cho
tôi. Bây giờ tôi nhớ lại viết thành bài để tôi bạn cùng trao đổi lý, sự
cuả cuộc đời và tìm sâu vào đạo Phật.
Lúc nhỏ, khi còn
ở chung với ông nội tôi, cứ mỗi buổi sáng vào khoảng 3, 4 giờ thì ông đã
thức rồi, nấu nước pha trà ngồi uống một mình. Chừng lát sau, thì ông 7
nhà kế bên, ông hai tôi cùng nhau hợp lại. Các ông ấy kể chuyện đời,
chuyện hồi xưa, chuyện thế sự...Không biết lúc đó trong đầu óc các ông
có giống như một cuồn phim chiếu bóng không? Chứ tôi nghe mà tưởng tượng
các lớp lang xếp đặt như trong một tuồng hát. Về sau, lớn lên có dịp đi
xa, thỉnh thoảng nghe các người già cũng nói nhau: họ ngủ không nhiều,
sáng thức sớm ngồi uống nước trà trầm ngâm ôn lại chuyện đời và nhắc đến
những lúc làm các điều đúng, điều sai...Tôi lấy làm lạ tự hỏi ‘Tại sao
con người lại như vậy ? Cứ vào khoảng ngoài 50 trở đi, họ lại thường có
một diễn tiến tâm lý như nhau ?’ Và đến khi tôi nhận thức được chút ít
về giáo lý đạo Phật, thì điều ấy không còn là lạ nữa: Vì đó là cái tâm
thức, cái Phật tánh bắt đầu hoạt động trở lại, sau khi thân xác đến giai
đoạn từ từ yên nghỉ. Khi còn nhỏ thì trí óc chưa phát triển. Khi trưởng
thành lớn lên thì thể xác đòi hỏi những nhu cầu, người lo làm vật lộn
với cuộc sống để đáp ứng cho thân xác, hệ quả của nó là gia đình và đại
gia đình.
Trường hợp đó
giống như các Dục Ái luôn thúc đẩy con người hoạt động, gây sóng gió nên
mặt nước không thể yên lặng được. Tới thời gian con cái đã lớn, sự
nghiệp tạm ổn thì thân xác vào tuổi yên tịnh, tâm thức mới lộ ra mà xét
lại chuyện đời. Cuồn phim cuộc sống được trả trở lại, chiếu từ từ lên
màn ảnh tri thức: Bao nhiêu điều Thiện, bao nhiêu điều Ác được đúc kết
để con người sám hối lần lần trong tâm thức. Tại sao ta nói là ‘lần lần
trong tâm thức’, vì thực ra, mỗi con người ai cũng có tự ái và ái ngại
nên ít khi thổ lộ với người ngoài. Đó là lý do tại sao người ta về già
hay đề cập đến Tu Hành. Ấy là một sự bình thường của những người bình
thường. Còn đối với những người có ‘căn cơ’ thì lại khác.
Nếu bạn từ trong
một hoàn cảnh khổ đau, thiếu thốn bất hạnh, bạn hay sống về nội tâm, bạn
thường tự hỏi về hoàn cảnh, số phận; bạn thường kiểm điểm từng ngày,
từng thời gian cho nên bạn không xao lãng, theo dõi hành động của mình.
Vì vậy, bạn có thể biết được khi nào bạn làm điều đúng, khi nào bạn làm
điều sai; khi nào ý thiện bắt đầu, khi nào ý ác khởi sanh. Còn nếu bạn
là người giàu có, hay bạn chạy theo nhu cầu vật dục để thoả mãn đòi hỏi,
bạn có thể làm bất cứ điều gì để đạt được thành quả mong muốn, thì bạn
sẽ bị ‘mờ mắt’ hay mắt, trí não, phật tánh bị màn u minh che khuất, bạn
không ý thức rõ được giữa thiện và ác.
Nếu hiểu chữ
‘Phật’ là Giác Ngộ thì bạn có thể biết được trong con người của bạn có
bao nhiêu phần trăm ‘chất Phật’. Giả sử như bạn làm 100 điều sai cả mà
bạn nghĩ là bạn làm đúng, có nhiều người chỉ cho bạn, bạn coi họ là nói
bậy, thì chất Phật của bạn là 0 % (bạn là kẻ u mê hoàn toàn). Nếu bạn
làm 100 việc bạn biết rất rõ 50 việc là đúng hoặc sai, còn 50 việc bạn
còn ‘u mê’, thì ‘sự giác ngộ’ của bạn là 50%. Và nếu bạn biết rõ 100
việc bạn làm chỉ có 30 việc là đúng, và 70 việc kia là sai thì chất Phật
của bạn là 100%; vì bạn biết rõ hoàn toàn những việc làm của bạn đúng
hay sai. Nhưng bạn chưa phải là ‘Bậc Giác Ngộ’vì bạn cần phải ‘tu’ tức
là sửa sai 70 việc kia. Đến khi bạn ‘hiểu rõ, rất rõ ràng những điều
mình suy nghĩ, nói ra, hành động đều đúng 100%’ thì bạn là Bậc Giác Ngộ,
là Phật. Đó mới chỉ là Phật thôi nha! Nếu bạn phát triển được tâm Từ,
Bi, Hỉ, Xả tức Tứ Vô Lượng Tâm đem độ cho mọi chúng sanh thì bạn mới đạt
đến đạo ‘Vô Thượng Bồ Đề’. Đó là lý do tại sao trong Kinh các vị Bồ
Tát, Phật thường có những đại nguyện rất là lớn lao. Tại vì con đường đi
là như vậy! Khi bạn còn nhỏ, bạn chưa biết đi, người ta chỉ cho bạn, dìu
dắt bạn đi. Khi bạn đi vững bạn đi thong thả, nhanh nhẹn, gọn gàng; đến
khi bạn chạy không bị vấp ngã thì bạn nhìn lại thấy những người khác đi
lướng vướng, ngã lên ngã xuống thì bạn thấy thương muốn giúp họ, chỉ là
vậy thôi! Các vị Phật, Bồ Tát không khác.
Thói thường
trong đởi, do căn nguyên, nghiệp quả có nhiều người cứ mãi nói ‘Cần gì
phải Tu, mình làm những gì đúng với lương tâm của mình là đủ rồi, Tu để
làm gì?’. Thực ra, họ không hiểu rõ đó thôi, bạn ạ! Tu không phải là cái
gì xa lạ, Tu là ‘Sửa’ là ‘Trau giồi’, là ‘Chỉnh đốn’ lại những cái sai,
cái xấu trở thành được tốt, đem ích lợi đến cho mình, cho mọi người cho
tất cả chúng sanh. Còn về lương tâm thì họ lại tự đánh lừa lương tâm của
họ: Bạn cứ nghĩ lương tâm của một thầy tu khi ‘lỡ làm chết một con kiến’
có khác với lương tâm của một tên cướp khi ‘quyết giết một con kiến’ hay
không ? Sự ăn năn sẽ khác nhau thì lương tâm của họ cũng khác nhau. Tên
tướng cướp sẽ dửng dưng khi giết con kiến mà thầy tu thì hối hận vô ngần
khi lỡ làm con kiến chết. Bạn thấy thế nào? Tôi viết có bậy lắm không?
Viết một cách
tổng quát thì như thế đó để bạn có một ý niệm đo lường về ‘Chất Phật’
trong con người của bạn. Từ đó bạn có thể hiểu được ‘đẳng cấp’ trong
không gian trên đường về ‘Xứ Phật’ của mình; thì bạn cũng không ngạc
nhiên và bạn có thể hiểu được ở những kiếp trước mình đã có Tu hay chưa?
Và đường tu của mình có còn bao xa...
Trở lại phần ‘Ôn
lại cuối đời’, mỗi con người sinh ra đời gần như gắn liền với một Định
số (Định số là những nghiệp quả, định nghiệp mình phải trả hoặc nhận
được trong kiếp hiện tại, chứ không phải là số mệnh hay ý trời trong
thuyết ‘Thiên mệnh’ của Khổng Giáo, hoặc do ‘Ý Chúa muốn’. Đời người
giống như một vai trò trong tuồng hát, đến giai đoạn nào phải diễn tiến,
diễn xuất như vậy thì phải làm như vậy.Và đến khi nào chấm dứt thì chấm
dứt (chết). Cũng giống như người kịch sĩ trước khi nhận vai trò trong
một vở tuồng thì đã hiểu vai trò đó phải diễn ra sao rồi, thì con người
trước khi sinh ra đời đã chọn một định số sẵn sàng. Còn việc trong khi
‘miễn cưỡng’ diễn trò mà tâm hồn chán nãn, thì vừa ‘diễn trả nợ’ lại vừa
thối lui...tìm con đường tu để không gây nhân nữa mà chỉ lo trả nợ cũ
thôi. Khi hết nợ, họ sẽ ung dung tự tại, đứng ngoài lề cuộc chơi, rời
khỏi dòng nước lôi cuốn của luân hồi.
Hiện tượng nằm
hay ngồi trầm tư, suy nghĩ lại ‘diễn tiến trong đời’ của con người là
một sự tất yếu; giống như mọi người hay là một tổ chức khi hoàn tất một
công việc, công tác gì thì rút kinh nghiệm đúng sai hoặc hay dỡ để hoàn
thiện cho những lần sau. Còn con người thì tách ra điều thiện, điều ác
để xem mình làm được những gì tốt, những gì xấu để rồi Tự ăn năn, tự sám
hối, tu tịnh để giải bớt hành trang ‘Nhân kiếp sau’. Và kết quả ‘Các
nghiệp còn lại’ ấy gọi là ‘Cận tử nghiệp’ mà các đời sau phải giải quyết.
Sự thương, ghét, luyến lưu hay mơ ước còn ‘được có’ là ý nguyện muốn trở
lại luân hồi.
Nếu trút bỏ được
tất cả để tâm thức thanh thản ra đi, rời cái thân xác ô uế, vô thường
thì sẽ được về nơi tự tại, cõi cực lạc và thản nhiên.
Nhưng thói
thường, con người muốn vậy không có nhiều, vì đa số hãy còn mang nặng
Tham, Ái, Dục, còn thích chơi trong cõi đời nầy; họ còn chưa trả thù
người kia được, họ còn tiếc nuối không cưới được người yêu xưa,...Thân
xác sắp ra đi mà lòng vương vấn con còn bé nhỏ, cần họ săn sóc...Vì vậy,
tâm thức họ lìa xác mà không nở đi xa, ‘họ lẩn quẩn’ ở lại, làm cho
người thân phải sợ sệt.
Thế thì bạn có
nghĩ rằng ‘Bạn sẽ làm gì ?’ trong giai đoạn cuối cùng, để cho tâm hồn an
lạc và lên được bến bờ. Con đường Đức Phật đã chỉ rõ cho bạn rồi ! Đi
hay không là do chính bạn. ‘Hãy tự thấp đuốc lên mà đi !’...
06-07-01.
http://www.buddhismtoday.com/viet/vulan/suonlaicuoicuocdoi.htm