- Chết có thật đáng
sợ không?
- Hòa thượng K. S. Dhammananda
Thích Tâm Quang dịch Việt
MỤC LỤC
Lời Giới Thiệu
Lời Người Dịch
Tiểu Sử Tác Giả
|
PHẦN I
Chết Có Thật Đáng Sợ Không?
Sợ Chết
Bệnh Và Chết
Danh Thơm Còn Mãi
Triết Lý Đạo Phật
Nguyên Nhân Của Khổ Đau
Ai Cũng Phải Chết
Năm Uẩn.
Tái Sanh.
Nguyên Nhân Cái Chết
Đương Đầu với Biến Cố
Chết Không Tránh Được
Bổn Phận và Trách Nhiệm
Ái Dục và Vô Minh
Suy Gẫm về Cái Chết
Chết Là Một Phần Của Đời Sống.
Sống Có Ý Thức
Chết Xứng Đáng.
Chết Nhẹ Nhàng
Ngày Hôm Nay Tôi Chết |
PHẦN
II
Người Phật Tử Nên Làm Gì?
Bổn Phận Cha Mẹ
Khóa Lễ Cầu Phước Cho Các Em
Tại Sao Nương Tựa Nơi Phật
Giáo Dục Và Văn Hóa Người Phật Tử
Hôn Nhân.
Nghi Thức Tôn Giáo.
Những Điều Cấm Kỵ
Bùa Chú Và Ma Thuật
Hình Ảnh, Nước Thánh, Xâu Chuỗi.
Ốm Đau.
Chết
Trước Tang Lễ
Tang Lễ
Chôn Và Hỏa Táng
Lưu Giữ Tro Cốt
Thời Gian Để Tang.
Nghi Thức Sau Tang Lễ.
Bố Thí Cúng Dường. |
LỜI GIỚI THIỆU
Nếu quý vị vượt qua sự sợ hãi
thì có thể vượt qua tất cả. Nếu quý vị không sợ chết thì sẽ đối
diện với cái chết một cách bình tĩnh. Cuốn sách: "Chết Có Thật
Đáng Sợ Không?" của Hòa-Thượng Tiến-Sĩ K. Sri Dhammananda do Thầy
Thích Tâm Quang chuyển ngữ với lời văn trong sáng, nhẹ nhàng, giản dị,
dễ hiểu và thu hút người đọc từ trang đầu đến trang cuối, sẽ đem
lại cho quý độc giả những điều cần biết khi từ giã cõi đời này.
Quyển sách nhỏ này sẽ dẫn dắt
người đọc đi một hành trình thật xa từ sự sống để chuẩn bị cho sự
chết nhẹ nhàng, bình tĩnh không than van không khóc lóc. Chúng ta đến cuộc
đời này một cách hồn nhiên thì chúng ta ra đi một cách bình thản. Người
ỏ lại cũng phải đối diện với sự thật của cuộc đời rồi cũng sẽ
lần lượt tới phiên mình. Biết về sự chết không phải để bi quan,
nhưng để chúng ta làm điều thiện, tránh điều ác bởi vì sau khi chết
chúng ta chỉ mang theo hành vi thiện ác mà chúng ta đã làm.
Chết không phải là hết mà chỉ
là sự thay đổi; vậy thì tại sao chúng ta lại sợ chết? Chắc chắn quyển
sách này sẽ đem lại cho quý độc giả một chút suy tư. Thần chết không
từ chối một ai, không phân biệt tuổi tác, nam hay nữ, vậy thì tại sao
chúng ta không chuẩn bị cuộc hành trình ra đi vĩnh viễn ngay từ bây giờ?
Đọc "Chết Có Thật Đáng Sợ
Không?" và chuyển quyển sách này đến những người thân của chúng
ta để cùng đọc, để cùng có thái độ bình thản lúc ra đi không sợ
hãi, không lo âu, và người ỏ lại không đau đớn vì chết là sự hiển
nhiên không ai tránh khỏi.
Chúng tôi chân thành cầu nguyện
Chư Phật Mười Phương gia hộ cho Thầy Thích Tâm Quang mọi điều tốt đẹp,
sức khỏe đầy đủ để tiếp tục sứ mạng hoằng pháp lợi sanh và hy vọng
cuốn sách nhỏ này sẽ được hưởng ứng nồng nhiệt của các Phật Tử
khắp nơi trên thế giới.
Mùa Xuân Năm Đinh Sửu 1997
KIỀU MỸ DUYÊN
-ooOoo-
LỜI
NGƯỜI DỊCH
Cái chết có thật đáng sợ
không? Thông thường con người chúng ta, ai cũng sợ chết. Nhưng thực ra cái
chết không đáng sợ như chúng ta tưởng. Cuốn sách nhỏ này do Hòa Thượng
Tiến Sĩ K. Sri Dhammananda là một cuốn sách có giá trị, đáp ứng được
những câu hỏi như chết đi về đâu và chết rồi đã hết khổ chưa, muốn
tránh khỏi sợ hãi cái chết chúng ta phải làm gì vân vân ..
Ngoài phần nói về cái chết, phần
hai của cuốn sách này Hòa Thượng Tiến Sĩ K Sri Dhammanda hướng dẫn người
Phật Tử chúng ta phải làm gì trong những trường hợp vui như sanh con, cưới
hỏi và những trường hợp buồn như đau yếu và tang lễ. Vì người Phật
Tử chúng ta còn cố chấp, còn giữ nhiều những tập tục truyền thống
trái với giáo lý của Đức Phật và làm các tôn giáo khác hiểu lầm nên
những nhận xét cùng những phương pháp rất thực tiễn và cần thiết
nêu lên tại đây giúp chúng ta củng cố nền móng của Phật Giáo và
tránh được sự ngộ nhận.
Nhận thấy cuốn sách mang nhiều
lợi ích thiết thực, tuy tự biết khả năng yếu kém, nhưng với tấm lòng
nhiệt thành, chúng tôi cố gắng dịch ra Việt Ngữ, hy vọng đóng góp một
phần nhỏ nhoi trong kho tàng Văn Hóa Phật Giáo Việt Nam.
Chúng tôi xin chân thành cảm tạ
Chư Tôn Đức đã khích lệ, góp nhiều ý kiến bổ ích. Đặc biệt các Đạo
Hữu đã góp phần công đức trong việc ấn hành dịch phẩm này.
Chúng tôi xin hồi hướng công đức
hoằng pháp này lên ngôi Tam Bảo và cầu nguyện Hồng Ân Tam Bảo thùy từ
gia hộ Quý Vị cùng Bửu Quyến thân tâm thường an lạc và hạnh phúc.
Sau cùng chúng tôi kính mong Chư Tôn
Thiền Đức, các bậc thức giả cao minh, các bậc thiện trí thức, các bạn
đạo ân nhân hoan hỉ bổ chính những sai lầm thiếu sót để cuốn sách
được hoàn chỉnh hơn trong kỳ tái bản.
Ngày 9 Tháng 03 Năm 1997
Tỳ Kheo THÍCH TÂM QUANG
-ooOoo-
TIỂU SỬ ĐẠI LÃO HÒA THƯỢNG TIẾN SĨ K. SRI DHAMMANANDA MAHA NAYAKA
THERA
Đại Lão Hòa-Thượng Tiến sĩ K.
Sri Dhammananda, Trưởng Lão Tăng Già Mã Lai Á, phục vụ Phật Giáo Mã Lai
trên 42 năm trong các chức vụ như một vị lãnh đạo tinh thần, một học
giả, một cố vấn và một thiện hữu. Ngài sanh ngày 18 Tháng Ba Năm 1919 tại
làng Kirinde, Tỉnh Matara phía nam Sri Lanka (Tích Lan).
Ngài khởi đầu việc học hành
theo nền giáo dục thế tục khi Ngài được 7 tuổi và tuy còn nhỏ Ngài đã
phát triển mối quan tâm đặc biệt đến Phật giáo. Được sự giúp đỡ
của một người cậu là Sư Trưởng tại ngôi chùa địa phương và người
mẹ tận tâm của Ngài, Ngài thọ Sa Di giới vào năm 12 tuổi. Ngài được
đặt pháp danh là "Dhammananda" có nghĩa là "Người chứng
nghiệm hạnh phúc qua Phật Pháp" .
Sau mười năm tu học chuyên về
giáo lý Đức Phật, năm 26 tuổi Ngài tốt nghiệp văn bằng Ngôn Ngữ Học,
Triết Lý, và Quy Tắc Pali Viện Đại Học Vidyalankara Pirivena.Ngài tốt nghiệp
Cao Học Triết Lý Ấn Độ năm 1949 tại Viện Đại Học Beneres (Ba-Lã-Nại).Sau
khi phục vụ 3 năm tại Sri Lanka, Ngài được tuyển chọn đi hoằng Pháp tại
Mã Lai.
Vào các thập niên 50 và 60, Phật
Giáo bị giới trí thức Trung Hoa tại Mã Lai coi rẻ và nghĩ rằng Đạo Phật
chỉ là mê tín dị đoan. Qua Hội Truyền Bá Giáo Lý Phật Đà, Ngài đã
phát hành các tài liệu, các loại sách về mọi phương diện của Phật Giáo
và kết quả một số đông đã nhận thức được giáo lý chân chính của
Đức Phật. Ngài đã phát hành các cuốn sách rất phổ thông như "
Người Phật Tử Tin Gì", "Làm Thế Nào Để Sống Khỏi Sợ Hãi
và Lo Lắng", "Hạnh Phúc Lứa Đôi", "Nhân Loại Tiến Về
Đâu" và "Thiền Định-Con Đường Duy nhất".
Tuy không phải là một nhà truyền
giáo hùng biện, nhưng Ngài đã thành công cảm hóa tư tưởng của cả giới
thanh niên lẫn trí thức với một lối trình bầy Giáo Pháp của Đức Phật
một cách rõ ràng, đơn giản và khoa học. Ngài nhận được các Văn Bằng
Tiến Sĩ Danh Dự của nhiều Đại Học trên thế giới và cũng được ân
thưởng Tước Vị Johan Setia Mahkota bởi Hoàng Đế Mã Lai. Ngài cũng có, như
Đức Phật mô tả, Bẩy Đức hạnh cao quý của một Đại nhân trong Kinh
Sakha Sutta (A.N. 4:31): Ngài là người đáng yêu, đáng kính trọng, học thức,
là một cố vấn, một người nhẫn nại chịu nghe, thâm trầm trong đàm luận,
và không bao giờ cổ xúy một cách vô căn cứ.
BENNY LIOW WOON KHIN
-ooOoo-
PHẦN
I
CÁI CHẾT
CÓ THẬT ĐÁNG SỢ KHÔNG?
MẠNG SỐNG MONG MANH -
CÁI CHẾT LÀ ĐIỀU CHẮC CHẮN
Đó là câu châm ngôn nổi tiếng
trong Đạo Phật. Biết rõ cái chết là điều chắc chắn và là một hiện
tượng tự nhiên mà mọi người phải đương đầu, chúng ta không nên sợ
chết. Theo bản năng, tất cả chúng ta đều sợ chết vì chúng ta không biết
làm sao để tránh khỏi nó. Chúng ta thích bám víu vào đời sống, vào
thân xác của chúng ta, vì vậy trở nên đầy tham dục và luyến ái.
Một đứa nhỏ ra đời đem niềm
vui và hạnh phúc cho những người thân yêu. Dù người mẹ đau đớn cùng
cực lúc sanh nhưng vẫn vui mừng và thích thú ngắm nhìn đứa con mới
sanh. Người mẹ cảm thấy được đền bù xứng đáng sau nhiều khó khăn
đau đớn phải chịu đựng. Tuy nhiên đứa trẻ lọt lòng ra đã khóc hình
như nó muốn nói ra nó cũng phải chịu đau khổ của kiếp người. Đứa
trẻ trở thành một thiếu niên rồi trưởng thành, tạo các loại hành vi
tốt và xấu. Rồi nó trở nên già nua, và cuối cùng từ giã cõi đời này,
bỏ lại bạn bè và thân quyến đau buồn: Đó là bản chất cuộc sống của
một con người. Con người cố gắng tránh khỏi nanh vuốt của tử thần
nhưng không một ai có thể thoát khỏi. Đến lúc gần chết, đầu óc liên
tưởng đến của cải tích lũy, và lo sợ quá đáng về những đứa con thân
yêu của mình. Cuối cùng, nhưng không kém phần quan trọng, con người lo lắng
quá sức về thân xác quý báu của mình; mặc dù với sự chăm sóc chu đáo
và cẩn trọng nhưng nay đã suy nhược, kiệt quệ và tan rã. Thật đau đớn
khi phải xa lìa thân xác. Không thể chịu đựng được thế nhưng không
tránh nổi. Đó là tâm trạng của mọi người khi từ giã cõi đời này với
than van rền rĩ. Sự đau đớn về cái chết thật là khủng khiếp, đó là
thái độ của kẻ do ngu muội mà ra.
SỢ CHẾT
Con người lo âu không phải vì
ngoại cảnh mà vì hy vọng và tưởng tượng về đời sống tương lai của
mình. Cái chết, chẳng hạn, tự nó không khủng khiếp và khiếp sợ hay
kinh hãi chỉ do tâm trí của chúng ta tưởng tượng mà ra. Chúng ta thường
không đủ can đảm để đối đầu với ý tưởng về cái chết. Với những
kẻ không dám đối đầu với thực tế, khổ đau thật sự khủng khiếp và
không thể chấp nhận được. Nhưng nếu chúng ta biết đương đầu với sự
thật, nó sẽ làm dịu bớt hay loại trừ cái khủng khiếp của sự sợ
hãi. Đời sống ví như một viên đạn lao tới mục tiêu, tức là cái chết.
Hiểu như vậy, chúng ta phải can đảm trực diện với hiện tượng tự
nhiên này. Muốn được tự do trong đời sống, chúng ta phải không sợ chết.
Sợ hãi chỉ đến với những kẻ không hiểu quy luật thiên nhiên. "Dù
ở đâu đi nữa, nếu có phát xuất, thì sợ hãi chỉ phát xuất nơi người
mất trí điên khùng và không bao giờ phát xuất nơi người khôn ngoan".
Đó là lời Đức Phật dạy trong Kinh Anguttara Nikaya. Sợ hãi chỉ là trạng
thái của tâm thần. Khoa học cho ta thấy quá trình của một cái chết ra
sao? Cái chết chỉ là sự hao mòn sinh lý của cơ thể con người. Chúng ta
đừng sợ hãi và tưởng tượng hay tiên đoán về những sự khủng khiếp
không bao giờ đến để tìm cách chống lại. Một thầy thuốc nổi tiếng,
Sir William Osler nói như sau: "Theo kinh nghiệm hành nghề của tôi, tôi
thấy hầu hết những người chết không đau đớn và sợ hãi".
Một nữ y tá lão thành nói:
"Hình như thảm kịch lớn nhất đối với tôi là mọi người suốt đời
bị nỗi sợ chết ám ảnh. Khi chết đến, ta thấy rằng nó cũng tự nhiên
như bản chất cuộc sống. Rất ít người sợ chết khi đã sống trọn cuộc
đời. Theo kinh nghiệm của tôi, tôi chỉ thấy có một người có vẻ sợ
hãi - một phụ nữ đã làm một điều dữ cho người chị nay đã quá trễ
để hối cải".
"Một điều lạ lùng và đẹp
đẽ sẽ đến với dù là đàn ông hay đàn bà khi họ đã sống trọn đời.
Tất cả sợ hãi, khiếp đảm đều biến mất. Tôi thường ngắm thấy tia
sáng bình minh hạnh phúc trong ánh mắt của họ khi họ nhận thức điều
đó đúng. Đó là tất cả ơn huệ của Tạo Hóa".
Vì tham sống nên sự sợ chết
được hình thành một cách thiếu tự nhiên. Nó tạo sự lo âu trong đời
sống. Vì vậy, con người sẽ không bao giờ dám mạo hiểm làm điều gì
cho dù đó là lẽ phải. Họ sống trong sợ hãi, lo lắng về bệnh tật và
các tai nạn có thể sẩy ra cướp mất mạng sống quý giá của mình. Nhận
thức chết là điều không tránh nổi, kẻ yêu đời sống trần thế sẽ
đắm trong nhiệt thành cầu nguyện với niềm hy vọng linh hồn sẽ được
lên thiên đàng. Không một ai có hạnh phúc giữa cơn lốc của sợ hãi và
hy vọng như vậy. Đúng thật khó có thể coi thường hay không lưu ý đến
những bộc phát tự nhiên của bản năng để tự bảo vệ. Tuy nhiên có một
phương pháp để vượt qua sự sợ hãi. Hãy quên đi quan niệm về cái
'tôi'; hãy đem tình thương vị kỷ hướng ra ngoài có nghĩa là làm lợi
ích cho nhân loại và tỏ tình thương với người khác. Bất cứ ai không
quên sự thật rằng một ngày nào đó mình sẽ chết và cái chết không thể
tránh khỏi, sẽ hăng hái chu toàn nhiệm vụ với đồng loại trước khi chết,
làm được như vậy thì bây giờ cũng như mai hậu mọi người chắc chắn
sẽ chiêm ngưỡng kính phục. Say mê phục vụ người khác, chẳng bao lâu
chính bạn sẽ thoát khỏi cái tự kỷ luyến ái nặng nề, mơ ước, kiêu
căng, tự phụ, và tự tôn.
BỆNH VÀ CHẾT
Bệnh và chết là việc sẩy ra tự
nhiên trong đời sống của chúng ta, và chúng ta phải chấp nhận điều đó
với sự hiểu biết. Theo thuyết tâm lý hiện đại, nguyên nhân căng thẳng
tinh thần là do việc không dám đương đầu và chấp nhận sự thực ở đời.
Nếu không vượt qua hay khắc phục được sự căng thẳng đó sẽ gây nên
bệnh tật. Trong khi bệnh hoạn mà quá lo lắng hay thất vọng chỉ làm cho
bệnh tăng lên. Đối với những người có tâm hồn và hành động trong sạch,
chết chẳng có gì đáng sợ. Mạng sống của chúng ta gồm có tâm trí và
thể xác hợp thành và vì vậy tâm trí và thể xác không chết riêng. Nghiệp
báo do những hành động xấu của chúng ta đã gây nên trong đời trước
theo chúng ta vào lúc tái sanh khiến chúng ta phải chịu những khổ đau
trong đời này. Những khổ đau đó có thể tránh khỏi nếu chúng ta cố gắng
tạo công đức, sống một cuộc đời đạo hạnh, và có những hành động
tốt bất cứ ở đâu hay bất cứ lúc nào. Làm như vậy, chúng ta có thể
đương đầu với cái chết một cách can đảm và thực tế. Theo lời Phật
dạy, chúng ta không nên tin tưởng vào một vị "cứu tinh" nào có
thể lãnh gánh nặng, và cứu vớt chúng ta khỏi hậu quả do những hành động
sai lầm của chúng ta . Chúng ta luôn luôn nhớ tới lời khuyên của Đức
Phật: "Hãy tin vào mình để tự cứu, hãy gắng sức và chuyên cần'.
Người Phật Tử không sầu thảm và bi thương trước cái chết của thân
nhân và bạn bè. Không có cái gì có thể ngăn cản được bánh xe nhân quả.
Khi một người chết, nghiệp do họ tạo nên sẽ theo họ đến cuộc đời
mới. Kẻ quen, người thân, bạn bè và thân quyến chỉ có thể tiễn đưa
người chết đến huyệt mà thôi trong khi người chết mang theo những hành
động tốt hay xấu của mình. Những người còn sống nên chịu đựng sự
mất mát trong bình tĩnh và hiểu biết. Chết là một tiến trình không thể
tránh khỏi ở thế gian này. Đó là một điều chắc chắn trong vũ trụ này.
Cánh rừng có thể trở thành đô thị và đô thị có thể trở thành bãi
cát. Núi có thể biến thành hồ. Sự biến dạng có thể xẩy ra ở khắp
nơi duy chỉ có cái chết là điều không đổi. Tất cả mọi thứ chỉ là
tạm bợ. Chúng ta có cha ông, và cha ông của chúng ta cũng có cha ông, nhưng
bây giờ họ ở đâu? Tất cả đều đã quá vãng.
Đừng nghe kẻ ngụy biện cho rằng
chúng tôi đang trình bày một quan niệm yếm thế bi quan. Đó là quan điểm
thực tế nhất của chủ nghĩa hiện thực. Tại sao chúng ta lại không thực
tế mà mù quáng trước những sự kiện thực tế đó? Có phải cái chết
thiêu đốt mọi thứ? Đúng vậy! Nhưng đừng quên điều này: Cái chết
khiến mọi người hiểu rõ số phận của mình là dù cao sang đến đâu,
hay kỹ thuật và y khoa tiến bộ đến đâu đi chăng nữa cái chết vẫn như
nhau: Hoặc ở trong quan tài hay trở thành một nắm tro tàn. Sống và chết
là một quá trình liên tục cho đến khi chúng ta trở nên toàn hảo.
DANH THƠM CÒN MÃI
Đức Phật dạy: "Thân xác của
con người tuy thành tro bụi nhưng danh tiếng của họ vẫn còn". Ảnh hưởng
của kiếp trước đôi khi rất sâu và mạnh hơn ảnh hưởng của thân xác
đang sống với một số khả năng hạn hẹp. Đôi khi chúng ta cảm nghĩ và
hành động theo tư tưởng của những người mà xác thân đã thành tro bụi.
Tư tưởng đó rất quan trọng trong mỗi hành động của chúng ta. Mỗi người
sống là một phần thân xác của tổ tiên đã khuất. Trong ý nghĩ này,
chúng ta có thể cho rằng những bậc anh hùng thời đại, những triết gia
vĩ đại, các hiền triết, những thi nhân và nhạc sĩ của mỗi dân tộc
đang sống với chúng ta. Vì chúng ta liên hệ đến những liệt sĩ và những
nhà tư tuởng trong quá khứ, chúng ta có thể chia sẻ những tư tưởng khôn
ngoan, những lý tưởng cao quý, và cả đến âm nhạc bất diệt qua nhiều
thời đại. Dù rằng thân xác đã chết, nhưng ảnh hưởng của họ vẫn còn.
Xác thân chẳng là gì cả, nó chỉ là sự tổng hợp trừu tượng, một hỗn
hợp luôn luôn thay đổi của các thành phần hóa học Con người phải hiểu
rằng đời sống của mình như một giọt nước trong một con sông đang chảy
và nên vui vẻ đóng góp một phần của mình cho dòng sông cuộc sống.
Không hiểu rõ bản chất của đời
sống, con người sẽ bị chìm đắm trong vũng bùn ngu muội của thế gian
và rên rỉ khóc than. Nhưng khi hiểu được thực chất của mình, con người
sẽ từ bỏ tất cả những cái tạm bợ và tìm trạng thái Vĩnh Cửu. Trước
khi đến trạng thái Vĩnh Cửu, con ngưòi phải đương đầu với cái chết
này đến cái chết khác. Vì cái chết không nghĩa lý gì, con người không
nên ngăn chặn sự tiếp diễn không ngừng cái vòng sanh tử.
Theo Đạo Phật, không có kiếp sống
đầu và kiếp sống cuối cùng của chúng ta trên thế gian này. Nếu bạn
làm điều thiện với lòng tin tưởng, bạn sẽ có một kiếp sau tốt đẹp
hơn. Mặt khác, nếu bạn cảm thấy bạn không muốn tái sanh mãi mãi, và
muốn đi đến cứu cánh đó, bạn phải cố gắng phát triển tâm trí, loại
bỏ mọi tham dục và tinh thần ô trược .
TRIẾT LÝ ĐẠO PHẬT
Một vị Thánh cao thượng đã đạt
đến mức toàn hảo không khóc than khi những người thân và những người
gần gũi qua đời vì Ngài đã hoàn toàn quét sạch hết mọi cảm xúc.
Ngài A Na Luật, một vị A La Hán, không khóc than khi Đức Phật qua đời.
Tuy nhiên Ngài A Nan lúc đó chỉ là một Tu Đà Hoàn mới đạt được quả
vị thứ nhất trong các bậc Thánh, đã không kìm giữ được khóc than.
Các tỳ kheo than khóc phải nhớ quan điểm của Đức Phật về những hoàn
cảnh có bản chất như vậy:
"Ông A Nan! Có phải Đức Phật
đã dạy chúng ta rằng những gì sanh ra, những gì tồn tại và những gì
duyên hợp đều đi đến tan rã (Thành, Trụ, Hoại, Diệt)? Đó là tính chất
của duyên hợp. Khi duyên hợp xuất hiện rồi lại mất đi - có thành thì
phải có hoại - Và khi những duyên hợp đó hết, Tịch Tịnh hiện tiền".
Những lời dạy trên đây mô tả
nền móng cấu trúc của Triết Lý Phật Giáo.
NGUYÊN NHÂN CỦA KHỔ
ĐAU
Nguyên nhân của các buồn phiền
và khổ đau là do Luyến Ái dưới mọi dạng thức. Nếu chúng ta muốn
tránh khổ đau, chúng ta phải bỏ luyến ái - không phải chỉ luyến ái người
mà luyến ái của cải nữa. Đó là sự thực căn bản, là bài học mà
cái chết dạy ta. Luyến ái cung cấp cho chúng ta nhiều thứ để thỏa mãn
cảm xúc của chúng ta, và dẫn ta vào con đường trần tục. Nhưng cuối cùng
luyến ái trở thành nguyên nhân của đau khổ. Nếu không học điều này,
cái chết có thể tấn công và khủng bố chúng ta. Sự kiện này đã được
Đức Phật soi sáng rõ ràng. Ngài dạy: "Cái chết sẽ mang con người
đi khỏi dù người đó cố bám lấy con cái và của cải, giống như một
trận lụt lớn cuốn sạch cả ngôi làng đang ngủ".
Lời dạy này ngụ ý là nếu
ngôi làng đó tỉnh thức và cảnh giác thì có thể tránh khỏi sự tàn
phá của lũ lụt.
AI CŨNG PHẢI CHẾT
Chúng ta hãy nghiên cứu Đức Phật
giải quyết vấn đề cho hai người, vì luyến ái mà cái chết làm cho đau
khổ. Một người là Bà Kisagatomi. Đứa con trai duy nhất của bà ta bị rắn
cắn chết. Bà ta bồng đứa con trai chết đến cầu cứu Đức Phật. Đức
Phật bảo Bà hãy đem đến cho Đức Phật một vài hạt giống cải (mù tạc)
của một gia đình không có ai chết, Đức Phật sẽ chữa cho. Nhưng Bà ta
không thể tìm thấy một gia đình nào mà không có người chết. Tất cả
các gia đình mà Bà đã đến thì không nhà nào là không khóc than hay đã
khóc than về cái chết của người thân vào một lúc nào đó. Bà đã hiểu
sự thực đắng cay: cái chết rất phổ biến. Cái chết giáng xuống tất
cả mọi người và không chừa ai cả. Buồn đau là di sản đối với mọi
người.
Một người khác được Đức Phật
dạy là Patacara. Trường hợp của Bà này buồn thảm hơn. Chỉ trong một
thời gian ngắn, Bà mất hai đứa con, chồng, anh em, cha mẹ và tất cả của
cải. Buồn đau đến mất trí, Bà đã lõa lồ chạy như điên như dại trên
đường phố cho đến khi gặp Đức Phật. Đức Phật đã giúp Bà trở lại
bình thường bằng cách giảng giải cho Bà nghe là cái chết là một hiện
tượng tự nhiên của tất cả mọi người.
"Con đã đau khổ nhiều lần
như thế này, chứ không phải lần này thôi, Patacara; con đã đau khổ nhiều
lần trong những tiền kiếp của con. Đã lâu, con đau khổ vì cái chết của
cha, mẹ, con cái và những người thân của con. Khi con đau khổ như vậy,
nước mắt của con thật nhiều hơn nước ở biển cả".
Cuối cùng, Patacara nhận thức
được cái vô thường của cuộc đời. Patacara và Kisagotami hiểu rõ cái
khổ và cả hai đều cảm nhận được sự đau khổ của cái chết . Bằng
cách hiểu sâu xa Đế Thứ Nhất của Tứ Diệu Đế về "khổ" thì
ba Đế còn lại cũng hiểu được. Ngài nói: "Này các tỳ kheo, đây
là khổ, nguyên nhân của khổ, đây là diệt khổ, và con đường dẫn đến
chấm dứt kh?".
NĂM UẨN
Chết là sự tan rã của Uẩn. Những
Uẩn này là thọ, tưởng, hành, thức, và sắc hay vật chất. Bốn nhóm đầu
thuộc về tinh thần hay nama, họp thành đơn vị của thức. Nhóm thứ năm,
rupa là vật chất hay vật lý uẩn. Sự phối hợp của tâm vật lý đó
theo quy ước được đặt cho một cá nhân, một con người hay cái Tôi. Cho
nên những cá thể hiện hữu như thế không phải là những cá nhân nào
mà là hai thành phần cấu tạo cơ bản của tinh thần và vật chất, thành
phần này là những hiện tượng hiếm. Chúng ta không coi năm uẩn là những
hiện tượng mà là một thực thể vì lẽ do cái tâm tự lừa dối của
chúng ta, do ham muốn bẩm sinh của chúng ta cho những thứ nói trên là của
ta để thoả mãn cái Ngã quan trọng của chúng ta.
Chúng ta sẽ thấy được bộ mặt
thật của sự vật nếu chúng ta chịu nhẫn nại và có ý chí . Nếu chúng
ta quay vào nội tâm và quán chiếu bề sâu của tâm khảm, chú tâm và nhận
xét một cách khách quan, không hề liên tưởng đến bản ngã trong một thời
gian như Đức Phật dạy trong kinh Sati Patthana, chúng ta sẽ thấy năm uẩn,
không phải là một thực thể mà mà một loạt các tiến trình vật chất
và tinh thần. Rồi chúng ta không còn lầm lẫn cho cái bề ngoài là thật.
Chúng ta sẽ nhìn thấy năm uẩn này phát sanh và biến đi liên tục nhanh
chóng. Chúng luôn luôn biến đổi từng phút từng giây, không bao giờ Tĩnh
mà Động, không bao giờ là Thực Thể mà luôn luôn Biến Hiện.
TÁI SANH
Bốn uẩn hay thức và ba nhóm của
yếu tố tinh thần (Thọ, Tưởng, và Hành), tạo thành Nama hay đơn vị của
thức, biến chuyển không ngừng, nổi lên rồi biến đi không cùng một
khuôn mẫu vì những khuôn mẫu đó cũng biến hóa luôn. Chúng phải lập lại
ngay một nền tảng tự nhiên mới (Sắc) - một lớp vật chất tươi tốt
như trước - để hoạt động điều hòa. Nghiệp quả hành động như một
định luật, và định luật này điều khiển việc sắp xếp năm uẩn sau
khi chết. Kết quả là"tái sanh" .
YẾU TỐ VÀ NĂNG LƯỢNG
Tóm lại, sự phối hợp của năm
uẩn gọi là sanh và sự hiện hữu của những uẩn đó được gọi là đời
sống. Sự tan rã của chúng gọi là chết (tử), và sự tái phối hợp của
những uẩn ấy gọi là tái sanh. Tuy nhiên, một người bình thường không
dễ dàng gì hiểu được tại sao những cái gọi là uẩn đó lại có thể
tái phối hợp. Chúng ta cần hiểu rõ bản chất của các yếu tố (năm uẩn),
năng lượng tinh thần (hay sức mạnh tinh thần), định luật về nghiệp quả,
và sự song hành của năng lượng vũ trụ (Khí) rất quan trọng. Một số
người cho rằng cái chết là sự tan rã của năm uẩn và sau đó, chẳng
còn gì tồn tại nữa. Có người lại cho rằng chết có nghĩa là sự chuyển
tiếp linh hồn từ một thân xác này đến một thân xác khác; và với một
số người khác nữa, chết là sự kìm giữ vĩnh viễn một linh hồn chờ
đợi ngày Xét Xử.. Tuy nhiên với người Phật Tử, chết chẳng là gì cả
mà chỉ là tạm chấm dứt một hiện tượng tạm thời. Chết chưa phải là
một sự hủy diệt hoàn toàn của cái được gọi là chúng sanh.
NGUYÊN NHÂN CÁI CHẾT
Theo Đạo Phật, Chết xẩy ra do một
trong bốn nguyên nhân sau đây:
I. Mạng căn (hay thọ mạng) của
chúng sanh mỗi loài đã hết. Cái chết này là mạng triệt (Ayukkhaya)
II. Sức hành của Nghiệp tạo
nên đời sống đã kiệt. Cái chết này gọi là Khamma-kkhaya (Nghiệp dĩ)
III. Sự chấm dứt cùng một lúc
của hai nguyên nhân trên - Ubbayakkhaya .
IV. Cuối cùng có thể do những
hoàn cảnh bên ngoài như tai nạn, biến cố bất ngờ, hiện tượng thiên
nhiên, hay Nghiệp quả từ kiếp trước không đề cập tại điều II. Cái
chết này gọi là Upacchedake.
Có một sự
tương đồng rất đúng để giải nghĩa bốn trường hợp chết trên đây:
Một ngọn đèn dầu có thể tắt do một trong bốn nguyên nhân:
I. Bấc trong ngọn đèn đã cháy hết.
Điều này giống như cái chết vì thời gian cho một kiếp đã hết.
II. Dầu đã cạn giống như Nghiệp
lực đã hết.
III. Dầu và bấc đã cháy hết
cùng một lúc giống như cái chết do cả hai nguyên nhân phối hợp đề cập
tại I và II.
IV. Hiệu quả của các yếu tố
bên ngoài như gió thổi làm đèn tắt - giống như chết do các nguyên nhân
ngoại cảnh.
Cho nên,
Nghiệp quả không phải là nguyên nhân duy nhất của cái chết. Có những
nguyên nhân bên ngoài gây ra cái chết. Giáo lý của Đức Phật minh định
rõ ràng Nghiệp quả không thể giải thích tất cả những việc xẩy ra
trong đời sống của chúng ta.
ĐƯƠNG
ĐẦU VỚI BIẾN CỐ
Làm sao
chúng ta có thể đương đầu với các điều không tránh được này một
cách tốt nhất? Nên tiên liệu và suy nghĩ là cái chết trước sau cũng phải
đến.. Điều này không có nghĩa là người Phật Tử quan niệm cuộc đời
là ảm đạm. Chết là một sự thực, và ta phải đương đầu - và Phật
Giáo là tôn giáo của lý trí huấn luyện các đệ tử trực diện với các
sự kiện, dù các sự kiện này làm ta không hài lòng. Trưởng Giáo Nanak, vị
khai sáng ra Đạo Sikh nói: "Thế gian sợ chết, với tôi, chết đem niềm
vui". Thật rõ ràng những vĩ nhân và những người cao thượng không sợ
chết và sæn sàng chấp nhận nó. Nhiều vĩ nhân đã hy sinh mạng sống của
mình để người khác được hạnh phúc. Tên tuổi của các vị này đã
được lưu truyền trên bảng vàng lịch sử thế giới cho hậu thế.
CÁI
CHẾT KHÔNG TRÁNH ĐƯỢC
Thật là một
nghịch lý khi chúng ta thấy cái chết đã cướp đi biết bao sinh mạng của
nhân loại nhưng chúng ta ít khi nghĩ đến cái ý tưởng đó là chúng ta cũngthế,
trước sau cũng trở thành nạn nhân của tử thần. Vì quá lưu luyến với
cuộc đời, chúng ta không muốn mang trong lòng tư tưởng yếu đuối, nhưng
thực tế cái chết là một sự thật hiển nhiên. Chúng ta muốn chấm dứt
ý nghĩ ghê gớm đó và tự lừa dối mình rằng chết là một điều xa vời,
một điều không cần phải lo lắng. Chúng ta phải có đủ can đảm để
đương đầu với biến cố ấy. Chúng ta phải sæn sàng trực diện với sự
thực trần trụi này. Chết là điều có thật. Nếu chúng ta nhận thức
được như vậy, và biết rằng cái chết không tránh khỏi; chúng ta hãy
coi nó như một sự bình thuờng chứ không phải là một biến cố đáng sợ
để khi nó đến, chúng ta sẽ đương đầu với nó một cách bình tĩnh,
can đảm và tự tin.
BỔN
PHẬN VÀ TRÁCH NHIỆM
Biết rằng
một ngày nào đó, cái chết sẽ cướp mạng sống của ta, chúng ta phải
bình tĩnh, can đảm và tự tin để làm tròn bổn phận và trách nhiệm với
gia đình. Chúng ta không nên chần chừ chu toàn trách nhiệm và bổn phận của
chúng ta. Những việc gì có thể làm được hôm nay, đừng để đến ngày
mai. Chúng ta không nên phí phạm thì giờ và sống một cách hữu ích. Những
bổn phận đối với vợ, chồng và con cái đứng hàng ưu tiên phải được
thi hành đúng lúc. Để tránh gây căng thẳng và khó khăn cho gia đình,
chúng ta đừng chờ đợi đến phút cuối cùng mới viết di chúc. Cái chết
có thể đến với chúng ta bất cứ lúc nào - nó không chừa ai cả và
không chờ đợi. Chúng ta nên can đảm trực diện với biến cố tối hậu
này với hy vọng và tin tưởng rằng chúng ta đang chuẩn bị cho đời sống
kế tiếp.
ÁI
DỤC VÀ VÔ MINH
Có thể chế
ngự được cái chết không? Câu trả lời là Có! Có chết vì có sanh. Sự
tiếp diễn không ngừng của cái sanh được gọi là luân hồi. Nếu chu
trình của sự sống ngưng lại, cái chết có thể chấm dứt ngay tại giai
đoạn Vô Minh (Avijja) và Ái Dục (Tanha ) - Đó là gốc rễ của cái vòng
sanh tử cần phải tiêu diệt. Cho nên, nếu cắt được Ái Dục và Vô
Minh, sanh đuợc chế ngự, chết bị chinh phục, luân hồi siêu thoát, và Niết
Bàn hiện tiền.
Chúng ta phải
hiểu là mọi vật trong vũ trụ này đều không có thật, và cuộc sống chỉ
là ảo mộng. Nếu chúng ta dùng khoa học hay triết lý để phân tách, cuối
cùng chúng ta khám phá thấy không có gì cả mà chỉ là hư không. Gandhi đã
từng nói:
"Sợ chết
chẳng khác gì sợ bỏ một cái áo cũ đã rách". Vì luyến ái, chúng
ta rất đau khổ khi mất người mình thương yêu. Việc này xẩy ra cho Bà
Visakha, một đệ tử hết lòng trong thời Đức Phật. Khi đứa cháu gái
yêu dấu của Bà chết, Bà tìm đến Đức Phật để yêu cầu Đức Phật
giải cứu cho Bà khỏi phiền não.
"Này
Visakha, ngươi có muốn có nhiều con nhiều cháu như số trẻ trong thành phố
này không? " Đức Phật hỏi Bà.
-"Thưa
vâng, bạch Đức Thế Tôn, dĩ nhiên là con thích".
-"Này
Visakha, nếu vậy, ngươi sẽ khóc khi chúng chết phải không? Những ai có một
trăm thứ yêu dấu, những người đó có một trăm điều phiền não. Kẻ
không có thứ gì yêu dấu, kẻ đó không có phiền não. Người như vậy mới
thoát khỏi phiền não".
Khi chúng ta
mang lòng luyến ái, chúng ta phải chuẩn bị chịu đựng phiền não trong
lúc chia ly.
Tham sống
đôi khi làm cho người ta sợ chết. Chúng ta không dám chấp nhận rủi ro
thậm chí vì một lý tưởng chính đáng. Chúng ta sợ hãi là bệnh tật hay
tai nạn sẽ chấm dứt cuộc đời hình như quý giá của chúng ta. Biết rằng
chết là điều tất nhiên, chúng ta hy vọng và cầu nguyện cho linh hồn
được lên Trời để xác thân chúng ta được yên ổn và gìn giữ. Tin tưởng
như vậy bắt nguồn từ những tham vọng mãnh liệt, muốn có một đời sống
trường cửu.
Mỗi người,
mỗi cá nhân phải biết rõ vai trò của cái chết nó định đoạt số phận
của mình. Dù là hoàng tộc hay bình dân, giàu hay nghèo, mạnh hay yếu, nơi
an nghỉ cuối cùng của thân xác con người là ở trong quan tài chôn sâu
sáu tấc, hoặc trong bình đựng tro cốt, hoặc ở dưới nước.
Tất cả nhân
loại phải đương đầu và chịu chung một số phận. Vì ngu si không hiểu
thực chất của đời sống, chúng ta thường rên rỉ khóc than. Khi ta hiểu
được thực chất của đời sống, chúng ta có thể nhìn thẳng cái vô thường
của tất cả mọi duyên hợp và tìm cách giải thoát. Nếu chúng ta không
thoát khỏi những trói buộc của cuộc đời, chúng ta sẽ phải đối mặt
với cái chết mãi mãi. Về phương diện này, vai trò của cái chết thật
rõ ràng. Nếu người ta không chịu nổi cái chết, thì họ phải hết sức
cố gắng để vượt qua cái vòng sanh tử, tử sanh.
SUY
GẪM VỀ CÁI CHẾT
Tại sao
chúng ta phải nghĩ về cái chết? Tại sao ta phải suy gẫm nó? Đức Phật
không những chỉ khuyến khích chúng ta nói về cái chết, Ngài cũng khuyên
chúng ta suy gẫm nó và nghĩ đến nó thường xuyên. Đó là có sanh thì có
chết. Tinh thần và thể xác được tạo nên trong lúc thai nghén, phát triển,
lớn lên và trưởng thành. Nói một cách khác chúng theo tiến trình già
nua. Đầu tiên, chúng ta gọi tiến trình đó là lớn lên, rồi già đi. Thật
ra đó chỉ là một tiến trình của sự lớn lên, phát triển, trưởng thành
và cuối cùng là cái chết không sao tránh được.
Ngày nay,
theo thống kê trên thế giới, mỗi ngày có hai trăm ngàn (200,000) người chết
hay độ 70 triệu mỗi năm.
Chúng ta
không quen suy gẫm về cái chết hoặc đả động đến nó. Điều chúng ta
thường làm là tránh nghĩ về cái chết và sống như thể chẳng bao giờ
phải chết cả. Chừng nào mà chúng ta còn sợ chết, chúng ta không bao giờ
sống một cuộc đời đầy đủ và tốt đẹp nhất. Cho nên một trong những
lý do chính yếu để suy gẫm cái chết là để chúng ta hoàn toàn tỉnh thức
để khỏi sợ hãi. Suy gẫm về cái chết không làm cho chúng ta chán nản
hay không lành mạnh, mà chỉ có mục đích giúp cho chúng ta thoát khỏi sợ
hãi.
Lý do thứ
hai suy gẫm về cái chết sẽ thay đổi lối sống và thái độ của chúng
ta với cuộc đời. Giá trị trong cuộc sống hoàn toàn thay đổi một khi
chúng ta không nghĩ rằng chúng ta sống mãi ở đời, chúng ta sẽ bắt đầu
một lối sống khác hẳn.
Lý do thứ
ba là để có khả năng làm quen đương đầu với cái chết một cách xác
đáng và yên lành.
Suy gẫm về
cái chết có ba điều lợi ích:
- bớt sợ hãi
- đem lại phẩm chất mới cho đời
sống để chúng ta sống cuộc đời có giá trị thích đáng và
- giúp chúng ta chết trong vinh dự.
Những lợi
ích trên giúp chúng ta sống lương thiện và chết có phẩm giá.
Suy gẫm về
cái chết chúng ta còn cần gì nữa?
Đạo Phật
khuyến khích suy gẫm về những nhân tố sau đây:
- Tôi sống với tuổi của tôi,
tôi không lo già;
- Bệnh tật là lẽ thường, tôi
không quá nghĩ về nó;
- Tôi gánh chịu Nghiệp quả của
tôi và tôi không thoát khỏi Nghiệp lực;
- Chết là lẽ thường tôi không
quá lo nghĩ về cái chết và
- Tất cả những gì dễ thương và
thích thú của tôi sẽ thay đổi và bỏ tôi.
Khi chúng ta
bình tâm suy gẫm về những thực trạng ấy, và giữ trong tiềm thức, nó
sẽ có tác dụng mạnh mẽ để khuất phục sợ hãi, tuổi già, bệnh tật,
cái chết, và chia ly. Điều này không phải là làm chúng ta kém lành mạnh
mà chính là giúp chúng ta thoát khỏi sợ hãi. Cho nên tại sao chúng ta suy gẫm
về cái chết? Không phải là chúng ta mong mỏi cái chết đến mà chúng ta
không muốn sống hay chết trong sự sợ hãi.
CHẾT
LÀ MỘT PHẦN CỦA ĐỜI SỐNG
Chết đến
với tất cả mọi người và là một phần của cái vòng sinh tử. Người
chết trẻ, kẻ chết già, chẳng ai không chết. Chẳng ai mời chúng ta đến
thế giới này, và cũng chẳng ai bảo chúng ta từ giã. Tôi không tránh được
cái chết, và mọi người, mọi cỏ cây, mọi hình thức, mọi chúng sanh đều
theo con đường đó. Thu về, lá rụng. Chúng ta không khóc vì cuối mùa lá
rụng là điều tất nhiên. Cái chết của loài người cũng thế.
Những người
có đạo hạnh, ít sợ chết hơn những người thế tục vì lẽ họ chỉ
muốn sống để thoả mãn năm giác quan của họ.
Theo quan niệm
của Nhà Phật, chết chưa phải là chấm dứt, và sanh cũng không phải là
bắt đầu. Thực ra, chết chính là sự bắt đầu (một kiếp sống mới),
và sanh là sự chấm dứt (kiếp sống cũ). Cái chết chỉ là một phần
trong tiến trình sanh tử, tử sanh. Nếu chúng ta hiểu được tiến trình đó,
cái chết không làm ta khiếp sợ bởi vì chết chưa phải là hết. Nó chỉ
là đoạn cuối của cái vòng sanh tử, đi hết vòng này lại đến vòng
khác, và tiếp diễn không ngừng tỉ như lá lìa cành chưa phải là hết.
Chúng vào lòng đất và nuôi rể cây, sang năm cây lại có lá mới. Đời sống
của con người cũng như vậy. Cái chết làm nhân duyên cho sự tái sanh. Hiểu
biết được nguyên tắc căn bản đó, chúng ta sẽ nhẹ bớt sợ hãi.
SỐNG
CÓ Ý THỨC
Chúng ta sống
một cách điên rồ, không nghĩ rằng mình đã tốn biết bao nhiêu thì giờ
cho những việc vô bổ. Hôm nay, chúng ta phí thì giờ lo cho những chuyện năm
tới, cho 20 năm tới, và lo lắng cho tương lai đến độ chúng ta chẳng sống
trọn vẹn mỗi ngày?
Và giá trị
trong đời sống của chúng ta sẽ thay đổi. Đời sống có gì quan trọng?
Những gì thúc đẩy chúng ta? Những gì lôi cuốn chúng ta? Nếu chúng ta thực
sự suy gẫm cái chết, chúng ta sẽ xét lại giá trị của chúng ta. Có nhiều
tiền, chúng ta không thể đem theo được. Thân xác chúng ta phải bỏ lại
để mai táng bằng cách này hay cách khác. Chỉ còn lại nắm xương tàn vô
giá trị. Chúng ta không thể mang theo ngay cả cái xác thân quý giá với
chúng ta khi chúng ta lìa bỏ cõi đời này.
Phẩm chất
của của cuộc đời quan trọng hơn sự thủ đắc vật chất. Phẩm chất
của cuộc đời trước tiên là phẩm chất của tâm trí chúng ta. Chúng ta
sống thế nào ngày hôm nay quan trọng hơn nhiều ngoại vật khác. Chết là
điều kiện để tái sanh. Điều kiện cho sự tái sanh là cái chết và phẩm
chất tâm trí, cái độc nhất mà chúng ta mang theo. Đó là cái gia tài để
chúng ta thừa hưởng mà không để lại cho người khác:
- Tôi tạo Nghiệp, tôi phải thọ
Nghiệp.
- Nghiệp sanh ra tôi, tôi phải
tôn trọng và gánh chịu.
- Nghiệp lành hay Nghiệp dữ tôi
tạo ra, tôi đều phải gánh chịu hết, do đó tôi là người thừa kế .
Những gì
theo ta là những phẩm hạnh có ở trong ta: phẩm hạnh của tâm trí, của
tinh thần, cùng những phẩm hạnh tốt hay xấu. Đó là tất cả những thứ
chúng ta được thừa hưởng. Đó là điều kiện quyết định việc tái
sanh và tương lai của chúng ta. Đến lượt những phẩm hạnh đó đem lại
một giá trị cho đời sống của chúng ta. Chúng ta có thể vui về bạc triệu
mà chúng ta đã kiếm được nhưng điều quan trọng hơn là chúng ta cần sống
yên ổn và trau dồi đạo đức. Điều này có tác dụng tốt vào lối sống
của chúng ta, và vào những giá trị mà chúng ta phát triển. Không phải
là vấn đề thành công, mà là vấn đề làm sao để thành công.
CHẾT
XỨNG ĐÁNG
Sau khi đã
suy xét các điều trên, nếu chết không còn là một sự đe dọa mà là một
kinh nghiệm thực tế, chúng ta có thể trực diện nó với lòng tin tưởng.
Chúng ta không chỉ theo những điều nói trên mà còn cần có nhiều hành động
khác để chết một cách xứng đáng. Nếu chúng ta sống lương thiện, chúng
ta chết dễ dàng hơn. Dù đã sống sung sướng hay đau khổ, chúng ta phải
cố gắng chết một cách xứng đáng. Để đương đầu với cái chết phải
đến, chúng ta hãy nỗ lực trong việc phát triển phẩm hạnh không sợ
hãi.
Có một số
người sợ chết hơn sợ đau đớn và sợ chia lìa người thân hơn là những
thứ đáng sợ khác. Khi một người sắp chết, nên gợi lòng can đảm và
trấn an họ. Nhưng trước tiên, mình phải trấn an mình đã. Dĩ nhiên, đau
đớn sẽ hành hạ và không thể chịu đựng nổi. Nhưng ngày nay, nhờ những
tiến bộ y khoa, những đau đớn của chúng ta được giảm thiểu trước
khi chết. Đau đớn không còn là một điều sợ hãi không tránh được nữa.
Tôi thường
trấn an người sắp chết, như trường hợp một người không còn sống nổi
vì ung thư: người ta không để bạn phải đau đớn vì việc điều trị
nhanh chóng sẽ giảm bớt đau đớn. Kết quả quan trọng là người bệnh
được thoải mái và chết nhẹ nhàng.
Một số người
khác lo âu vì sợ mất của cải. Nhưng nếu họ biết suy gẫm về cái chết
thì không có gì phải lo. Chúng ta hiểu có hợp thì có tan. Nếu một người
sắp từ trần không suy gẫm được điều này, chúng ta cần ân cần khuyến
khích và trấn an họ là con cái và những người thân quyến còn lại sẽ
được chăm sóc. Cần giúp họ an lòng là mọi việc sẽ đều tốt đẹp,
có bạn hữu lo lắng cho họ, họ cần có sự động viên can đảm để
được thoải mái, an tâm, và tất cả mọi việc sẽ được lo lắng chu đáo.
Trọng tâm
của việc này là gợi lòng can đảm của người sắp chết để họ được
an lòng. Làm thế nào để chết xứng đáng? Theo Phật Giáo là tạo một bầu
không khí bình an trong phòng người sắp ra đi. Không ích lợi gì nếu có
người gào thét, kêu la và khóc lóc. Có gì quan trọng hơn đối với một
người sắp chết là việc phải chết? Làm như vậy, người sắp chết không
an tâm ra đi. Điều tốt hơn là bạn bè và thân quyến có mặt cần chứng
tỏ bằng sự hiện diện của họ rằng họ quan tâm, yêu mến, và sæn
sàng giúp đỡ người sắp ra đi.
"Biểu
tượng tôn giáo rất hữu ích và tiện dụng trong lúc này. Nếu người sắp
chết là một Phật Tử, một tượng Phật nhỏ cùng sự có mặt của các
nhà Sư với những lời cầu nguyện êm dịu sẽ rất ích lợi và giúp người
chết có niềm an lạc và phẩm hạnh cao quí nhất. Đó là điều tuyệt diệu
giúp người ra đi, đi tìm cuộc sống mới trong đường lối tốt đẹp nhất"
-- (Đại đức Ajahn Jagaro)
CHẾT
NHẸ NHÀNG
Mọi người
đều mong muốn chết êm ả sau khi đã làm tròn nhiệm vụ và bổn phận
trong lúc sanh thời. Sự thật ra có bao nhiêu người đã sửa soạn cho cái
chết này? Chẳng hạn, có bao nhiêu người đã chịu khó nhọc chu toàn nhiệm
vụ với gia đình, thân nhân, bạn bè, xứ sở, đạo giáo và thân phận của
chính mình? Họ sẽ không yên tâm ra đi khi họ không chu toàn được một
trong những nhiệm vụ đó.
Chúng ta phải
học cách vượt qua nỗi sợ chết, hiểu rằng các thần linh cũng phải chịu
số phận như vậy. Những ai phung phí thời giờ vô ích, sẽ than van khi
mình đến ngày tận số.
Khi con người
nhìn thấy đời sống của mình chỉ là một một giọt nước trong con sông
dài, họ sẽ cố gắng để góp sức, dù là ít ỏi vào dòng đời vĩ đại
đó. Người khôn ngoan đều hiểu rằng, muốn sống phải tìm cách giải
thoát bằng cách tránh tội lỗi, làm điều thiện, và thanh tịnh tâm trí.
Người hiểu đời sống theo Giáo Lý của Đức Phật không bao giờ lo lắng
về cái chết. Cái chết không gây ra phiền não, nhưng thật sẽ đáng buồn
nếu ta chết mà chưa kịp làm gì cho chính mình và cho người khác.
NGÀY
HÔM NAY TÔI CHẾT
David Morris
là một học giả Phật Giáo Tây Phương chết lúc 85 tuổi. èt lâu sau khi
ông chết, kẻ viết tập sách nhỏ này nhận được lá thư của ông (hiển
nhiên ông đã viết thư này trước đây và dặn thư này gửi đi khi ông chết).
Thư như sau: 'ông sẽ vui khi biết tôi chết ngày hôm nay. Có hai lý do: Điều
thứ nhất, ông sẽ yên lòng khi biết được sự đau đớn của tôi do bệnh
tật cuối cùng đã hết. Điều thứ hai, từ khi tôi trở thành Phật Tử,
tôi đã giữ năm giới một cách trung thực. Kết quả, ông biết kiếp tới
của tôi sẽ không đau khổ.' Đời sống như một giấc mộng. Cái chết
là một điều xẩy ra thực tế và tái sanh là điều xuất hiện tự nhiên.
Để trực diện với biến cố này, ta phải tiếp tục hay chấm dứt cái
vòng sanh tử luân hồi để thoát khỏi khổ đau, đó mới chính là con người
tri thức cần quan tâm.
Chân thành cám ơn cư sĩ Bình Anson
đã gửi tặng phiên bản điện tử
http://buddhismtoday.com/viet/ddtamly/chet_dang_so.htm