- Lúc Đức Phật Thích-ca chứng đắc,
- Chuyển bánh xe chánh pháp độ sanh,
- Kiều-trần-như được duyên lành,
- Năm anh em họ viên thành lý chân,
- Suốt đời sống xa gần phổ độ,
- Người cuối cùng Phật độ chính là,
- Ông già Tu-bạt-dà-la.
- Ở rừng cây những Sa-la ngát vùng,
- Người đáng độ đã từng được độ,
- Đã đến hồi Phật bỏ sắc thân,
- Niết bàn thế nhập xuất trần,
- Nửa đêm yên ắng lặng tăm khắp trời.
- 1. Phật lên tiếng ra lời cốt lõi,
- Để môn đồ mỗi mỗi soi đi,
- Phật rằng: Này các tăng ni,
- Sau tôi nhập diệt, nhớ ghi mấy điều:
- Coi giới tựa người nghèo được của,
- Như tối mù, mở cửa sáng ra,
- Phải coi giới luật như là,
- Người thày chỉ lối, khỏi sa lạc đường.
- Giống như thể ta đương tại thế,
- Phật ra đời cốt để vậy thôi,
- Phải luôn giữ giới chớ rời:
- Mướn người, buôn bán, chăn nuôi, chớ làm.
- Chớ thu vén mùa màng, nhà cửa,
- Chớ đua đòi tiền của nhân gian,
- Chặt cây diệt cỏ chớ làm,
- Chiêm tinh bói toán lại càng nên xa.
- Chớ xem tướng hoặc là xem đất,
- Luôn giữ mình chừng mực uống ăn,
- Việc đời chớ thích để tâm,
- Chú bùa, phụ nữ thân gần không nên.
- Phải tâm niệm đoan nghiêm chánh trực,
- Phải mong sao cho được độ mình,
- Lỗi lầm che dấu không nên,
- Chớ bày phép lạ cầu tin nơi người.
- Với cúng thí biết vui vừa đủ,
- Vật cúng dường tích trữ nào nên,
- Đó là đôi chuyện giới nghiêm,
- Cội căn giải thoát tự nền giới ra.
- Giữ giới được mới qua thiền định,
- Giới khơi dòng trí tuệ thâm uyên,
- Khả năng diệt sự não phiền,
- Nên cần mọi sự giữ gìn sạch trong.
- Người phá giới đừng hòng công đức,
- Giới là nơi công đức gửi vào,
- Là nơi yên ổn hàng đầu,
- Mọi điều công đức vin vào náu nương.
- Các tăng ni, phải luôn thọ giới,
- Năm căn cần giữ khỏi buông lung,
- Giống như trâu phải canh chừng,
- Cầm roi chớ để trâu ruồng lúa ai.
- Như ngựa dữ không nài cương chặc,
- Hẳn đưa người xuống vực chẳng chơi;
- Cướp kia gieo khổ một thời,
- Năm căn gieo họa bao đời ai hay.
- Biết rõ mối nguy tai trầm trọng,
- Chẳng thể không cẩn thận giữ gìn;
- Với người trí tuệ nghiêm minh,
- Năm căn đâu dễ xui mình chiều theo.
- Giữ giới tựa giữ điều giặc dã,
- Không thể nào buông thả được đâu;
- Dù cho thỏa mãn cách nào,
- Năm căn: (năm cửa) bao lâu mà còn.
- Năm cửa bởi vọng lòng làm chủ,
- Các ông nên khéo giữ vọng lòng;
- Vọng lòng đáng sợ vô cùng,
- So cùng nọc rắn miệng hùm khác chi.
- Dẫu giặc lửa dễ gì sánh kịp,
- Như người cầm chén mật mà đi,
- Chăm chăm sợ đổ chứ gì,
- Dưới chân nào biết một khi có hầm.
- Như voi dữ phải cần móc sắt,
- Nếu không thì hết sức hiểm nguy,
- Giống như vượn khỉ khác chi,
- Được cây chuyền bám dễ gì yên chân.
- Giữ lòng an định rất cần,
- Việc lành dù mấy khó khăn cũng thành.
- Với thức ăn khi mình nhận được,
- Phải coi dường uống thuốc vậy thôi,
- Chẳng gì dở miệng ngon mùi,
- Thứ ngon không thích dở thời không chê.
- Miễn sao được khỏi bề đói khát,
- Miễn sao là thể xác không nguy,
- Miễn sao yên dạ tu trì,
- Như ong hút mật chẳng hề hại hoa.
- Chẳng phương hại sắc hoa tươi đẹp,
- Tăng ni khi thọ thực cúng dường,
- Cốt trừ khổ não tai ương,
- Cầu nhiều phương hại lòng thương người đời,
- Giống như thể những người trí tuệ,
- Chẳng khiến trâu kiệt quệ làm nhiều.
-
- Nghe đây hỡi các tăng ni,
- Siêng năng tu tập thường đi pháp lành.
- Đem năm canh giữ mình chớ bỏ,
- Tụng kinh hầu tránh ngủ nửa đêm.;
- Chớ vì ngủ nghỉ lãng quên,
- Để đời vô ích êm đềm trôi luôn.
- Hãy nhớ lửa vô thường đương đốt,
- Hãy mau mau cứu vớt lấy mình,
- Chớ ham ngủ nghỉ thường tình,
- Não phiền rình rập giết mình như không.
- Như kẻ thù vô cùng nguy hiểm,
- Phải luôn luôn thức tỉnh đề phòng;
- Não phiền rắn độc tương đồng,
- Hiện đang ngủ nghỉ trong lòng các ông.
- Nhà có rắn phải dùng móc sắt,
- Móc giới vào đuổi phứt chúng đi.
- Rắn ra ngủ mới yên bề.
- Rắn còn mà ngủ còn chi thẹn bằng.
- Biết thẹn tựa áo quần trang phục,
- Cốt che người cho được trang nghiêm;
- Khác nào móc sắt câu liêm,
- Trị điều phi pháp đừng liên lụy mình.
- Vậy tăng ni phải nên biết thẹn,
- Mới mong lìa bất thiện dễ duôi,
- Bỏ lòng biết thẹn ra rồi,
- Bao nhiêu công đức đồng thời tiêu ma.
- Có pháp lành chẳng qua biết thẹn,
- Không thẹn thì thú vật khác chi.
- Tăng ni ! Nếu kẻ nào vì,
- Có gì xúc phạm có gì nhiễu nhương.
- Ngay cả bị tổn thương thân thể,
- Hãy kềm lòng chớ để hờn căm,
- Lửa hờn đốt cháy thiện căn,
- Giữ gìn không để nói năng độc mồm.
- Lòng chớ để nổi cơn tức bực,
- Khiến cho nhiều công đức tiêu tan.
- Giới trì khổ hạnh đâu bằng,
- Người từng nhẫn nhục thượng nhân đáng hàng.
- Ai chưa thể vui cam nhẫn nhục,
- Chịu miệng đời ác độc dồn cho,
- Coi dường uống nước cam lồ,
- Chưa là trí tuệ hống hồ thánh nhân.
- Vì tức giận muôn phần nguy hại,
- Phá căn lành hủy hoại lòng từ,
- Đời này đời trước chẳng trừ,
- Giận hờn còn giữ bao giờ vui đâu.
- Biết tức giận khác nào lửa dữ,
- Phải thường xuyên gìn giữ khỏi lòng.
- Giặc ruồng công đức sánh cùng,
- Do thì sân hận vẫn còn hơn xa.
- Người thế tục chưa xa dục lạc,
- Nên giận hờn còn được thứ tha;
- Là người hành đạo xuất gia,
- Đã rời dục lạc vậy mà hận sân;
- Người như vậy thực tâm không đặng,
- Có khác gì trời tạnh mây quang,
- Bỗng dưng sấm động sét vang,
- Rõ ràng chẳng xứng với màn trời xanh.
- Này tăng ni ! muốn mình thành Phật,
- Bỏ cửa nhà trang phục xuất gia;
- Khoác vào chiếc áo cà-sa,
- Mong cầu khắp nẻo gần xa cúng dường.
- Chớ có ý đương đương tự đắc,
- Cao ngạo gì cũng dứt nó đi,
- Xuất gia vào đạo rồi thì,
- Mong người bố thí từ bi cúng dường.
- Người thế tục còn buông cao ngạo,
- Huống chi là vào đạo xuất gia;
- Mong cầu giải thoát nhớ là,
- Hạ mình đây đó người ta cúng dường.
- Này tăng ni ! Cái lòng xiểm xúc,
- Trái đạo thì hãy vứt nó đi;
- Dối gian súc xiểm còn thì,
- Bao giờ thấy đạo diệu vi sáng đường.
- Phải giữ gìn lòng luôn đoan chính,
- Lấy thật thà gốc định thẳng ngay;
-
- 8. Tăng ni ! Nên biết thế này:
- Mong cầu, ham muốn cho hay đừng nhiều.
- Càng muốn nhiều càng điều khổ não,
- Không mong cầu cứ đạo mà đi,
- Mọi điều ham muốn ít thì,
- Có gì đến nỗi sầu bi não phiền.
- Được mỗi vậy còn nên tu tập,
- Huống chi là công đức bao nhiêu;
- Người mà ham muốn chẳng nhiều,
- Đâu cần xu nịnh theo chiều vì ai,
- Sáu căn cũng khó sai khó khiến,
- Người tu hành ít muốn tâm an;
- Chẳng còn sợ sệt hoang mang,
- Phải hồi đến việc kiên gan đương đầu.
- Không mong cầu lại hầu ít muốn,
- Nết này đi sớm chứng Niêt-bàn.
-
- 9. Tăng ni muốn thoát buộc ràng,
- Khỏi điều khổ não thế gian thường tình.
- Hãy quán pháp tự mình biết đủ,
- Biết đủ thì yên ổn vui tươi,
- Đất bằng biết đủ cũng rồi,
- Người không biết đủ dù nơi thiên đường.
- Không biết đủ vô phương toại nguyện,
- Giàu có nhưng vẫn tựa nghèo nàn,
- Những người biết đủ rộng đàng,
- Tuy nghèo nhưng vẫn hân hoan như giàu.
- Người biết đủ dễ nào cam chịu,
- Để thân vào nô lệ năm căn,
- Người không biết đủ mê lầm,
- Năm trò dục lạc thế trần khiến sai.
- Khiến bia miệng mỉa mai chê trách,
- Thật đúng là đáng xót đáng thương,
- Pháp môn biết đủ rộng đường,
- Cho người sớm được tỏ tường Chân Như.
-
- Này tăng ni ! Người tu cầu đạt,
- Tịch tịnh lòng an lạc vô vi,
- Thế nên cần phải xa lìa,
- Những nơi tụ họp hội hè huyên thuyên.
- Một mình chỗ lặng yên tĩnh mịch,
- Chỗ cõi trời Đề Thích, chư thiên,
- Thảy đều kính trọng trang nghiêm,
- Hãy nên xa chốn huyên thuyên hồng trần,
- Hãy xa lánh lăng xăng hội chúng,
- Để yên lòng cắt rụng khổ đau,
- Tư duy trí tuệ nhiệm mầu,
- Ham nhiều hội chúng khó cầu tâm yên.
- Như cành cây nhiều chim quần tụ,
- Hẳn có khi chuốc vạ: gãy cành,
- Thế gian trói buộc giam mình,
- Giữa dòng bể khổ đắm chìm đưa ra.
- Như voi sa bãi sình bùn ngập
- Đến bao giờ mới được thoát lên.
- Đó là đức tình có tên,
- ‘Xa lìa’ ràng buộc nghiệp duyên hồng trần.
-
- Này tăng ni ! Tinh cần chăm chỉ,
- Chẳng việc gì không thể không xong,
- Chuyên cần tinh tấn hết lòng,
- Như là nước giỏ đá mòn khác chi.
- Với tâm biếng nhác hành trì,
- Như người cọ gỗ mong khi lửa bừng.
- Gỗ chưa nóng, nửa chừng đã nghỉ,
- Mong lửa mà có lửa được không?
- Đó là đức tình gắng công.
- Cũng là ‘Tinh Tấn’ dốc lòng không lơi.
- Này tăng ni ! Cầu người tri thức,
- Hay cầu ai trợ lực tận tình,
- Sao bằng gìn giữ tâm mình,
- Để cho vọng niệm không sinh não phiền.
- Vậy tâm phải giữ gìn hết sức,
- Chánh niệm rời công đức mất luôn,
- Đã thành sức niệm kiên cường,
- Dẫu vào giặc dục chẳng còn hề chi.
- Như áo giáp mặc khi ra trận,
- Được yên lòng khỏi sợ hiểm nguy,
- Được không vọng niệm rồi thì,
- Đó là đức tính có chi tốt bằng.
- Này tăng ni ! Giữ tâm an định,
- Tâm định rồi rõ sự diệt sanh,
- Phải luôn tinh tấn lòng mình,
- Kiên trì tu tập hành thiền không lơi.
- Nếu tâm định xa rời náo loạn,
- Như nước lên khéo chặn giữ bờ,
- Tu hành cần trí có dư,
- Định thiền tâm niệm chớ cho rịn rò.
- Định là đức tình cơ hồ,
- Giúp người rốt ráo sang bờ bên kia.
-
- Này tăng ni ! Nếu người trí tuệ,
- Hẳn đâu còn câu nệ chấp tham,
- Tự mình xét việc đã làm,
- Lòng thường tỉnh thức buộc ràng gỡ ra.
- Dốc năng lực để mà giải thoát,
- Nương theo điều giáo pháp Như Lai,
- Nếu không trì tuệ đủ đầy,
- Không sao gọi được như vầy xuất gia.
- Chẳng thế gọi họ là thế tục,
- Chẳng tên chi gọi được thứ này,
- Chiếc thuyền trí tuệ xưa nay,
- Giúp người vững chí ra ngoài tử sanh.
- Là đèn rọi vô minh tan biến,
- Là thuốc thần trị bệnh đảo điên,
- Là gươm cắt đứt não phiền,
- Trao dồi giác tuệ thường xuyên rất cần,
- Nghe, hiểu, tu tăng cường lợi lạc,
- Trí tuệ ngời mắt thịt cũng tinh,
- Phải là trí tuệ quang minh,
- Đó là đức tính tự mình sáng soi.
- Này tăng ni ! Với người hí luận,
- Chỉ khiến mình tâm loạn mà thôi,
- Xuất gia chỉ vậy đâu rồi,
- Không thành giải thoát ôi thôi buồn gì !
- Tâm mê loạn chỉ vì hý luận,
- Để vui vào tịch diệt chớ quên,
- Loại trừ hý luận mới nên,
- Đó là đức tính giữ mình hôm mai.
- Này tăng ni ! Phải hoài tỉnh thức,
- Tâm niệm về công đức gần xa,
- Bỏ điều phóng túng hết ra,
- Như là tránh giặc cướp nhà khác chi.
- Lòng đại bi Phật vì khắp cả,
- Mới lên lời hỉ xả này ra,
- Những điều chánh pháp lợi ta,
- Cùng là cứu cánh hầu qua Niết-bàn.
- Phải nổ lực thực hành tinh tấn,
- Dù sông hồ, rừng núi, gốc cây,
- Dù trong tịnh thất hay ngoài,
- Phải luôn nghĩ nhớ pháp này Phật ban.
- Chớ chểnh mảng, lỡ làng qua mất,
- Phương tiện nên tu tập cho rành,
- Chuyên cần tinh tấn thực hành,
- Để mình khỏi phí được sanh làm người.
- Chớ để cả cuộc đời vô ích,
- Khỏi sau này hối tiếc ăn năn,
- Phật là thày thuốc tận tâm,
- Biết rành bệnh lý, thuốc cần phải cho,
- Mỗi bệnh trạng dặn dò mỗi loại,
- Uống hay không đâu tại lỗi thày,
- Phật như người chỉ đường ngay,
- Chỉ phương giải thoát khỏi sai khỏi lầm.
- Đường đã rõ chẳng năng cất bước,
- Hỏi bao giờ mới được đến nơi,
- Lỗi không bởi tại thày rồi,
- Lỗi do biết lối nhưng lười chẳng đi.
- 17. Này tăng ni ! Bốn điều chân lý,
- Các ông chưa hiểu ý chỗ nào,
- Hãy nên hỏi lại rõ vào,
- Thế Tôn chỉ dạy trước sau cho rành.
- Thế Tôn nhắc ba lần như vậy,
- Bốn chúng đều im lặng lắng nghe,
- Chẳng ai thắc mắc gọi là,
- Bấy giờ A-nậu - lâu-đà bước ra.
- Bạch Thế Tôn: ‘Dù là trăng nóng,
- Hay mặt trời lạnh cóng nay mai,
- Bốn điều chân lý Như Lai,
- Muôn đời vẫn vậy chẳng thay đổi gì.
- Như ‘khổ đế’ cực kỳ thực tế,
- Cõi trần đời dâu bể khổ đau,
- Sanh già bệnh chết bao lâu,
- Đã là quy luật khổ sầu nhân gian,
- Thương yêu kết xa càng đau khổ,
- Ghét nhau thì hội ngộ vui đâu,
- Muốn ham chẳng toại hổ sầu,
- Căn nguyên Tập đế: thương đau đời đời.
- Do ái dục sinh sôi, chấp mắc,
- ‘Diệt đế’ là khổ cắt cho rơi,
- Nguyên nhân đau khổ rã rồi,
- Sáng đường ‘đạo đế’ an vui Niết-bàn.
- 15. Phật đã dạy rõ ràng rất mực,
- Chẳng ai còn nghi hoặc điều chi,
- Nhiều người chưa chứng được thì,
- Nghe Phật nhập diệt sầu bi lệ tràn,
- Người mới tu nghe ban lời ấy,
- Càng ráng tu để thấy Niết-bàn,
- Như đêm tăm tối kinh hoàng,
- Bỗng lòe chớp sáng rõ ràng đường đi.
- Người chứng quả đã lìa biển khổ:
- Thầm nghĩ rằng Phật vội chi xa,
- Lời Ngài A-nậu-lâu-đà:
- Bốn điều chân lý Phật đà sáng soi.
- Mọi người thấu hiểu cả rồi,
- Đại bi Đức Phật ban lời, nói thêm:
- Này tỳ kheo! Chớ nên bi thiết,
- Đã sinh ra làm kiếp con người,
- Hợp tan qui luật muôn đời,
- Bao giờ hội hợp chẳng hồi ly tan?
- Sự như vậy muôn ngàn không có,
- Pháp lợi mình đâu đó đã thông,
- Lợi người ta dạy đã xong,
- Cho dù nán lại cũng không ích gì.
- Cõi trời người ai kia đáng độ,
- Thì bấy nay được độ cả rồi,
- Ai chưa được độ đương thời,
- Nhân duyên đã sẵn hẳn rồi cũng qua.
- Nay đệ tử thay ta nối nghiệp,
- Chỉ pháp thân bất diệt thường còn,
- Thế gian muôn sự vô thường.
- Hơp tan phải lẽ đừng thương đừng sầu.
- Hãy tinh tấn sớm cầu giải thoát,
- Trí tuệ làm gươm cắt mờ mê,
- Thế gian đích thật hiểm nguy,
- Rõ ràng muôn sự chẳng chi vững bền.
- Nay nhập diệt bỏ đi bệnh dữ.
- Bỏ cái thân ‘năm uẩn’ hợp này,
- Tội tình nghiệp báo dãy đầy,
- Người ta tạm gọi cái nầy là thân.
- Giữa trầm luân sinh già bệnh chết,
- Người trí mà đã dứt nó xong,
- Ai không hoan hỉ tấc lòng,
- Như trừ được giặc ai không vui mừng.
- Này tăng ni ! Hãy dùng tha thiết,
- Ráng tìm đường giải quyết sầu đau,
- Thế gian to nhỏ trước sau,
- Muôn loài vạn sự biết bao vô thường,
- Các ông chớ cảm thương bi thiết,
- Đã đến giờ nhập diệt Như Lai,
- Đừng lời chi nữa dông dài,
- Đến hồi thể nhập Niết-bàn Vô Dư,
- Đó là những lời từ Phật dạy
- Cũng là lời để lại sau cùng,
- Phật-đà trí tuệ đại hùng,
- Muôn đời soi sáng trùng trùng nhân gian.