- ÐẠO
LÝ LUÂN HỒI
- (Lược dịch Kinh Kiến Chánh)
Một hôm Phật ở tại Tinh xá Kỳ Hoàn nơi thành
La Duyệt Kỳ. Trong lúc gần ngọ, Ngài cùng năm trăm vị Tỷ-kheo, một ngàn
vị Bồ-tát và Ưu- bà-tắc, bưng đồ cúng dường đi ra ngoài thành La Duyệt
Kỳ, bỗng gặp cây đại thọ tên là Cau Hương, cánh lá xum xuê, cây to gốc
lớn, hoa trái tươi tốt đỏ hồng, chứa chất một mùi vị thơm ngọt dưới
gốc cây bằng phẳng. Phật muốn dừng lại đây lót lá mà ngồi. Hàng đệ
tử tùy tùng vâng theo ý Phật, sửa
chỗ cho Phật ngồi, rồi ai nấy cũng đều ngồi quanh Ngài.
Trong hàng
đệ tử, có một vị Tỷ-kheo tên là Kiến Chánh, người mới nhập đạo
tu hành, nhân trong tâm có chỗ nghi hoặc: "Phật thường nói có đời
sau nhưng từ loài vật cho đến loài người, khi chết rồi chưa từng ai trở
lại báo tin cho biết việc ấy như thế nào cả?" Ông liền đem điều
ấy bạch Phật, Phật nhân đấy bảo cho các đệ tử rõ, bằng những điều
chứng minh, thí dụ như sau:
- Gốc đại
thọ này, vốn từ một hột giống và nhờ các trợ duyên: đất, nước,
gió, lửa mà nó được to lớn, tàng cây có thể che một số người như
thế này. Truy nguyên thời kỳ hột giống thì không thấy có nhánh, lá,
hoa, trái gì cả, nhưng gặp đủ nhân duyên tứ đại, nó nứt mầm, nẩy
nhánh, sanh hoa, kết trái dần dần thành một cây to, tàng che một khoảnh
đất rộng. Ban đầu nó chỉ gọi là hột, hột sinh mầm, mầm sinh nhánh,
nhánh sinh lá, lá sinh hoa, hoa sinh trái, trải qua nhiều giai đoạn, thay đổi
triển chuyển mới thành cây đại thọ, đối với hột giống không phải
một mà chẳng phải khác, có danh nhưng chẳng phải thường danh. Nó đã trở
thành cây đại thọ. Có thể nhóm tất cả hoa, trái, nhánh, lá, cành, gốc
kia lại làm hột giống khi xưa được không?
- Không thể
được - Lời các đệ tử đáp - Chúng đã biến chuyển thì không thể trở
lại được nữa. Một ngày một mục nát, hột giống trở thành mầm,
nhánh v.v... Cứ vậy càng sanh càng đủ, tuy không bị tiêu mất, nhưng cũng
không thể trở lại hột giống như xưa.
- Sanh tử
cũng thế, thần thức là pháp duyên khởi, pháp ấy là si (vô minh), do vô
minh sanh tham ái. Vô minh in như hạt giống. Hột giống tuy nhỏ mà trưởng
thành cây đại thọ, vô minh tuy ẩn vì mà gây thành nhiều hiện tượng nhân
duyên sai khác. Các hiện tượng nhân duyên đều do thức tâm xuất hiện. Từ
vô minh sanh ra thọ, thọ sanh ái, ái sanh thủ, thủ sanh hữu, hữu sanh sanh,
sanh sanh lão tử, hợp lại là Mười hai nhân duyên, làm bản thể cho thân
này. Ðã có thân thì có ngày già, chết. Khi ấy thần thức tùy theo hạnh
nghiệp tắt dần, mà sanh thành một xác thân khác, cũng có cha mẹ, cũng thọ
hình thể, cũng sanh lục tình, cũng khởi tập nhiễm cũng chịu khổ vui, cùng
theo phong tục, nhưng không thứ nào trở lui như cũ, thì chẳng làm sao biết
được quá khứ. Người ta chỉ một mặt theo kiến thức mới, bảo là thực
đó, là thường còn, rồi cố chấp theo những điều tri kiến đó, nên
không biết rằng: đời trước và đời sau do thần thức chuyển đi theo hạnh
nghiệp mà phát hiện ra vậy.
Thần thức
đã chuyển đi, lại nhờ có cha mẹ, làm trợ duyên sanh ra hình thể mới,
bị khuôn khổ theo lục tình, tập nhiễm, khổ vui, phong tục, không thể trở
lại đời cũ, cũng không thể trở lại thân hình cũ tập quán cũ, kiến
thức cũ, như cây đại thọ không thể trở lui hột giống của ngày trước.
Sau khi nghe
Phật dạy, Tỷ-kheo Kiến Chánh đứng dậy, quỳ thẳng bạch Phật:
"Ngu ý của đệ tử vẫn chưa trừ giải. Giờ đây chính là lúc đệ
tử tỏ bày chỗ ngu si, ngưỡng mong
đức Thế Tôn thương xót chỉ dạy cho đệ tử. Ðệ tử từ khi nhỏ đến giờ gặp người chết không
phải là ít: hoặc cha mẹ, anh em, vợ chồng, nội ngoại, hoặc bằng hữu
đang thương yêu nhau, hoặc kẻ oán thù đang ghen ghét nhau mà sau khi chết,
thần thức họ vẫn không trở lại gặp mặt trả lời cho biết ai sướng
ai khổ thế nào cả. Tại sao vậy? Thần thức bị điều gì làm cách ngại
mà họ không trở lại hiện báo cho người sống biết? Mong đức Thế Tôn
giải bày phân biệt để cho chúng đệ tử đoạn trừ nghi kiến, sớm thấy
lẽ thật".
- Này Tỷ-kheo!
Thần thức kia không hình trạng khi chuyển đi thì tùy theo hạnh nghiệp mà
phát hiện. Nếu người ở đời làm phước, thần thức phước đức chuyển
sang đời khác, cũng còn không thể trở lại hiện báo cho biết được, huống
chi là kẻ hung ác. Vì sao? Vì như nhà kỹ sư nấu đá cho chảy để tìm
thiếc, khi đã thành thiếc rồi lại đúc làm các khí cụ, những khí cụ
đó có thể khiến nó trở lại đá được không?
- Thưa không.
- Thần thức
di chuyển, ở tại thân trung ấm, ví như đá đã lọc thành thiếc: từ
trung ấm thay đổi, thọ sanh thân khác, như thiết đã đúc thành khí cụ.
Hình thể đã thay đổi tiêu ma, không trở lại thân cũ được.
Những ai tu
hành năm điều thiện (năm giới) họ sẽ được bẩm thọ thân người, họ
sẽ có cha mẹ, và bị sáu thứ ràng buộc:
1. Ở tại trung ấm, không thể trở lại kiếp xưa.
2. Bị bó buộc trong bào thai.
3. Khi sơ sanh bị ép bức đau đớn quên hết dĩ vãng.
4. Rớt xuống đất, các kiến thức trước đều mất, sanh ra kiến thức mới.
5. Sanh ra rồi liền tham trước vật dục, vì tham trước nên kiến thức cũ
bị gián đoạn.
6. Lần lần khôn lớn, tập theo kiến thức mới, chứ không nhớ lại kiến
thức xưa.
- Các đệ
tử: Ví như người khách buôn, đi khắp bốn phương, gặp đủ điều vui
khổ. Khi nhớ những điều ở một quận ấp về phương Ðông, thì họ
không còn nhớ gì về ba phương kia nữa. Trong đường sanh tử cũng vậy.
Trong đời này tạo tác hạnh nghiệp rồi sanh qua đời khác. Khi đã thọ
thân khác, liền sanh kiến thức mới, cho nên kiến thức cũ không phát hiện
ra.
Bởi sáu việc
ấy chằn trói ngăn ngại, nên không biết lại đời cũ và báo tin cho ai.
- Hoặc như
người thợ gốm, nung đất làm đồ, do sức lửa đốt, miếng đất trở
thành tấm ngói, ta có thể khiến tấm ngói ấy trở lại cục đất được
không?
- Thưa, không
thể được.
- Hoặc như
một cây đại thọ bị người ta đốn xuống, cưa xẻ, làm thành trăm thứ
đồ dùng. Nếu có người muốn nhóm góp những đồ vụn vặt và các tấm
gỗ đã bị cưa, làm lại cây đại thọ như trước được chăng?
- Thưa, không
được.
- Hoặc như
người thợ nấu cát thành ra sắc hồng, rồi lại thành sắc trằng mà
hóa ra như nước. Ta có thể khiến sắc hồng ấy trở lại cát được không?
- Thưa, không
được.
- Sanh tử
cũng như thế, người chưa có đạo ý chưa có đạo nhãn, khi thân chết,
thần thức biến hóa theo hạnh nghiệp, thọ sanh thân khác, trong những đời
khác, họ bị bưng bít trong bào thai, trong kiến thức, trong tập tánh mới
rồi, thì họ không thể nào biết lại đời trước được.
Hoặc như
nước đựng trong hình tròn, thời nước thành tròn, đổ sang đồ vuông thời
nước lại thành vuông. Tùy theo đồ đựng, mà nước phải thay hình đổi
dạng, tùy theo tướng trạng lớn nhỏ, tròn vuông. Sanh tử cũng như thế.
Thức tâm vốn không có hình thể nhất định, chỉ tùy theo hành vi thiện
ác mà lãnh thọ báo thân. Có trắng, đen, dài, ngắn, khổ, vui, lành, dữ,
đều là sự biến đổi hiện hành theo hạnh nghiệp cả. Như tâm thức của
chúng ta khi ở đời đã gây điều phi pháp, nên bị đọa làm súc sanh, mất
tự do trong khổ sở, làm sao biết lại đời trước mà báo tin cho ai hay.
Hoặc như
con sùng, sinh ở trong đất, không kêu, không có cánh, nhưng đúng thời tiết
nó hóa thành con ve, ở trên cây kêu suốt ngày không ngớt. Ta có thể bảo
con ve ấy trở lại với thân hình con sùng đặng báo tin cho các con khác
ở trong đất biết được không?
- Thưa không
được. Con sùng đã biến đổi, rời âm để sống trong dương khí, thân
hình thay đổi dần cho đến ngày chết đi, hoặc bị chim chóc bắt ăn thịt,
chứ không thể trở lại thân sùng được.
- Sanh tử
cũng vậy. Thân này chết rồi, thần thức di chuyển, thọ sanh thân mới, bị
ngũ ấm ngăn che, nào kiến thức, nào tập tánh, đều đổi mới trong một
hoàn cảnh khác, cho đến ngày tiêu mòn già chết, chứ không thể trở lại
thân hình cũ với kiến thức cũ, báo tin cho ta biết.
Hoặc như miếng thịt sống, để lâu ngày hôi hám
hóa sanh trùng giòi. Muốn nó trở lại thành miếng thịt tươi được không?
- Thưa, không
được.
- Sanh tử
cũng vậy. Người thế gian, tâm nghĩ ác, miệng nói ác, thân làm ác, khi họ
chết, thần thức di chuyển, đọa làm thân địa ngục, súc sanh, ở cảnh
giới mới lạ, sự thấy biết khác với ngày trước, lại bị lưới, tội
buộc ràng, không biết được ngày xưa, nên cũng không trở lại báo tin
cho ta hay được.
- Hoặc như
đêm tối không trăng, mọi vật ở trong hắc ám. Giá như có người trong
trăm ngàn vạn người xem mọi vật trong đêm tối ấy, họ có thể biết
được màu sắc xanh, vàng, đỏ, trắng không?
- Dù ức
triệu người xem trong đêm tối, cũng chẳng thấy được gì, huống chi là
biện biệt năm màu sắc.
- Nếu có
người cầm đuốc soi sáng, bảo cho họ xem, họ có thể thấy được không?
- Có thể
thấy được.
– Nếu có
người ngu không cầm đuốc, đi vào chỗ tối, càng đi càng xa, càng tối,
khi ấy họ muốn thấy năm sắc được không?
– Người ngu đã xây lưng với ánh sáng mà
đi vào chỗ tối, họ đi xa không bao giờ thấy màu sắc được cả.
- Các đệ
tử ! Chúng sanh ở trong đường sanh tử tối tăm cũng như thế. Từ loài
người cho đến loài vật, hễ đã mang thân hình, ngu si mờ ám, không có
đạo hạnh, không hiểu được nguồn gốc thân tâm, chưa có tuệ nhãn mà
vội mong biết đến thần thức qua lại thọ sanh trong đường sanh tử, lui
về báo tin chẳng khác nào ở trong đêm tối muốn thấy năm sắc. Trái lại,
nếu biết học kinh trì giới, tu hành 37 món trợ đạo Bồ-đề, giữ gìn
tâm ý thanh tịnh, là họ như người cầm đuốc sáng thấy rõ năm sắc.
Người nương theo giáo pháp đức Phật, có thể biết đường sanh tử và
cảnh giới thiện ác mà thần thức đã qua lại. Ngoài ra những người không
thấu rõ thân tâm, ngược bỏ kinh giới, theo dòng trần tục, tự ý buông
lung, đoạn diệt thật pháp, lòng không tin tưởng thực hành Phật pháp, kẻ
ấy như người vác đuốc đi vào chỗ tối, càng đi càng mù mờ không
trông thấy gì cả.
- Các đệ
tử ! Các Ông chớ thuận theo tâm ý ngu si, kiếp phược mà nghi ngờ đạo
lý chân chính thanh tịnh. Nếu thuận theo tâm ý ngu si, các người khó
tránh khỏi cảnh giới tối tăm, đọa đày thống khổ. Ta đã có ý dẫn dụ
giải bày rành rẽ, vậy các Ông hãy siêng năng phụng hành, đừng bao giờ
quên.
- Các đệ
tử! Người đời chỉ dùng mắt thịt mà thấy những việc trong hiện tại,
nhưng không thể thấy trước đây mình từ
đâu đến, và sau khi già chết, bước sang đời sau, thọ một
thân hình khác cũng không biết lại những việc ngày nay. Vì sao? Vì mỗi lần
sống chết, thần thức chuyển dịch theo 12 Nhân duyên mà trong 12 Nhân
duyên, ngu si là chủ yếu mà tối tăm, nên một lần thay đổi khó biết lại
việc cũ. Như đem tấm vải trắng nhuộm thành các màu xanh, vàng, đỏ, tím,
tấm vải đã bị nhuộm không thể trở lại như cũ được. Sanh tử chuyển
dịch cũng như thế. Thức tâm không có tánh thể thường nhật, nó bị nhuộm
theo hạnh nghiệp mà thay đổi mãi. Vả tâm ý của chúng sanh thường tưởng
niệm mọi pháp trong một đời người, lòng nghĩ muốn về những điều lành
dữ báo ứng rất nhiều, hễ các niệm mới sanh thì niệm cũ diệt, mà
trong đường sanh tử chỉ ngu si là thường hơn cả. Ai muốn hiểu nguồn gốc
sanh tử qua lại, hãy cố gắng tu luyện thân tâm, thâm nhập thanh tịnh,
suy nghĩ nguồn gốc mọi pháp, thì có thể khai ngộ như thức giấc ngủ.
- Các đệ
tử! Thần thức bị điều si ám trong việc thiện ác, nên hễ chết rồi lại
sanh với những thân hình sai khác. Không hạnh nghiệp thiện ác là không thọ
sanh, như lửa gặp củi thì còn, củi cháy hết thì không; ý thức không
thành vì thiện ác thì cũng không còn có hình thức gì vậy.
- Hoặc như
gương mở không thể soi thấy gì được. Bức gương thức tâm bị hỗn trược
ngăn che, chuyển di sanh tử, đầy dẫy thảm khốc sợ hãi, và bị dắt dẫn
theo sự họa phúc tai ương cũng vậy, chẳng soi thấy việc trong đời cũ.
Như ao nước đục, dẫu có cá trạnh trong đó, vẫn không làm sao trông thấy.
Ở trong sanh tử hỗn loạn, bị mọi điều ưu tư bưng bít nên hễ một lần
chuyển sang kiểu khác, là quên mất đời cũ. Như người nhắm mắt đi
trong đêm tối hoàn toàn chẳng trông thấy gì. Người đi trong đêm tối
sanh tử trôi theo dòng họa phúc, phải cam chịu mừng vui, khổ não, không
thể biết lại việc cũ trong kiếp trước.
- Các đệ
tử! Ta lấy tuệ nhãn thanh tịnh soi thấy một cách rõ ràng, hết thảy
chúng sinh qua lại sanh tử trong vòng ba cõi, khác nào nhìn sợi chỉ trong hột
ngọc thủy tinh, lưu ly, xanh vàng đều trông thấy rõ. Và như nước trong,
có thể nhìn thâu đáy tất nhiên thấy rõ các loài thủy tộc trong ấy. Phật
dạy chúng sanh sống chết trong năm đường, như người đứng trên cầu lớn,
thấy rõ tất cả hành khách qua lại trên cầu. Hoặc như đứng trên núi
cao, nhìn thấy cả bốn bề xa gần, Phật ý cao viễn, Ngài thấy mọi loài
chúng sanh tử cũng vậy.
Các ông nếu
tùy theo lời chỉ dạy của Như Lai, thì biết rõ sanh tử trong muôn ngàn kiếp.
Thực hành 37 pháp trọng yếu là: 4 món Niệm xứ, 4 món Chánh cần, 4 món
Thần túc, 5 căn, 5 lực, 7 món Giác ý, 8 món Chánh đạo, để trừ bỏ sự nhơ xấu nơi tự tâm, diệt trừ
ba độc tham, sân, si, cắt đứt mối nghi ngờ, khai hóa trí thức thanh tịnh,
như chư Phật, là có thể biết được việc quá khứ vị lai.
- Các đệ
tử! Người đời làm những điều thiện ác, chết rồi đều có sự báo
đáp lại cả. Nhưng không ai biết được là vì chưa có ba thứ tịnh
nhãn. Bị ngăn ngại theo lục căn, nhìn với con mắt thịt, cứ làm theo những
việc xấu xa ô trược, đắm đuối trong chỗ ngu si, chuyển hóa theo dòng
sanh tử, bị xác thân chướng ngại, nên rời việc cũ xây việc mới,
không thể biết có sự báo đáp tùy theo hạnh nghiệp ấy. Chứ ở đời,
có sự thọ phước, thọ ương hoặc tương lân, tương ố lẫn nhau, đó
chính là sự thật, chứng nghiệm việc báo tin của hạnh nghiệp quá khứ
vậy.
Người đời
bị trói buộc trong sự nghi ngờ, sanh ra từ chỗ ngu si, không chút hành vi
thanh tịnh, mà muốn biết việc đời trước cùng những hiệu quả báo ứng,
họ khác nào kẻ không tay muốn viết, không mắt muốn trông. Vì cớ đó
Phật ra đời, giảng bày kinh đạo, mở mang tâm ý mọi người. Ai là kẻ
muốn biết rõ và cải hoán nhân quả hưởng thọ của mình trong đường
sanh tử, hãy tùy theo Phật giáo, thực hành đạo pháp, trau dồi trí tuệ,
điều chỉnh tâm ý, luyện tập thiền quán, thì đều có hiệu quả được
cả.
- Các đệ
tử! Thần thức có danh không hình, tùy hành vi thiện ác và bốn món tứ
đại làm thể chất. Lúc mới sanh thân nhỏ, sau căn chưa đủ, kiến thức
hẹp hòi, hiểu biết cạn cợt, đến khi khôn lớn, đủ cả sáu căn, thức
tâm huân tập thêm những điều ái dục, càng ngày càng nhiều, cho đến ngày
suy yếu, bốn đại tiêu mòn, thức tâm không còn minh mẫn, sáu tình giảm
ít. Chỉ trong một đời hiện tại mà vô thường thay đổi, sau không giống
trước, kiến thức khi trẻ như bị quên hết với tuổi già, huống chi nhiều
đời cách biệt, thai ấm ngăn che, chưa được đạo ý, tà hạnh mê lầm,
mà mong biết sau khi chết trở lui báo tin. Mong biết việc trước như vậy,
khác nào kẻ xâu kim trong đêm tối, tìm lửa trong nước mà thôi.
Vậy các đệ
tử! Hãy siêng năng thực hành, kinh giới, thẩm tư nguồn gốc sanh tử: từ
đâu lại và sẽ về đâu? Nhân gì mà có sự qua lại? Duyên gì mà phải
sanh tử? Suy xét cho kỹ tự tánh các pháp vô ngã, thì mọi việc điều
nghi ngờ nhất thời tự giải.
Phật nói
kinh này rồi, năm trăm Tỷ-kheo và Ưu bà tắc đều được kiến đạo, và
các hàng Bồ-tát đều được bất thối tam muội. Tất cả đứng dậy,
nhiễu quanh Phật ba vòng, lễ Phật sát đất, lễ xong, theo Phật trở về
tinh xá.
- Chân
thành cảm ơn cư sĩ Bình Anson đã tặng bản vi tính