KINH PHÁP BẢO ĐÀN
HUỆ NĂNG LỤC TỔ
Soạn thuật: PHÁP HẢI
Dịch giả: THÍCH NỮ TRÍ HẢI
PHẨM THỨ
BẢY
CƠ
DUYÊN
Sư từ Hoàng Mai
đắc pháp, về đến Thiều Châu, thôn tào Khê, không ai biết. Bấy giờ, có
nho sĩ Lưu Chí Lược, cúng dường trong hậu. Chí Lược có người cô làm Ni
tên Vô Tận Tạng thường tụng Kinh Đại Niết Bàn. Sư vừa nghe qua đã biết ý
nghĩa thâm diệu, bèn giải nói. Ni bèn cần quyển Kinh hỏi chữ. Sư bảo:
- Chữ thì không
biết cứ hỏi nghĩa đi.
Ni bảo:
- Chữ mà không
biết làm sao hiểu nghĩa?
Sư dạy:
- Diệu lý của chư Phật can
hệ gì văn tự?
Ni kinh dị, bảo khắp bậc kỳ
đức trong làng rằng: “Đây là bậc Đại sĩ,nên thỉnh cúng dường”.
ò
Bấy giờ,
có Tào Thúc Lương cháu nội Ngụy Võ Hầu cùng với dân làng đến lễ
bái. Cổ tự Bảo Lâm từ cuối đời Tùy bị tàn phế vì binh lửa, nay ở nền cũ,
họ xây lại một ngôi chùa thỉnh Sư đến an trú, chẳng bao lâu đã thành bảo
địa. Sư an trú được chín tháng hơn, lại bị bọn ác nhân săn tìm. Sư lánh
vào ngọn núi phía trước, bị bọn bên kia phóng hỏa. Sư bèn ẩn thân trong
đá mà thoát được. tảng đá ấy nay còn dấu ngồi kiết già của Sư, cùng với
lằn y trải ra, do đó mang tên là đá tỵ nạn. sư nhớ lời ngũ Tổ dặn
dừng ở Hoài, ẩn ở Hội, nên đã ở hai nơi ấy.
ò
Tăng Pháp
Hải, người ở Khúc Giang thuộc đất Thiều Châu, khi mới đến tham
bái Tổ sư, hỏi rằng:
- Tức tâm tức
Phật là sao? Xin thương xót chỉ dạy.
Sư dạy:
- Niệm trước
không sanh tức tâm, niệm sau không diệt tức Phật. thành hết thảy tướng
tức tâm, lìa hết thảy tướng tức Phật. Nếu nói đủ, trọn kiếp không cùng.
Hãy nghe kệ của ta:
Tức tâm là tuệ
Tức
Phật là định
Định tuệ quân bình
Ý
thường thanh tịnh
Ngộ
pháp môn này
Do
người tập tánh
Dụng vốn vô sanh
Song tu là chánh.
Pháp Hải đại
ngộ, bèn làm kệ tán thán:
Tức tâm nguyên là Phật
Không ngộ nên tự khuất
Tôi
biết nhân định tuệ
Song tu lìa các vật.
ò
Tăng Pháp
Đạt người ở Hồng Châu, bảy tuổi xuất gia thường tụng Kinh Pháp
Hoa, đến lễ Tổ, đầu không chấm đất.
Tổ quở rằng:
- Lạy mà đầu
không sát đất, sao bằng đừng lạy. Trong lòng ngươi chắc còn một vật. Ôm
giữ cái gì thế?
Đáp:
- Niệm Kinh
Pháp Hoa đã đến ba ngàn bộ.
Tổ dạy:
- Dù niệm tới
vạn bộ, hiểu được ý Kinh, cũng không lấy làm đắc thắng, mới là cùng ta
đồng hành. Người nay đã phụ sự nghiệp ấy mà tuyệt nhiên không biết lỗi.
Hãy nghe kệ của ta:
Lạy cốt bẻ cờ kiêu
Đầu
nếu không sát đất
Có
ngã tội liền sanh
Quên công phước vô lượng.
Sư lại dạy:
- Ngươi tên
chi?
- Tên Pháp Đạt.
- Ngươi tên
Pháp Đạt, mà chưa từng đạt Pháp.
Lại nói kệ
rằng:
Ngươi nay tên Pháp Đạt
Siêng tụng chưa từng nghỉ
Luống đọc theo âm thanh
Minh tâm mới Bồ Tát
Ngươi nay có nhân duyên
Ta
sẽ vì ngươi nói
Tin
rằng Phật vô ngôn
Hoa
sen từ miệng xuất.
Đạt nghe kệ sám
hối mà thưa:
- Từ nay trở
đi, con xin khiêm hạ với tất cả. Đệ tử tụng Kinh Pháp Hoa mà chưa từng
hiểu nghĩa, tâm thường nghi. Hòa thượng trí tuệ quảng đại, xin từ bi nói
tóm lược nghĩa lý cho con.
- Pháp Đạt!
Pháp tức rất đạt, mà tâm ngươi không đạt. Kinh vốn không nghi, tâm ngươi
tự nghi. Kinh này lấy gì làm tông?
- Bạch, đệ tử
căn tánh tối chậm lâu nay chỉ theo văn mà tụng niệm đâu biết tông thú.
Xin Hòa thượng chỉ dạy cho.
- Ta không biết
chữ, ngươi thử cầm Kinh đọc một lượt, ta sẻ giảng cho.
Pháp Đạt bèn
cao giọng đọc, đến phẩm Thí Dụ, Sư bảo:
- Thôi! Kinh
này nguyên lai lấy nhân duyên Phật xuất thế làm tông. Dù có nói lắm ví
dụ cũng không ngoài ý này. Nhân duyên là sao? Kinh dạy: “Chư Phật
Thế Tôn duy vì một đại sự nhân duyên mà hiện ra đời”. Một đại sự ấy
chính là tri kiến Phật vậy. Người đời bên ngoài thì mê chấp tướng, bên
trong thì mê chấp không. Nếu có thể nơi tướng mà lìa tướng, nơi không mà
lìa không, tức là trong ngoài đều không mê. Ngộ được pháp ấy, một niệm
tâm khai, ấy là mở tri kiến Phật. Phật là giác. Giác chia ra bốn môn:
Khai giác tri kiến, thị giác tri kiến,ngộ giác tri kiến, nhập giác tri
kiến. Nếu nghe khai thị, có thể ngộ nhập, thì giác tri kiến, chơn
tánh xưa nay được xuất hiện. Ngươi thận trọng chớ hiểu lầm ý Kinh, thấy
Kinh nói khai thị ngộ nhập, mà cho rằng đó là tri kiến Phật, còn ta
không có gì. Nếu hiểu như vậy là hủy báng Kinh, chê bai Phật vậy. Phật
đã là Phật, đã đủ tri kiến thì còn khai mở làm gì. Ngươi nên tin rằng,
Phật tri kiến ấy là chỉ tự tâm ngươi, ngoài ra không có Phật nào khác.
Bởi vì hết thảy chúng sanh tự che lấp ánh quang minh của mình, tham ái
trần cảnh, vì cơ hội ở ngoài, vì rối loạn bên trong mà chịu rong duỗi,
phiền cho Thế Tôn phải xuất khỏi Tam muội mà nói đủ lời khắc khổ để
khuyên hãy dừng nghỉ, chớ hướng ngoại tìm kiếm, thì cùng với Phật không
khác, nên gọi là khai Phật tri kiến.
Tôi khuyên mọi
người ngay nơi tự tâm mình, thường khai tri kiến Phật. Người đời tâm tà,
ngu mê tạo tội, miệng lành tâm ác, tham sân ganh ghét, dua nịnh kiêu
căng, tổn người hại vật, như vậy là tự mở cái tri kiến chúng sanh ra.
Nếu chánh tâm lại, thường phát sanh trí tuệ, quán chiếu tự tâm, dứt ác
làm lành, đó là tự khai tri kiến Phật. các người nên thường khai tri
kiến Phật trong từng mỗi niệm, chớ có khai tri kiến chúng sanh gọi là
thế gian. Nếu các người cứ chuyên một mực khó nhọc giữ chặt niệm không
buông cho là công phu, thì có khác gì loài trâu mến tiếc cái đuôi của
nó.
Pháp Đạt hỏi:
- Nếu vậy thì
chỉ cần hiểu nghĩa lý, không cần tụng Kinh hay sao?
Sư dạy:
- Ý Kinh có lỗi
gì mà phải ngăn cấm người niệm. Mê ngộ ở nơi người, hại hay là lợi đều
do ở nơi mình mà ra. Miệng tụng tâm hành, ấy là chuyển được Kinh. Miệng
tụng tâm không hành, ấy là bị Kinh chuyển. Hãy nghe kệ của ta:
Tâm mê Pháp Hoa chuyển
Tâm
ngộ chuyển Pháp Hoa
Tụng Kinh lâu không hiểu
Với
nghĩa lý thành thù
Vô
niệm niệm là chánh
Có
niệm niệm thành tà
Có
không không đếm xỉa
Xe
trâu trắng thường ngồi.
Pháp Đạt nghe
kệ đại ngộ, bất giác rơi lệ, bạch Sư rằng:
- Pháp Đạt từ
xưa đến nay, quả thật chưa từng chuyển Pháp Hoa, mà lại bị Pháp Hoa
chuyển.
Lại bạch:
- Kinh dạy các
bậc đại Thanh Văn đến Bồ Tát đều hợp sức cùng suy lường mà cũng không
lường được trí Phật. Nay Ngài bảo kẻ phàm phu chỉ cần tự ngộ tâm thì gọi
là tri kiến Phật. Điều ấy nếu không phải bậc thượng căn thì không khỏi
nghi hoặc. Lại Kinh dạy ba xe: xe dê, xe hưu và xe trâu trắng, khác nhau
thế nào? Xin Hòa thượng từ bi khai thị cho.
Sư dạy:
- Kinh thật rõ,
chỉ ngươi tự mê. Những người trong ba thừa Thanh Văn, Duyên Giác, Bồ Tát
sở dĩ không thể suy lường được trí Phật, lỗi chính là tại suy lường.
Nhiều người tận lực cùng nhau suy lường thì lại càng thêm sai, Phật vì
phàm phu mà nói. Lý này nếu không chịu tin thì phải rút lui khỏi giảng
đường theo những vị kia trong Kinh, tuyệt nhiên không biết mình đã ngồi
trên xe trâu trắng lại ra ngoài cửa đi tìm ba xe. Huống nữa văn kinh nói
rõ với ngươi rằng chỉ có Phật thừa, không có thừa nào khác, dù hai hay
ba, cho đến vô số phương tiện diễn nói như nhân duyên, thí dụ v.v…
(trong mười hai bộ loại), tất cả pháp này để nói lên một Phật thừa duy
nhất. Sao ngươi không tỉnh ngộ ba thừa là giả, vì thời quá khứ mà nói;
một thừa là thật, vì thời hiện tại mà nói; chỉ dạy ngươi bỏ giả quay về
thật, sau khi quay về thật thì cái thật ấy cũng không có tên. Nên biết
bao nhiêu của cải châu báu đều thuộc về ngươi, tùy ngươi thọ dụng đến
không còn nghĩ tưởng về cha, cũng không nghĩ tưởng về con, cũng không
còn cái tưởng nghĩ về thọ dụng, ấy gọi là trì Kinh Pháp Hoa, từ kiếp này
qua kiếp khác tay không rời Kinh, đêm ngày không lúc nào không niệm Kinh
vậy.
Đạt nhờ khai
phát, tâm thư thái hoan hỷ làm kệ rằng:
Tụng Kinh ba ngàn bộ
Tào Khê một câu quên
Chưa rõ nghĩa xuất thế
Khó dứt mê nhiều đời
Dê hưu trâu giả đặt
Đầu giữa cuối khéo phô
Ai ngờ trong nhà lửa
Vốn sẵn đấng Pháp Vương.
Sư dạy:
- Ngươi từ nay
trở đi mới đáng gọi là ông thầy niệm Kinh vậy.
Pháp Đạt lãnh
hội ý chỉ sâu xa, từ đấy tiếp tục tụng Kinh không dứt.
ò
Tăng Trí
Thông, người đất An Phong, Thọ Châu, lúc đầu xem Kinh Lăng Già
có đến hơn ngàn lần mà không hiểu ba thân bốn trí, đảnh lễ Sư xin giải
nghĩa ấy. Sư dạy:
- Ba thân là:
Thanh tịnh Pháp thân, tức tánh của ông. Viên mãn Báo thân, tức trí của
ông. Thiên bách ức Hóa tức thân, hạnh của ông. Nếu lìa bản tánh mà nói
ba thân tức là có thân không trí, nếu ngộ ba thân không có tự tánh ấy
gọi là bốn trí Bồ đề. Hãy nghe kệ của ta:
Tự tánh đủ ba thân
Phát minh thành bốn trí
Chẳng rời duyên thấy
nghe
Tự nhiên lên đất Phật
Ta nay bảo ông biết
Tin chắc tuyệt không mê
Chớ học kẻ tìm gươm
Trọn ngày nói Bồ đề.
Thông lại hỏi:
- Nghĩa của bốn
trí là sao, xin cho con được nghe?
- Đã hiểu ba
thân thì cũng rõ luôn bốn trí, sao còn hỏi nữa? Nếu lìa ba thân mà nói
bốn trí ấy là có trí không thân, có trí như vậy cũng thành không trí.
Sư lại dạy bài
kệ:
Đại viên cảnh Trí là tánh thanh tịnh
Bình đẳng tánh Trí là
tâm không tịnh
Diệu quan sát Trí thấy
như không
Thành sở tác Trí giống
viên cảnh
Năm tám chuyển quả, sáu
bảy nhân
Chỉ dùng tên gọi không
thật tánh
Nếu cảnh đổi thay tình
không đắm
Tha hồ an trú trong đại
định
Trên đây là
chuyển thức thành trí vậy. Giáo lý dạy rằng: Chuyển năm thức trước thành
Thành sở tác trí, chuyển thức thứ sáu thành Diệu quan sát trí, chuyển
thức thứ bảy thành Bình đẳng tánh trí, chuyển thức thứ tám thành Đại
viên cảnh trí. Tuy thức thứ sáu và bảy chuyển trong nhân, năm thức trước
và thức thứ tám chuyển ở quả, nhưng chỉ chuyển cái tên mà không chuyển
cái bản thể.
Thông đốn ngộ
được tánh trí, trình kệ rằng:
Ba thân: bản thể mình
Bốn trí vốn tâm minh
Thân trí dung không ngại
Theo vật mà hiện hình
Khởi tu đều vọng động
Chấp thủ trái chơn tịnh
Nhờ Sư mà hiểu đạo
Tuyệt hết danh nhiễm ô.
ò
Tăng Trí
Thường ở Tín Châu, Quý Cốc đến tham lễ. Sư hỏi:
- Ngươi từ đâu
đến?
Đáp:
- Đệ tử ở gần
Hồng Châu, núi Bạch phong, trước đây đến tham lễ Hòa thượng Đại Thông
xin chỉ dạy ý nghãi kiến tánh thành Phật, nhưng chưa dứt được nghi, nay
đến xin Hòa thượng dạy bảo.
- Đại Thông Hòa
thượng dạy ngươi những gì, thử nói ra xem.
- Dạ, con tới
đã ba tháng mà chưa được Ngài chỉ dạy điều gì cả. Một buổi chiều nọ, vì
tha thiết cầu pháp, con một mình vào trượng thất hỏi Hòa thượng, bản tâm
bản tánh của con là thế nào. Đại Thông dạy: “Ngươi có thấy hư không
chăng?”. Con đáp: “Thấy”. Ngài nói: “Ngươi thấy hư không có tướng mạo
không?”. Con trả lời: “Hư không thì vô hình, đâu có tướng mạo gì”. Hòa
thượng dạy: “Bản tánh của ngươi cũng như hư không, tuyệt đối không một
vật gì có thể thấy được. Như thế gọi là thấy chơn chánh.
Không một vật gì có thể biết được, ấy gọi là biết chơn chánh.
Không có xanh vàng dài ngắn, chỉ thấy nguồn gốc thanh tịnh, giác thể
viên minh, ấy gọi là kiến tánh thành Phật , cũng gọi là tri
kiến Phật”.
Bạch Hòa
thượng, đệ tử tuy nghe lời dạy ấy vẫn chưa quyết nghi được, xin Hòa
thượng khai thị.
Sư dạy:
- Lời dạy của
vị Sư kia còn giữ cái kiến tri, nên khiến ngươi chưa hiểu. Ta nay khai
thị cho ngươi một bài kệ:
Không thấy một pháp mà còn cái thấy không
Thì không khác đám mây
che mặt trời
Không biết một pháp
nhưng còn cái biết không
Cũng như giữa thái hư
sanh điện chớp
Thấy biết như vậy càng
thêm rối loạn
Nhận thức lầm lẫn thì
làm sao hiểu được phương tiện
Ngươi hãy trong một niệm
tự biết lỗi
Thì ánh linh quang nơi
mình thường hiện rõ.
Trí Thường nghe
kệ xong tâm ý khai ngộ, trình kệ rằng:
Tự dưng khởi tri kiến
Chấp tướng cầu Bồ đề
Còn giữ một niệm ngộ
Không hết mê lầm xưa
Tánh thể vốn là giác
Luống theo dòng chiếu
soi
Không vào thất Tổ sư
Thì vẫn còn mờ mịt.
Lại hỏi Sư:
- Phật dạy ba
thừa, lại còn dạy Tối thượng thừa, đệ tử chưa hiểu, xin Ngài chỉ dạy.
- Ngươi hãy
quán tự tâm, chớ chấp vào pháp tướng ở ngoài. Pháp không có bốn thừa,
tâm ngươi có sai khác. Kiến văn dần dần mới thông là Tiểu thừa, ngộ pháp
hiểu nghĩa là trung, theo pháp tu hành là Đại. Vạn pháp đều thông, vạn
pháp đều đủ, không nhiễm trước hết thảy, lìa các pháp tướng, không sở
đắc một vật, ấy là Tối thượng thừa. Thừa nghĩa là thực hành, không do
miệng tranh luận. Ngươi hãy tự tu, chớ hỏi ta nữa. Hay trong mọi lúc, tự
tánh không dời đổi.
ò
Tăng Chí Đạo, người Quảng Châu, Nam Hải, bạch:
- Đệ tử từ khi
xuất gia, xem Kinh Niết bàn hơn mười năm, mà chưa hiểu đại ý. Xin Hòa
thượng từ bi chỉ dạy.
- Ngươi không
hiểu chỗ nào?
- Dạ, đệ tử có
thắc mắc về bài kệ:
Chư hành vô thường
Thị
sanh diệc pháp
Sanh diệt diệc dĩ
Tịch diệt vi lạc.
(Các hành là vô thường
Đó là pháp sanh diệt
Sanh diệt đã diệt rồi
Thì tịch diệt là vui).
Sư hỏi:
- Vì sao thắc
mắc?
- Bạch, hết
thảy chúng sanh lẽ ra có hai thân là nhục thân và Pháp thân. Thân vật
chất thì vô thường, có sống có chết. Thân tinh thần (Pháp thân) thì
thường còn, nhưng vô tri vô giác. Kinh nói sanh diệt hết thì tịch diệt
là vui, con không hiểu thân nào tịch diệt, thân nào cảm thọ cái vui ấy.
Nếu là thân vật chất, thì khi nó diệt, bốn đại rã rời, toàn là khổ,
không thể bảo là vui được. Nếu Pháp thân tịch diệt, thì cũng như cỏ cây
ngói đá, ai cảm thọ cái vui? Lại pháp tánh là bản thể của sanh diệt, năm
uẩn là dụng của sanh diệt, (nghĩa là) đồng một thể mà có năm dụng, quá
trình sanh diệt thường tiếp diễn, từ thể khởi ra dụng gọi là sanh, dụng
thâu về thể gọi là diệt. Nếu chấp nhận có tái sanh, thì loài hữu sanh
không bao giờ đoạn diệt (chỉ thay đổi thân này qua thân khác). Nếu không
chấp nhận có tái sanh, thì cac loài hữu tình trở về trạng thái tịch
diệt, không khác vật vô tri vô giác. Như vậy thì tất cả các pháp đều bị
Niết bàn (tịch diệt) án ngữ cả rồi, sanh còn không được làm sao có lạc?
Sư dạy:
- Ông là con
dòng họ Thích, sao lại đem tà kiến chấp đoạn, chấp thường của ngoại đạo
mà luận pháp Tối thượng thừa? Cứ như lời ông nói, thì ngoài sắc thân
riêng có Pháp thân, do đó bỏ sanh diệt cầu tịch diệt. Ông lại suy luận
rằng Niết bàn đã là thường lạc thì phải có thân để thọ dụng cái lạc ấy.
Chính vì thế mà sanh ra ôm giữ sanh tử, tham đắm thế lạc. Ông nên biết
Phật vì những người mê lầm này – những kẻ ngộ nhận sự phối hợp năm uẩn
là cái ta, còn những vật khác là ngoài ta, do đó ưa sống ghét chết, mãi
mãi phiêu bạt một cách oan uổng trong vòng luân hồi mà không biết chỉ là
mộng huyển giả dối, đảo lại xem Niết bàn là thường lạc là khổ, suốt ngày
chỉ theo đuổi cái vui thế tục – Phật vì thương xót những người này mới
chỉ ra cái lạc chơn thật của Niết bàn. Niết bàn chơn lạc ấy trong một
sát na không có hiện tượng sanh, cũng không có hiện tượng diệt, cũng
không có hiện tượng sanh diệt nào để chấm dứt. Ấy gọi là sự hiện khởi
trước mắt của tịch diệt. Nhưng ngay lúc hiện khởi ấy cũng không có cái
suy lường về hiện khởi, nên gọi là thường lạc. Lạc ấy không có người cảm
thọ, cũng không có người không cảm thọ, đâu có cái chuyện một thể năm
dụng (như ông nói), huống nữa lại còn bảo niết bàn án ngữ hết mọi sự,
khiến cho mọi sự vĩnh viễn không sanh được. Ấy là chê Phật bài bác pháp
đó. Hãy nghe kệ của ta:
Vô thượng đại Niết bàn
Viên minh thường tịch
chiếu
Phàm ngu cho là chết
Ngoại đạo gọi dứt đoạn
Người cầu pháp Nhị thừa
Lại bảo là vô tác
Đều thuộc về chấp trước
Căn bản của (62) tà kiến
Chỉ là tên giả đặt
Đâu có nghĩa chơn thật
Chỉ có người siêu việt
Liễu tri pháp Niết bàn
Nên không lấy không bỏ
Vì biết rằng năm uẩn
Và ngã ở trong đó
Cùng những sắc tượng
ngoài
Và tất cả âm thanh
Đều như mộng như huyễn
Không phân biệt Thánh
phàm
Không cho rằng mình hiểu
(Niết bàn)
Trừ cả hai biên chấp
(có, không)
Bỏ luôn quá, hiện, vị
Thường sử dụng giác quan
Không khởi tưởng (sử
dụng)
Phân biệt tất cả pháp
Không khởi tưởng “phân
biệt”
Lửa cháy thấu đáy biển
Vào thời gian kiếp hoại
Gió mạnh núi va nhau
Mà Niết bàn chơn lạc
Vẫn không hề thay đổi
Ta nay chỉ gượng nói
Để ông bỏ tà kiến
Ông đừng chấp lời ta
Họa may hiểu vài phần.
Chí Đạo nghe kệ
đại ngộ, vui mừng lễ tạ mà lui.
ò
Thiền Sư
Hành Tư, họ Lưu, sanh ở An Thành, người Cát Châu, nghe tiếng Tổ
Tào Khê, đến tham lễ, hỏi:
- Phải làm gì
để khỏi rơi vào giai cấp?
Tổ hỏi:
- Ông thường
làm gì?
Đáp:
- Thánh đế cũng không làm.
- Vậy ông thuộc giai cấp
nào?
- Thánh đế còn không làm,
thì còn có giai cấp nào.
Tổ nhận là bậc Pháp khí,
cho làm thủ chúng. Một hôm Tổ bảo Hành Tư:
- Ông nên đi du hóa một
phương, chớ để đứt mất giống Phật.
Hành Tư sau khi đắc pháp,
trở về Cát Châu, núi Thanh Nguyên mà hoằng dương, sau khi mất Ngài được
phong thụy là Hoằng Tế Thiền Sư.
ò
Thiền Sư
Hoài Nhượng, người họ Đỗ, ở Kim Châu, lúc đầu yết kiến An Quốc
Sư ở Cao Sơn. An bảo đến Tào Khê tham bái Lục Tổ.
Tổ hỏi:
- Từ đâu đến?
- Cao Sơn.
- Vật gì đến?
Vì sao đến?
- Nói rằng nó
giống một vật thì không đúng.
- Vậy có thể tu
chứng không?
- Tu chứng thì
không phải không, nhưng nhiễm ô lại không thật có.
- Chính cái
không nhiễm ô ấy, chư Phật đều hộ niệm! Ông đã được vậy, thì tôi cũng
vậy.
Nhượng hoắc
nhiên đại ngộ, hầu cận bên Tổ suốt mười lăm năm, càng ngày càng thâm
nhập Phật lý. Về sau, sư đến Nam Nhạc hoằng dương thiền tông, sau khi
mất được phong hiệu là Đại Huệ Thiền Sư.
ò
Vĩnh Gia
Huyền Giác thiền sư, người họ Tải, đất Ôn Châu, thuở nhỏ học
Kinh Luận, tinh thông pháp môn chỉ quán của Thiên Thai tông, sau nhờ xem
Kinh Duy Ma mà phát minh được tâm địa, gặp đệ tử của Tổ là Huyền Sách
cùng nhau đàm luận nghĩa lý. Sách thấy lời nói của Sư khế hợp chư Tổ,
bèn hỏi:
- Nhân giả đắc
pháp với ai?
- Khi tôi nghe
các Kinh luận Đại thừa thì đều có thầy truyền dạy, nhưng sau được đọc
Kinh Duy Ma, ngộ tâm tông của Phật, thì chưa có người chứng minh cho
tôi.
Sách bảo:
- Trước Phật
Oai Âm Vương thì được, sau Phật Oai Âm Vương mà tự ngộ, không có thầy
chứng minh, đều là thiên nhiên ngoại đạo.
- Vậy xin nhân
giả chứng minh cho tôi.
Sách bảo:
- Lời tôi nhẹ
lắm. Tào Khê có Lục Tổ Đại sư, bốn phương đều tụ hội thọ pháp với Ngài.
Nếu đi thì tôi đi với.
Giác bèn cùng
đi với Sách tới tham lễ Tổ. Đến nơi, Giác đi quanh ba vòng rồi chống
tích trượng đứng. Tổ hỏi:
- Hễ làm Sa môn
thì phải đủ ba ngàn oai nghi, tám vạn tế hạnh. Đại đức từ đâu tới mà
ngạo mạn như vậy?
Giác nói:
- Sanh tử là
việc lớn, vô thường mau chóng.
Sư hỏi:
- Sao không
ngay thể tánh mà trực nhận cái không sanh, để liễu đạt cái không chóng?
- Thể vốn không
sanh, liễu vốn không chóng.
- Đúng đấy,
đúng đấy.
Giác mới đủ oai
nghi đảnh lễ Tổ rồi cáo từ.
Tổ hỏi:
- Về chóng quá
vậy?
- Vốn tự không
động, há lại có mau chóng hay sao?
Tổ hỏi:
- Ai biết không
động?
- Ấy là nhân
giả tự sanh phân biệt.
Tổ khen:
- Ông thật đã
đạt cái ý vô sanh.
- Vô sanh lại
có ý sao?
Tổ hỏi:
- Nếu không ý
thì ai phân biệt?
- Phân biệt
cũng không phải là ý.
Tổ bảo:
- Lành thay!
Hãy lưu lại một đêm đã.
Nhân đấy người
đương thời gọi là “một đêm giác ngộ”.
Về sau Giác làm
“bài ca chứng đạo” thịnh hành ở thế gian. Khi mất, ngài được ban thụy là
Vô Tướng Đại Sư.
ò
Thiền Sư
Trí Hoàng, lúc đầu tham học ngũ Tổ, tự cho đã được chánh định,
về ở trong am ngồi suốt hai mươi năm. Đệ tử của Tổ là Huyền Sách đi du
phương đến Hà Sóc, nghe danh Hoàng, đến am hỏi:
- Ông ở đây làm cái gì?
- Nhập định.
Sách bảo:
- Ông nói nhập
định, vậy là hữu tâm mà nhập hay vô tâm mà nhập? Nếu vô tâm, thì hết
thảy loài vô tình như cỏ cây ngói đá, đáng lẽ cũng nên gọi là đã đạt
định, còn nếu hữu tâm mà nhập, thì tất cả các loài hữu tình có tâm thức
cũng đáng gọi là đắc định.
Hoàng nói:
- Trong khi tôi
nhập định, thì không thấy cái tâm hữu vô ấy.
Sách nói:
- Không thấy có
tâm hữu vô, thì là thường định rồi, còn có xuất nhập gì nữa. Nếu có xuất
nhập thì không phải đại định.
Hoàng không đáp
được. Một lúc, Hoàng hỏi:
- Nhân giả kế
thừa pháp của ai vậy?
- Thầy tôi là
Lục Tổ ở Tào Khê
Hoàng nói:
- Lục Tổ lấy gì
làm thiền định?
Sách đáp:
- Lời dạy của
thầy tôi là “Diệu trạm viên tịch”, thể dụng như như, năm ấm vốn không,
sáu trần không thật có, không xuất không nhập, không định không loạn.
Tánh của thiền là vô trú, nên không trú nơi sự yên lặng của thiền. Tánh
của thiền là vô sanh, nên không sanh ý tưởng về thiền. Tâm như hư không,
nhưng cũng không có tư tưởng về hư không.
Hoàng nghe
xong, đến bái yết Tổ, Tổ hỏi:
- Nhân giả từ
đâu đến?
Hoàng trần
thuật mọi sự:
- Sách nói đúng
đó.
Tổ thương xót
người đã lặn lội từ xa đến bèn khai thị như sau:
- Ông hãy để
tâm như hư không, mà chớ nắm giữ cái ý tưởng về hư không. Để nó vận hành
tự nhiên. Dù khi làm việc hay nghỉ ngơi, hãy để tâm an trú trong không.
Đừng phân biệt Thánh phàm chủ khách. Tâm thể và vạn sự luôn luôn ở trong
trạng thái như, thế gọi là thường định.
Trí Hoàng nhân
đấy đại ngộ, những gì tâm sở đắc trong hai mươi năm qua không còn tác
dụng nữa. Đêm ấy, dân chúng Hà Bắc nghe trên không có tiếng nói: “Thiền
sư Trí Hoàng hôm nay đắc đạo”.
Về sau Hoàng từ
biệt Tổ, trở về Hà Bắc khai hóa bốn chúng đệ tử.
ò
Thần Hội đồng tử mười ba tuổi, từ Ngọc Tuyền
đến tham lễ Tổ dạy:
- Bạn từ xa đến thật là khó nhọc, vậy có đem gốc đến được đó
không? Nếu có gốc tất biết được chủ. Hãy nói thử coi.
Hội đáp:
- Vô trú là gốc, thấy là chủ.
Tổ dạy:
- Sa di này ăn nói sao lộn
xộn!
Hội hỏi:
- Hòa thượng
tọa thiền, thấy hay không?
Tổ đánh cho ba
gậy, hỏi:
- Ta đánh,
ngươi đau không?
Hội bạch:
- Cũng đau cũng
không đau.
Tổ hỏi:
- Ta cũng thấy
cũng không thấy.
Thần Hội hỏi:
- Cũng thấy
cũng không thấy nghĩa là sao?
Tổ đáp:
- Ta thấy là
thường thấy lỗi lầm của tự tâm, không thấy là không thấy phải trái tốt
xấu của người khác. Cho nên nói cũng thấy cũng không thấy. Còn ngươi nói
cũng đau cũng không đau là sao? Ngươi, nếu không đau thì khác gì gỗ đá,
nếu đau thì cũng như phàm phu, tất sẽ khởi tâm sân hận. Ngươi nói thấy
không thấy ấy là nhị biên, đau không đau là sanh diệt. Ngươi đã không
thấy tự tánh lại dám đùa người.
Thần Hội lại
sám hối lỗi lầm. Tổ dạy:
- Ngươi nếu tâm
mê không thấy, thì phải hổi Thiện tri thức để tìm đường. Nếu tâm ngộ,
thì đã thấy tự tánh, theo pháp mà tu hành. Đã mê không thấy tự tâm mà
còn tới hỏi ta thấy với không thấy. Nếu ta thấy thì ta tự biết, đâu đợi
đến cái mê lầm của ngươi. Nếu ngươi tự thấy được thì không cần đợi đến
cái mê của ta. Sao không tự biết tự thấy, lại đi hỏi ta thấy với không
thấy.
Thần Hội lại lễ
thêm một trăm lạy, cầu xin sám hối, từ đấy siêng năng hầu hạ Tổ không
rời. Một hôm Tổ bảo chúng:
- Ta có một
vật không đầu không đuôi, không tên gọi, không danh tự, không lưng,
không mặt, các ngươi có biết không?
Thần Hội bước
ra nói:
- Đó là bản
nguyên của chư Phật, là Phật tánh của con đây.
Tổ dạy:
- Ta đã bảo nó
không tên gọi, không danh tự sao ngươi còn gọi là bản nguyên Phật tánh.
Như vậy là ngươi chỉ lấy cỏ che đầu, thành môn đồ của bọn trí giải.
Sau khi Tổ nhập
diệt. Thần Hội vào đất Kinh Lạc hoằng dương pháp Đốn giáo, trước tác bộ
Hiển Tông Ký thịnh hành ở thế gian. Ngài có danh hiệu là Hà Trạch
Thiền Sư.
ò
Một vị Tăng
hỏi:
- Tông chỉ của
Tổ Hoàng Mai ai được?
Sư đáp:
- Người nào
hiểu Phật pháp thì được.
Tăng hỏi:
- Hòa thượng
được không?
- Tôi không
hiểu Phật pháp.
ò
Một ngày nọ Sư
muốn giặt cái y đã được truyền thọ, nhưng không còn suối tốt. Ngài đi ra
phía sau chùa khoảng năm trăm dặm thì thấy núi non sầm uất, bàng bạc anh
linh tú khí. Sư ấn tích trượng xuống đất, liền có nước vọt lên tụ lại
thành một cái ao. Sư bèn quỳ gối mà giặt y trên phiến đá.
ò
Có vị
tăng tên Phương Biện, người đất Thục đến yết kiến. Sư hỏi:
- Thượng nhân
sở trường nghề gì?
Vị Tăng đáp:
- Đắp tượng.
Sư nghiêm mặt
bảo:
- Ngài hãy đắp
thử coi.
Phương Biện
hoang mang. Vài ngày sau ông đắp thành một cái tượng bảy tấc rất tinh
xảo. Sư cười nói:
- Ông thật am
tường tính chất của điêu khắc, nhưng lại không am tường Phật tánh.
Sư bèn xoa đầu
thọ ký pho tượng, để làm ruộng phước vĩnh viễn cho loài người, rồi lấy y
đền công cho Phương Biện. Biện chia cái y ra làm ba mảnh, một đắp cho
tượng, một giữ cho mình, còn một gói lại chôn xuống đất phát lời nguyện
tương lai sẽ được lại y này lúc tái sanh, trú trì đất ấy để trùng tu
ngôi Tam Bảo. Đến đời Tống Gia Hữu năm thứ tám, có vị Tăng Duy Tiên
trùng tu chùa, khi đào đất được mảnh y như mới. Pho tượng hiện ở chùa
Cao Tuyền, nổi tiếng rất linh ứng.
ò
Có vị
Tăng đọc bài kệ của thiền sư Ngọa Luân:
Ngọa Luân hữu kỹ lưỡng
Năng đoạn bách tư
tưởng
Đối cảnh tâm bất khởi
Bồ đề nhật nhật
trưởng.
(Ngọa Luân có nghề hay
Dứt được trăm tư tưởng
Đối cảnh tâm không sanh
Bồ đề ngày càng lớn).
Sư nghe bài kệ
dạy rằng:
- Bài kệ ấy
chưa rõ thấu tâm địa. Theo đó mà làm là tự thêm dây trói buộc đó.
Nhân đấy Sư đọc
kệ:
Huệ Năng một kỹ lưỡng
Bất đoạn bách tư
tưởng
Kiến cảnh tâm sát
khởi
Bồ đề tác ma trưởng.
(Huệ Năng không nghề hay
Chẳng dứt trăm tư tưởng
Đối cảnh tâm thường khởi
Bồ đề lớn sao được).
---o0o---