Hòa
giải Sân Hận
His Holiness the
Dalai Lama
Dịch Việt : Mỹ Thanh
Ảnh hưởng
của sân hận có tính cách phá hoại rất rõ ràng, hiển nhiên, tức thời. Thí
dụ, khi một ý nghĩ căm hờn chắc chắn hoặc mạnh mẽ xuất hiện, ngay tức khắc,
nó áp đảo con người hoàn toàn và hủy diệt sự an bình hiện thực của tâm
thức. Khi một ý nghĩ căm ghét được nuôi dưỡng trong tâm, nó sẽ làm cho
con người cảm thấy căng thẳng và bực bội, và nó gây ra triệu chứng mất
ăn, mất ngủ, v…v….
Nếu
chúng ta xét nghiệm làm thế nào sự tức giận hoặc các ý nghĩ chán ghét xuất
hiện nơi chúng ta, chúng ta sẽ thấy, thông thường, nó xuất hiện khi
chúng ta bị tổn thương, khi chúng ta bị đối xử không công bằng bởi người
nào đó mà chúng ta đặt kỳ vọng nơi họ. Nếu ngay trong giây phút đó, ta
xem xét kỹ lưỡng cách thức cơn giận xuất hiện, sẽ có một cảm giác là nó
xuất hiện như một vị bảo hộ, một người bạn tới để giúp ta đánh trận hoặc
trả thù cái người vừa làm ta tổn thương. Như vậy, cơn giận hoặc ý nghĩ
chán ghét xuất hiện như một cái thuẫn hoặc một vị bảo hộ. Nhưng thực tế,
đó chỉ là một ảo giác. Nó chỉ là tâm thức điên đảo mà thôi.
Chandrakirti cho rằng Bước vào Trung Đạo có thể có những chỉnh lý
về việc phản ứng sức mạnh với sức mạnh, nếu muốn trả thù thì đây là một
cách, hoặc ngăn ngừa hay giảm thiểu sự gia hại. Tuy nhiên, trường hợp nầy
không phải vậy, bởi vì nếu như bị gia hại nơi thân hay bị chửi mắng thì
việc ấy đã xảy ra rồi, cho nên việc trả thù
không hề làm giảm đi hay phòng ngừa được sự việc đã xảy ra rồi và không
thể thay đổi được.
Ngược lại,
trong tình huống nào đó, nếu một người thay vì hành xử một cách bao dung,
lại phản ứng một cách tiêu cực như trả thù, thì không những họ chẳng được
lợi ích nào ngay tức thời, mà còn tạo thêm ra thái độ và cảm giác tiêu cực,
và đó là mầm mống xấu cho kiếp sống ở tương lai. Quan điểm phật giáo cho
rằng người nào trả thù, người đó sẽ một mình nhận lãnh kết quả sự trả
thù đó trong kiếp sống ở tương lai. Do đó không những sự trả thù không
mang lại lợi ích nào trong hiện tại, mà nó còn di hại tới cuộc sống lâu
dài của người đó sau nầy.
Tuy
nhiên, nếu một người bị đối xử bất công và nếu như tình trạng đó không
được quan tâm xử lý chính đáng, nó có thể mang lại những kết quả cực kỳ
xấu cho kẻ đã tạo nghiệp ác. Trong trường hợp như vầy, cần đến sự phản
ứng mạnh mẽ. Trong những tình trạng như thế nầy, một người cần có tư thế
mạnh mẽ để có những phản ứng thích hợp, cần nhất là họ phản ứng trong
tinh thần từ bi, không giận dữ hay sân hận. Thật vậy, một trong những
giới cấm của Bồ Tát là cần có những phản ứng mạnh mẽ trong tình trạng khẩn
thiết, và nếu như tình trạng cần kíp, mà vị đó không phản ứng gì thì xem
như đã vi phạm một trong những giới Bố Tát.
Lại nữa,
như Bước vào Trung Đạo đã dẫn giải rõ, không những một thế hệ đầy
dẫy các ý nghĩ sân hận đưa đến những dạng tái sanh không như ý trong kiếp
sống ở tương lai, mà đồng thời các cảm giác giận dữ mạnh mẽ cũng xuất hiện,
không cần biết người đó cố gắng giữ tư thế đáng kính như thế nào, khuôn
mặt họ vẫn rất xấu. Họ cho thấy một khuôn mặt khó chịu, và người nầy
phát ra những rung động rất thù nghịch. Người khác vẫn cảm nhận được,
và dường như họ cảm nhận luôn được làn hơi nóng bốc ra từ thân thể của
người kia. Thật ra không những chỉ con người mới có thể cảm nhận điều đó,
kể cả gia súc và những thú vật khác cũng cảm nhận được, và sẽ tránh người
nầy ngay tức khắc.
Nếu
ta xét nghiệm làm thế nào các ý nghĩ giận dữ hoặc sân hận xuất hiện nơi
ta, ta sẽ thấy, thông thường mà nói, nó xuất hiện khi ta đang đau đớn,
khi ta cảm thấy bị đối xử bất công bởi người mà ta không ngờ đến.
Đây là
những kết quả trước mắt của sân hận. Nó mang đến sự chuyển hóa xấu, sự
khó chịu về thân cho con người. Lại nữa, khi sự giận dữ và sân hận xuất
hiện kéo dài, khả năng phân biệt giữa đúng và sai, biết được kết quả ngắn
hay dài hạn, phần khả năng tốt nhất ở não bộ, trở nên hoàn toàn tê liệt.
Nó không còn hoạt động được nữa. Nó làm cho một người trở nên điên cuồng.
Khi sự giận dữ và sân hận xuất hiện thì những kết quả tiêu cực cũng có mặt.
Khi
chúng ta nghĩ đến kết quả tiêu cực và sức hủy diệt của cơn giận dữ và
sân hận, ta hiểu rõ ta cần tách rời chính ta ra khỏi những cơn bùng nổ của
cảm xúc. Như đã nói qua, kết quả tai hại của những ý nghĩ giận dữ và
sân hận nói trên, một người luôn bị giận dữ và sân hận chi phối , họ sẽ
không nhận được sự bảo vệ nào từ cuộc sống giàu có; kể cả khi người ấy
là triệu phú. Học thức cũng không bảo đảm người đó có thể được bảo vệ khỏi
những hậu quả nầy. Tương tự như vậy, luật pháp không thể bảo đảm được việc
nầy. Kể cả vũ khí hạt nhân, không cần biết hệ thống tự vệ hoàn chỉnh tới
mức nào, nó cũng không bảo vệ hay giúp được gì cho ta. Yếu tố duy nhất
có thể cho ta một nơi an trú hoặc sự bảo vệ an toàn để thoát khỏi hậu quả
của giận dữ và sân hận là thực tập lòng kiên nhẫn và bao dung.
Bài
giảng nầy được trích ra từ quyển sách Hòa giải Sân hận, bài thuyết
pháp của ngài Dalai Lama, dựa vào « « Cẩm nang cuộc sống Bố Tát Đạo » »,
Nhà xuất bản Snow Lion (Sư Tử Tuyết).