-
Thích Thông Huệ
Thập bát giới ( mười tám
giới ) là sự phân loại đối với những hiện tượng trong thế giới hữu tình,
là quan niệm về vũ trụ và nhân sinh từ trí tuệ siêu xuất của Đức Phật.
Đây cũng là pháp tu căn bản của Phật giáo, là con đường đưa đến Giải
thoát - Niết bàn.
Mười tám
giới gồm sáu căn, sáu trần và sáu thức. "Giới" nghĩa là giới hạn, vì mỗi
yếu tố đều có một phạm vi hoạt động và ảnh hưởng riêng biệt của nó. Sáu
căn là Nhãn, Nhĩ, Tỷ, Thiệt, Thân, Ý (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) ở
trong cơ thể con người, thuộc Nhân-Sinh- Quan của Phật giáo. Sáu trần là
Sắc, Thinh, Hương, Vị, Xúc, Pháp, những cảnh tượng bên ngoài, thuộc
Vũ-Trụ-Quan của Phật giáo. Hệ thống kinh Nguyên Thuỷ gọi sáu căn là sáu
nội xứ, sáu trần là sáu ngoại xứ, cộng là mười hai xứ.
Mỗi căn
tiếp xúc với một trần tương ứng, sinh ra thức: Mắt tiếp xúc với Sắc sinh
Nhãn thức, khiến con người biết được hình dạng màu sắc của sự vật, rồi
khởi niệm phân biệt đẹp xấu to nhỏ; Tai tiếp xúc với âm thanh sinh Nhĩ
thức, phân biệt khen chê hay dỡ… Năm căn đầu (mắt, tai mũi, lưỡi, thân)
duyên với năm trần tương ứng (gọi là tiền trần), phát khởi năm thức có
tên Tiền ngũ thức. Riêng pháp trần không phải có hình tướng cụ thể, chỉ
do những bóng dáng của tiền trần lưu ảnh trong tàng thức, khi có cơ hội
chợt trỗi dạy làm ta nhớ lại. Khi Ý căn tiếp xúc với pháp trần, Ý thức
phát sinh. Nhà Phật rất chú trọng đến tâm ý, vì đây là động cơ chính tạo
mọi nghiệp thiện ác. "Công vi thủ, tội vi khôi". Lập công đầu là nhờ ý
thức, nhưng tạo tội cũng khởi phát từ ý thức mà ra.
Cách phân
loại theo mười tám giới cho chúng ta một nhận định đúng đắn về nhân sinh
và vũ trụ. Lìa Căn-Trần-Thức, không có cái gọi là chúng sinh và thế
giới. "Chúng" là sự tập hợp; "Sinh" là tạo ra, là phát khởi. "Chúng
sinh" là vay mượn các duyên để sinh khởi và tồn tại một thân tâm. Đáo
cùng, thân năm uẩn của chúng ta chỉ là duyên hợp giả có, nhưng chúng ta
lại mê lầm chấp nó là thật, là ta. Do chấp có ngã (Ta) và ngã sở (của
ta) nên sinh ra đắm luyến thân, quay cuồn theo ngũ dục, để đời đời kiếp
kiếp trôi lăn trong sanh tử. Cho đến thế giới vũ trụ vô biên, cũng không
ra ngoài lý duyên sinh. "Vũ" chỉ cho không gian, "Trụ" chỉ thời gian.
Không gian và thời gian thật ra chỉ là sản phẩm của vọng tưởng, do sự
phân chia ước lệ của con người; không có cái gì không nhờ các duyên tụ
hợp mà thành. Vì vạn pháp đều do duyên hợp nên không đồng nhất và không
có chủ thể, luôn luôn biến đổi nên vô thường. Vì không có chủ thể, không
đồng nhất và vô thường, nên chúng là Vô ngã đây là chân lý tuyệt đối mà
chỉ có Đức Phật, bậc giác ngộ tối thượng mới thấu triệt và tuyên dương,
khiến giáo lý nhà Phật như ánh sáng mặt trời soi thấu tất cả mọi bí mật
ngàn đời trong tột cùng pháp giới.
Vì Căn và
Trần đều không thật có, nên Thức, phát sinh từ sự giao thoa giữa
Căn-Trần, cũng không thật. Như vậy, sự hiện hữu của Căn-Trần-Thức là sự
giả có, do tâm biến hiện, còn tự tánh của chúng vốn là không. Cái có này
không thật có vì tánh nó là không, cũng không thật không vì duyên hợp
giả có, cho nên gọi là Chân Không mà Diệu Hữu. Quán chiếu sâu xa điều
này, chúng ta sẽ thấu triệt tinh thần "Chiếu kiến ngũ uẩn giai không"
của Bố Tát Quan Thế Am. Soi thấy năm uẩn đều không, nghĩa là soi thấy
mười tám giới đều là tự tánh Không như thế. Nhận ra được chân không nhờ
trí tuệ Bát Nhã, chúng ta sẽ tự tại với mọi biến đổi nhiễu nhương của
đời sống, vẫn làm việc tích cực vì con người và cuộc đời nhưng không đắm
luyến bất cứ thứ gì, nên vượt qua tất cả mọi khổ nạn. Đây là tiền đề
giải thoát phiền não và sinh tử luân hồi.
Khi tôn giả
Phú-Lâu-Na thỉnh Phật chỉ dạy pháp yếu tu hành, Phật đã bảo: "Chỉ cần
sáu căn không dính mắc với sáu trần, ngay đó là giải thoát". Kinh Lăng
Nghiêm mô tả lời giải đáp cho nghi vấn của Ngài A-Nan, bằng lời dạy đồng
thanh của mười phương Chư Phật: "Nguồn gốc của trầm luân sanh tử là sau
căn của ông; Nguồn gốc của Niết-Bàn giải thoát cũng là sáu căn của ông
chứ không đâu khác". Ngài Điều Ngự Giác Hoàng, Sơ tổ thiền Việt Nam Trúc
Lâm yên Tử cũng viết ; "Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền", tiếp xúc với
cảnh mà tâm không khởi niệm, đó là Thiền, không cần hỏi thêm chi nữa.
Người đời khi mắt nhìn thấy sắc, liền khởi ý phân biệt đẹp xấu, đẹp thì
thích, xấu thì không ưa, từ đó liên tưởng đến những chuyện khác. Vọng
niệm cứ thế sinh diệt không dừng. Người biết tu, mắt thấy sắc, tai nghe
tiếng... đều nhận rõ nhưng không có ý niệm phân biệt, chia chẽ, nên các
căn không dính mắc với trần cảnh. Vì không dính mắc nên không tạo
nghiệp, do đó thoát ly khỏi phiền não và sinh tử.
Nhiều người
lầm tưởng, tu hành là phải trốn tránh thế gian, phải đè nén vọng tưởng,
phải kiềm chế mọi nhu cầu của cơ thể. Thật ra, cấu tạo Tâm-Sinh-Vật lý
là cấu tạo tự nhiên của con người. Cơ thể chúng ta có những nhu cầu cần
thiết để tồn tại và phát triển. Quá nuông chiều thân xác, chạy theo
những thú vui trần tục mà xa rời đạo lý, chỉ biết sống theo bản năng là
một cực đoan không nên có. Nhưng quá khổ hạnh khiến cho thân thể hao
mòn, tinh thần u mê trì trệ, là cực đoan thứ hai, cũng không hợp với
Đạo. Đức Phật không chủ trương bạo động, bắt đè nén thân xác hay trấn áp
vọng tâm. Đối với thân, người tu khéo tuỳ duyên, vẫn ăn uống ngủ nghỉ,
vẫn sống chan hòa cùng cuộc đời, chỉ không khởi niệm khen chê ưa ghét.
Đối với tâm, người tu chỉ cần biết những tâm hành sanh diệt đều là vọng
tưởng, không theo nó; vọng tưởng tự lặng là tâm được an. Sống hồn nhiên
như vậy, tu nhẹ nhàng như vậy mà lại âm thầm khế hợp với tự tánh.
Lại có
người hiểu lầm, cho trạng thái vô tâm của nhà Thiền là hoàn toàn không
còn "tâm" gì cả, hoàn toàn vắng bặt mọi ý nghĩ, bặt luôn cả thấy nghe
hiểu biết. Thật ra tinh thần nhà Thiền là tinh thần Trung đạo: Không đe
nén vọng tưởng cũng không dung túng vọng tâm. "vô tâm" là không khởi tâm
phân biệt, tâm sinh diệt, nhưng bản tâm chân thật thanh tịnh chưa từng
sinh diệt bao giờ. Ay là chân tâm, là Phật tánh sẵn có, đầy đủ và bình
đẳng ở muôn loài chúng sanh. Chúng sinh vì vô minh, cho thân-tâm-cảnh là
thật có, nên tiếp xúc với sự vật bên ngoài bằng cái biết có phân biệt so
sánh, đó là tâm tỷ lượng. Sau đó khởi thêm một chuỗi những niệm khen,
che, ưa, ghét... càng lúc càng xa hẳn thực tại. Vì thế, tai có nghe mà
không thấu, nhìn mà không thấy được sự vật thật của các pháp. Người biết
tu, hàng ngày vẫn đối duyên xúc cảnh, tất cả đều biết nhưng không khởi
niệm. Đây là trạng thái hiện lượng của tâm, biết bằng trực giác không
qua trung gian suy luận. Các Ngài có cái nhìn thấu suốt được thực tướng
của các pháp, thấy các Pháp như nó đang là, nên không xâm phạm đến bản
vị của chúng. Nếu chúng ta an trú tâm vào giờ phút hiện tại, không rong
ruổi về quá khứ hay mơ màng đến tương lai, thì một thời điểm nào đó, các
pháp sẽ vén mở sự bí mật ngàn đời và nhiệm mầu của chúng. Bởi vì, khi
tâm thanh tịnh, thế giới trở thành pháp giới, Ta Bà biến thành Tịnh Độ.
Xét đến tam
vô lậu học (Giới-Định-Huệ), chúng ta thấy căn bản vẫn là sự tương quan
giữa Căn-Trần-Thức. Giới được lập ra để ngăn không cho sáu căn dong ruổi
theo sáu trần, như dây vàm buộc mũi trâu không cho ăn lúa mạ của người.
Định là dứt bặt các duyên, không để tiền trần lưu ảnh phát sinh ý thức.
Huệ là quán chiếu vào Căn-Trần-Thức, thấu triệt được tự tánh không của
tất cả các pháp; từ đó thấm sâu vào lòng thực tại, thể nhập vào sự bình
đẳng tuyệt đối giữa chúng sanh và chư Phật, giữa thế giới nhiễm ô phiền
não với Tịnh Độ Niết Bàn.
Mười tám
giới không chỉ là pháp số trong giáo lý Phật môn, mà còn là những nhận
định đúng đắn về con người và vũ trụ. Đó cũng là pháp tu, tuy đơn giản
nhưng thành tựu thật phi thường. Chúng ta học và nghiên cứu lời Phật dạy,
không phải để có một số vốn kiến thức suông về Phật pháp. Chúng ta phải
áp dụng lời dạy của Đức Phật để tự hoàn thiện chính mình, để đi theo con
đường Phật đã đi và đã đến đích, rồi góp phần của mình vào việc làm lợi
ích cho người sau. Có như vậy, chúng ta mới làm đúng tinh thần học Phật
và tu Phật./.
*******
http://www.buddhismtoday.com/viet/phatphap/thapbatgioi.htm