- VÔ MÔN QUAN
-
無門関
- Chữ Vô của Phương Đông
- Nguyên tác Vô Môn Quan: Vô Môn Huệ Khai
Dẫn nhập và chú giải: Nishimura Eshin
Bình luận: Giáo sư Akizuki Ryômin
- Biên dịch: Nguyễn Nam Trân
- Bản Thảo - 2009 -
Tắc số 14:
Nam Tuyền chém mèo (Nam Tuyền trảm miêu)[1].
南泉斬猫
Bản tắc:
Hòa thượng Nam Tuyền[2]
nhân việc các học tăng ở đông đường và tây đường cứ tranh cãi nhau vì
một con mèo, mới nắm ngay nó tại chỗ và giơ lên, nói:
-Nếu có ai trong các ngươi nói được
một câu nào, ta sẽ tha mạng con mèo. Bằng không, ta sẽ chém nó cho coi.
Chư tăng không ai đáp lại được. Rốt
cục, không còn cách nào, Nam Tuyền chém con mèo.
Tôi hôm đó, đại đệ tử của ông là
Triệu Châu ở ngoài về. Nam Tuyền đem chuyện vừa xãy ra kể lại. Lúc đó,
Triệu Châu mới tháo đôi dép cỏ mang dưới chân đội lên đầu và ra khỏi
phòng.
Nam Tuyền thấy thế mới bảo:
-Nếu ngươi lúc đó có mặt thì nhất
định con mèo không đến nổi chết.
Bình Xướng:
Vô Môn nói rằng:
Này, nói thử xem! Triệu Châu nghĩ gì mà
tháo giày cỏ đội lên đầu như vậy nhỉ? Nếu thốt ra được một lời chính
đáng để chuyển mê khai ngộ tại chỗ, có lẽ mới biết hành động (tàn nhẫn)
của Nam Tuyền chẳng phải hoàn toàn vô ích. Ví bằng không làm được như
thế thì ông sẽ nguy lắm.
Tụng:
Bèn có bài tụng:
Triệu Châu nhược tại,
Đảo hành[3]
thử lệnh.
Đoạt khước đao tử,
Nam Tuyền khất mệnh.
趙 州
若
在
倒 行
此
令
奪 卻
刀
子
南 泉
乞
命
(Nếu Châu có đó,
Làm ngược lệnh thầy.
Cướp mũi đao lại,
Mạng Tuyền sao đây?)
Lược dịch lời bàn của Giáo sư
Akizuki Ryômin:
Tắc này ý nói các thầy trong Nam Tuyền
tăng đường tranh cãi với nhau xem con mèo có Phật tính hay không cho nên
hòa thượng Nam Tuyền Phổ Nguyện nhân đó dùng con mèo như một dụng cụ
giáo khoa tốt để đặt vấn đề. Cụ muốn bảo: “Nếu các ngươi nói được câu
nào chân thực để làm sáng tỏ ý nghĩa của thiền thì các ngươi sẽ cứu được
sinh mạng con mèo này!”
Nhìn vào công án mà chỉ thấy việc Nam
Tuyền chém mèo là phạm giới sát sinh thì chưa hiểu gì về truyện thiền.
Truyện không dính dáng gì tới con mèo cả. Nhớ nhé, thiền là “tức kim,
thử xứ, tự kỷ, kỷ sự cứu minh” (bây giờ, ở đây, chính mình, xét rõ việc
mình) kia đấy!
“Rốt cuộc, Nam Tuyền bèn chém mèo”
có nghĩa là chỉ cần một nhát dao của Nam Tuyền mà người tu thiền ngồi
trên bồ đoàn giết phứt được cái tự ngã nhỏ nhoi của mình. Thiền sư
Hakuin có nói: “Này các bạn trẻ! Nếu sợ chết thì chết ngay bây giờ đi.
Đã chết một lần rồi, sau sẽ khỏi chết nữa!”. Thật vậy, sau một cái chết
lớn (đại tử nhất ban) trên tấm bồ đoàn, ta sẽ phủ định trọn vẹn hai đầu
quãng đời từ tiếng khóc oe oe đến hơi thở cuối cùng. Thế rồi ta sẽ thấy
được từ trong cội nguồn của thế giới, hiện ra một sinh mệnh mới mà ta
không chờ đợi tới. Đó là “thể nghiệm giác ngộ” của thiền.
Jesus Christ từng nói: “Kẻ nào không
sinh lại thì không có thể vào nước của Đức Chúa Trời”. Chết và phục sinh
là một bí mật của sinh hoạt tôn giáo bất luận đông tây cổ kim. Thánh
Phao-Lồ (Paolo) cũng dạy: “Hãy vác thập tự giá của mình theo Chúa và
cùng chúa phục sinh” hay “Không còn sống với cái ta nữa mà phải sống với
Đấng Christ trong ta”. “Cái sống sau cái chết, đó là đường lối của Thiền”
nhưng cũng là sinh mệnh chân thực của mọi tôn giáo.
Lúc nghe thầy mình kể lại câu chuyện,
Triệu Châu gỡ đôi dép dưới chân, đội trên đầu đi ra ngoài. Việc làm này
không có ý nghĩa gì đặc biệt, hoàn toàn “vô tâm diệu dụng”. Hoặc chỉ là
cách thức để chứng minh rằng một người đã thấy cái tự ngã chân thực thì
cho dù muốn chém cũng không chém được, vì đã chết một lần rồi nên không
còn có thể chết thêm. Cách bộc lộ ra bên ngoài của Triệu Châu ở đây, có
lẽ phải gọi là thiền theo lối dã hồ.
Tóm lại, trên bồ đoàn, phải một lần triệt để làm cho tự ngã chết đi. Lúc
ấy, không ngờ, ta sẽ sống lại cùng với tự kỷ vô tướng, hợp nhất với vũ
trụ (vũ trụ nhất bôi). Đó là kinh nghiệm kiến tính (nhìn thấu suốt bản
tính của mình). Tôi có làm một bài kệ đầu cơ với nội dung như sau: “Như
một cái thùng gỗ giữ gìn hai mươi mấy năm, một sáng thủng đáy không giữ
được nước nữa. Thế nhưng không ngờ lại thấy xuất hiện một cái “đáy không
đáy” (để vô để) và từ nơi đó, nguồn nước pháp tự nhiên (pháp di) bắn vọt
lên” Đưa cho thầy Suzuki Daisetsu tôi xem thì người nói: “ Nước trào lên,
nếu không biết giữ thì sẽ khô cạn chẳng còn gì. Cái khó nằm ở chỗ đó!”.
[1]
Thoại này có chép trong Triệu Châu Lục quyển thượng và Cảnh Đức
Truyền Đăng Lục quyển 8. Thoại này nổi tiếng vì đã dạy về việc “Nam
Tuyền nhấn mạnh rằng người ta có thể tự để cho mình rơi vào súc sinh
đạo khi làm một hành động để biểu hiện Phật đạo” (dị loại trung
hành)”
[2]
Nam Tuyền Phổ Nguyện (748-834), thiền tăng đời Đường, nhận pháp tự
của Mã Tổ Đạo Nhất (709-788). Cùng với Bách Trượng Hoài Hải và Tây
Đường Trí Tạng, ông là một trong 3 học trò giỏi của Mã Tổ. Thầy của
Triệu Châu. Tiểu sử thấy chép trong Tổ Đường Lục quyển 14 và Cảnh
Đức Truyền Đăng Lục quyển 6.
[3]
Hay “đảo hành nghịch thí” nghĩa bóng là đáp đúng bằng cách khác.
http://www.buddhismtoday.com/viet/thien/vomonquan_17.htm