- VÔ MÔN QUAN
-
無門関
- Chữ Vô của Phương Đông
- Nguyên tác Vô Môn Quan: Vô Môn Huệ Khai
Dẫn nhập và chú giải: Nishimura Eshin
Bình luận: Giáo sư Akizuki Ryômin
- Biên dịch: Nguyễn Nam Trân
- Bản Thảo - 2009 -
Tắc số 29:
Không phải gió không phải phướn
(Phi phong phi phan)[1].
非風非幡
Bản tắc:
Nhân một hôm cây sát phan (cây
cờ hiệu) ở ngôi chùa nơi Lục Tổ[2]
dự pháp tòa (nghe giảng kinh) bay tung trong gió, có hai vị tăng thấy
thế, một người mới bảo:
-Phướn động.
Người kia cãi:
-Gió động chứ!
Llời qua tiếng lại, không ai chịu ai.
Thấy thế, Lục Tổ mới bảo:
-Xem kìa, không phải gió động,
Cũng không phải phướn động. Chỉ có con tâm của hai thầy (nhân giả)[3]
động mà thôi.
Nghe thế, hai tăng run sợ, da
nổi gai ốc[4].
Bình Xướng:
Vô môn nói rằng:
Không phải gió động, không phải
phướn động. Ngay cả cái tâm (của Lục Tổvà những ai ngộ đạo, LND) cũng
chẳng động nốt. Thế thì, Lục Tổ nhìn ở đâu vậy? (Phải nhìn ở đâu để rõ
diện mục của Lục Tổ?) Nếu có người nào nghĩ được thấu suốt điểm này, hợp
nhất với ý kiến của Lục Tổ, thì có lẽ sẽ hiểu rằng hai vị tăng như người
đi mua sắt mà bắt được vàng. Dù vậy vì Lục Tổ (quá tử tế nên) không nhịn
cười được[5]
làm ông thành ra một kẻ đang diễn màn kịch vụng về
[6].
Tụng:
Bèn có bài tụng:
Phong phan tâm động,
Nhất trạng[7]
lãnh quá,
Chỉ tri khai khẩu,
Bất giác thoại đọa.
風 幡 心 動
一
狀
領 過
只 知 開 口
不 覺 話 墮
(Gió, phướn, tâm đều động,
Tội ấy của cả bầy.
Lục Tổ nói chi vậy?
Bỗng dưng bị lộ tẩy!).
Lược dịch lời bàn của Giáo sư
Akizuki Ryômin:
Lục Tổ Huệ Năng sau khi dạy dỗ Huệ Minh
ở Đại Dữu Lĩnh bèn trở về nam, sống một thời gian gọi là “thánh thai
trường dưỡng”, nói cách khác nghĩa là tu hành sau khi đã ngộ đạo. Đến
khi nghĩ rằng thiền cơ của mình đã chín chắn, nhân ở chỗ của Ấn Tông
Pháp Sư gần đó có mở giảng tòa về Niết Bàn Kinh, Tổ bèn tham gia.
Lúc đó có hai tăng sĩ tranh cãi về gió
hay lá phướn trên cây sát can, xem cái nào mới lay động. Khi Lục Tổ xen
vào câu chuyện, hai tăng sợ hãi đến ớn lạnh chỉ vì thấy một tục nhân mà
nói năng cao siêu như vậy. Câu chuyện đó sau đến tai Ấn Tông Pháp Sư,
ông mới truyền giới để Lục Tổ trở thành tăng và từ đó Tổ hoằng dương
Phật Pháp.
Hai vị tăng tranh cãi những chuyện không
đâu (giống như đi mua sắt) mà tìm thấy được Pháp (chân lý) qua câu nói
của Lục Tổ (thì có khác nào bắt được vàng). Thế nhưng cũng vì câu nói
đầy lòng từ bi ấy mà Lục Tổ đã lộ chân tướng trước mặt Ân Tông chẳng
khác chi người đóng một màn kịch vụng về. Chỉ vì ông không nhịn cười
được trước cuộc tranh cãi giữa hai tăng sĩ kia! Rốt cục, theo Vô Môn, cả
ba đều đáng xấu hổ.
Tuy nhiên, lời bình ấy cũng là cách Vô Môn dùng để
bày tỏ lòng biết ơn với Lục Tổ. Khi Lục Tổ bảo “tâm động” (tâm động đậy)
và Vô Môn lại bảo “bất thị tâm động” (không phải tâm động đậy) thì thực
ra, họ nói về hai chữ Tâm khác nhau. Cái tâm thứ hai (trong câu nói của
Vô Môn) là “sự phân biệt của tự ngã”. Nó hãy còn đặt tương quan đối lập
giữa gió và phướn. Cái Tâm thứ nhất (trong câu nói của Lục Tổ và cũng là
cái Tâm của ông) là cái tâm lay động cùng gió phướn, cái tâm “vật ngã
nhất như”. Tâm đã biến ngay thành gió phướn và khi gió phướn động thì
tâm cũng động theo.
[1]
Thoại này có chép trong Tào Khê Đại Sư Truyện, Lục Tổ Đàn Kinh cũng
như Cảnh Đức Truyền Đăng Lục quyển 5, Ngũ Đăng Hội Nguyên quyển 1
chương Lục Tổ Huệ Năng. Sau khi Lục Tổ nhận pháp tự của Ngũ Tổ Hoằng
Nhẫn, về cố hương ở miền nam, 5 năm trời náu mình trong phường săn.
Câu chuyện trên đây tương truyền xãy ra khi Lục Tổ đến giảng kinh
Niết Bàn ở Pháp Tính Tự tỉnh Quảng Châu. Theo Tào Khê Đại Sư Truyện
thì chùa ấy là Chế Chỉ Tự. Tào Khê Đại Sư Truyện kể rằng có đến 4 vị
tăng tranh luận.
[2]
Xem chú thích của tắc 23.
[3]
Nhân giả: tiếng gọi tôn kính dùng cho ngôi thứ hai.
[4]
Nguyên văn: tủng nhiên = sợ hãi, rỡn tóc gáy, nỗi da gà (hàn mao
trác thụ)
[5]
Nguyên văn: nhẫn tuấn bất cấm = bất giác mĩm cười.
[6]
Nguyên văn: lậu đậu = để lộ sự thất bại. Lục Tổ diễn một màn kịch
diễn vụng về vì là người đạo pháp cao siêu như vậy mà đi đóng vai
tục nhân để cho ý kiến (LND).
[7]
Lệnh trạng. Ba chủ trương (phong, phướn, tâm) cùng là bị cáo.
http://www.buddhismtoday.com/viet/thien/vomonquan_32.htm