Hạt từ, bi, hỷ, xã
Đất tâm con gieo vào
Cho tình thương lớn rộng
Bao la như trời cao.
“Xung quanh ta có rất nhiều điều lí thú, chỉ cần để tâm tới
một chút thì ta sẽ học hỏi được rất nhiều” đây là những gì ba tôi
thường nói với tôi khi tôi hãy còn là một chú bé thích tắm mưa. Bạn có
từng quan sát diễn biến của một cơn mưa bão không? Trước khi cơn mưa bão
bắt đầu, bầu trời sẽ kéo mây đen. Không khí cũng bắt đầu đổi dần, từ ấm
chuyển sang lạnh hơn và đôi khi có sấm chớp kèm theo. Ngày nay với sự
tiến bộ của khoa học kĩ thuật, những cơn mưa bão như vậy sẽ được đài khí
tượng báo tương đối chính xác trước vài ngày. Còn một loại đài khí tượng
sinh học khác cũng dự báo chính xác không kém. Đài khí tượng sinh học mà
tôi nói đến là những chú kiến. Khi còn nhỏ mẹ tôi hay nói với tôi “có
thể chiều nay mưa, con canh để lấy đồ phơi ở đằng sau vào” và thường là
những dự đoán của mẹ tôi đều đúng mặc dù sáng đó trời khá nắng và cũng
ít mây đen. Điều đó đã làm tôi ngạc nhiên rất nhiều. Một hôm tôi mạnh
dạn hỏi mẹ tôi “làm sao me có thể biết trước là trời sẽ mưa”. Mẹ tôi mỉm
cười và trả lời tôi “đâu có khó gì đâu, chỉ nhìn những chú kiến đang dời
tổ hàng đàng như vậy thì me biết thôi”. “À thì ra là vậy” tôi thốt lên.
Muốn biết trời có mưa hay không thì chỉ nhìn những đàn kiến dời tổ. Kiến
là một loại động vật rất kỵ nước, không biết có phải vì vậy không mà ông
trời đã cho những chú kiến nhỏ bé đó khả năng có thể biết trước được
thời tiết. Giả sử như những chú kiến không có khả năng này, thì quả thật
là đáng thương khi có một cơn mưa ập đến và thiệt hại cho đàn kiến sẽ
rất nặng nề. Điều này bạn có thể tưởng tượng được.
Nãy
giờ tôi đang đề cập đến cơn bão của đất trời, còn một cơn bão khác tôi
muốn nói đến đó là cơn giận của chúng ta. Cơn giận của ta cũng giống như
một cơn bão, nếu chúng ta không đề phòng, không chuẩn bị trước để đối
phó thì nó cũng sẽ gây nhiều thiệt hại nặng nề. Những thiệt hại mà nó
gây ra là sự đổ vỡ trong các mối quan hệ của chúng ta, rạn nức tình cảm
giữa vợ hoặc chồng, không khí ngột ngạt, khó thở trong gia đình… Và
nhiều thiệt hại khác nữa. Đàn kiến có khả năng dự báo được cơn bão sắp
xảy ra, vậy thì chúng ta có cách nào để biết cơn giận của mình sắp nổ ra
không? Có cách nào chúng ta chuyển hóa được cơn giận của mình không. Và
tôi muốn chia sẻ cho bạn tin vui là chúng ta có cách.
Có
một cách để trút bỏ cơn giận mà nhiều người vẫn thường hay áp dụng đó là
đập gối, hay còn gọi là “xã nút van”. Giống như một cái bánh xe bị bơm
hơi căng quá, có nguy cơ nổ, nên chúng ta mở nút van ra cho hơi thoát
bớt. Thì cũng vậy những người này vào phòng, đóng kín cửa lại rồi “xã
nút van” bằng cách ném đồ đạt trong phòng, hay đánh túi bụi vào gối. Cố
nhiên tôi sẽ không khuyên bạn sử dụng cách này, vì có thể cơn giận của
bạn giảm bớt ngay lúc đó, nhưng lần sau nó sẽ mạnh lên gấp bội. Vì sao?
Trong trường hợp này bạn hãy tưởng tượng cơn giận như là một cái cây
đang đòi nước, hành động ném đồ hay đập gối cũng giống như là nước mình
tưới vào cái cây giận. Cây đã được hút nước nên không có nhu cầu thêm
nữa. Bạn cảm thấy cơn giận mình dịu bớt. Nhưng sau đợt hút nước này nó
sẽ lớn lên hơn. Và cố nhiên lần sau nó cũng sẽ đòi một lượng nước nhiều
hơn. Điều này cũng có nghĩa là bạn đang nuôi cơn giận của bạn.
Cách
mà tôi muốn đề nghị bạn là hãy nhận diện cơn giận, quan sát diễn biến
cơn giận và chuyển hóa chúng bằng năng lượng của chánh niệm, năng lượng
của thương yêu. Nhận diện và chuyển hóa cơn giận phụ thuộc vào khả năng
và thời gian thực tập của bạn.
Tất cả mọi cảm thọ
Như thương, ghét, buồn, vui …
Điều vô thường chuyển biến
Và từ tâm biểu hiện.
Trong đạo Bụt có nói đến ba loại cảm thọ. Cảm thọ là gì? Cảm thọ là
những cảm giác, trạng thái mà khi chúng ta tiếp xúc với ngoại cảnh nó
được phát sinh ra. Ba loại cảm thọ đó là lạc thọ, khổ thọ và xã thọ. Lạc
thọ là những cảm giác dễ chịu khi ta tiếp xúc với những hoàn cảnh thuận
lợi, hợp với những gì mình mong muốn. khổ thọ là những cảm giác khó
chịu, khổ đau được sinh ra khi ta tiếp xúc với những hoàn cảnh bất như
ý. Xã thọ là cảm giác trung hòa, không dễ chịu cũng không khó chịu. Ba
loại cảm thọ này điều vô thường và chuyển biến. Chúng luôn thay đổi và
chuyển biến cho nhau. Lúc này bạn cảm thấy vui, nhưng lát nữa bạn cảm
thấy buồn, hoặc không vui cũng không buồn. Nếu bạn thường xuyên quan sát
tâm mình thì bạn sẽ nhận ra điều này. Và tất cả những loại cảm thọ này
điều từ tâm mà biểu hiện. Vì chúng từ tâm mà biểu hiện, nên cũng từ tâm
mà mình nhận biết chúng, quan sát và chuyển hóa.
Trong duy thức học phật giáo, Giận là một trong 51 tâm sở pháp. Tâm sở
pháp là những hiện tượng tâm lí ở phương diện thuộc tính của tâm vương
hay tám thức. Tâm sở pháp được chia làm 6 nhóm. Biến Hành, Biệt Cảnh,
Thiện, Phiền Não, Tùy Phiền Não và Bất Định. Giận thuộc trong nhóm Phiền
Não với tên gọi là Sân. Sân có nghĩa là gặp điều không vừa ý thì oán
giận.
Chúng ta muốn nhận diện cơn giận để chuyển hóa thì trước hết chúng ta
phải tập nhận diện những hành động của cơ thể. Khi chúng ta đi, đứng,
nằm, ngồi… Chúng ta phải ý thức được những động tác và tư thế đó. Đó là
bước đầu để chúng ta thực tập nhận diện tâm hành của mình, mà trong
trường hợp này là tâm hành giận. Vì sao ta phải thực tập như vậy? Bởi vì
so với những động tác của thân thì những hoạt động của tâm hành vi tế
hơn nhiều. Nếu như chúng ta không có khả năng nhận diện được những hoạt
động của thân thì cũng thật khó để thấy được diễn biến của tâm. Để thấy
được “cơn bão giận” đang bắt đầu lớn dần và kịp thời chuyển hóa chúng
trước khi chúng được biểu hiện qua lời nói, và hành động.
Phép
thực tập đầu tiên là theo dõi hơi thở. Khi thở vào bạn biết bạn đang thở
vào, khi thở ra bạn biết bạn đang thở ra. Thực tập theo dõi hơi thở như
vậy sẽ nuôi lớn ý thức chánh niệm trong ta, giúp cho ta có được sự định
tĩnh trước những hoàn cảnh bất như ý. Ý thức sự vào ra của hơi thở cũng
là một pháp thực tập rất phổ biến trong Đạo Bụt, và được trình bày rất
rõ trong kinh An Ban Thủ Ý. Bạn có thể thực tập theo dõi sự vào
ra của hơi thở mọi lúc, mọi nơi mỗi khi bạn nhớ đến. Nhưng bạn phải lưu
ý phần này, chúng ta ý thức sự vào ra của hơi thở chứ chúng ta không bắt
hơi thở vào ra theo ý muốn của chúng ta. Điều này có nghĩa là, hơi thở
đi vào nếu như dài bạn nhận biết hơi thở đi vào dài. Hơi thở đi ra nếu
như ngắn bạn nhận biết hơi thở đi ra ngắn. Chỉ nhận biết đơn thuần. Tôi
biết có một số người khi thực tập theo dõi hơi thở, chưa nắm vững được
kĩ thuật nên đã cố ép hơi thở đi theo ý mình, và sau một thời gian thực
tập như vậy cảm thấy tức ngực, khó thở.
Nhờ
nuôi lớn chánh niệm bằng sự thực tập theo dõi hơi thở, nên việc ý thức
về những động tác của thân như đi, đứng, làm việc cũng dễ hơn. Kết quả
đầu tiên của sự thực tập này là bạn cảm thấy động tác của mình chậm rãi
và khoan thai hơn. Cơ thể của mình được buông thư nhiều hơn.
Phép
thực tập thứ hai là thiền hành. Thiền hành là phép thực tập thiền trong
khi mình đang đi. Khi mình đi thiền điều đầu tiên là mình buông bỏ hết
những lo toan, tính toán trong đời sống thường nhật. Mình buông bỏ hết
những giận hờn, lo lắng mà mình đang mắc phải. Bạn chỉ thưởng thức mỗi
bước chân bạn đi thôi. Khi bạn bước chân trái, bạn ý thức rằng bạn đang
bước chân trái, khi bạn bước chân phải bạn ý thức rằng bạn đang bước
chân phải. Khi lòng bàn chân trái tiếp xúc với mặt đất, bạn ý thức lòng
bàn chân trái đang tiếp xúc với mặt đất. Khi lòng bàn chân phải đang
tiếp xúc với mặt đất, bạn ý thức lòng bàn chân phải đang tiếp xúc với
mặt đất. Bạn thực tập như vậy. Nếu bạn muốn cho sự thực tập của mình sâu
hơn, bạn có thể kết hợp bước chân với hơi thở. Khi thở vào bạn bước ba
bước, khi thở ra bạn bước bốn bước. Thông thường thì hơi thở vào ngắn
hơn hơi thở ra, nên mỗi bước chân bạn kết hợp với hơi thở ra sẽ nhiều
hơn hơi thở đi vào. Sự thực tập này bạn cần phải linh động, có nghĩa là
bạn phải dựa vào hơi thở của chính mình để kết hợp với số bước chân cho
phù hợp. Không nhất thiết phải thở vào bước ba bước, thở ra bước bốn
bước, mà có thể là khi thở vào bạn bước hai bước, thở ra bạn bước ba
bước nếu như hơi thở bạn ngắn. Bạn có thể tham khảo thêm sách Thiền
Hành Yếu Chỉ, trong sách này Sư Ông Làng Mai hướng dẫn rất kỹ.
Khi
mới bắt đầu thực tập thiền đi bạn thấy mình cần phải buông bỏ những lo
lắng, phiền muộn… Nhưng sau khi thực tập một thời gian, bạn sẽ thấy
ngược lại là nhờ đi thiền mà những lo lắng, phiền muộn tự nó được giải
phóng; Bấy giờ chỉ có niềm vui và an lạc với mỗi bước chân.
Sau
khi việc nhận diện những động tác của thân thể tương đối dễ đối với bạn.
Bạn chuyển sang bước thứ hai là nhận diện tâm hành, mà cụ thể ở đây là
cơn giận của bạn. Bạn sẽ thấy sự hình thành, phát triển và biến mất của
cơn giận rất rõ ràng. Tôi sẽ xin nghi lại một số kinh nghiệm của bản
thân tôi để bạn có thể tham khảo. Tôi tạm chia quá trình nhận diện cơn
giận làm năm giai đoạn trong sự thực tập.
1)
Khi bạn nói và hành động rồi bạn mới ý thức được cơn giận của
mình
2)
Bạn ý thức được cơn giận đang điều khiển những gì bạn nói hay làm
nhưng bạn không có đủ khả năng để cưỡng lại.
3)
Bạn ý thức được cơn giận đang phát khởi, và bạn đã không nói hoặc
làm những gì có thể tạo nên sự đổ vỡ.
4)
Bạn thấy được cơn giận khi nó chỉ là một làn sóng nhẹ đang chuẩn
bị lớn lên trong tâm thức bạn và bạn đã kịp thời chuyển hóa chúng.
5)
Giai đoạn thứ năm là bạn thấy được gốc rễ của cơn giận, bạn thấy
được những nguyên nhân hình thành cơn giận và sự tha thứ, thương yêu có
mặt trong bạn.
Bạn
có thể dựa vào năm giai đoạn này mà có cách đối trị với cơn giận cho
thích hợp với hoàn cảnh riêng của mình. Nếu bạn đã bắt đầu thực tập rồi
thì hiển nhiên bạn đang ở ngay giai đoạn thứ hai. Vậy khi bạn lâm vào
tình trạng như vậy bạn phải làm gì? Muốn tránh sự đổ vỡ các mối liên hệ
trong gia đình cũng như ngoài xã hội thì điều trước tiên, trong khi giận
không nên làm gì hết, mà áp dụng ngay phương pháp thở hoặc đi thiền
hành.
Giai
đoạn thứ tư là giai đoạn của những chú kiến tránh bảo, nếu thực tập tới
giai đoạn này thì thực tuyệt. Bạn sẽ trở thành một con người tươi mát và
đem lại rất nhiều niềm vui cho những người xung quanh.
Giai
đoạn thứ năm tương đối xuất hiện cùng một lúc với giai đoạn thứ tư. Bạn
thấy được người làm bạn giận cũng có những khó khăn, khổ đau. Và trong
tận đáy lòng họ cũng không muốn làm như thế. Bạn thấy được những nguyên
nhân làm cho bạn giận của người kia, là do người đó sống trong một môi
trường thiếu may mắn, mà những hạt giống của tập khí thường xuyên được
tưới tẩm... Trong lòng bạn xuất hiện một sự cảm thông sâu sắc. Từ việc
giận bạn bắt đầu chuyển sang thương yêu và tha thứ. Tấm lòng bạn cũng
dần rộng mở. Bạn mong muốn cho người làm bạn đau khổ có một cơ hội để họ
chuyển hóa. Bạn thấy họ cũng thật đáng thương, những điều mà trước đây
bạn chưa hề nghĩ tới.
Những chú kiến được bảo vệ an toàn nhờ chúng biết trước được cơn bão sẽ
xảy ra. Chúng ta cũng sẽ được bảo vệ an toàn khỏi cơn giận nếu như chúng
ta có sự hành trì, có sự thương yêu, tha thứ và bao dung. Rồi bằng sự
thực tập của chính mình, bằng sự chuyển hóa của bản thân, chúng ta cũng
sẽ chuyển hóa được những người làm ta giận và những người giận ta.
Thương yêu và tha thứ cũng là một cách thực tập rất mầu nhiệm của Đạo
Bụt.
Ai cũng có lỗi lầm
Vấp ngã rồi đứng lên
Con thực tập tha thứ
Cho con và cho người.
http://www.buddhismtoday.com/viet/truyen/dankien.htm