Long Tu Ai - The Nhu

...... ...

Lòng Từ Ái

Thể Như

Này các Tỷ-kheo, hãy đến biến mãn một phương với tâm câu hữu với từ, rồi an trú, cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư. Như vậy cùng khắp thế giới, trên, dưới, bề ngang, hết thảy phương xứ, cùng khắp vô biên giới, an trú biến mãn với tâm câu hữu với từ, quảng đại, vô biên, không hận, không sân. (Đại Tạng Kinh Việt Nam, Kinh Trung Bộ, tập 1, Viện Nghiên Cứu Phật Học Việt Nam, 1992, trang 732 - 733).

Tình cảm và lý trí được xem là hai phương diện của con người. Tình cảm là ngôn ngữ của trái tim còn lý trí là ngôn ngữ của khối óc. Hai phương diện này ít khi đồng thuận mà thường hay mâu thuẩn với nhau khi ứng đối với một việc nào đó. Chính điều này tạo ra những bi kịch của cuộc sống: Con người là nạn nhân bị dằn xé. Một người thường mang hai bộ mặt: thần tình ái và thần công lý, nhân từ và ‘sắt thép’, uy nghiêm ở chốn công đường và tan chảy ở chốn riêng tư sau sàn diễn. Điều hòa được mâu thuẩn này là điều hòa được hầu hết những đau khổ liên quan với mối quan hệ trong gia đình và ngoài xã hội hay nói chung là giữa con người với con người.

Đạo Phật đã mở ra một khung trời rộng rải, thảnh thơi. Trong khung trời đó trái tim không bao giờ ‘cải nhau’ với khối óc, tình cảm không hề đối nghịch với lý trí, và tuyệt nhiên không che mờ lý trí. Hơn thế nữa, tình cảm trong đạo Phật không những hổ trợ cho lý trí, mà thậm chí còn soi sáng cho lý trí. Thật vậy, một mình lý trí không thể tự soi sáng cho chính nó, nhất là khi nó bị tiếng thì thầm của trái tim đang loạn nhịp chen vào.

Trong đời thường tình cảm nhuộm màu hồng làm cho nhận thức bị lệch lạc. Những ngày mới tiến tới tiếp cận được nhau, tình cảm cháy bỏng; nàng đẹp, nết na, làm cho bạn thật dễ chịu. Thậm chí những trái tính, trái nết, mọi người thường cho là xấu mà sao bạn thấy cũng đáng yêu. Đồng điệu với câu ca dao:

Đêm nằm thì ngái ó o,
Chàng thương chàng bảo ngáy cho vui nhà.
Đi chợ thường ai ăn quà,
Chàng thương chàng bảo về nhà đở cơm...

Dần dà tình cảm phai nhạt, trái tim trở lại nhịp đập đơn điệu của nó. Những nết na giờ đây chẳng có gì đáng kể, còn những cố tật đã trở nên không chịu nổi. Rõ ràng tình cảm cháy bỏng ban đầu đã làm cho lý trí phán đoán sai lầm, thần tượng hóa người mình yêu. Lúc sau, tình cảm ‘bị đóng băng’ cũng đã che mờ lý trí làm cho bạn thấy nàng thiếu hẳn những đức tính cần thiết và cũng không còn thùy mị chút nào. Thuở ban đầu, tình cảm đã cho lý trí mang lăng kính màng để nhìn ý trung nhân, rồi sau đó cho lý trí mang lăng kính màu trắng nhạt thậm chí là màu xám đen để bạn không còn khả năng thấy được ‘trời Sài Gòn đang mưa rồi chợt nắng’ nữa. Đây là một kịch bản mà con người đã bắt đầu trình diễn từ thuở khai thiên lập địa, và đã diễn đi diễn lại suốt dòng trường thiên lịch sử cho đến ngày nay.

Để con người không còn phải diễn lại một kịch bản đã quá nhàu nát với thời gian mà trong đó cả hai phía đều là nạn nhân, để mở ra một khung trời mới rộng rãi thênh thang, đạo Phật giới thiệu một dạng tình cảm không những không che mờ, ‘vặn vẹo’ lý trí, mà còn bổ xung, điều chỉnh, thậm chí làm cho lý trí trở nên hoàn hảo hơn. Đó là lòng từ ái, một thứ tình cảm mà mỗi người học Phật cần phải trang bị cho mình. Ở đây người viết không đề cập đến những ý nghĩa cao siêu khúc chiết mà các nhà tinh thâm Phật học hay những triết gia vĩ đại của Phật giáo đã luận giảng về từ bi hỷ xả. Người viết chỉ xin đề nghị một ý nghĩa rất đời thường: Từ ái có nghĩa là quan tâm đến những nỗi khổ niềm đau của một người, xem coi người ấy đang thực sự cần gì.

Lòng từ ái là dạng tình cảm đặc biệt của Phật giáo có hai khả năng có vẽ ngược nhau: Lọc bớt màu hồng khi quan hệ đang thân thiết mặn mà và xóa đi màu xám khi chưa xa mặt mà đã cách lòng. Tu tập được dạng tình cảm này thì lý trí của con người sẽ trở nên trong sáng hơn, nhận thức được chính chắn hơn.

Quả vậy, đối với người mà lý trí của chúng ta cho là tệ, xấu; khi hướng lòng từ ái đến chúng ta sẽ thấy người ấy hiện ra trong một góc độ khác và tính chất tệ, xấu sẽ không còn quá đáng như trước nữa; đồng thời chúng ta sẽ phát hiện ra những phẩm chất tích cực mà người ấy đã có tự bao giờ. Ngược lại là trường hợp lý trí của chúng ta nhận thức đối tượng ngang qua lăng kính màu hồng, trái tim thường hay tăng nhiệt của chúng ta đang làm công tác cao siêu hóa người ấy. Lý trí đang bị nhiễu sóng biến người ấy thành thần tượng, thành phi thường. Hãy cảnh giác. Đó là lúc chúng ta cần phải ‘điều hòa nhiệt độ’ và ‘chỉnh sóng’ bằng chính lòng từ ái. Thật sự, khi chúng ta nghĩ đến những nổi khổ, niềm đau, mà ‘thần tượng’ đang phải gánh chịu, nghĩ đến những điều mà ‘người phi thường’ đang thật sự cần, thì công tác cao siêu hóa sẽ hạ nhiệt. Lý trí được soi sáng.

Tóm lại, nhờ tu tập lòng từ, một dạng tình cảm được định nghĩa là: quan tâm đến những nỗi khổ niềm đau của một người, xem người ấy đang thực sự cần gì thì chúng ta sẽ hóa giải được ‘hội chứng nhận thức sai’ của lý trí. Nhờ tu tập dạng tình cảm này mà lý trí của chúng ta sẽ nhận thức các đối tượng một cách trong sáng hơn, hoàn hảo hơn. Từ bi đã hóa thân thành trí tuệ mà trí tuệ là sự nghiệp của tất cả những người con Phật.

Nguồn http://thenhu.blogspot.com

http://www.buddhismtoday.com/viet/vanhoc/longtuai.htm