Nhục thân thiền sư Chuyết Chuyết sau khi phục nguyên
Ngày 10.10.1992, bà Nguyễn Thị Lan -
Phó ban di tích, chính thức đề nghị tôi đứng ra chịu trách nhiệm
phục nguyên nhục thân thiền sư Chuyết Chuyết. Tổ công tác được
thành lập ngay gồm: họa sĩ sơn mài Đào Ngọc Hân, nhà điêu khắc
Bùi Đình Quang, họa sĩ Nguyễn Đình Hiển, và tôi, chịu trách
nhiệm chỉ đạo trực tiếp.
Toàn bộ chi phí cho việc phục dựng
được nhiều phật tử đóng góp vẻn vẹn chỉ có 5 triệu đồng! Ngồi
tính toán mãi tôi thấy đúng là chỉ đủ tiền mua sơn ta, vàng lá
để dát và một số nguyên vật liệu khác. Tôi nói thẳng với anh em
là kinh phí quá hạn hẹp, nên việc phục dựng xin cái tâm là chính,
chứ không có công xá gì cả... Anh em trong cả tổ đều vui vẻ tán
thành. Có khó khăn mới thấy được họ đúng là những người bạn
tuyệt vời của tôi.
Được sự giúp đỡ của Sở Văn hóa -
Thông tin Bắc Ninh, Phòng Văn hóa huyện Tiên Sơn, ngày
12.1.1993, chúng tôi đã chuyển 133 mảnh xương và 209 mảnh bồi về
Hà Nội để nghiên cứu.
Cả nhóm chúng tôi trao đổi, tranh
luận với nhau xem nên phục dựng toàn bộ pho tượng bằng cách nào.
Lúc đầu, có ý kiến đưa ra là dùng dây đồng nối các xương lại,
kết hợp với khung tre làm cốt để dựng tượng. Bàn đi tính lại mãi
thấy không ổn, vì bản thân tôi muốn bên trong tượng của thiền sư
chỉ nên có di cốt của ngài. Cuối cùng, cả nhóm nhất trí theo
phương án từng bước như sau:
1. Tái tạo pho tượng bằng đất sét
theo tư thế ngồi thiền.
2. Đổ khuôn pho tượng, bằng cách tạo
các mảng khuôn.
3. Bồi sơn ta, lót vải màn, rắc mạt
cưa, trộn sơn ta tất cả là 10 lớp ở mặt trong của khuôn.
4. Gắn xương vào đúng vị trí giải
phẫu bằng chất liệu sơn ta trộn với mùn cưa.
5. Khi sơn ta với lớp vải màn, mạt
cưa đã khô cứng lại, tiến hành phá khuôn thạch cao ở bên ngoài,
gỡ các mảnh bó cốt và gắn thành hình tượng thô.
6. Tiếp theo là các công đoạn làm sơn
thông thường: “bó” hai nước, “hom” ba nước, “lót” hai nước và
“thí” hai nước.
7. Thếp bạc.
8. Quang dầu hai lần.
Cả nhóm chúng tôi đã miệt mài lao
động trong hơn ba tháng rưỡi và sáng 1.5.1993, nước sơn quang
cuối cùng đã phủ kín pho tượng, kết thúc công việc của một
phương án táo bạo, mà chưa một nhà điêu khắc nào làm theo kiểu
này: tượng hoàn toàn không có cốt bằng sắt, thép hay tre, gỗ
làm trụ ở bên trong.
Mặt trong của mang khuôn
Phục nguyên nhục thân xong, tôi cứ
băn khoăn mãi, vì không hiểu có chắc vị thiền sư mà chúng tôi
phục nguyên là thiền sư Chuyết Chuyết hay không? Ban Di tích của
chùa nói với tôi, vị sư trụ trì ở chùa Phật Tích trong thời gian
trước chiến tranh là đại đức Hồng Đức, đã mất năm 1980 (?).
Nhưng không thể chỉ có một vị sư ở chùa, nghĩ vậy nên tôi lần dò
tìm mãi thì được biết còn có ông già Triệu vốn là sư bác của
chùa vào những năm trước khi cuộc kháng chiến chống Pháp bùng nổ.
Tìm đến thôn Mao Rộc, cách chùa Phật
Tích 15 km, tôi gặp được cụ Nguyễn Chí Triệu, vốn là sư bác ở
chùa bốn nhăm năm về trước. Tôi mở cặp lấy ra tấm ảnh chụp pho
tượng mà chúng tôi vừa phục chế, đưa cho cụ xem. Nheo nheo đôi
mắt, cụ trả lời ngay: “Đúng là cái tượng để trong khám rồng
đấy”. Trở về Hà Nội, tôi lật tìm cuốn sách Phật Lục của
Trần Trọng Kim xuất bản năm 1943, tới trang 95 thì thấy tác giả
cũng khẳng định rõ “khám thờ Tổ đệ nhất bó cốt làm tượng...”.
Lại có cả bản vẽ minh họa vị trí đặt pho tượng Chuyết Công trong
nhà Tổ, nhưng không có ảnh chụp chiếc khám. Tiếp tục lục tìm kho
tư liệu ảnh về chùa Phật Tích của Viện Thông tin khoa học xã hội,
tôi không hề thấy ảnh chiếc khám nào. Nhưng thật may mắn khi lật
tìm những tư liệu của chùa Bút Tháp, tôi chợt thấy bức ảnh mang
ký hiệu số 7956 chụp một chiếc khám vào năm 1930 và có chú thích
phía sau bằng tiếng Pháp “Khám gỗ chạm trổ thếp son giữ
tượng nhà sư Chuyết Công”.
Chùa Bút Tháp ở Bắc Ninh, cách chùa
Phật Tích chỉ độ dăm cây số theo đường chim bay. Nơi đây cũng có
tháp Báo Nghiêm, nhưng không hề có chiếc khám gỗ thờ Tổ đệ nhất.
Chắc chắn người ta đã xếp nhầm bức ảnh này vào số ảnh của chùa
Bút Tháp. Tôi lại vội vàng phóng xe máy lên gặp sư bác Nguyễn
Chí Triệu để xác nhận xem có đúng chiếc khám của chùa Phật Tích
không? Ông đã khẳng định đó là chiếc khám đặt tượng tổ Chuyết
Chuyết. Từ những câu chuyện trên, chúng tôi suy đoán rằng: Khi
kháng chiến bùng nổ, thấy chùa bị địch pháo kích, sau đó lại bị
đốt cháy, nên có thể vị sư trụ trì của chùa đã đập vỡ pho tượng
cổ thành nhiều mảnh nhỏ, đưa vào vại sành rồi giấu vào tháp Báo
Nghiêm.
Đây chính là nhục thân của thiền sư
Chuyết Chuyết vốn đặt trong khám rồng ở nhà Tổ. Thế là sự thật
được minh chứng...
Nguồn: http://www.thanhnien.com.vn/News/Pages/200950/20091212010029.aspx