-
Những Công Án Của Lương Tri
-
-
Huỳnh Ngọc Chiến
Nguồn: Văn Hóa Phật Giáo – Số 48
Tôi thực sự thấy sốc khi nhận
những bức ảnh từ 1 một người bạn, qua mạng Internet. Đó là một Tập tin
file) dạng Powerpoint Show có tên We are so lucky-food and water.pss (chúng
ta may mắn biết bao, với thức ăn và nước) tả cái đói kinh hoàng và thảm
khốc ở Châu Phi. Tập tin này mang theo thông tiệp gồm nhiều câu văn ngôn
cho từng slide. Tôi xin phép trích một vài câu:
“My great friends, let this not
come to you as a surprise, but it’s real. Have them living around us and
in our neibourghood today. We can change it with prayers, and always
lend a help to those in need. Don’t keep this email to yourself. Forward
it to your friends, so our friends and all people will thank NATURE for
good and water that they already have”.
(Tạm dịch: Hỡi những người bạn
lớn, đừng xem những bức ảnh này là điều kỳ lạ khiến bạn phải ngạc nhiên,
mà đây là sự thực. Họ đang sống chung quanh chúng ta và trong khu vực
láng giềng lân cận với chúng ta. Chúng ta có thể làm thay đổi điều này
bằng những lời cầu nguyện, và bằng cách luôn sẵn sàng đưa tay ra để giúp
đỡ những người khốn khó. Xin đừng giữ lá điện thư cho riêng bạn mà hãy
gởi nó đến những người bạn của mình để những người bạn đó và tất cả mọi
người đều sẽ cảm tạ về thức ăn và nước
uống mà Thiên Nhiên đã ban phát
cho họ lâu nay).
Thực hiện lời kêu gọi của thông
điệp, người viết xin chuyển tiếp những hình ảnh này, thông qua báo
nguyệt san Văn Hóa Phật Giáo, với hy vọng thông điệp sẽ đến được với
nhiều người hơn nữa. Không phải chỉ để người đọc cảm tạ thiên nhiên hay
tri ân cuộc đời đã không để mình lâm vào cảnh khốn cùng mà còn cầu mong
nội dung thông điệp này sẽ còn mang đến nhiều ý nghĩa sâu xa hơn nữa.
Năm 19941, cả thế giới hầu như
bị chấn động bởi một bức ảnh của nhiếp ảnh gia Kelvin Carter nói về nạn
đói ở Sudan. Bức ảnh được giải thưởng Pulitzerl, mô tả lại hình ảnh một
đứa bé kiệt sức vì đội đang cố gắng bò lê đến một lán trại của lực lượng
Liền Hiệp Quốc cách đó nhiều cây số để kiếm thức ăn. Đằng sau đứa bé là
một con kên kên đang thản nhiên chờ đến khi đứa bé ngã gục xuống để bắt
đầu bữa ăn cho nó. Cảnh tượng đau lòng này gợi ta nhớ một phần cảnh
tượng nhân vật Bill đang kiệt sức vì đói khát phải chiến đấu một cách
tuyệt vọng và hãi hùng đề giành sự sống trước một con sói cũng đang đói,
trong câu truyện Love of life (Khát vọng sống) của nhà văn Jack London.
Song nội dung bức ảnh còn thê thảm và lạnh lùng hơn rất nhiều vì đây là
đời thực.
Trong câu truyện của Jack
London, nhân vật Bill cuối cùng đã được cứu sống. Những người đồng loại
đã kịp đưa cánh tay ra cho Billl khi anh vừa ngã xuống. Còn đứa bé, nhân
vật thực bằng xương bằng thịt trong bức ảnh, thì không ai biết số phận
nó ra sao kể cả tác giả bức ảnh là Kelvin Carter. Sau khi chụp hình
xong. ông cũng rời nơi đó mà đi. Ba tháng sau ông tự tử. Có lẽ vì tuyệt
vọng, vì sự bất lực của một người trí thức trước những nỗi đau thương
của đồng loại và có lẽ cả vì phải chứng kiến những bất công còn tồn tại
mãi mãi giữa nhân gian. Cái tâm của một nhiếp ảnh gia phương Tây đáng để
cho chúng ta thắp những nén hương trân trọng.
Những bức ảnh tả cảnh đói khổ
của con người này đều như những gáo nước lạnh tạt vào mặt tất cả nền văn
minh, vào tất cả những danh từ sáo rỗng về tiến bộ về văn hóa, về cuộc
sống tâm linh và tinh thần trên toàn thế giới. Đằng sau những cảnh phù
hoa xán lạn của nền văn minh, đằng sau những ngôn ngữ khoa trương về
lòng bác ái và lòng nhân đạo, phải chăng đây là chân tướng của cõi đời?
Trong kinh Phật có nói về cảnh
giới của loài ngạ quỷ (quỷ đói). Nhưng những kẻ trong các bức ảnh này
còn sống dưới cả cảnh giới của loài ngạ quỷ. Dù họ là đồng loại của
chúng ta, cùng chung sống giữa “Cõi người ta”, trong Dục giới! Loài ngạ
quỷ được nói đến trong kinh dù sao cũng còn có sức để kêu gào vì đói
khát, còn những người trong bức ảnh hầu như không còn một chút sức lực
nào, kể cả việc mở miệng để nhận thức ăn.
Xác thân con người từ thượng lưu
trí thức đến kẻ bần cùng đều yếu đuối như nhau khi đối diện với cái đói
và cái khát. Sự đói khát không chỉ đánh quỵ thân xác mà còn đánh quỵ cả
tinh thần con người nữa. Cho dẫu đó là những kẻ đã từng một thời đứng ở
đỉnh cao quyền lực và được bao phủ bởi những hào quang danh vọng. Hay kể
cả những bậc khổ hạnh chân tu, chính Đức Phật khi còn là ẩn sĩ khổ hạnh
cũng phải nhận một tô sữa bò của nàng Sujata mới có thể tiếp tục tu
hành, thiền định và giác ngộ.
Tôi vẫn cho rằng địa ngục rốt
cuộc cũng chỉ là sự hoảng loạn của tâm thức khi ta đối diện với cái chết
trong nỗi hãi hùng. Còn cõi Cực lạc hay Niết bàn là sự thanh thản khi ta
đón nhận cái chết bằng tâm thức an nhiên theo lẽ “Bất muội nhân quả” của
Tổ Bách Trượng. Bản thân cái chết không đáng sợ bằng nổi ám ảnh về nó.
Nhất là cái chết từ từ vì đói khát. Đó có lẽ là một trong những đều kinh
khủng và thê thảm nhất trần gian. Kinh điển Phật giáo, bằng vô lượng
phương tiện thiện xảo, giúp ta đi vào tâm đạo bằng cách quán
tưởng về bản chất bình đẳng của
vạn phẩm bằng cách “hành thâm Bát-nhã-ba-la-mật". “Chiếu kiến ngũ
uẩn giai không" để vượt thoát
mọi khổ ách trong cuộc đời. Tất cả những điều đó theo tôi, chỉ là sự
chuẩn bị
cho một tâm thức bình yên khi
đối mặt với cái chết.
Kinh Lăng Già dạy chúng ta có
thể hưng khởi tâm đại bi (hưng đại bi tâm) bằng cách quán tưởng thế gian
như hoa đốm giữa trời. Như huyễn và như mộng, vượt ngoài các khái niệm
"Đoạn" hay 'Thường".
Thế nhưng các cảnh tượng đói
khát đày đọa con người xuống dưới cả hàng ngũ quỷ này là “Thưòng" hay
"Đoạn"? Đó là thực tại làm tan nát lòng người hay chỉ là “hoa đốm giữa
hư không”, là cảnh tượng “Như huyễn", “như mộng"? Liệu có cần phải quán
tưởng thế gian “Hư không hoa”, như kinh đã dạy, chúng ta mới “hưng đại
bi tâm”? Hay chỉ cần nhìn những bức ảnh này, chúng ta cũng cảm nhận được
nỗi đau của đồng loại mà rũ bỏ bớt tính ích kỷ, lòng tham dục và mở rộng
cõi lòng ra?
Những bức ảnh làm tan nát lòng
người kia giống như một cú đập khủng khiếp. làm lung lay tận gốc rễ mọi
niềm tin của chúng ta vào những gì thiêng liêng nhất trên cõi đời này.
Để làm gì với thi ca và triết học? Để làm gì với những học thuyết đầy ắp
những khái niệm siêu hình? Để làm gì với lý luận tôn giáo cùng những
kiến giải thâm huyền? Để làm gì với những kiến thức uyên bác về Đại tạng
kinh, với những ngôn ngữ “ly tứ cú tuyệt bách phi"? Tất cả những thứ đó
còn có một chút giá trị nào chăng, khi chúng ta đứng nhìn một cách bất
lực trước cảnh đói thảm khốc đã đày đọa những người đồng loại chúng ta
xuống thấp hơn cả loài súc vật? Đây mới chính là một loại “công án” đầy
cay đắng cho lương tri, mà không một cuốn ngữ lục Thiền tông nào có thể
nêu ra nổi! Có bao giờ chúng ta tự hỏi chúng ta lấy quyền gì để được
sung sướng trong khi quanh ta, còn có biết bao nhiêu đồng loại còn sống
trong cảnh địa ngục trần gian? Kinh ghi chép rằng chư Phật trong quá khứ
sẵn sàng xả bỏ không tiếc thân mạng để cầu Chánh pháp hoặc để cứu đói
cho cả loài vật theo tinh thần Bố thí Ba-la-mật. Còn chúng ta cứ suốt
đời nghiên cứu nghiền ngẫm lời Phật dạy không thôi, rốt cuộc chúng ta có
thể làm được những gì?
Mà một khi chưa giải quyết được
tận gốc rễ những cảnh địa ngục trần gian vì sự đói khát của nhân gian
thì có phải chăng mọi tôn giáo, triết học, mọi chủ nghĩa, nếu chỉ dừng ở
lý luận, đều là những trò hý luận phù phiếm và vô nghĩa?
http://www.buddhismtoday.com/viet/vh/nhungcongan.htm