Ðức
Phật, trước khi dạy môn đệ làm Hiền Thánh, cũng rất xem trọng tư cách
làm người. Con người khi sống trong xã hội là "sống cùng, sống với",
không ai có thể đơn độc mà tồn tại và phát triển. Nói khác đi, mỗi người
chúng ta đều chịu nhiều ơn nặng, từ khi sinh ra đến khi nhắm mắt. Ðạo
Phật đề cập đến Tứ trọng ân (ơn cha mẹ, ơn Thầy Tổ, ơn Tổ quốc và ơn
chúng sinh), và ngày Vu lan là dịp tôn vinh những ân tình ân nghĩa ấy.
Trong cuộc sống, không có hạnh phúc nào lớn hơn hạnh phúc còn cha mẹ, và
không có bất hạnh nào lớn hơn bất hạnh của kẻ mồ côi. Hình ảnh người cha
lao động cần mẫn sớm hôm, người mẹ dịu hiền chăm chút các con từng miếng
ăn giấc ngủ, đã từng là - và mãi là - những cung bậc êm đềm của bài hợp
xướng gia đình. Căn bản đạo đức cũng bắt đầu từ sự giáo dục của gia đình,
vì cha mẹ là chuẩn mực của các con từ lúc còn thơ ấu. Và mãi mãi về sau,
dù ở lứa tuổi nào, chúng ta cũng thấy cha mẹ là chỗ dựa tinh thần vững
chắc. Có thể lúc ta thành công trong sự nghiệp hay hạnh phúc trong cuộc
sống lứa đôi, ta không cảm nhận rõ điều này. Nhưng khi gặp cảnh ngộ
không may, khi bị sóng đời dập vùi tơi tả, khi hoàn toàn mất niềm tin
đối với người xung quanh, ta mới chợt hiểu rằng, nơi một góc trời xa yêu
dấu, cha mẹ vẫn là chiếc nôi ấm cho mình ru giấc ngủ sâu, là vòng tay êm
xóa tan hết nơi mình mọi buồn đau hận tủi. Ân sủng thiêng liêng ấy, tình
cảm bao la bất tận ấy, ta có thể tìm được nơi đâu, ngoài cha mẹ của mình?
Ðêm khuya trăng rụng xuống cầu
Cảm thương cha mẹ dãi dầu ruột đau.
Người con xa quê hương, vất vả mưu sinh, có lúc phải tạm quên cha mẹ.
Cũng có khi do mải vui với vợ con bạn bè, nên tình quê bị lui xuống hàng
thứ yếu. Nhưng một hôm nào đó, khi cuộc vui đã tàn, còn một mình ta
trong đêm khuya vắng lặng, nhìn ánh trăng cô đơn dưới dòng sông, ta chợt
nhớ về làng cũ. Ta chợt nhớ về hai đấng sinh thành tuổi cao sức yếu,
ngày ngày tựa cửa trông ngóng tin con. Ðau lòng lắm khi thấy mình chưa
đền đáp một phần nhỏ công ơn sâu dày của cha mẹ. Vội vã trở về mong
chuộc lại lỗi lầm, thì hỡi ôi, cha mẹ đã không còn! Hối hận cách mấy,
khóc than cỡ nào cũng không thể kéo lại thời gian đã mất. Nỗi đau này,
niềm hối tiếc này đến bao giờ mới nguôi ngoai!
Mất cha con cũng u ơ
Mất mẹ con cũng bơ vơ một mình.
Không người nào muốn mình mất cha mẹ, nhưng vô thường nào có tha cho một
ai? Vì thế, ngay khi cha mẹ còn sinh tiền, ta nên biết trân quý từng
ngày sum họp, như quý viên ngọc vô giá đang cầm trên tay mà chắc chắn
không thể giữ được vĩnh viễn. Sự trân quý ấy, kết hợp với sự biết ơn và
thương kính chân thành đối với cha mẹ, là những điểm xuất phát của lòng
hiếu thảo. Chúng ta biết ơn cha mẹ vì thân ta do cha mẹ mà có, nhờ cha
mẹ mà trưởng thành. Chúng ta thương cha mẹ khi ta còn thơ dại, vì cha mẹ
là nơi nương tựa vững chãi bình an nhất. Ta thương cha mẹ khi ta khôn
lớn, vì biết mỗi ngày ta sống hạnh phúc ấm no là một ngày ta rút bớt sức
lực của các Người. Ta càng thương cha mẹ khi ta có con cái, vì lúc bấy
giờ ta mới thấm thía được sự hy sinh của cha mẹ đối với con. Rồi một
hôm, nhìn kỹ dung nhan cha mẹ, hốt nhiên thấy Người đã quá già yếu, thì
ngoài tình thương ta còn có sự lo lắng, vì biết thời gian sum họp chỉ
còn tính từng tháng, từng ngày! Những người con hiếu thảo, thời gian qua
đã có phước duyên phụng dưỡng cha mẹ, giờ càng cố tạo nhiều cơ hội làm
Người vui lòng. Còn những người chưa từng nghĩ đến chữ hiếu, nay có kịp
giật mình tỉnh ngộ, hay vẫn còn rong chơi đâu đó nơi phố chợ phù hoa?
Ngày nay, trong xu thế khôi phục và phát huy truyền thống văn hóa đạo
đức, các quan hệ xã hội càng được đề cao. Trong đó, quan hệ thầy - trò
được đặt lên hàng đầu. Phần đông gia đình phải bận rộn về sinh kế, nên
việc dạy dỗ con em đều phó thác cho thầy cô. Vì thế, môi trường giáo dục
chủ yếu về chữ nghĩa lẫn đạo đức là nhà trường.
"Nhất tự vi sư, bán tự vi sư". Người dạy ta một chữ là thầy ta, dạy nửa
chữ cũng là thầy. Nhờ thầy, ta mới tiếp cận với tri thức loài người, mới
hòa nhập với đời sống văn minh, mới có nghề nghiệp ổn định. Ở thời đại
hiện nay, khi thế giới ngày càng thu hẹp, con người càng xích lại gần
nhau nhờ những phương tiện truyền thông và giao thông tiên tiến, tri
thức lại càng cần thiết để bắt kịp và thích nghi với đà tiến hóa của xã
hội. Do vậy, vai trò của thầy cô càng trở nên quan trọng không thể
thiếu, đối với quan điểm thế gian.
Trên phương diện xuất thế gian, thầy dạy đạo còn có vị trí cao cả hơn,
vì thầy dạy ta những phương pháp tu hành để trở thành người đạo đức, để
thăng hoa đời sống tâm linh. Nếu ta biết ơn cha mẹ và thầy cô ngoài đời
vì công sinh thành dưỡng nuôi và giáo dục ta trong một đời kiếp, thì ta
càng nhớ thầy dạy đạo gấp nhiều lần hơn, vì thầy nuôi lớn thân huệ mạng
bất sinh bất diệt của ta, dìu dắt ta trên lộ trình giác ngộ giải thoát.
Kinh Vu Lan Bồn sớ có 4 câu kệ:
Khể thủ Tam giới chủ
Ðại hiếu Thích Ca Văn
Lụy kiếp báo thâm ân
Tích nhân thành Chánh giác.
Chúng ta cúi lạy Bậc Ðại hiếu Thích Ca là Ðấng Giáo chủ trong ba cõi.
Ngài đã trải qua nhiều kiếp báp đáp những ân sâu, nhờ tích chứa nhân
lành nên ngày nay thành tựu đạo quả vô thượng. Ðức Phật là một tấm gương
sáng chói về lòng hiếu thảo và sự trọng nghĩa trọng tình. Với trí vô sư,
Ngài biết tất cả chúng sinh đều có liên hệ thân thuộc lẫn nhau, qua vô
lượng kiếp luân hồi trong quá khứ. Do vậy, Ngài dạy chúng ta mở lòng
thương bình đẳng và rộng khắp đến tất cả mọi loài, không sát sinh hại
vật để thỏa mãn nhu cầu ăn mặc, giải trí cho riêng mình.
Trong đời hiện tại, mỗi cá thể cũng có tương quan hữu cơ với cộng đồng
xã hội nói riêng và với vạn vật nói chung. Chúng ta chịu ơn tất cả mọi
người, từ người nông phu gieo trồng lúa mạ rau trái cho ta ăn, người thợ
dệt làm ra y phục cho ta mặc, đến biết bao ngành nghề khác phục vụ ta
trong cuộc sống đời thường. Chúng ta cũng chịu ơn cỏ cây hoa lá chim
muông tạo cho ta môi trường thanh sạch; và nhờ sự hiện hữu vô vị lợi của
chúng, ta có thể học được nhiều bài học quý giá về cách sống trọn tình.
Loài hoa nào cũng cố gắng nở hết sức để làm đẹp và tỏa hương cho đời, mà
không hề giữ lại một chút gì cho riêng mình; loài chim mỗi sáng cũng cố
gắng hót ca hết sức để tặng cho đời những âm thanh trong trẻo. Chúng
không hề ganh ghét tị hiềm lẫn nhau, không hề phân biệt kẻ nhận lãnh là
thiện hay ác, giàu có hay nghèo hèn. Những bài học ấy lúc nào cũng sẵn
sàng trước mắt, nếu ta biết mở lòng ra đón nhận.
Chúng ta cũng mang ơn những vị lãnh đạo quốc gia đã vạch kế hoạch cho
toàn dân được cơm no áo ấm, được yên ổn làm việc, học hành. Cuộc sống
thanh bình hiện tại đã được đánh đổi bởi vô vàn hy sinh mất mát của quá
khứ. Cuộc sống ấy được duy trì cũng nhờ sự đóng góp tích cực và thầm
lặng của biết bao chiến sĩ, đang chiến đấu trên những trận tuyến tuy vô
hình nhưng thật nhiều cạm bẫy gian nan.
Ngày Vu lan, với thông điệp nhắc nhở mọi người nhớ lại và tìm cách đáp
đền những ân tình ân nghĩa đã cưu mang, đã góp phần trong công tác văn
hóa tư tưởng, giúp thúc đẩy xã hội phát triển hòa nhịp giữa vật chất,
tri thức và đạo đức. Bởi vì, một xã hội văn minh không phải nhờ sự phồn
vinh vật chất, mà từ phong cách sống và lối cư xử giữa con người với
nhau sao cho hợp với tình đời lý đạo. Cho nên có thể nói ngày lễ Vu lan
là một lễ hội tình người, không chỉ có ý nghĩa đối với hàng tứ chúng con
Phật, mà còn đối với toàn thể nhân loại nói chung - bây giờ và mãi mãi.
--- o0o ---