Ngày Vu Lan được gọi là ngày truyền thống báo hiếu. Tất cả mọi
người con đến ngày này về chùa được quý thầy nhắc lại trách nhiệm của
mình đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Là phật tử, lẽ tất nhiên phải sống
một đời hiền lương đạo đức. Nếu chúng ta sống bất hiếu với cha mẹ thì
chắc chắn chúng ta sẽ không thương ai một cách chân tình. Cha mẹ là
người sanh thành dưỡng dục giúp ta trưởng thành, cho chúng ta đến trường
để tiếp cận với tri thức, xây dựng một cuộc sống no đủ, hạnh phúc cho
con cái. Nếu xét nghĩ đến sự ung đúc đó của cha mẹ như trời biển thì bổn
phận làm con, ta phải làm gì để đền đáp thâm ân đó? Đức Phật chế ra ngày
Vu Lan - ngày hiếu đạo để khắp thế gian này, tất cả mọi người đều hiểu
được đạo đức căn bản của một người con hiếu thảo.. Vì vậy, hiếu đạo là
căn bản của đạo làm người, hay nền tảng của đạo đức học Phật Giáo.
Điều kiện căn bản để bước vào con đường đạo đức, trước tiên
phải nói đến sự hiếu kính, phụng dưỡng cha mẹ. Nho giáo có câu:“Hiếu vi
vạn hạnh chi tiên”. Một người không có hiếu đạo thì không xứng đáng làm
người, còn người phật tử mà bất hiếu thì không phải là phật tử chân
chánh. Chúng ta hàng ngày đến chùa lễ Phật, tụng kinh, làm công quả…
nhưng đối với cha mẹ lại bất kính, thờ ơ thì những việc làm đó có đúng
với ý nghĩa “tốt đời đẹp đạo” không? Và mình có phải là một con người
thật sự có đạo đức chăng? Đức Phật dạy: “Tâm hiếu là tâm Phật, hạnh
hiếu là hạnh Phật”. Vì vậy, ngày Vu Lan là ngày chúng ta quy ngưỡng
về cha mẹ bằng một lòng chân thành hiếu kính. Dù cha mẹ còn sống hay đã
qua đời, bổn phận làm con, chúng ta cũng phải từng ngày từng giờ, từng
phút từng giây nghĩ nhớ đến công ơn sanh dưỡng mà lo phụng thờ sớm hôm
ân cần. Còn như cha mẹ đã khuất thì nên siêng làm nhiều thiện sự, cúng
dường Tam Bảo, hồi hướng công đức cho cha mẹ sớm về nơi an lành. Đây là
một nét đẹp truyền thống văn hóa đạo đức của nhân dân ta từ lâu đời.
Chúng ta nên ý thức rằng, không phải chỉ có ngày Rằm tháng bảy
mới là ngày Vu Lan báo hiếu, mà ngày nào chúng ra cũng phải hiếu kính
với ông bà cha mẹ. Đó mới đúng với ý nghĩa Vu Lan trọn năm, Vu Lan miên
viễn; vì tâm hiếu hạnh của một người con chí hiếu vượt ngoài không gian
và thời gian vô tận. Vu Lan đến từng ngày, từng giờ trong lòng những
người con hiếu thảo!
Một thi sĩ đã làm bài thơ rằng:
“Lên núi nhớ ơn cha,
Xuống sông thương tình mẹ.
Ôi non cao vời vợi,
Ôi sông rộng bời bời.
Hai vai con mang nặng,
Từ vô lượng kiếp rồi.
Ơn cha và nghĩa mẹ,
Lặn hụp biển luân hồi”.
Tình cha nghĩa mẹ đối với con rất đậm đà, sâu lắng, không giới
hạn. Có những lúc trong đời, vì chạy theo cuộc sống vật chất mà chúng ta
quên nghĩ đến cha mẹ. Nhưng khi gặp khó khăn thất bại, bị cuộc đời vùi
dập thì nơi gốc trời xa yêu dấu, bỗng nhiên chúng ta nhớ đến cha mẹ và
thương cha mẹ nhiều hơn. Con có thể quên cha mẹ chứ cha mẹ không bao giờ
bỏ rơi con, dù còn nhỏ hay đã trưởng thành. Hình ảnh của cha mẹ luôn là
điểm tựa vững chắc cho con bước vào đời. Từ vô thỉ kiếp đến nay, hai vai
ta mang nặng công ơn sanh thành dưỡng dục của cha mẹ nhiều đời không thể
tính được. Vì vậy, ngày Vu Lan không những chúng ta tìm cách đền ơn cha
mẹ hiện đời mà còn phải báo đáp công ơn của cha mẹ nhiều đời nhiều kiếp,
“đa sanh phụ mẫu, thất thế phụ mẫu” bằng cách làm nhiều việc lành để hồi
hướng công đức cho cha mẹ hiện tiền được bình an, phúc lạc trong chánh
pháp; còn cha mẹ đời trước được siêu sanh về cõi giới an lành. Đó mới
đúng ý nghĩa báo hiếu trọn vẹn! Được phụng dưỡng cha mẹ là hạnh phúc bậc
nhất của người con hiếu thảo.
Nhưng cũng có người nuôi cha mẹ lúc đau bệnh bằng những lời
nặng nhọc, “cực chẳng đã”, thật đáng trách lắm thay! Cha mẹ đau do
thân bệnh thì ít mà nỗi đau trong tâm do bị con cái hất hủi thì
nhiều. Thế nên, khi cha mẹ đau ốm là lúc để chúng ta thể hiện lòng hiếu
kính một cách có ý nghĩa nhất. Không những vậy, chúng ta còn phải khuyến
khích mọi người cùng giữ gìn đạo làm con cho tròn bổn phận. Xã hội hiện
nay có nhiều chế độ đặc biệt như viện dưỡng lão, hội người cao tuổi… cho
người già khỏi cảnh cô đơn, hiu quạnh khi tuổi về chiều; huống nữa là
người phật tử, chúng ta lại không nghĩ cách báo đáp thâm ân của ông bà
cha mẹ sao? Đây là điều mà tất cả mọi người phải tự suy gẫm và hằng ghi
khắc vào tâm khảm của mình.
“Mẹ còn là cả trời hoa,
Cha còn là cả một tòa kim cương”.
Cha mẹ cho con tình thương, hạnh phúc, giàu sang no ấm. Khi
cha mẹ còn hiện höõu, cuoäc ñôøi naøy ñeïp nhö moät trôøi hoa, vaø
chuùng ta khoâng phaûi sôï caûnh ñoùi raùch, cô cöïc. Coøn cha meï laø
coøn ñöôïc söï ñuøm boïc chôû che, được nũng nịu như một đứa trẻ thơ
dưới mắt cha mẹ. Hãy trân quý từng tấc bóng thời gian khi cha mẹ còn
hiện hữu trên đời!
Đối với người Việt Nam , Vu Lan đã trở thành ngày lễ hội
truyền thống của dân tộc - truyền thống đền ơn đáp nghĩa. Trong kinh
Phật dạy: “Gặp thời không có Phật, khéo thờ cha mẹ tức là thờ Phật”.
Như vậy, Đức Phật đã nâng địa vị cha mẹ lên ngang hàng với Ngài. Là
phật tử đến chùa học đạo, chúng ta phải bieát öùng duïng Phaät phaùp
moät caùch soáng ñoäng vaøo cuoäc soáng ñôøi thöôøng, chuyeån taûi
nhöõng lôøi daïy vaøng ngoïc cuûa Ñöùc Phaät vaøo ñôøi, mang laïi niềm
an lạc, hạnh phúc cho mọi người và tự hoàn thiện nhân cách đạo đức của
mình, sống đời hiền lương, hiếu kính ông bà cha mẹ…
Người xưa có câu:
“Chùa là tổ ấm ta về,
Chung tay vun đắp phước dày mai sau”.
Sau những tất bật ngược xuôi giữa dòng đời, chúng ta về chùa
tìm lại sự bình an, thaûnh thôi, vöõng chaõi trong ñôøi soáng taâm linh.
Veà chuøa gaëp thaày baïn cuøng trao ñoåi ñaïo lyù, kinh nghieäm tu
haønh, nghe tieáng kinh keä ngaân vang…, chúng ta mới thấy giá trị đích
thực của đời sống tinh thần; như chim bay veà toå, tìm laïi chuùt hôi
aám beân Ñaáng cha laønh.
Hieáu haïnh laø giaù trò soáng thaém
ñöôïm tính nhaân vaên cao caû. Ngöôøi naøo khoâng nhớ đến nguồn cội của
mình thì không xứng đáng là một con người chân chính. Tục ngữ có câu:
“Uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Tất cả chúng ta khi
thọ nhận một điều gì phải suy nghiệm rằng từ đâu mà có? Trong năm
phép quán tưởng của người xuất gia mỗi khi thọ trai, phép quán tưởng đầu
tiên là: quán thức ăn này từ đâu mà có, công của người đàn na thí chủ
đem đến cúng dường nhiều hay ít (nhất kế công đa thiểu lượng bỉ lai
xứ). Rồi từ đó phát nguyện cố gắng tu hành thành tựu đạo nghiệp mới dám
thọ nhận thức ăn này (vị thành đạo nghiệp ưng thọ thử thực). Khi còn tại
thế, Đức Phật từng dạy các vị tỳ kheo: “Một vị tỳ kheo nghỉ dưới một
bóng cây vào buổi trưa hè nóng bức, khi rời bóng cây ra đi cũng phải
nhớ ơn bóng cây đó đã che mát cho mình”. Đến những vật vô tri như thế mà
Phật dạy còn phải nhớ ơn, huống nữa những trọng ân của Thầy Tổ, cha
mẹ, tổ quốc, đàn na thí chủ, chúng ta nỡ quên sao? Trong cuộc sống tương
quan tương sinh này, chúng ta thọ nhận rất nhiều ơn tình ơn nghĩa của
mọi người quanh ta. Vì vậy, ngày Vu Lan là dịp để chúng ta truy niệm,
hướng tâm về những thâm ân đó mà tìm cách đền đáp, dù chỉ trong muôn
một.
Hieáu ñaïo laø chaân lyù thuoäc veà tuïc ñeá. Ñoâng phöông hay
Taây phöông ñeàu phaûi giöõ gìn hieáu ñaïo. Ñoù laø baûn saéc vaên hoùa
ñaïo ñöùc cuûa nhaân loaïi. Bất cứ đất nước nào, xã hội nào cũng khuyến
khích người dân giữ gìn hiếu đạo. Tất cả mọi người đang hiện hữu trên
cuộc đời này đều không được làm trái với luân lý đạo đức đó. Bởi vì:
“Nước biển mênh mông, không đong đầy tình mẹ,
Mây trời lồng lộng, không phủ kín công cha”.
Tình cha nghĩa mẹ không một giới hạn nào có thể đo lường được.
Từ vô thỉ kiếp đến nay, nước mắt chúng ta khóc cha mẹ nhiều hơn nước
trong bốn biển.. Kinh Tương Ưng Bộ, Đức Phật dạy: “Này các tỳ kheo, sữa
mẹ mà các người đã uống trong khi các người lưu chuyển luân hồi trong
một thời gian dài nhiều hơn nước trong bốn biển. Vì sao thế? Vì luân hồi
là vô thỉ, không sao đếm được. Lưu chuyển luân hồi của chúng sanh là
trùng điệp nên không thể nêu rõ khởi điểm. Vì vô minh che đậy, vì tham
ái trói buộc tất cả các nghiệp hành của chúng sanh”. Chúng sanh luân hồi
trong nhiều đời nhiều kiếp, “tiền tiền vô thỉ, hậu hậu vô chung”, chịu
nhiều khổ đau, do vô minh che đậy tánh giác mà tạo nghiệp thọ quả,
không biết lúc nào ra khỏi. Trong vòng luân hồi sanh tử đó, chúng ta thọ
ơn cha mẹ nhiều đời nhiều kiếp, tính không thể hết! Đó là lí do ngày Vu
Lan chúng ta làm mọi công đức lành, hồi hướng cho cha mẹ nhiều đời quá
khứ và hiện tại được an vui, phúc lạc.
Tóm lại, hiếu đạo là một trong những chuẩn mực đạo đức căn bản
của xã hội loài người. Dầu con người có văn minh tuyệt đỉnh đến đâu,
hiếu đạo vẫn không bị xem là “lỗi thời” mà luôn được tôn vinh và ca
ngợi qua tất cả mọi thời đại, mọi xã hội. Hiếu hạnh là yếu tố định hình
cho đời sống luân lý đạo đức, mang lại bình an, hạnh phúc, góp phần ổn
định trật tự, an ninh xã hội. Mỗi mùa Vu Lan đến, chúng ta tổ chức thăm
viếng, tặng quà cho đồng bào nghèo, trẻ em mồ côi, người già neo đơn…,
tất cả những việc làm đó đều xuất phát từ ý nghĩa đền đáp công ơn tổ
tiên, ông bà, cha mẹ, tứ trọng ân…, thể hiện nếp sống “tốt đời đẹp
đạo”, đem ánh sáng Phật Pháp xây dựng thế giới hòa bình, phúc lạc.