- Kinh Giải Thâm Mật
HT. Thích Trí Quang dịch giải
Phẩm 7- 8
Phẩm bảy:
Địa Độ (132)
Vào lúc bấy giờ, đại bồ tát
Quan tự tại thưa Phật: bạch đức Thế tôn, như đức Thế tôn nói mười
Bồ tát địa: thứ nhất là Cực hỷ địa, thứ hai là Ly cấu địa, thứ
ba là Phát quang địa, thứ tư là Diệm tuệ địa, thứ năm là Nan thắng
địa, thứ sáu là Hiện tiền địa, thứ bảy là Viễn hành địa, thứ tám
là Bất động địa, thứ chín là Thiện tuệ địa, thứ mười là Pháp
vân địa, lại nói Như lai địa làm thứ mười một; các địa như vậy
được bao gồm vào mấy sự thanh tịnh và mấy phần (viên mãn)?
Lúc ấy đức Thế tôn dạy đại bồ
tát Quan tự tại: Thiện nam tử, nên biết các địa như vậy bao gồm vào
bốn sự thanh tịnh và mười một phần viên mãn. Bốn sự thanh tịnh bao gồm
được các địa là một, sự thanh tịnh do ý lạc tăng thượng thì bao gồm
địa thứ nhất, hai, sự thanh tịnh do giới tăng thượng thì bao gồm địa
thứ hai, ba, sự thanh tịnh do tâm tăng thượng thì bao gồm địa thứ ba, bốn,
sự thanh tịnh do tuệ tăng thượng thì trong các địa sau đó càng siêu việt
và tinh tế hơn lên nên bao gồm từ địa thứ tư cho đến Như lai địa.
Đó là bốn sự thanh tịnh bao gồm tất cả các địa.
Thiện nam tử, mười một phần viên
mãn bao gồm được các địa là (một), các vị Bồ tát trước tiên ở Giải
hành địa (133) dùng mười pháp hạnh (134) mà rất khéo tu tập về thắng
giải và thắng nhẫn, nên vượt qua địa ấy mà nhập vào chánh tánh ly
sanh của Bồ tát. (Hai), các vị Bồ tát này do lý do này mà phần địa thứ
nhất đã viên mãn; nhưng chưa thể chánh trí tu hành (135) trong hiện hành của
sự lầm lỡ vi phạm rất nhỏ, vì vậy mà phần địa thứ hai chưa viên
mãn; để phần này được viên mãn nên tinh cần tu tập thì chứng được.
(Ba), các vị Bồ tát này do lý do này mà phần địa thứ hai đã viên mãn;
nhưng chưa thể đạt được đẳng trì đẳng chí viên mãn và văn trì đà
la ni viên mãn thuộc loại thế gian, vì vậy mà phần địa thứ ba chưa viên
mãn; để phần này được viên mãn nên tinh cần tu tập thì chứng được.
(Bốn), các vị Bồ tát này do lý do này mà phần địa thứ ba đã viên
mãn; nhưng chưa thể làm cho pháp bồ đề phần nào đã được thì tu tập
nhiều lên, tâm trí chưa bỏ được định ái và pháp ái, vì vậy mà phần
địa thứ tư chưa viên mãn; để phần này được viên mãn nên tinh cần
tu tập thì chứng được. (Năm), các vị Bồ tát này do lý do này mà phần
địa thứ tư đã viên mãn; nhưng chưa thể chính xác quán sát các đế lý,
chưa bỏ được cái tác ý một chiều bỏ sinh tử hướng niết bàn, chưa
tu được các pháp bồ đề phần bao gồm trong phần phương tiện, vì vậy
mà phần địa thứ năm chưa viên mãn; để phần này được viên mãn nên
tinh cần tu tập thì chứng được. (Sáu), các vị Bồ tát này do lý do này
mà phần địa thứ năm đã viên mãn; nhưng chưa thể chính xác quán sát sự
sinh tử lưu chuyển, lại vì quá chán sự sinh tử lưu chuyển ấy, nghĩa là
chưa thể ở nhiều trong sự tác ý về vô tướng, vì vậy mà phần địa
thứ sáu chưa viên mãn; để phần này được viên mãn nên tinh cần tu tập
thì chứng được. (Bảy), các vị Bồ tát này do lý do này mà phần địa
thứ sáu đã viên mãn; nhưng chưa thể làm cho sự tác ý về vô tướng
được không thiếu sót không gián đoạn và tu tập nhiều, vì vậy mà phần
địa thứ bảy chưa viên mãn; để phần này được viên mãn nên tinh cần
tu tập thì chứng được. (Tám), các vị Bồ tát này do lý do này mà phần
địa thứ bảy đã viên mãn; nhưng chưa thể hết được sự dụng công về
vô tướng, lại chưa được tự tại với hữu tướng, vì vậy mà phần
địa thứ tám chưa viên mãn; để phần này được viên mãn nên tinh cần
tu tập thì chứng được. (Chín), các vị Bồ tát này do lý do này mà phần
địa thứ tám đã viên mãn; nhưng đối với những danh và những tướng
diễn đạt khác nhau về hết thảy chủng loại để tuyên thuyết chánh
pháp thì chưa được đại tự tại, vì vậy mà phần địa thứ chín chưa
viên mãn; để phần này được viên mãn nên tinh cần tu tập thì chứng
được. (Mười), các vị Bồ tát này do lý do này mà phần địa thứ chín
đã viên mãn; nhưng chưa thể hiện tiền chứng thọ pháp thân viên mãn,
vì vậy mà phần địa thứ mười chưa viên mãn; để phần này được viên
mãn nên tinh cần tu tập thì chứng được. (Mười một), các vị Bồ tát
này do lý do này mà phần địa thứ mười đã viên mãn; nhưng đối với
toàn thể cảnh giới sở tri, vẫn chưa được cái trí thấy biết tinh tế
không còn vướng mắc không còn chướng ngại, vì vậy mà phần địa thứ
mười một chưa viên mãn; để phần này được viên mãn nên tinh cần tu tập
thì chứng được -- Chứng được phần này viên mãn là viên mãn tất cả
các phần. Đó là mười một phần viên mãn bao gồm hết cả các địa.
Lược Giải.-
Đoạn Đ1 này có 6 đoạn nhỏ. Trên
đây là đoạn nhỏ thứ nhất, nói 10 địa bao gồm trong 4 sự thanh tịnh và
11 phần viên mãn.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, vì sao địa đầu tiên tên là Cực hỷ địa, cho đến
vì sao địa cuối cùng tên là Như lai địa? Đức Thế tôn dạy đại bồ
tát Quan thế âm: Thiện nam tử, thành tựu lợi ích chân thật và vĩ đại,
được tâm trí xuất thế mà trước đây chưa được, sinh hoan hỷ lớn
lao, nên địa đầu tiên tên là Cực hỷ địa. Rời xa hết thảy mọi sự
phạm giới rất nhỏ, nên địa thứ hai tên là Ly cấu địa. Chánh định
và văn trì đà la ni mà ở đây đạt được thì có thể làm chỗ dựa cho
vô lượng ánh sáng trí giác, nên địa thứ ba tên là Phát quang địa. Do
pháp bồ đề phần ở đây thành đạt mà thiêu đốt phiền não, trí giác
ở đây như ngọn lửa, nên địa thứ tư tên là Diệm tuệ địa. Chính
pháp bồ đề phần nói trên, ở đây phương tiện tu tập cùng cực khó khăn
mới được tự tại, nên địa thứ năm tên là Nam thăắng địa. Quán
sát các hành lưu chuyển như ở trước mắt, nhưng đối với vô tướng thì
tu nhiều về tác ý mới hiện ở trước mắt, nên địa thứ sáu tên là
Hiện tiền địa. Đứng xa mà đã được cái tác ý không còn thiếu sót
và gián đoạn về vô tướng, tiếp cận với vị trí thanh tịnh, nên địa
thứ bảy tên là Viễn hành địa. Đã được vô công dụng đối với vô
tướng, trong các tướng thì không còn bị phiền não hiện hành làm xao động,
nên địa thứ tám tên là Bất động địa. Đối với sự thuyết pháp bằng
tất cả chủng loại thì đã được tự tại, đã được trí tuệ rộng lớn
và không tội lỗi, nên địa thứ chín tên là Thiện tuệ địa. Cái thân
nặng nề thì như hư không, còn sự viên mãn của pháp thân thì như mây lớn
giăng che khắp cả, nên địa thứ mười tên là Pháp vân địa. Diệt trừ
vĩnh viễn phiền não chướng và sở tri chướng cùng cực vi tế, không
còn vướng mắc không còn chướng ngại, đối với cảnh giới sở tri, tức
toàn thể chủng loại, đã thể hiện chánh biến giác, nên địa thứ mười
một tên là Như lai địa.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ hai, giải
thích danh nghĩa của các địa.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, trong các địa như thế này có mấy thứ ngu tối? có
mấy sự nặng nề (136) ? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại:
Thiện nam tử, trong các địa như thế này có hai mươi hai thứ ngu tối và
mười một sự nặng nề, toàn là những cái bị đối trị. Một, trong địa
đầu tiên có hai thứ ngu tối, một là ngu tối vì ngã chấp và pháp chấp,
hai là ngu tối vì những sự tạp nhiễm trong ác đạo, cùng với sự nặng
nề của hai thứ ngu tối ấy, là những cái bị đối trị ở đây. Hai,
trong địa thứ hai có hai thứ ngu tối, một là ngu tối vì sự lầm lỡ vi
phạm rất nhỏ, hai là ngu tối vì các nghiệp, cùng với sự nặng nề của
hai thứ ngu tối ấy, là những cái bị đối trị ở đây. Ba, trong địa
thứ ba có hai thứ ngu tối, một là ngu tối vì tham lam của dục, hai là
ngu tối đôắi với văn trì đà la ni viên mãn, cùng với sự nặng nề của
hai thứ ngu tối ấy, là những cái bị đối trị ở đây. Bốn, trong địa
thứ tư có hai thứ ngu tối, một là ngu tối vì định ái, hai là ngu tối
vì pháp ái, cùng với sự nặng nề của hai thứ ngu tối ấy, là những
cái bị đối trị ở đây. Năm, trong địa thứ năm có hai thứ ngu tối, một
là ngu tối vì tác ý một chiều bỏ sinh tử, hai là ngu tối vì tác ý một
chiều hướng niết bàn, cùng với sự nặng nề của hai thứ ngu tối ấy,
là những cái bị đối trị ở đây. Sáu, trong địa thứ sáu có hai thứ
ngu tối, một là ngu tối vì hiện tiền quán sát các hành lưu chuyển, hai
là ngu tối vì hiện hành nhiều về hữu tướng, cùng với sự nặng nề của
hai thứ ngu tối ấy, là những cái bị đối trị ở đây. Bảy, trong địa
thứ bảy có hai thứ ngu tối, một là ngu tối vì hiện hành của tế tướng,
hai là ngu tối đối với tác ý mong thuần vô tướng, cùng với sự nặng
nề của hai thứ ngu tối ấy, là những cái bị đối trị ở đây. Tám,
trong địa thứ tám có hai thứ ngu tối, một là ngu tối vì dụng công về
vô tướng, hai là ngu tối đôắi với sự tự tại về hữu tướng, cùng
với sự nặng nề của hai thứ ngu tối ấy, là những cái bị đối trị
ở đây. Chín, trong địa thứ chín có hai thứ ngu tối, một là ngu tối đối
với sự tự tại về tuệ biện đà la ni của các địa sau nữa, trong sự
thuyết pháp vô lượng và trong vô lượng pháp nghĩa văn tự, hai là ngu tối
đối với sự tự tại về biện tài, cùng với sự nặng nề của hai thứ
ngu tối ấy, là những cái bị đối trị ở đây. Mười, trong địa thứ
mười có hai thứ ngu tối, một là ngu tối đối với đại thần thông,
hai là ngu tối đối với sự ngộ nhập về bí mật vi tế, cùng với sự
nặng nề của hai thứ ngu tối ấy, là những cái bị đối trị ở đây.
Mười một, trong địa thứ mười một có hai thứ ngu tối, một là ngu tối
vì sự vướng mắc cùng cực vi tế về toàn thể cảnh giới sở tri, hai
là ngu tối vì sự chướng ngại cùng cực vi tế (về toàn thể cảnh giới
sở tri), cùng với sự nặng nề của hai thứ ngu tối ấy, là những cái bị
đối trị ở đây. Do hai mươi hai thứ ngu tối cùng với mười một sự nặng
nề như vậy nên lập ra các địa, và được vô thượng bồ đề thì
thoát ly hết cả mọi sự ràng buộc ấy. Đại bồ tát Quan tự tại lại
thưa Phật: Bạch đức Thế tôn, vô thượng bồ đề rất kỳ lạ, rất hiếm
có, cho đến đạt được lợi ích lớn lao và thành quả lớn lao, là làm
cho các vị Bồ tát phá được cái lưới ngu tối lớn lao đến thế, và vượt
được cái rừng nặng nề lớn lao đến thế, mà hiện tiền chứng được
vô thượng bồ đề ấy.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ ba, phân biệt
các địa bằng 22 thứ ngu tối, 11 sự nặng nề.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, các địa như thế này được lập ra bởi mấy thứ
đặc thù? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử,
khái lược có tám thứ: một là sự thanh tịnh của ý lạc tăng thượng,
hai là sự thanh tịnh của tâm tăng thượng, ba là sự thanh tịnh của bi tăng
thượng, bốn là sự thanh tịnh của độ tăng thượng, năm là sự thanh tịnh
của sự phụng sự chư Phật tăng thượng, sáu là sự thanh tịnh của sự
thành thục chúng sinh tăng thượng, bảy là sự thanh tịnh của sự thọ
sinh tăng thượng, tám là sự thanh tịnh của uy đức tăng thượng. Sự
thanh tịnh của ý lạc tăng thượng cho đến sự thanh tịnh của uy đức
tăng thượng trong địa đầu tiên, cùng với sự thanh tịnh của ý lạc tăng
thượng cho đến sự thanh tịnh của uy đức tăng thượng trong các địa
sau đó cho đến trong Như lai địa, nên biết những sự thanh tịnh này triển
chuyển hơn lên, chỉ trong Như lai địa thì trừ sự thanh tịnh của sự thọ
sinh tăng thượng (137) . Thêm nữa, công đức mà địa đầu tiên có thì
các địa trên nữa cũng có một cách bình đẳng, nhưng nên biết cái công
đức đặc thù của bản địa thì vẫn là đặc thù (138) ; công đức của
mười Bồ tát địa toàn là còn có cái trên nữa, còn công đức của Như
lai địa thì nên biết không có gì trên nữa.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ tư, phân
biệt các địa bằng 8 sự đặc thù.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, vì lý do nào mà nói sự thọ sinh của Bồ tát đặc
thù nhất đối với mọi sự thọ sinh khác? Đức Thế tôn dạy đại bồ
tát Quan tự tại: Thiện nam tử, vì bốn lý do: một là do thiện căn cực
kỳ trong sạch mà có sự thọ sinh ấy, hai là do sức mạnh của sự cố ý
chọn lựa mà lấy sự thọ sinh ấy, ba là vì thương xót cứu vớt chúng
sinh mà phải thọ sinh, bốn là bản thân không ô nhiễm vì sự thọ sinh
mà còn trừ được cho người sự ô nhiễm ấy.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ năm, nói
các địa bằng sự thọ sinh đặc thù.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, do lý do nào mà nói các vị Bồ tát làm theo cái nguyện
rộng lớn, nhiệm mầu và siêu việt? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát
Quan tự tại: Thiện nam tử, do bốn lý do, (một), Bồ tát biết rõ và biết
khéo cái vui của niết bàn và mình đủ sức chứng lấy một cách mau
chóng, (hai) nhưng vẫn bỏ sự mau chóng chứng lấy cái vui ấy, (ba) mà
không cần mời mọc, không đợi biết ơn, vẫn phát ra tâm nguyện vĩ đại,
(bốn) nguyện vì lợi ích chúng sinh mà ở trong cái khổ lớn lao vừa đa dạng
vừa lâu dài. Vì vậy Như lai nói Bồ tát làm theo cái nguyện rộng lớn,
nhiệm mầu và siêu việt.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ sáu, nói
các địa bằng đại nguyện (đủ 3 đặc tính và do 4 lý do).
Nói Về Các Độ
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, các vị Bồ tát (trong mười địa) như vậy có mấy
sự phải tu học? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện
nam tử, sự phải tu học của Bồ tát có sáu: thí độ, giới độ, nhẫn
độ, tiến độ, định độ, tuệ độ.
Lược Giải.-
Đoạn Đ2 này có 18 đoạn nhỏ. Trên
đây là đoạn nhỏ thứ nhất, nói về số lượng 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, sáu sự phải tu học như vậy, mấy sự thuộc về giới
học tăng thượng? mấy sự thuộc về tâm học tăng thượng? mấy sự thuộc
về tuệ học tăng thượng? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại:
Thiện nam tử, nên biết (thí độ giới độ nhẫn độ) ba sự đầu ấy
chỉ thuộc về giới học tăng thượng, định độ một sự chỉ thuộc về
tâm học tăng thượng, tuệ độ một sự chỉ thuộc về tuệ học tăng
thượng, và Như lai nói rằng tiến độ thì khắp trong tất cả.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ hai, nói 6
độ thuộc 3 học.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, sáu sự phải tu học như vậy mấy sự thuộc về
phước đức tư lương? mấy sự thuộc về trí tuệ tư lương? Đức Thế
tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, sự nào thuộc về giới
học tăng thượng thì thuộc về phước đức tư lương, sự nào thuộc về
tuệ học tăng thượng thì thuộc về trí tuệ tư lương, còn hai sự tiến
độ và định độ thì Như lai nói khắp trong tất cả.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ ba, nói 6
độ thuộc 2 tư lương.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, đối với sáu sự phải tu học như vậy, Bồ tát phải
tu học như thế nào? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện
nam tử, phải tu học bằng năm cách thức sau đây: một là đầu tiên, tin
hiểu sắc mạnh đối với giáo pháp tinh tế tương ứng với sáu độ, thuộc
về Bồ tát tạng; hai là kế đó, đối với mười pháp hạnh thì đem cái
trí được tác thành bởi sự nghe sự nghĩ sự tu mà tinh tiến tu hành; ba
là theo mà giữ tâm nguyện bồ đề; bốn là thân gần các vị thiện tri
thức đích thực; năm là siêng tu các loại thiện pháp một cách không có
gián đoạn.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ tư, nói 6
độ tu bằng 5 cách.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, vì lý do nào mà qui định sự phải tu học như vậy
chỉ có sáu số? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại : Thiện
nam tử, vì hai lý do: một là lý do lợi ích chúng sinh, hai là lý do đối
trị phiền não. Ba độ trước là để lợi ích chúng sinh, ba độ sau là
để đối trị phiền não, nên nhận định như vậy. Ba độ trước lợi
ích chúng sinh là Bồ tát do bố thí nên thu thập đồ dùng để lợi ích
chúng sinh, do trì giới nên không tổn hại bức bách và quấy rối để lợi
ích chúng sinh, do nhẫn nhục nên chịu đựng sự tổn hại bức bách và quấy
rối của chúng sinh để lợi ích chúng sinh. Ba độ sau đối trị phiền não
là Bồ tát do tinh tiến nên dẫu chưa trừ hẳn phiền não, cũng chưa diệt
hẳn tùy miên (139) , mà vẫn dũng mãnh tu hành các loại thiện pháp, phiền
não không thể khuynh động sự tu hành ấy; rồi do thiền định mà trừ hẳn
phiền não; do tuệ giác mà diệt hẳn tùy miên.
Đại bồ tát Quan tự tại lại thưa
Phật: Bạch đức Thế tôn, vì lý do nào mà qui định các độ khác chỉ
có bốn số? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại : Thiện nam tử,
vì lý do làm sự hỗ trợ cho sáu độ. (Một), Bồ tát lợi ích chúng sinh
bằng ba độ trước là dùng các nhiếp pháp (140) làm phương tiện mà thu
nhận họ, đặt họ vào thiện pháp, nên Như lai nói phương tiện độ làm
sự hỗ trợ của ba độ trước. (Hai), Bồ tát nếu vì hiện tại nhiều
phiền não nên không thể tu hành một cách liên tục; vì ý lạc hèn kém
và vì thắng giải (xao động) của cõi Dục nên không thể nội tâm an
trú; vì không thể lắng nghe, vin theo và khéo tu giáo pháp Bồ tát tạng
nên sự tịnh lự không thể dẫn ra cái tuệ xuất thế; (vì ba lý do như vậy),
vị Bồ tát ấy thu thập phước đức tư lương đang ít và kém mà phát thệ
nguyện chính yếu, để đời sau phiền não được nhẹ và nhỏ đi, như thế
đó là nguyện độ; do nguyện này mà phiền não nhỏ và mỏng, có thể thực
hành tinh tiến, nên Như lai nói nguyện độ làm sự hỗ trợ của tiến độ.
(Ba), Bồ tát nếu thân gần các bậc thiện sĩ để lắng nghe chánh pháp
và tác ý đúng lý, do nhân tố này mà xoay ý lạc hèn kém thành ý lạc
siêu việt, lại được thắng giải (bình lặng) của cõi trên, như thế đó
là lực độ; do lực này mà có thể nội tâm an trú, nên Như lai nói lực
độ làm sự hỗ trợ của định độ. (Bốn), Bồ tát nếu đã lắng nghe,
vin theo và khéo tu giáo pháp Bồ tát tạng thì có thể phát ra tịnh lự, như
thế đó là trí độ; do trí này mà có thể dẫn ra cái tuệ xuất thế,
nên Như lai nói trí độ làm sự hỗ trợ của tuệ độ.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ năm, nói
lý do của số lượng 6 độ (và của 4 độ hỗ trợ, thành cái gọi là 10
độ).
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, vì lý do nào mà nói sáu độ theo thứ tự như vậy?
Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, vì lý do dẫn
ra các độ về sau: Bồ tát nếu không luyến tiếc thân mạng và tài sản
thì có thể lãnh thọ và chấp trì tịnh giới, để chấp trì tịnh giới
nên thực hành nhẫn nhục, thực hành nhẫn nhục thì phát ra tinh tiến,
phát ra tinh tiến thì có thể thành đạt tịnh lự, thành đạt tịnh lự
thì đạt được cái tuệ xuất thế. Vì thế mà Như lai nói sáu độ theo
thứ tự như vậy.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ sáu, nói
thứ tự của 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, sáu độ như vậy mỗi độ có mấy loại khác nhau?
Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, mỗi độ có
ba loại. Ba loại thí độ là bố thí chánh pháp, bố trí tài sản, bố
thí vô úy. Ba loại giới độ là tịnh giới diệt ác, tịnh giới sinh thiện,
tịnh giới lợi người (141) . Ba loại nhẫn độ là nhẫn chịu oán hại,
nhẫn chịu khổ cực, nhẫn chịu chân lý. Ba loại tiến độ là tinh tiến
áo giáp (142) , tinh tiến sinh thiện, tinh tiến lợi người. Ba loại định
độ là tịnh lự dẫn ra pháp lạc (143) , tịnh lự dẫn ra công đức, tịnh
lự dẫn ra lợi người. Ba loại tuệ độ là tuệ giác vin thế tục đế,
tuệ giác vin thắng nghĩa đế, tuệ giác vin lợi ích người (144) .
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ bảy, nói
các loại của 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, vì lý do nào mà sáu độ gọi là độ (145) ? Đức Thế
tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, vì năm lý do: một là
vì không nhuốm bẩn, hai là vì không lưu luyến, ba là vì không tội lỗi,
bốn là vì không phân biệt, năm là vì chánh hồi hướng (145B) . Không nhuốm
bẩn là không nhuốm bẩn vì những cái trái ngược với các độ. Không lưu
luyến là tâm không buộc vào các thành quả và dị thục quả (146) của
các độ, và vào sự trả ơn về các độ. Không tội lỗi là đối với các
độ, không có sự tạp nhiễm xen vào và tách rời sự phi phương tiện. Không
phân biệt là đối với các độ không theo ngôn từ mà chấp đặc tính.
Chánh hồi hướng là đem các độ đã làm đã qui tụ xoay lại mà cầu
thành quả vô thượng bồ đề. Bạch đức Thế tôn, những gì gọi là
cái trái ngược với các độ? Thiện nam tử, những cái ấy đại khái có
sáu: một là ưa thích dục lạc (146B) và giàu có tự do mà cảm thấy sâu
xa là hay ho và hữu ích (147) , hai là tung thân miệng ý vào cái mình ưa thích
mà cảm thấy sâu xa là hay ho và hữu ích, ba là không nhẫn nhịn nổi khi
kẻ khác khinh miệt mà cảm thấy sâu xa là hay ho và hữu ích, bốn là
không siêng tu tập và đắm say dục lạc mà cảm thấy sâu xa là hay ho và
hữu ích, năm là ở chỗ ồn náo và làm việc tạp loạn mà cảm thấy
sâu xa là hay ho và hữu ích, sáu là thấy nghe hay biết rồi ngôn từ hý luận
mà cảm thấy sâu xa là hay ho và hữu ích. Bạch đức Thế tôn, những gì
là quả báo của các độ ? Thiện nam tử, quả báo ấy đại khái cũng có
sáu : một là được giàu có lớn, hai là sinh chỗ tốt lành, ba là không
có thù oán, không bị phá hoại, lắm nỗi vui vẻ, bốn là đứng đầu mọi
người, năm là thân không tổn hại, sáu là thuộc dòng họ lớn. Bạch đức
Thế tôn, những gì là sự tạp nhiễm xen vào của các độ? Thiện nam tử,
là đại khái có bốn cách làm: một là làm mà không tình thương, hai là
làm mà không hợp lý, ba là làm mà không thường xuyên, bốn là làm mà
không thiết tha. -- Làm mà không hợp lý là khi làm một độ mà tách rời
và đánh mất các độ khác (148) . Bạch đức Thế tôn, thế nào là phi phương
tiện của các độ? Thiện nam tử, Bồ tát muốn đem các độ lợi ích
chúng sinh, nhưng chỉ lợi ích chúng sinh bằng tiền của mà cho là đủ rồi,
không đưa họ thoát chỗ ác, không đặt họ vào chỗ lành, thì như thế
đó là cách làm phi phương tiện. -- Bởi vì, Thiện nam tử, không phải chỉ
làm như thế cho chúng sinh mà gọi là lợi ích thật; tựa như phấn uế thì
nhiều ít gì cũng không bao giờ làm cho thơm lên được, chúng sinh cũng vậy,
vì là hành khổ (149) nên bản chất chúng sinh là khổ, không cách gì chỉ
lợi ích tạm thời bằng tiền của mà có thể làm cho họ chuyển thành ra
vui, chỉ có cách đem họ đặt vào trong thiện pháp tuyệt hảo mới được
gọi là lợi ích bậc nhất.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ tám, nói về
cái tên độ của 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, các độ như thế này có mấy sự thanh tịnh? Đức
Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, Như lai không bao
giờ nói ngoài năm sự nói trên mà các độ có sự thanh tịnh nào khác. Nhưng
nay Như lai căn cứ chính năm sự ấy mà nói tổng quát và nói riêng biệt
về sự thanh tịnh của các độ. Nói tổng quát về sự thanh tịnh của
các độ thì ông nên biết có bảy sự: một là không cầu ai biết các độ
ấy, hai là tự thấy có các độ ấy mà không sinh ra chấp trước, ba là
không hoài nghi chính các độ ấy rằng đạt được vô thượng bồ đề
hay không, bốn là không bao giờ khen mình chê người mà khinh miệt ai, năm
là không kiêu ngạo buông thả, sáu là không bao giờ được chút ít mà đã
mừng rằng đủ rồi, bảy là không bao giờ vì các độ này mà ganh ghét
keo kiết với ai (khi thấy họ cũng có các độ ấy). Nói riêng biệt về sự
thanh tịnh của các độ thì (mỗi độ) cũng có bảy sự. (Thứ nhất),
các vị Bồ tát tùy thuận làm đúng như bảy sự thanh tịnh của thí độ
mà Như lai nói, ấy là do của thanh tịnh, do giới thanh tịnh, do thấy thanh
tịnh, do tâm thanh tịnh, do nói thanh tịnh, do trí thanh tịnh và do bẩn
thanh tịnh (150) mà làm sự bố thí thanh tịnh. Như thế đó gọi là bảy sự
thanh tịnh của thí độ. (Thứ hai), các vị Bồ tát khéo biết giới pháp
Như lai thiết lập, khéo biết cách thức ra khỏi sự vi phạm, hoàn hảo giới
pháp thường xuyên, giới pháp bền chắc, giới pháp thường làm, giới
pháp thường chuyển (151) , và học tất cả giới điều. Như thế đó gọi
là bảy sự thanh tịnh của giới độ. (Thứ ba), các vị Bồ tát thâm tín
nghiệp báo nên khi có sự bất lợi xảy ra thì không tức bực; cũng không
mắng lại, không giận không đánh, không khủng khiếp, không hý lộng,
không hại lại bằng những cách bất lợi; không thù oán; khi họ sám hối
(152) thì không làm họ bực bội; cũng không mong đợi họ đến sám hối;
không vì sợ hay thương mà nhẫn nhục; không phải làm ơn (một lần) rồi
bỏ họ liền (mà không tiếp tục lợi ích cho họ). Như thế đó gọi là
bảy sự thanh tịnh của nhẫn độ. (Thứ tư), các vị Bồ tát nhận thức
tính chất quân bình (chứ không gấp không hoãn) của tinh tiến, không vì dũng
mãnh tinh tiến mà tự cao và lấn người, đầy đủ nghị lực lớn lao, đầy
đủ tiến thủ lớn lao, có thể làm nổi và làm được, kiên cường, không
bao giờ trút bỏ cái ách kéo các thiện pháp. Như thế đó gọi là bảy sự
thanh tịnh của tiến độ. (Thứ năm), các vị Bồ tát có tịnh lự biết
thế tục đế, có tịnh lự biết thắng nghĩa đế (153) , có tịnh lự biết
cả hai đế, có tịnh lự chuyển động, có tịnh lự không dựa, có tịnh
lự khéo tu (154) , có tịnh lự y như Bồ tát tạng mà lắng nghe, vin theo
và tu tập vô lượng chánh định. Như thế đó gọi là bảy sự thanh tịnh
của định độ. (Thứ bảy), các vị Bồ tát tách rời hai cực đoan thêm
và bớt mà đi theo trung đạo thì đó là tuệ; do tuệ này mà biết đúng về
ba giải thoát môn là không vô nguyện vô tướng; biết đúng về ba tự
tánh là biến kế chấp y tha khởi viên thành thật; biết đúng về ba vô
tánh là tướng vô tánh sinh vô tánh nghĩa vô tánh; biết đúng về thế tục
đế là năm minh xứ (155) ; biết đúng về thắng nghĩa đế là bảy chân
như; lại vì ở nhiều nơi lý thể thuần nhất không phân biệt và không
hý luận, vì lấy pháp tổng quát vô lượng làm đối tượng, và vì là
quán, nên hoàn thành được sự tùy pháp hành (156) . Như thế đó gọi là
bảy sự thanh tịnh của tuệ độ.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ chín, nói
sự thanh tịnh của các độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, năm sự nói trên, mỗi sự có tác dụng gì? Đức Thế
tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, nên biết mỗi sự có
một tác dụng: các vị Bồ tát vì không nhuốm bẩn nên trong hiện tại
luôn luôn thiết tha, nỗ lực tu tập các độ chứ không phóng túng; vì
không lưu luyến nên tạo thành cái nhân không phóng túng trong vị lai; vì
không tội lỗi nên chính xác tu tập các độ một cách rất khéo hoàn hảo,
trong sáng và tươi trắng; vì không phân biệt nên mau chóng viên mãn các độ
bằng phương tiện khéo léo; vì chánh hồi hướng nên sinh ra ở đâu, các
độ, và những thành quả cùng dị thục quả khả ái của các độ, đều
có đặc tính vô tận, đến tận vô thượng bồ đề.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười, nói
tác dụng của 5 sự.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, các độ được nói như vậy, cái gì rất rộng lớn?
cái gì không nhiễm ô? cái gì rất sáng rực? cái gì không thể động? cái
gì rất thanh tịnh? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện
nam tử, đặc tính không nhuốm bẩn, đặc tính không lưu luyến và đặc tính
chánh hồi hướng là rất rộng lớn; đặc tính không tội lỗi và đặc tính
không phân biệt là không nhiễm ô; tư duy quyết trạch mà làm là rất
sáng rực; nhập vào vị trí không còn thoái chuyển là không thể động; gồm
trong địa thứ mười và Như lai địa là rất thanh tịnh.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười một,
nói 5 sắc thái của 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, vì lý do nào mà những thành quả và dị thục quả
khả ái của các độ luôn luôn vô tận, và chính các độ cũng vô tận?
Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, vì triển
chuyển dựa nhau mà sinh mãi, và tu tập không hề gián đoạn.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười hai,
nói sự vô tận của 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, vì lý do nào mà các vị Bồ tát ưa thích sâu xa đối
với các độ chứ không đối với dị thục quả (157) khả ái của các độ?
Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, vì năm lý
do: một, vì các độ là nhân tố của sự vui mừng tối thượng, hai, vì
các độ là nhân tố của sự lợi ích rốt ráo cho mình người, ba, vì
các độ là nhân tố của dị thục quả khả ái trong thì gian vị lai, bốn,
vì các độ không phải là chỗ dựa của mọi sự tạp nhiễm, năm, vì
các độ không phải là những cái cuối cùng rồi cũng suy tàn và hỏng mất.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười ba,
nói sự ưa thích các độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, tất cả các độ, mỗi độ có mấy thứ uy đức tối
thắng? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, tất
cả các độ, mỗi độ đều có bốn thứ uy đức tối thắng: một là tu
tập chính xác các độ thì trừ bỏ keo lẫn, phạm giới, căm phẫn, lười
nhác, loạn động, kiến hoặc; hai là tu tập chính xác các độ thì làm tư
lương chân thật cho vô thượng bồ đề; ba là tu tập chính xác các độ
thì tự thuần hóa và lợi ích người; bốn là tu tập chính xác các độ
thì vị lai được những dị thục quả khả ái vừa quảng đại vừa vô
tận (158) .
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười bốn,
nói uy đức của 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, tất cả các độ như vậy nhân tố là gì? thành quả
là gì? thật lợi là gì? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại:
Thiện nam tử, tất cả các độ như vậy lấy tâm đại bi làm nhân tố, lấy
sự ích lợi chúng sinh của dị thục quả khả ái làm thành quả, lấy vô
thượng bồ đề làm thật lợi.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười
lăm, nói nhân quả thật lợi của 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, nếu các vị Bồ tát đầy đủ tiền của vô tận
và thành tựu từ bi rộng lớn thì vì sao thế giới này hiện có những người
nghèo khổ? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử,
ấy là lỗi vì cái nghiệp của họ. Nếu chúng sinh không có ác nghiệp của
mình cản trở lấy mình thì thế giới này làm gì có người nghèo khổ
khi Bồ tát thường có lòng làm lợi ích cho người, lại thường có tiền
của vô tận. Tựa như quỉ đói bị nóng khát dữ dội hành hạ cơ thể,
vậy mà thấy nước biển khô cả. Như thế đâu phải lỗi ở biển, lỗi
vì nghiệp của quỉ đói mà thôi. Tương tự như vậy, Bồ tát bố thí tiền
của thì như biển cả, nên không vì gì Bồ tát, mà chỉ vì ác nghiệp của
chúng sinh, như vì ác nghiệp của quỉ đói làm cho quỉ đói có cái ác
báo không có nước uống.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười sáu,
nói nghiệp chúng sinh cản trở chúng sinh hưởng được ích lợi của 6 độ.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, bồ tát dùng độ nào lĩnh hội cái tánh không tự
tánh của các pháp? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện
nam tử, dùng tuệ độ thì lĩnh hội được cái tánh không tự tánh của
các pháp. Bạch đức Thế tôn, nếu tuệ độ lĩnh hội cái tánh không tự
tánh thì sao không lĩnh hội cái tánh có tự tánh (159) ? Thiện nam tử, Như
lai không bao giờ nói đem cái tánh không tự tánh lĩnh hội cái tánh không
tự tánh (như ý ông hỏi), bởi vì cái tánh không tự tánh thì siêu việt
văn tự mà chứng ngộ bên trong. Nhưng không thể bỏ ngôn ngữ văn tự mà
nói được, nên Như lai nói tuệ độ lĩnh hội cái tánh không tự tánh của
các pháp (160) .
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười bảy,
nói tuệ độ chứng thắng nghĩa.
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, như đức Thế tôn nói độ, độ gần và độ lớn,
vậy độ là thế nào? độ gần là thế nào? độ lớn là thế nào? Đức
Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, nếu các vị Bồ
tát trải qua vô số thì gian, tu tập thí cho đến tuệ, thiện pháp thành tựu
mà phiền não vẫn còn hiện hành như cũ, chưa chế ngự được chúng mà lại
bị chúng chế ngự, thì đó là thắng giải bậc kém và bậc vừa trong Giải
hành địa, và gọi là độ. Trải qua vô số thì gian nữa, tu tập thí cho
đến tuệ, thiện pháp thành tựu được tăng thượng dần lên mà phiền
não vẫn còn hiện hành như cũ, nhưng chế ngự được chúng chứ không bị
chúng chế ngự, thì đó là từ địa thứ nhất sắp lên, và gọi là độ
gần. Trải qua vô số thì gian nữa, tu tập thí cho đến tuệ, thiện pháp
thành tựu càng tăng thượng hơn nữa, mọi phiền não không còn hiện
hành, thì đó là từ địa thứ tám sắp lên, và gọi là độ lớn.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ thứ mười tám,
và là cuối cùng của đoạn Đ2, nói về 3 cấp của 6 độ.
Nói Về Chướng Ngại
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
bạch đức Thế tôn, trong các Bồ tát địa ấy, tùy miên của phiền não
có thể có mấy loại? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện
nam tử, khái lược có ba loại. Một là loại tùy miên hỗ trợ (161) , ở
trong năm Bồ tát địa trước, tại sao, vì chính hiện hành của phiền
não không phải câu sinh là những thứ hỗ trợ cho hiện hành của phiền
não câu sinh, và lúc bấy giờ vĩnh viễn không còn nữa, nên gọi là tùy
miên hỗ trợ. Hai là loại tùy miên liệt nhược, là hiện hành nhỏ nhiệm
trong địa thứ sáu và địa thứ bảy, nếu (162) tu đạo chế ngự thì
chúng không hiện hành nữa. Ba là tùy miên nhỏ nhiệm, là sở tri chướng
trong địa thứ tám sắp lên, ở đó mọi phiền não không còn hiện hành nữa
(163) .
Đại bồ tát Quan tự tại lại thưa
Phật: Bạch đức Thế tôn, những loại tùy miên này do mấy loại thô trọng
(164) bị diệt trừ mà làm rõ ra (165) ? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát
Quan tự tại: Thiện nam tử, chỉ do hai loại: (một), do loại thô trọng da
ngoài bị diệt trừ mà làm rõ ra loại tùy miên thứ nhất và loại tùy
miên thứ hai; (hai), do loại thô trọng da trong bị diệt trừ mà làm rõ ra
loại tùy miên thứ ba; còn (ba), loại thô trọng xương cốt bị diệt trừ
thì Như lai nói vĩnh viễn diệt trừ toàn thể tùy miên, và vị trí là ở
Như lai địa.
Đại bồ tát Quan tự tại lại thưa
Phật: Bạch đức Thế tôn, phải trải qua mấy vô số kiếp mới diệt trừ
được những loại thô trọng như vậy? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát
Quan tự tại: Thiện nam tử, phải trải qua ba vô số kiếp lớn, hoặc vô
lượng kiếp mà sát na, nháy mắt, chốc lát, nửa buổi, một buổi (166) ,
ngày đêm, nửa tháng, một tháng, một năm, không thể (lấy những thì gian
này làm đơn vị mà) tính kể.
Đại bồ tát Quan tự tại lại thưa
Phật: Bạch đức Thế tôn, trong các Bồ tát địa, Bồ tát phát ra phiền
não thì phiền não ấy là sắc thái gì? có nhược điểm gì? có ưu điểm
gì? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử, phiền
não ấy là sắc thái không ô nhiễm, vì sao, vì các vị Bồ tát này, ngay
trong địa thứ nhất, quyết định đã khéo thông đạt pháp tánh các
pháp, do đó, các vị phải biết rõ (có cần thiết) mới để cho phiền não
phát ra, không phải không biết, thế nên Như lai nói là sắc thái không ô
nhiễm. Trong bản thân các vị Bồ tát này, phiền não ấy không thể gây
ra khổ não, nên không có nhược điểm gì. Phiền não được các vị Bồ
tát này để cho phát ra như vậy có năng lực cắt đứt cái nhân đau khổ
trong chúng sinh giới, nên nó có vô số ưu điểm. Đại bồ tát Quan tự tại
thưa Phật: Thật là kỳ lạ, bạch đức Thế tôn ! Vô thượng bồ đề có
công đức lớn lao đến như vậy, ấy là làm cho phiền não của Bồ tát
phát ra mà còn hơn cả thiện căn của chúng sinh, của Thanh văn và Độc giác,
huống chi vô lượng công đức khác.
Lược Giải.-
Đoạn Đ3 này có 4 đoạn nhỏ: thứ
nhất nói chủng loại của tùy miên, thứ hai nói thô trọng bị diệt trừ,
thứ ba nói thì gian diệt trừ thô trọng, thứ tư nói phiền não của Bồ
tát.
Nói Về Nhất Thừa
Chính Văn.-
Đại bồ tát Quan tự tại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, như đức Thế tôn dạy Thanh văn thừa hay Đại thừa
chỉ là nhất thừa, lời này có mật ý gì? Đức Thế tôn dạy đại bồ
tát Quan tự tại: Thiện nam tử, như trong Thanh văn thừa Như lai nói những
tiết mục của các pháp là năm uẩn, sáu xứ ở trong, sáu xứ ở ngoài,
và các tiết mục đồng đẳng như vậy, thì trong Đại thừa Như lai nói
chính các pháp ấy là đồng nhất pháp tánh, đồng nhất lý thú (167) . Thế
nên Như lai không nói các thừa có tính sai biệt. -- Chỉ có những kẻ y
theo ngôn từ mà vọng phân ý nghĩa, mới thành một số thêm lên, một số
bớt đi (168) , lại cho những điểm sai biệt của các thừa là mâu thuẫn
nhau, rồi cứ thế mà triển chuyển tranh luận. Mật ý ở đây là như vậy.
Lược Giải.-
Trong phẩm bốn đã nói nhất thừa.
Ở đây lại nói nữa. Mỗi chỗ có một lý do. Nên coi kyՠlại. Nhất là
phải coi kyլ thật kyլ về nhất thừa của Pháp hoa. Để xác quyết chỗ
qui túc của toàn bộ Phật pháp là ở đâu.
Kết Thúc Pháp Thoại
Vào lúc bấy giờ, đức Thế tôn
muốn lặp lại ý nghĩa đã nói nên nói những lời chỉnh cú sau đây.
- Mười Bồ tát địa
- bao gồm những gì
- danh nghĩa thế nào
- đối trị cái gì
- đặc thù có gì
- phát sinh những gì
- đại nguyện ra sao
- và bao tiết mục;
- đó là đại thừa
- Như lai đã nói.
- Qua các địa ấy,
- khéo léo tu tập
- thì sẽ thành tựu
- vô thượng đại giác.
- Như lai tuyên thuyết
- tiết mục các pháp,
- lại nói các pháp
- đồng nhất lý thú;
- nghĩa là đối với
- thừa thấp thừa cao,
- Như lai nói rằng
- không tính dị biệt.
- Chỉ có những kẻ
- y theo ngôn từ
- vọng phân ý nghĩa
- mới có thêm bớt,
- cho rằng hai thừa
- mâu thuẫn với nhau,
- nhận thức ngu ngơ
- thành ra tranh cãi.
Lúc ấy đại bồ tát Quan tự tại
lại thưa Phật: Bạch đức Thế tôn, trong toàn bộ pháp thoại Giải thâm
mật, pháp thoại này nên mệnh danh là gì? chúng con phải kính cẩn ghi nhớ
như thế nào? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Quan tự tại: Thiện nam tử,
pháp thoại này tên là Nghĩa lý hoàn hảo về các địa độ. Ông hãy kính
cẩn ghi nhớ theo cái tên như vậy.
Khi đức Thế tôn nói pháp thoại
Nghĩa lý hoàn hảo về các địa độ thì trong đại hội có bảy mươi
lăm ngàn Bồ tát được chánh định Ánh sáng đại thừa của Bồ tát.
Nói Tâm Ấy Là Quả Sở Đắc
- D1. Nói Về Thân Phật
- D2. Nói Về Tiếng Phật
- Đ1. Nói Về Kinh Và Luật
- Đ2. Nói Về Luận
- Đ3. Nói Về Tổng Trì
- D3. Mấy Điều Quyết Trạch
- D4. Kết Thúc Pháp Thoại
Nói Về Thân Phật
Chính Văn.-
Phẩm tám: Phật Sự (169) [^]
Bấy giờ đại bồ tát Mạn thù
(170) thưa Phật: Bạch đức Thế tôn, như đức Thế tôn nói pháp thân Như
lai, vậy pháp thân Như lai có những sắc thái gì? Đức Thế tôn dạy đại
bồ tát Mạn thù: Thiện nam tử, khéo tu rốt ráo (171) các độ của các địa
mà hoàn thành chuyển y (172) , thì (chuyển y) đó là sắc thái của pháp
thân Như lai. Sắc thái này vì hai lý do nên bất khả tư nghị, đó là
siêu việt hý luận và siêu việt thi vi -- mà chúng sinh thì hý luận và thi
vi (173) . Bạch đức Thế tôn, chuyển y của Thanh văn và Độc giác được
gọi là pháp thân không? Thiện nam tử, không. Bạch đức Thế tôn, vậy
nên gọi là gì? Thiện nam tử, nên gọi là giải thoát thân. Do giải thoát
thân nên nói Thanh văn Độc giác cùng với Như lai rất bình đẳng (174) ,
nhưng do pháp thân nên có khác biệt. Pháp thân Như lai khác biệt là vì có
vô lượng công đức (175) vừa tối thắng vừa khác biệt, toán số ví dụ
không thể diễn tả.
Đại bồ tát Mạn thù lại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, chúng con nên hiểu như thế nào về trạng huống sinh
khởi của đức Thế tôn? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn thù: Thiện
nam tử, hóa thân Như lai mà động tác thì cũng như thế giới sinh khởi mọi
thứ; (hóa thân ấy) được mọi công đức của Như lai trang sức và duy
trì. Ông nên biết hóa thân thì có sinh khởi, pháp thân thì phi sinh khởi.
Bạch đức Thế tôn, chúng con nên hiểu như thế nào về phương tiện khéo
léo của hóa thân Thế tôn đã thị hiện? Thiện nam tử, khắp cả cõi Phật
của Như lai là đại thiên thế giới này, ở trong vương gia tăng thượng
mà ai cũng công nhận hay trong gia đình đại phước mà ai cũng công nhận,
Như lai cùng lúc (176) vào thai, đản sinh, lớn lên, hưởng dục, xuất gia,
thị hiện khổ hạnh, rồi bỏ khổ hạnh mà thành đẳng chánh giác, thị
hiện với thứ tự như vậy thì gọi đó là phương tiện khéo léo của
hóa thân Như lai thị hiện (177) .
Lược Giải.-
Đoạn D1 này có 2 đoạn nhỏ: một
nói về pháp thân, một nói về hóa thân.
Nói Về Kinh Và Luật
Chính Văn.-
Đại bồ tát Mạn thù thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, có mấy loại tiếng nói của hóa thân Thế tôn chủ
trì, tiếng nói mà nhờ đó những người được hóa độ chưa thành thục
thì thành thục, đã thành thục thì cũng vin vào đó mà mau được giải
thoát? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn thù: Thiện nam tử, tiếng
nói Như lai khái lược có ba loại: một là khế kinh, hai là điều phục,
ba là bản mẫu. Bạch đức Thế tôn, khế kinh là gì? điều phục là gì?
bản mẫu là gì? Thiện nam tử, chỗ nào Như lai căn cứ những sự bao quát
mà thuyết pháp thì đó là khế kinh. Những sự ấy có bốn, có chín và
có hai mươi chín. Bốn sự là những gì, một là lắng nghe, hai là hướng
đến, ba là tu học, bốn là chứng ngộ (178) . Chín sự là gì, một là thiết
lập chúng sinh, hai là thiết lập sự thọ dụng của chúng sinh, ba là thiết
lập sự sinh khởi của chúng sinh, bốn là thiết lập sự tồn tại của
chúng sinh, năm là thiết lập sự nhiễm tịnh của chúng sinh, sáu là thiết
lập sự sai biệt của chúng sinh, bảy là người nói, tám là pháp được
nói, chín là chúng hội nghe nói (179) . Hai mươi chín sự là gì, loại tạp
nhiễm có 1 là các hành, 2 là các hành lưu chuyển, 3 là nơi đó chấp ngã
nên vị lai lưu chuyển, 4 là nơi đó chấp pháp nên vị lai lưu chuyển; loại
thanh tịnh có 5 là chánh niệm pháp được nghe, 6 là tinh tiến về pháp ấy,
7 là tâm an định, 8 là sống trong pháp lạc; 9 là phương pháp giải thoát
khổ não; 10 là biến tri khổ não -- sự này có ba: biến tri chỗ của những
thứ điên đảo, biến tri chỗ của những thứ tà hành, biến tri chỗ của
những thứ nội ly thượng mạn -- 11 là diệt nhân, 12 là tác chứng, 13 là
tu tập; 14 là cứng chắc, 15 là hành tướng của sự cứng chắc, 16 là sở
duyên của sự cứng chắc, 17 là sự khéo quan sát cái đã đoạn và cái chưa
đoạn của sự cứng chắc; 18 là sự tán loạn của sự cứng chắc, 19 là
sự không tán loạn của sự cứng chắc, 20 là chỗ dựa của sự không
tán loạn, 21 là tu tập một cách cần cù nỗ lực; 22 là thắng ích của sự
tu tập, 23 là sự bền chắc của sự tu tập, 24 là thu hoạch tuệ giác của
thánh giả, 25 là thu hoạch sự hỗ trợ của tuệ giác ấy, 26 là thông suốt
chân như, 27 là chứng đắc niết bàn; 28 là sự siêu việt trên đỉnh chánh
kiến ngoại đạo của sự chánh kiến về pháp Như lai thiện thuyết ẫ dầu
sự chánh kiến ấy đang còn hữu lậu, 29 là sự thoái lui của sự chánh
kiến ấy -- nhưng không tu tập pháp thiện thuyết nên nói là thoái lui, chứ
không phải sự chánh kiến ấy có gì sai lầm mà gọi là thoái lui (180) .
Lược Giải.-
Trên đây nói về kinh tạng, dưới
đây nói về luật tạng.
Chính Văn.-
Thiện nam tử, chỗ nào Như lai do các
vị Thanh văn và các vị Bồ tát mà nói về pháp biệt giải thoát và pháp
tương ứng với biệt giải thoát thì đó là điều phục. Bạch đức Thế
tôn, biệt giải thoát của Bồ tát bao gồm vào mấy tiết mục? Thiện nam
tử, nên biết có bảy tiết mục, một là nói về qui tắc thọ giới, hai
là nói về các giới pháp nặng (181) , ba là nói về sự phạm giới, bốn
là nói về tánh tình còn phạm giới, năm là nói về tánh tình không phạm
giới (182) , sáu là nói về cách sám hối sự phạm giới, bảy là nói về
sự xả giới.
Nói Về Luận
Chính Văn.-
Thiện nam tử, chỗ nào Như lai đem
mười một tiết mục mà thuyết pháp thì đó là bản mẫu (183) . Mười một
tiết mục ấy là những gì, tiết mục 1 là thế tục đế, tiết mục 2 là
thắng nghĩa đế, tiết mục 3 là sở duyên của các pháp bồ đề phần,
tiết mục 4 là hành tướng, tiết mục 5 là tự tánh, tiết mục 6 là quả
của tự tánh, tiết mục 7 là sự tiếp nhận khai thị của tự tánh, tiết
mục 8 là chướng ngại của tự tánh, tiết mục 9 là tùy thuận của tự
tánh, tiết mục 10 là lỗi lầm của tự tánh, tiết mục 11 là thắng ích
của tự tánh. Tiết mục 1, thế tục đế có 3 mục: mục 1 nói về ngã chấp,
mục 2 nói về biến kế chấp, mục 3 nói về tác dụng của các pháp (184)
. Tiết mục 2, thắng nghĩa đế là nói về 7 chân như. Tiết mục 3, sở
duyên của các pháp bồ đề phần là nói về tất cả chủng loại sở
tri.
Lược Giải.-
Đ2 có mấy đoạn nhỏ. Trên đây
là đoạn nhỏ kê tên 11 tiết mục của luận tạng và lược giải các tiết
mục 1, 2 và 3.
Chính Văn.-
Tiết mục 4, hành tướng là nói về
8 hành quán: mục 1 là đế thật, mục 2 là an lập, mục 3 là quá thất, mục
4 là công đức, mục 5 là lý thú, mục 6 là lưu chuyển, mục 7 là đạo lý,
mục 8 là tổng biệt. Mục 1, đế thật là nói về chân như của các
pháp. Mục 2, an lập là lập ra ngã chấp, là lập ra biến kế chấp, là lập
ra quyết định, phân tách, hỏi lại và lặng bỏ, là lập ra ẩn mật và
minh bạch hay ký biệt và sai biệt (185) . Mục 3, quá thất là nói pháp tạp
nhiễm có nhiều mặt tội lỗi. Mục 4, công đức là nói pháp thanh tịnh
có nhiều mặt thắng ích. Mục 5, lý thú có 6 thứ: lý thú chân lý, lý
thú chứng đắc, lý thú giáo hóa, lý thú siêu việt nhị biên, lý thú bất
khả tư nghị, lý thú mật ý. Mục 6, lưu chuyển là 3 thì gian, 3 hữu vi tướng
và 4 duyên tố. Mục 7, đạo lý là 4 đạo lý: thứ 1 là đạo lý quán đãi,
thứ 2 là đạo lý tác dụng, thứ 3 là đạo lý chứng thành, thứ 4 là đạo
lý pháp nhĩ (186) . Thứ 1, đạo lý quán đãi là do nhân tố và duyên tố
mà phát sinh các hành và phát sinh ngôn từ liên quan các hành. Thứ 2, đạo
lý tác dụng là do nhân tố và duyên tố mà các pháp sinh, các pháp thành,
các pháp sinh thành rồi tác dụng. Thứ 3, đạo lý chứng thành là do nhân
tố và duyên tố mà làm cho ý nghĩa nói ra được xác lập và làm cho người
nghe hiểu biết chính xác (187) . Thứ 4, đạo lý pháp nhĩ là Như lai xuất
thế hay không xuất thế, pháp tánh các pháp vẫn an lập, pháp giới các
pháp vẫn an trú (188) . Mục 8, tổng biệt là trước nói tổng quát bằng một
câu về pháp, sau đó nói những câu phân tách khác nhau làm cho rõ ràng trọn
vẹn.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ nói về hành tướng,
tiết mục 4.
Chính Văn.-
Thêm nữa, đạo lý chứng thành có
2 loại, là loại trong sáng và loại vẩn đục. Do 5 sắc thái mà trong sáng
và do 7 sắc thái mà vẩn đục. (Thứ nhất), do 5 sắc thái mà trong sáng
là hiện thấy, suy luận, luận cứ, toàn hảo và chánh giáo. Hiện thấy
là các hành vô thường, các hành khổ não, các pháp vô ngã, đại loại
như vậy, đó là những điều mà hiện lượng thấy được. Suy luận là dựa
vào sự hiện thấy, tức xét thấy các hành là tính sát na, là tính có đời
sau, là tính nghiệp lành nghiệp dữ không mất; tính sát na là do sự vô thường
thô thiển mà biết, tính có đời sau là do chúng sinh có nhiều loại vì
có nhiều loại nghiệp mà biết, tính nghiệp lành nghiệp dữ không mất
là do chúng sinh có vui có khổ mà biết, đại loại như vậy, đó là những
điều không hiện thấy mà có thể suy luận. Luận cứ là dẫn chứng từ
những thí dụ cùng tính chất, tức đối với các hành nơi bản thân hay nơi
ngoại giới đều có thể dẫn sự sống chết mà ai cũng biết để ví dụ,
dẫn mọi sự khổ não của sự sống chết mà ai cũng biết để ví dụ, dẫn
sự bất tự do mà ai cũng biết để ví dụ, dẫn sự thịnh suy mà ai cũng
biết để ví dụ, đại loại như vậy. Toàn hảo là do hiện thấy, do suy
luận và do luận cứ mà làm cho chủ thuyết lập ra được quyết định.
Chánh giáo là những giáo huấn tốt đẹp trong sáng, tức những tuyên thuyết
của bậc toàn giác, như tuyên thuyết niết bàn là vắng lặng trọn vẹn,
đại loại như vậy. Do 5 sắc thái như vậy mà gọi là khéo quan sát về
đạo lý trong sáng, và do sự trong sáng ấy mà đạo lý như vậy đáng được
học tập. Bạch đức Thế tôn, bậc toàn giác thì có mấy sắc thái? Thiện
nam tử, đại khái có 5 sắc thái: một là xuất hiện thế giới thì cái
tiếng toàn giác ai cũng nghe cả; hai là toàn hảo 32 tướng quí của bậc
đại trượng phu; ba là đầy đủ 10 trí lực loại được mọi nghi hoặc
cho chúng sinh; bốn là đầy đủ 4 vô úy tuyên thuyết chánh pháp, không bị
sự biện luận của ai khuất phục mà lại khuất phục được những sự
tà luận; năm là trong chánh pháp được tuyên thuyết thì 8 thánh đạo và
4 thánh quả toàn là những cái có thể thực hiện ngay trong hiện tại. Sự
xuất hiện thế giới (với cái tiếng toàn giác và đủ các tướng quí),
sự giải quyết nghi hoặc, sự không bị khuất phục mà khuất phục được
người khác, sự hiện tại có thể thực hiện thánh đạo và thánh quả,
5 sự như vậy là sắc thái của bậc toàn giác mà ông nên biết. Và, như
thế, đạo lý chứng thành do hiện lượng, do tỷ lượng (cùng những luận
cứ và sự toàn hảo của tỷ lượng ấy), và do chánh giáo lượng, do 5 sắc
thái như vậy mà gọi là trong sáng. (Thứ hai), do 7 sắc thái mà vẩn đục
là 1, một phần cùng tính chất, 2, một phần khác tính chất, 3, toàn phần
cùng tính chất, 4, toàn phần khác tính chất, 5, ví dụ khác tính chất, 6,
không phải toàn hảo, 7, không phải chánh giáo. Nếu đưa ra lý do vì ý thức
nhận biết thì đó là toàn phần cùng tính chất. Nếu đưa ra lý do vì sắc
thái, vì đặc tính, vì tác dụng, vì nhân quả, mỗi lý do riêng biệt của
mỗi pháp, quyết định khác nhau, thì đó là toàn phần khác tính chất. Nếu
đưa ra lý do mà một phần cùng tính chất và ví dụ lại toàn phần khác
tính chất thì vì vậy mà chủ thuyết lập ra không được quyết định, nên
đó là không phải toàn hảo. Nếu đưa ra lý do mà một phần khác tính chất
và ví dụ lại toàn phần cùng tính chất thì vì vậy mà chủ thuyết lập
ra không được quyết định, nên đó là không phải là toàn hảo. Không phải
toàn hảo, không phải khéo quan sát đạo lý trong sáng, thì do sự vẩn đục
ấy mà không đáng học tập. Ví dụ khác tính chất, và không phải chánh
giáo, thì ông nên biết bản chất toàn là vẩn đục (189) .
Lược Giải.-
Đoạn nhỏ này, như đã nói ở ghi
chú 187, là nói thêm về đạo lý 3, đạo lý chứng thành.
Chính Văn.-
Tiết mục 5, tự tánh là sự tu
hành và sự vin theo mà Như lai nói cho để thủ đắc các pháp bồ đề phần
là niệm trú và các mục cùng loại. Tiết mục 6, quả của tự tánh là những
sự diệt trừ phiền não và những thành quả công đức thuộc cả phạm
vi thế gian và phạm vi xuất thế. Tiết mục 7, sự tiếp nhận khai thị của
tự tánh là đối với cái quả nói trên, đem cái trí giải thoát mà lãnh
nhận và khai thị phong phú cho người. Tiết mục 8, chướng ngại của tự
tánh là chính các pháp ô nhiễm gây chướng ngại cho sự tu hành các pháp
bồ đề phần. Tiết mục 9, tùy thuận của tự tánh là những gì làm cho
sự tu hành ấy nhiều hơn lên. Tiết mục 10, tội lỗi của tự tánh là những
tội lỗi của các pháp chướng ngại nói trên. Tiết mục 11, thắng ích của
tự tánh là những công đức của các pháp tùy thuận nói trên.
Lược Giải.-
Đây là đoạn nhỏ chót hết của
Đ2, lược giải các tiết mục còn lại là 5 đến 11.
Nói Về Tổng Trì
Chính Văn.-
Đại bồ tát Mạn thù lại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, xin đức Thế tôn nói tóm tắt cho các vị Bồ tát biết
sự tổng trì kinh luật luận, một sự tổng trì không cọng hữu với ngoại
đạo; do sự tổng trì không cọng hữu này mà làm cho các vị Bồ tát ngộ
nhập được mật ý sâu xa của các pháp đức Thế tôn tuyên thuyết. Đức
Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn thù: Thiện nam tử, ông hãy nghe kyծ Như
lai nay sẽ nói tóm tắt cho các ông về sự tổng trì không cọng hữu, để
làm cho các vị Bồ tát khéo ngộ nhập những ngôn từ mật ý mà Như lai
tuyên thuyết. Thiện nam tử, dầu pháp tạp nhiễm, dầu pháp thanh tịnh, Như
lai nói tất cả toàn không tác dụng, toàn không bản ngã, bởi vì hết thảy
chủng loại đều là phi thi vi. Không phải pháp tạp nhiễm trước bẩn sau
sạch, không phải pháp thanh tịnh sau sạch trước bẩn. Nơi cái thân nặng
nề, những kẻ phàm phu chấp pháp chấp ngã với bao đặc tính và chi tiết.
Chính vọng kiến tùy miên này làm duyên tố nên chấp ta và của ta. Chính
vọng kiến tùy miên này bảo ta thấy, ta nghe, ta ngửi, ta nếm, ta chạm, ta
biết, ta ăn, ta làm, ta bẩn, ta sạch, đại loại như vậy chuyển thành tà
hành. Nếu ai biết đúng như thế này thì vĩnh viễn loại bỏ cái thân nặng
nề, đạt được sự không còn phiền não, cùng cực thanh tịnh, siêu việt
hý luận, không làm chỗ nương tựa, không có sự thi vi. Đó là tóm tắt về
tổng trì không cọng hữu.
Lúc ấy đức Thế tôn muốn lặp lại
ý nghĩa đã nói nên nói những lời chỉnh cú sau đây.
- Tất cả các pháp
- nhiễm cũng như tịnh,
- toàn vô tác dụng
- toàn phi bản ngã:
- phi thi vi này
- mà Như lai nói,
- thì bẩn với sạch
- không phải trước sau.
- Vọng kiến tùy miên
- làm duyên tố chính,
- thấy thân nặng nề
- là ta của ta,
- và vọng nói rằng
- ta thấy ta biết,
- ta ăn ta làm
- ta bẩn ta sạch.
- Đúng như sự thật
- mà biết như vậy,
- vĩnh viễn diệt được
- cái thân nặng nề,
- được phi nhiễm tịnh
- và siêu hý luận,
- không là chỗ dựa
- không là thi vi.
Lược Giải.-
Tổng trì không cọng hữu được dạy
như trên đây thì đúng là Bát nhã và Không của Bát nhã.
Mấy Điều Quyết Trạch
Chính Văn.-
Lúc ấy đại bồ tát Mạn thù thưa
Phật: Bạch đức Thế tôn, chúng con nên nhân thức như thế nào về trạng
thái sinh khởi của tâm đức Thế tôn? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn
thù: Thiện nam tử, Như lai thì không phải được biểu thị bằng sự sinh
khởi của tâm ý thức. Thế nhưng Như lai có sự sinh khởi của cái tâm
không cần da hành và sự sinh khởi ấy nên biết tựa như sự biến hóa. Bạch
đức Thế tôn, pháp thân Thế tôn tách rời mọi sự da hành, da hành không
có thì làm sao có sự sinh khởi của tâm? Thiện nam tử, do sức mạnh da
hành mà trước đó đã tu tập về tuệ độ nên tâm sinh khởi. Tựa như kẻ
đang ngủ một cách không có tâm thức gì trong giấc ngủ thì không có da
hành gì để thức cả, nhưng do sức mạnh da hành trước đó nên vẫn thức
dậy. Lại như vị đang nhập định Diệt tận thì không có da hành gì để
xuất định, xuất định là do da hành trước đó. Như ngủ và định Diệt
tận mà tâm sinh khởi trở lại, Như lai cũng do sức mạnh da hành mà trước
đó đã tu tập về tuệ độ, nên vẫn có sự sinh khởi của tâm. Bạch đức
Thế tôn, hóa thân của đức Thế tôn có tâm thức hay không tâm thức? Thiện
nam tử, không phải có tâm thức, cũng không phải không tâm thức, vì
không có cái tâm do nơi mình nhưng có cái tâm bởi nơi người (190)
Đại bồ tát Mạn thù lại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, trú xứ với đối tượng, hai thứ ấy của đức Thế
tôn có gì khác nhau? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn thù: Thiện nam
tử, trú xứ của Như lai là hết thảy chủng loại về cõi Phật tinh khiết
mà chư Như lai cùng có, và được trang hoàng bởi vô lượng công đức bất
khả tư nghị. Đối tượng của Như lai là tất cả chủng loại về năm
giới: giới chúng sinh, giới thế giới, giới các pháp, giới người được
thuần hóa và giới phương pháp thuần hóa. Như thế đó gọi là hai thứ
khác nhau.
Đại bồ tát Mạn thù lại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, đức Thế tôn thành đẳng chánh giác, chuyển chánh
pháp luân, nhập đại niết bàn, ba sự như vậy con nên hiểu là sắc thái
gì? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn thù: Thiện nam tử, nên biết ba
sự như vậy toàn là sắc thái bất nhị: phi thành đẳng chánh giác, phi
không thành đẳng chánh giác; phi chuyển chánh pháp luận, phi không chuyển
chánh pháp luân; phi nhập đại niết bàn, phi không nhập đại niết bàn. Tại
sao, bởi vì pháp thân Như lai thì cứu cánh thanh tịnh mà hóa thân Như lai
thì thường xuyên thị hiện.
Đại bồ tát Mạn thù lại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, các loại chúng sinh chỉ thấy nghe và phụng sự hóa
thân Thế tôn mà sinh công đức, vậy đức Thế tôn là duyên tố gì của
họ? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn thù: Thiện nam tử, Như lai là
nhân duyên cho tăng thượng duyên của họ, bởi vì hóa thân Như lai là do
cái lực của pháp thân Như lai gìn giữ.
Đại bồ tát Mạn thù lại thưa Phật
: Bạch đức Thế tôn, cùng là không có da hành mà tại sao pháp thân Thế
tôn vì chúng sinh mà phóng ánh sáng lớn của trí giác vĩ đại, lại xuất
ra vô lượng ảnh tượng hóa thân, còn giải thoát thân của Thanh văn và
Độc giác lại không có những sự ấy? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát
Mạn thù: Thiện nam tử, tựa như cùng là không có da hành, nhưng tinh thể
của nhật nguyệt thì phóng ánh sáng lớn chứ không phải những tinh thể
khác, ấy là vì chúng sinh đại oai đức giữ gìn, vì nghiệp lực tăng
thượng của chúng sinh; thêm nữa, như từ viên ngọc ma ni được chạm khắc
bởi tay thợ lành nghề mới xuất hiện đường nét, chứ không phải từ
những viên ngọc không được chạm khắc. Tương tự như vậy, do cái tuệ
độ vin hết vô lượng pháp giới cùng cực khéo léo tu tập mài dủa mới
thành pháp thân Như lai, từ pháp thân này mới phóng được ánh sáng trí
giác vĩ đại và xuất ra vô lượng ảnh tượng hóa thân, chứ không phải
chỉ từ giải thoát thân mà có những sự ấy.
Đại bồ tát Mạn thù lại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, như đức Thế tôn nói, do oai đức giữ gìn của đức
Thế tôn và của chư Bồ tát mà làm cho chúng sinh ở trong cõi Dục thì
sinh vào nhà đại phú quí của đẳng cấp Sát đế lợi hay đẳng cấp Bà
la môn, cái thân con người cùng với tài sản bảo vật không thứ nào
không toàn hảo; sinh trong chư thiên cõi Dục, sinh trong cõi Sắc và cõi
Không, thì cũng toàn hảo thân thể và tài bảo ở những cõi ấy. Bạch đức
Thế tôn, lời này có mật ý gì? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn
thù: Thiện nam tử, Như lai với Bồ tát đem oai đức mà giữ gìn chánh
pháp (191) ; bất cứ chỗ nào có thể làm cho chúng sinh được thân thể
và tài bảo toàn hảo, thì Như lai tùy nghi mà nói chánh pháp ấy cho họ. Rồi
ai có năng lực chính xác tu hành chánh pháp ấy, thì sinh ra chỗ nào, thân
thể và tài bảo nhận được cũng đều toàn hảo; ai chống đối khinh phá
chánh pháp ấy, lại quấy phá tức giận Như lai, thì mạng chung rồi sinh
ra ở đâu, thân thể và tài bảo nhận được cũng toàn thấp kém. Do vậy,
oai đức giừ gìn của Như lai và Bồ tát không những làm cho chúng sinh
thân thể và tài bảo đều toàn hảo, mà oai đức giữ gìn của Như lai và
Bồ tát cũng làm cho chúng sinh thân thể và tài bảo đều thấp kém.
Đại bồ tát Mạn thù lại thưa Phật:
Bạch đức Thế tôn, trong những thế giới dơ bẩn thì việc gì dễ có
và việc gì khó có? trong những thế giới tinh khiết thì việc gì dễ có
và việc gì khó có? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn thù: Thiện nam
tử, trong những thế giới dơ bẩn thì có tám sự dễ có và hai sự khó
có. Tám sự dễ có là dễ có ngoại đạo, dễ có kẻ khổ, dễ có đẳng
cấp gia tộc lắm sự thịnh suy, dễ có sự làm ác, dễ có sự phạm giới,
dễ có các đường dữ, dễ có giáo lý thấp, dễ có Bồ tát ý lạc và
da hành đều thấp kém; hai sự khó có là khó có sự đến đó của các vị
Bồ tát mà ý lạc và da hành đều tăng thượng, khó có sự xuất hiện của
Như lai. Trong những thế giới tinh khiết thì trái ngược với trên đây,
có tám sự rất khó có và có 2 sự dễ có.
Lược Giải.-
Đoạn D3 này có 7 đoạn nhỏ tất
cả, quyết trạch khá nhiều vấn đề về Phật.
Kết Thúc Pháp Thoại
Chính Văn.-
Lúc ấy đại bồ tát Mạn thù thưa
Phật: Bạch đức Thế tôn, trong toàn bộ pháp thoại Giải thâm mật, pháp
thoại này nên mệnh danh là gì? Chúng con phải kính cẩn ghi nhớ như thế
nào? Đức Thế tôn dạy đại bồ tát Mạn thù: Thiện nam tử, pháp thoại
này tên là Nghĩa lý hoàn hảo về Phật sự. Ông hãy kính cẩn ghi nhớ
theo cái tên như vậy.
Khi đức Thế tôn nói pháp thoại
Nghĩa lý hoàn hảo về Phật sự thì trong đại hội có bảy mươi lăm ngàn
đại bồ tát đều được chứng ngộ pháp thân viên mãn.
Lời Nói Cuối
Sau khi dịch giải xong, tôi tìm được
1 bản chú giải Giải thâm mật mà có phần chắc là bản mà tôi đã được
học. Bản ấy nằm trong Vạn 76/304 - 324, xin ghi để ai muốn thì tìm tham
khảo.
- 23.10.2532.
- Trí Quang
Chân
thành cảm ơn quý cư sĩ Nguyễn Văn Củng, Đoàn Viết Hiệp và Nguyễn Anh
Tuấn đã phát tâm chuyển tác phẩm này từ dạng Help File, VPS font sang dạng
Word, VNI font. Thích Nhật Từ 3-5-2000
Phần | 1 | 2 | 3 | 4 |