- Phật Thuyết Như
Vậy (Itivuttaka)
Phẩm IV
(LXXX) (Tik. IV, 1) (It. 72)
Điều này đã được Thế Tôn nói
đến, đã được bậc A-la-hán nói đến, và tôi đã được nghe:
Này các Tỷ-kheo, có ba tầm tư bất
thiện này. Thế nào là ba? Tầm tư liên hệ đến tự đề cao mình; tầm tư
liên hệ đến lợi dưỡng, cung kính, danh vọng; tầm tư liên hệ đến lo
lắng cho người khác. Này các Tỷ-kheo, có ba tầm tư bất thiện này.
Thế Tôn đã nói lên ý nghĩa này.
Ở đây, điều này được nói đến.
Ai có sự liên hệ,
Tự đề cao chính mình,
Liên hệ đến lợi dưỡng
Cung kính và tôn trọng,
Ai ưa thích, vui thích,
Làm thân, làm bạn hữu,
Những vị ấy đứng xa
Diệt tận các kiết sử.
Ai từ bỏ con cái,
Từ bỏ các loài vật,
Từ bỏ các lễ cưới
Bỏ cất chứa tài sản
Tỷ-kheo ấy có thể,
Chứng Bồ-đề vô thượng.
Ý nghĩa này được Thế Tôn nói đến, và tôi
đã được nghe.
(LXXXI) (Tik. IV, 2) (It. 73)
Này các Tỷ-kheo, Ta đã thấy các chúng sanh bị
cung kính chinh phục, bị tâm cung kính xâm chiếm, sau khi thân hoại mạng
chung, bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Này các Tỷ-kheo, Ta đã thấy các chúng sanh bị
không cung kính chinh phục, tâm bị không cung kính xâm chiếm, sau khi thân hoại
mạng chung, bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Này các Tỷ-kheo, Ta đã thấy các chúng sanh khi
tâm bị chinh phục, bị xâm chiếm bởi cả hai cung kính và không cung kính,
sau khi thân hoại mạng chung, bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa
ngục.
Này các Tỷ-kheo, sau khi không nghe một Sa-môn hay
Bà-la-môn nào khác nói lên, Ta nói lên lời nói này: "Này các Tỷ-kheo,
Ta đã thấy các chúng sanh, bị cung kính chinh phục, tâm bị cung kính xâm
chiếm, sau khi thân hoại mạng chung, bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ,
địa ngục.
Này các Tỷ-kheo, Ta đã thấy các chúng sanh, khi
bị không cung kính chinh phục, tâm bị không cung kính xâm chiếm, sau khi
thân hoại mạng chung, bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Này các Tỷ-kheo, Ta đã thấy các chúng sanh khi bị
chinh phục, tâm bị xâm chiếm bởi cả hai cung kính và không cung kính, sau
khi thân hoại mạng chung, bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục".
Và này các Tỷ-kheo, vì rằng Ta tự mình biết,
tự mình thấy, tự mình tìm ra nên Ta tuyên bố rằng: "Này các Tỷ-kheo,
ta đã thấy các chúng sanh, khi bị cung kính chinh phục, tâm bị cung kính
xâm chiếm, sau khi thân hoại mạng chung, bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa
xứ, địa ngục. Này các Tỷ-kheo, Ta đã thấy các chúng sanh, khi bị không
cung kính chinh phục, tâm bị không cung kính xâm chiếm, sau khi thân hoại mạng
chung bị sanh vào cõi dữ, ác thú, đoạ xứ, địa ngục. Này các Tỷ-kheo,
Ta đã thấy các chúng sanh, khi bị chinh phục, tâm bị xâm chiếm bởi cả
hai cung kính và không cung kính, sau khi thân hoại mạng chung bị sanh vào
cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục".
Ai khi được cung kính,
Khi không được cung kính,
Trong cả hai trường hợp,
Tâm định không lay chuyển.
Sống hạnh không phóng dật,
Tâm thường nhập thiền tư,
Với tâm tưởng tế nhị,
Chánh quán các sở kiến,
Ưa thích chấp thủ diệt,
Được gọi bậc chân nhân.
(LXXXII) (Tik. IV, 3) (It. 75)
Này các Tỷ-kheo, giữa chư Thiên,
có ba tiếng chư Thiên này thỉnh thoảng được vang lên, tuỳ thời được
khởi lên. Thế nào là ba?
Này các Tỷ-kheo, khi nào bậc Thánh
đệ tử cạo bỏ râu tóc, đắp áo cà-sa, nghĩ đến xuất gia, từ bỏ gia
đình, sống không gia đình; trong khi ấy, này các Tỷ-kheo, tiếng chư Thiên
được vang lên: "Vị Thánh đệ tử này nghĩ đến chiến đấu với
Ác ma". Này các Tỷ-kheo, đây là tiếng chư Thiên thứ nhất, thỉnh thoảng
được vang lên giữa chư Thiên, tùy thời được khởi lên.
Lại nữa, này các Tỷ-kheo, khi nào
bậc Thánh đệ tử sống chuyên tâm tu tập về Bảy Bồ-đề phần; trong
khi ấy, này các Tỷ-kheo, tiếng chư Thiên được vang lên: "Vị Thánh
đệ tử này chiến đấu với Ác ma". Này các Tỷ-kheo, đây là tiếng
chư Thiên thứ hai, thỉnh thoảng được vang lên giữa chư Thiên, tùy thời
được khởi lên.
Lại nữa, này các Tỷ-kheo, khi nào
bậc Thánh đệ tử, với sự diệt tận các lậu hoặc, ngay trong hiện tại,
tự mình với thắng trí chứng ngộ, chứng đạt và an trú vô lậu tâm giải
thoát, tuệ giải thoát, trong khi ấy, này các Tỷ-kheo, tiếng chư Thiên vang
lên: "Vị Thánh đệ tử này đã chiến thắng trong chiến trận. Đứng
đầu trong chiến trận, sau khi chiến thắng, vị ấy an trú". Này các Tỷ-kheo,
đây là tiếng chư Thiên thứ ba, thỉnh thoảng được vang lên giữa chư
Thiên, tùy thời được khởi lên.
Này các Tỷ-kheo, giữa chư Thiên
có tiếng chư Thiên này, thỉnh thoảng được vang lên, tuỳ thời được
khởi lên.
Thấy đệ tử chánh giác
Chiến thắng trong chiến trận,
Chư Thiên cũng đảnh lễ,
Bậc vĩ đại như vậy,
Bậc trí tuệ chín muồi.
Chúng tôi đảnh lễ Ngài,
Người được luyện thuần thục,
Vì Ngài đã chiến thắng,
Trận đánh rất khó thắng.
Ngài đã chiến thắng được
Quân đội của thần chết,
Không còn trở ngại gì,
Nhờ giải thoát của Ngài.
Như vậy các Thiên nhân,
Đảnh lễ vị như vậy,
Vị đạt được mục đích,
Chắc chắn các Thiên nhân,
Đảnh lễ trong vị ấy,
Pháp gì giúp thoát được,
Khỏi thần chết chi phối.
(LXXXIII) (Tik. IV, 4) (It. 76)
Này các Tỷ-kheo, khi nào một Thiên
nhân mệnh chung từ bỏ thân chư Thiên, có năm tướng xuất hiện ra trước:
"Các vòng hoa héo úa, áo quần bị uế nhiễm, mồ hôi chảy ra từ
nách, thân sắc trở thành xấu xí, Thiên nhân không hoan hỷ tại chỗ ngồi
chư Thiên". Này các Tỷ-kheo, chư Thiên sau khi biết Thiên tử này mệnh
chung, nói ba lời để cổ vũ: "Từ đây, Hiền giả hãy đi đến cõi
lành! Sau khi đi đến cõi lành, hãy nhận được những gì khéo nhận được.
Sau khi nhận được những gì khéo nhận, hãy khéo an trú".
Được nghe nói vậy, một Tỷ-kheo
bạch Thế Tôn:
- Bạch Thế Tôn, thế nào được gọi
là đi đến cõi lành của chư Thiên? Bạch Thế Tôn, thế nào được gọi
là nhận được những gì khéo nhận được của chư Thiên? Bạch Thế
Tôn, thế nào được gọi là khéo an trú của chư Thiên?
- Này các Tỷ-kheo, được địa vị
làm người được gọi là đi đến cõi lành của chư Thiên. Khi được địa
vị làm người, được lòng tin trong Pháp và Luật do Như Lai thuyết giảng,
này các Tỷ-kheo, đây được gọi là nhận được những gì khéo nhận
được của chư Thiên. Khi lòng tin được nhập vào, được an trú thành gốc
rễ, kiên trì, không bị làm tan nát bởi Sa-môn, Bà-la-môn, Thiên nhân, Ác
ma, Phạm thiên hay bất cứ ai ở đời thì được gọi là khéo an trú của
chư Thiên.
Khi nào vị Thiên nhân,
Từ bỏ thân chư Thiên,
Vì thọ mạng đã hết,
Ba tiếng được thốt lên,
Dò chư Thiên an ủi,
Cổ vũ khiến hoan hỷ.
Từ đây, này Hiền giả,
Hãy đi đến cõi lành,
Cộng trú với loài Người.
Khi đã được làm người,
Trong Chánh pháp vi diệu,
Hãy lấy được lòng tin,
Lòng tin ấy vô thượng.
Hiền giả hãy thâm nhập,
Vào trong lòng tin ấy,
An trú thành gốc rễ,
Cho đến trọn sanh mạng,
Không bị làm tan nát,
Trong điệu pháp khéo giảng.
Từ bỏ thân làm ác,
Từ bỏ lời nói ác,
Từ bỏ ý nghĩ ác,
Và mọi hành động khác,
Được xem là thuộc ác.
Thân làm các hạnh lành,
Làm nhiều lời nói lành,
Sau khi ý nghĩ lành,
Vô lượng, không sanh y.
Rồi làm các công đức
Cho sanh y đời sau
Làm xong nhiều công đức
Với bố thí rộng rãi,
Rồi an trú người khác,
Bị tử vong chi phối,
Trong đời sống Phạm hạnh,
Trong Chánh pháp vi diệu.
Với lòng từ mẫn này,
Chư Thiên khi biết được.
Một Thiên nhân mệnh chung,
Liền nói lời cổ vũ.
Thiên nhân hãy đến đây,
Hãy đến lại nhiều lần.
(LXXXIV) (Tik. IV, 5) (It. 78)
Có ba hạng người này xuất hiện
ở đời, xuất hiện đem lại hạnh phúc cho nhiều người, an lạc cho nhiều
người, vì lòng thương tưởng cho đời, vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an
lạc cho chư Thiên và loài Người. Thế nào là ba?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, Như Lai
xuất hiện ở đời, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện
Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư,
Phật, Thế Tôn. Ngài thuyết pháp sơ thiện, trung thiện, hậu thiện, có
nghĩa, có văn, trình bày Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn thanh tịnh. Này các
Tỷ-kheo, đây là hạng người thứ nhất xuất hiện ở đời, xuất hiện
đem lại hạnh phúc cho nhiều người, an lạc cho nhiều người, vì lòng thương
tưởng cho đời, vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc, cho chư Thiên và
loài Người.
Lại nữa này các Tỷ-kheo, đệ tử
của bậc Đạo Sư ấy, bậc A-la-hán, các lậu hoặc đã đoạn tận, Phạm
hạnh đã thành tựu, việc cần làm đã làm, gánh nặng đã đặt xuống, mục
đích của mình đã đạt được, hữu kiết sử đã đoạn tận, đã giải
thoát nhờ chánh trí. Vị ấy thuyết pháp sơ thiện, trung thiện, hậu thiện,
có nghĩa, có văn, trình bày Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn thanh tịnh. Này
các Tỷ-kheo, đây là hạng người thứ hai xuất hiện ở đời, xuất hiện
đem đến hạnh phúc cho nhiều người, an lạc cho nhiều người vì lòng thương
tưởng cho đời, vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc cho chư Thiên và
loài Người.
Lại nữa, này các Tỷ-kheo, đệ tử
bậc Đạo Sư ấy là bậc hữu học, đang đi trên con đường, vị nghe nhiều,
giới cấm được gìn giữ. Vị ấy cũng thuyết pháp sơ thiện, trung thiện,
hậu thiện, có nghĩa, có văn, trình bày Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn
thanh tịnh. Này các Tỷ-kheo, đây là hạng người thứ ba xuất hiện ở đời,
xuất hiện đem đến hạnh phúc cho nhiều người, an lạc cho nhiều người,
vì lòng thương tưởng cho đời, vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc cho
chư Thiên và loài Người. Này các Tỷ-kheo, có ba hạng người xuất hiện
ở đời, xuất hiện đem đến hạnh phúc cho nhiều người, an lạc cho nhiều
người, vì lòng thương tưởng cho đời, vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an
lạc cho chư Thiên và loài Người.
Bậc Đạo Sư ở đời,
Đại ẩn sĩ thứ nhất,
Tiếp nối theo vị ấy
Là đệ tử Đạo Sư,
Đã tu tập tự ngã,
Tiếp đến bậc hữu học,
Đang đi trên con đường,
Bậc nghe nhiều học nhiều,
Bậc giới cấm đầy đủ.
Ba vị tối thượng này,
Giữa chư Thiên, loài Người,
Bậc tác thành hào quang,
Bậc tuyên bố Chánh pháp
Mở toang cửa bất tử,
Đã giúp đỡ nhiều người.
Thoát ly khỏi ách nạn.
Những ai tùy bước theo,
Con đường khéo thuyết giảng,
Bởi bậc Vô Thượng Sĩ,
Bậc cầm đầu lữ hành,
Vị ấy tại đời này,
Chấm dứt mọi khổ đau,
Những vị không phóng dật,
Trong giáo lý Thiện Thệ.
(LXXXV) (Tik. IV, 6) (It. 80)
Này các Tỷ-kheo, hãy sống tuỳ
quán bất tịnh trên thân, hãy khéo an trú niệm hơi thở vô hơi thở ra, đặt
niệm trước mặt, hướng về nội tâm; hãy sống tùy quán vô thường
trong tất cả các hành.
Này các Tỷ-kheo, khi sống tùy quán
bất tịnh trên thân tham tùy miên đối với tịnh giới được đoạn trừ;
khi khéo an trú niệm hơi thở vô hơi thở ra, đặt niệm trước mặt, hướng
về nội tâm, thời các tâm hướng ngoại, dự phần vào tổn hại không
có; khi sống tùy quán vô thường trong tất cả hành, thời vô minh trừ diệt,
minh được khởi lên.
Quán bất tịnh trên thân,
Niệm thở vô thở ra,
Tịnh chỉ tất cả hành,
Thường nhiệt tâm, chánh kiến,
Vị Tỷ-kheo như vậy,
Đã thấy rất chơn chánh,
Từ đấy ở nơi đây,
Vị ấy được giải thoát,
Thắng trí được thành tựu,
Lắng dịu thật an tịnh,
Vị ẩn sĩ như vậy,
Chắc vượt khỏi ách nạn.
(LXXXVI) (Tik. IV, 7) (It, 81)
Với vị Tỷ-kheo hành trì tùy pháp
đúng pháp, đây là cách thức đúng đắn để giải thoát những chữ:
"Thực hành tùy pháp đúng pháp". Khi vị ấy nói vị ấy nói đúng
pháp không phải phi pháp; khi vị ấy suy tư, vị ấy suy tư với suy tư đúng
pháp, không phải suy tư phi pháp. Do từ bỏ hai điều ấy, vị ấy trú xả,
chánh niệm tỉnh giác.
Thích pháp, hân hoan pháp,
Suy tư trên Chánh pháp,
Tỷ-kheo tùy niệm pháp,
Chánh pháp không tổn giảm,
Khi đi hoặc khi đứng,
Khi ngồi hoặc khi nằm,
Nội tâm được chế ngự
Vị ấy đạt an tịnh.
(LXXXVII) (Tik. IV, 8) (It. 82)
Này các Tỷ-kheo, có ba tầm bất
thiện này, tác thành mù, tác thành không mắt, tác thành không trí, đưa đến
tuệ đoạn diệt, dự phần vào tổn hại, không đưa đến Niết-bàn. Thế
nào là ba?
Này các Tỷ-kheo, dục tầm tác
thành mù, tác thành không mắt, tác thành không trí, đưa đến tuệ đoạn
diệt, dự phần vào tổn hại, không đưa đến Niết-bàn. Này các Tỷ-kheo,
sân tầm tác thành mù, tác thành không mắt, tác thành không trí, đưa đến
tuệ đoạn diệt, dự phần vào tổn hại, không đưa đến Niết-bàn. Này
các Tỷ-kheo, hại tầm tác thành mù, tác thành không mắt, tác thành không
trí, đưa đến tuệ đoạn diệt, dự phần vào tổn hại, không đưa đến
Niết-bàn. Này các Tỷ-kheo, có ba tầm bất thiện này, tác thành mù, tác
thành không mắt, tác thành không trí, đưa đến tuệ đoạn diệt, dự phần
vào tổn hại, không đưa đến Niết-bàn.
Này các Tỷ-kheo, có ba thiện tầm
này, tác thành không mù, tác thành mắt, tác thành trí, làm tăng trưởng trí
tuệ, không dự vào phần tổn hại, đưa đến Niết-bàn. Thế nào là ba?
An ổn tầm, này các Tỷ-kheo, tác thành không mù, tác thành mắt, tác thành
trí, làm tăng trưởng trí tuệ, không dự phần làm tổn hại, đưa đến
Niết-bàn. Vô sân tầm, này các Tỷ-kheo, tác thành không mù, tác thành mắt,
tác thành trí, làm tăng trưởng trí tuệ, không dự phần vào tổn hại,
đưa đến Niết-bàn. Vô hại tầm, này các Tỷ-kheo, tác thành không mù,
tác thành mắt, tác thành trí, làm tăng trưởng trí tuệ, không dự phần
vào tổn hại, đưa đến Niết-bàn. Này các Tỷ-kheo, có ba thiện tầm
này, tác thành không mù, tác thành mắt, tác thành trí, làm tăng trưởng trí
tuệ, không dự phần vào tổn hại, đưa đến Niết-bàn.
Hãy suy tư, suy tầm,
Ba tầm thuộc chánh thiện,
Đối ba tư duy ác,
Hãy từ bỏ, lánh xa.
Vị ấy chăc chế ngự,
Hành tướng các tư duy,
Như cơn mưa dẹp sạch,
Các bụi bậm chất chứa.
Vị ấy thật chắc chắn
An tịnh tầm với tâm.
Ở đây vị ấy đạt,
Con đường an tịnh đạo.
(LXXXVIII) (Tik. IV, 9) (It. 83)
Này các Tỷ-kheo, có ba nội uế, nội
thù này, nội đối thủ, nội sát nhân, nội thù địch này. Thế nào là
ba?
Tham, này các Tỷ-kheo, là nội uế,
nội thù, nội đối thủ, nội sát thủ, nội sát nhân, nội thù địch. Sân,
này các Tỷ-kheo, là nội uế, nội thù, nội đối thủ, nội sát nhân, nội
thù địch. Si, này các Tỷ-kheo, là nội uế, nội thù, nội đối thủ, nội
sát nhân, nội thù địch. Này các Tỷ-kheo, có ba nội uế, nội thù, nội
đối thủ, nội sát nhân, nội thù địch này.
Tham sanh ra bất hạnh,
Tham làm tâm dao động,
Tham chính là sợ hãi,
Sanh ra từ bên trong,
Loài Người không rõ biết
Loại tham đặc biệt ấy.
Người tham không biết rõ
Đâu chính là lợi ích,
Người tham không thấy được
Đâu chính là Chánh pháp.
Mù lòa và tối tăm,
Sẽ xuất hiện, có mặt,
Ở nơi một người nào,
Có tham cùng chung sống.
Ai đoạn trừ được tham,
Không tham vật đáng tham,
Với ai tham đoạn trừ
Như giọt nước lá sen.
Sân sanh ra bất hạnh,
Sân làm tâm dao động.
Sân chính là sợ hãi,
Sanh ra từ bên trong
Loài Người không rõ biết,
Lòng sân đặc biệt ấy.
Người sân không biết rõ
Đâu chính là lợi ích,
Người sân không thấy được
Đâu chính là Chánh pháp,
Mù lòa và tối tăm,
Sẽ xuất hiện, có mặt,
Ở nơi sân người nào,
Có sân cùng chung sống.
Ai đoạn trừ được sân,
Không sân việc đáng sân,
Với ai, sân đoạn trừ,
Như quả cây ta-la
Được chặt đứt khỏi cành.
Si sanh ra bất hạnh,
Si làm tâm dao động,
Si chính là sợ hãi,
Sanh ra từ bên trong,
Loài Người không rõ biết
Lòng si đặc biệt ấy
Người si không rõ biết
Đâu chính là lợi ích,
Người si không thấy được
Đâu chính là Chánh pháp,
Mù lòa và tối tăm
Sẽ xuất hiện, có mặt,
Ở nơi một người nào,
Có si cùng chung sống.
Ai đoạn trừ được si,
Không si việc đáng si,
Vị ấy quét sạch được
Tất cả mọi si ám,
Như mặt trời mọc lên,
Quét sạch mọi tăm tối.
(LXXXIX) (Tik. IV, 10) (It. 85)
Điều này đã được Thế Tôn nói
đến, đã được bậc A-la-hán nói đến và tôi đã được nghe:
Này các Tỷ-kheo, bị chinh phục bởi
ba phi diệu pháp, với tâm bị chúng xâm chiếm, Devadatta bị rơi vào đọa
xứ, bị rơi vào địa ngục, trú cả kiếp ở đây, không thể cứu chữa.
Thế nào là ba? Bị chinh phục bởi ác dục tâm bị ác dục xâm chiếm,
Devadatta bị rơi vào đoạ xứ, bị rơi vào địa ngục, trú cả kiếp ở
đấy, không thể cứu chữa. Bị chinh phục bởi ác bằng hữu, với tâm bị
ác bằng hữu xâm chiếm, Devadatta bị rơi vào đọa xứ, bị rơi vào địa
ngục, trú cả kiếp ở đấy, không thể cứu chữa. Dầu cho còn có những
thượng pháp cần phải làm, do đạt được những chứng đắc đặc biệt,
nhưng chỉ có giá trị tầm thường, Devadatta đã dừng lại giữa đường.
Này các Tỷ-kheo, bị chinh phục bởi ba phi diệu pháp này, với tâm bị
chúng xâm chiếm, Devadatta bị rơi vào đọa xứ, bị rơi vào địa ngục,
trú cả kiếp ở đấy, không thể cứu chữa.
Thế Tôn đã nói lên ý nghĩa này.
Ở đây, điều này được nói đến.
Người khởi lên ác dục,
Không được sanh đời này,
Hãy biết nhờ điểm này,
Sanh thú người ác dục.
Ta được nghe như sau
Về Đề-va-đát-ta:
Được biết là Hiền trí,
Được nhận có tự ngã,
Đã đứng, được chói sáng,
Chói sáng với danh vọng.
Tự xem mình bằng Ngài
Đã chống lại Như Lai,
Do vậy, bị rơi vào,
Cõi địa ngục A-tỳ,
Với bốn cửa đóng chặt,
Đầy đủ những sợ hãi.
Chắc chắn ai xâm phạm,
Vị không có ác tâm,
Vị không làm điều ác,
Phải cảm xúc ác ấy,
Vì tâm bị uế nhiễm,
Không có biết tôn trọng.
Ai nghĩ làm ô nhiễm,
Toàn cả bể đại dương,
Với các ghè đựng đầy,
Đầy cả với thuốc độc.
Không thể ô nhiễm được,
Vì đại dương quá lớn.
Cũng vậy đối với Như Lai,
Ai lấy lời làm hại,
Vị đường đi chơn chánh,
Vị có tâm an tịnh,
Lời nói không dùng tới,
Bậc chứng ngộ như vậy.
Bậc trí cần làm bạn
Với một người như vậy,
Cần phải gần thân cận,
Với người được như vậy,
Tỷ-kheo cùng đi theo,
Một tuyến đường người ấy,
Vị ấy sẽ đạt đến,
Sự đoạn diệt khổ đau.
٠nghĩa này được Thế Tôn nói đến và tôi đã
được nghe.
Phẩm V
(XC) (Tik. V, 1) (It. 87)
Điều này đã được Thế Tôn nói
đến, đã được bậc A-la-hán nói đến, và tôi đã được nghe:
Này các Tỷ-kheo, có ba tín thành tối
thượng này. Thế nào là ba?
Này các Tỷ-kheo, so sánh các chúng
sanh, không chân, hai chân, bốn chân hay nhiều chân, có sắc hay không có sắc,
có tưởng, không có tưởng, hay không có tưởng không không có tưởng.
Như Lai được xem là tối thượng đối với chúng, tức là bậc A-la-hán,
Chánh đẳng Chánh giác. Này các Tỷ-kheo, những ai có lòng tin thành với đức
Phật, những vị ấy có lòng tín thành nơi tối thượng. Với những ai có
lòng tín thành nơi tối thượng, quả dị thục là quả tối thượng.
Này các Tỷ-kheo, so sánh các pháp hữu
vi hay vô vi, ly tham được xem là tối thượng đối với họ, tức là kiêu
mạn bị nhiếp phục, khát ái bị chế ngự, chấp nhận được nhổ lên,
lưu chuyển bị cắt đứt, ái diệt, ly tham, đoạn diệt, Niết-bàn. Này
các Tỷ-kheo, những ai có lòng tín thành nơi ly tham, những vị ấy có lòng
tín thành nơi tối thượng; với những ai có lòng tin nơi tối thượng, quả
dị thục là quả tối thượng.
Này các Tỷ-kheo, so sánh Tăng chúng
hay hội chúng, Tăng chúng đệ tử của Như Lai được xem là tối thܦ#7907;ng,
tức là bốn đôi, tám vị. Chúng đệ tử này của Thế Tôn là đáng cung
kính, đáng tôn trọng, đáng cúng dường, đáng chắp tay, là ruộng phước
vô thượng ở đời. Này các Tỷ-kheo, những ai có lòng tín thành nơi Tăng
chúng, những vị ấy có lòng tín thành nơi tối thượng. Với những ai có
lòng tín thành nơi tối thượng, này các Tỷ-kheo có ba quả dị thục là
quả tối thượng.
Thế Tôn đã nói lên ý nghĩa này.
Ở đây điều này được nói đến.
Những ai có lòng tin,
Lòng tín nơi tối thượng,
Chính là sự rõ biết,
Biết Chánh pháp tối thượng.
Những ai có lòng tin,
Nơi đức Phật tối thượng,
Bậc Vô thượng xứng đáng,
Xứng đáng được cúng dường.
Những ai có lòng tin,
Nơi Chánh pháp tối thượng,
Những pháp rời bỏ tham,
An tịnh, thật tịnh lạc.
Những ai có lòng tin,
Nơi Tăng chúng tối thượng.
Những ruộng phước công đức,
Vô thượng không gì hơn.
Những ai đã bố thí,
Với đối tượng tối thượng,
Công đức được tăng trưởng,
Tăng trưởng đến tối thượng.
Thọ mạng được tối thượng,
Dung sắc cũng tối thượng,
Danh vọng, tiếng đồn tốt,
An lạc và sức mạnh.
Bậc trí có bố thí,
Bố thí vị tối thượng,
Vị định tĩnh, thiền định,
Trong Chánh pháp tối thượng,
Chư Thiên hay loài Người,
Đạt được sự tối thượng,
Họ sung sướng hân hoan.
٠nghĩa này được Thế Tôn nói đến và tôi đã
được nghe.
(XCI) (Tik. V, 2) (It. 89)
Này các Tỷ-kheo, nghĩa này là nghề tận cùng
trong các nghề nuôi sống, tức là đi bát khất thực; Này các Tỷ-kheo,
danh từ nhiếc mắng ở trong đời là nói rằng: "Ông là kẻ đi bát, với
bát cầm tay, ông đi khắp mọi nơi". Tuy vậy chính nghề nuôi sống
này được các thiện gia nam tử chấp nhận, những người sống vì lý tưởng,
vì duyên sống với lý tưởng, không bị thúc đẩy làm nghề ấy vì sợ
vua, vì sợ ăn trộm, vì mắc nợ, vì sợ hãi, không phải vì mất nghề
nuôi sống; nhưng vì nghĩ rằng: "Nay ta bị rơi vào sanh, già, chết, sầu,
bi, khổ, ưu, não, bị khổ tràn đầy, bị khổ chinh phục. Rất có thể, một
số phương pháp chấm dứt toàn bộ khổ uẩn này có thể trình bày".
Này các Tỷ-kheo, thiện nam tử này xuất gia như
vậy, tham ái trong các dục, với lòng tham sắc xảo, với tâm sân hận, ý
tư duy nhiễm ác, thất niệm, không tỉnh giác, không định tĩnh, tâm tán
loạn, với các căn hoang dại. Này các Tỷ-kheo, như một que lửa lấy từ
chỗ thiêu xác, cả hai đầu đều cháy đỏ, ở giữa lại lắm phân,
không hoàn thành được mục đích làm que củi ở trong làng hay ở trong rừng.
Này các Tỷ-kheo, Ta nói người này như ví dụ như vậy, dầu cho bỏ tài sản
gia đình nhưng không làm viên mãn mục đích Sa-môn hạnh.
Tài sản ở gia đình,
Được đoạn tận từ bỏ,
Nhưng khó dự phần được,
Mục đích Sa-môn hạnh,
Tự đưa đến tổn hại,
Và đưa đến tán loạn,
Giống que lửa thiêu xác,
Đi đến chỗ hoại vong.
Tốt hơn nuốt hòn sắt,
Chảy đỏ, một cục lửa,
Nếu kẻ hành ác giới,ʮ đồ ăn quốc độ,
Không biết có chế ngự.
(XCII) (Tik. V, 3) (It. 90)
Này các Tỷ-kheo, nếu một Tỷ-kheo
nắm lấy viền áo Tăng-già lê đi theo sau lưng Ta, chân bước theo chân, nhưng
vị ấy có tham ái trong các dục, với lòng sắc xảo, với tâm sân hận,
ý tư duy nhiễm ác, thất niệm, không tỉnh giác, không định tĩnh, tâm
tán loạn, với các căn hoang dại, vị ấy xa hẳn Ta và Ta xa vị ấy. Vì cớ
sao?
Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy không
thấy Pháp. Do không thấy Pháp nên không thấy Ta. Này các Tỷ-kheo, nếu Tỷ-kheo
sống xa đến một trăm do-tuần và vị ấy không có tham ái trong các dục,
với lòng tham không sắc xảo, tâm không sân hận, ý tư duy không nhiễm
ác, chánh niệm tỉnh giác, định tĩnh nhất tâm, các căn được chế ngự,
vị ấy gần hẳn Ta và Ta gần vị ấy. Vì cớ sao? Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
ấy thấy Pháp. Do thấy Pháp nên thấy Ta.
Nếu có thể bước theo,
Nhưng nhiều dục bực phiền.
Hãy xem người như vậy,
Thật là xa, rất xa,
Xa giữa người ái dục
Và người không ái dục,
Xa giữa người lắng dịu
Và người không lắng dịu,
Xa giữa người tham ái
Và người đã trừ ái.
Sau khi thắng tri Pháp,
Bậc Hiền trí biết Pháp,
Như ao không gió thổi,
Không dao động, tịnh chỉ.
Hãy xem người như vậy,
Thật là gần, rất gần,
Gần giữa người không ái,
Và người không có ái,
Gần giữa người lắng dịu,
Và người được lắng dịu,
Gần giữa người không tham,
Và người trừ tham ái.
(XCIII) (Tik. V, 4) (It. 92)
Này các Tỷ-kheo, có ba loại lửa
này. Thế nào là ba? Lửa tham, lửa sân, lửa si. Này các Tỷ-kheo, có ba loại
lửa này.
Lửa tham đốt cháy người,
Say mê trong các dục,
Còn lửa sân đốt cháy,
Những người có sân hận,
Những người giết, sát hại,
Các loại có sanh mạng.
Còn lửa si đốt cháy,
Những kẻ bị mê muội,
Những kẻ không tinh luyện,
Trong giáo pháp bậc Thánh,
Do không được biết rõ
Các loại lửa như vậy,
Nên loài Người ưa thích,
Vui thích với có thân.
Họ làm cảnh dịa ngục,
Được lớn mạnh tăng trưởng,
Kể cả giới bàng sanh,
Chỗ sanh xứ súc vật,
Cùng với A-tu-la,
Với cảnh giới quỷ đói,
Họ không được thoát khỏi,
Trói buộc của Ác ma.
Nhưng ai ngày và đêm,
Chú tâm vào, chuyên học,
Học những lời giảng dạy,
Bậc Chánh đẳng Chánh giác.
Họ làm cho lắng dịu
Ngọn lửa của lòng tham,
Luôn luôn ý thức được,
Tánh bất tịnh sự vật.
Với lòng thương, từ mẫn,
Những hạng người tối thượng,
Làm lắng dịu, chỉ tịnh,
Ngọn lửa của sân hận.
Còn ngọn lửa si mê,
Với trí tuệ dập tắt,
Trí tueả này đưa đến
Thể nhập vào chân lý,
Bậc thận trọng sáng suốt,
Ngày đêm làm lắng dịu
Các loại lửa như vậy,
Không có biết mệt mỏi,
Họ làm cho lắng dịu,
Không một chút dư tàn,
Những bậc Thánh đã thấy,
Bậc trí tuệ hiểu biết,
Là những bậc Hiền trí,
Thấy được nhờ chánh trí
Do họ thắng tri được,
Sự diệt tận của sanh,
Nên họ không đi đến,
Sanh đi rồi sanh lại.
(XCIV) (Tik. V, 5) (It. 93)
Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo cần phải
quán sát một cách như thế nào, như thế nào, do quán sát như vậy, thức
của vị ấy đối với ngoại trần không có tán loạn, không có tản rộng,
tâm không trú trước nội trần, không chấp thủ, không bị khủng bố, sẽ
không có sự sanh khởi, sự tập khởi của khổ về sanh gìa, chết, trong tương
lai.
Tỷ-kheo đã đoạn tận,
Cả bảy loại trói buộc,
Đã chấm dứt sợi dây,
Vòng sanh tử luân chuyển,
Đã đoạn tận chặn đứng,
Vị ấy không tái sanh.
(XCV) (Tik. V, 6) (It. 94)
Này các Tỷ-kheo, có ba sanh khởi của
dục. Thế nào là ba? Dục đối với sự vật hiện tại, sự thích thú đối
với sự vật mình tạo ra, sự chấp nhận sự vật do người khác tạo ra.
Này các Tỷ-kheo, có ba sanh khởi này của dục.
Những ai có lòng dục,
Đối sự vật hiện tại,
Và các loại chư Thiên,
Chi phối các sự vật
Do người khác tạo ra,
Chư thiên ưa thích thú,
Đối sự vật mình tạo,
Cùng các chúng sanh khác,
Thọ dụng các loại dục.
Thái độ người Hiền trí,
Đối thọ dụng các dục,
Trong đời này đời khác,
Từ bỏ tất cả dục,
Dầu thuộc về chư Thiên
Và dục thuộc loài Người.
Những ai được chặt đứt
Dòng nước khó vượt qua,
Sự say đắm sự vật,
Thân ái và tốt đẹp,
Họ làm cho lắng dịu,
Không có vật dư thừa,
Họ vượt qua đau khổ,
Không còn chút dư tàn,
Những bậc Thánh đã thấy.
Bậc trí tuệ hiểu biết,
Là những bậc Hiền trí,
Thấy được nhờ chánh trí.
Do họ thắng tri được
Sự diệt tận của sanh,
Nên họ không đi đến,
Sanh đi rồi sanh lại.
(XCVI) (Tik. V, 7) (It. 95)
Này các Tỷ-kheo, những ai bị trói
buộc bởi trói buộc của dục, những ai bị trói buộc bởi trói buộc của
hữu là những bậc đến lại, đi đến lại có mặt ở đây. Những ai chế
ngự được sự trói buộc của dục, này các Tỷ-kheo, nhưng còn bị trói
buộc bởi trói buộc của hữu, những vị ấy là hạng Bất lai, không trở
lui lại có mặt ở đây. Những ai chế ngự được sự trói buộc của dục,
chế ngự được sự trói buộc của hữu, những vị ấy là bậc A-la-hán,
đã đoạn tận các lậu hoặc.
Những ai bị nhiếp phục,
Bởi trói buộc của dục,
Bởi trói buộc của hữu,
Bởi trói buộc cả hai,
Chúng sanh ấy đi đến,
Luân chuyển trong luân hồi,
Họ đi đến sanh tử.
Những ai đoạn tận dục,
Nhưng chưa đạt thành được,
Sự diệt tận lậu hoặc,
Họ còn bị nhiếp phục,
Bởi trói buộc của hữu,
Họ được gọi Bất lai.
Những ai chặt đứt được,
Mọi nghi hoặc hoặc phân vân,
Đoạn tận được kiêu mạn,
Đoạn tận được tái sanh,
Chắc chắn trong đời này,
Họ đi đến bờ kia,
Vì họ đã đạt tới,
Sự đoạn diệt lậu hoặc.
(XCVII) (Tik. V,8) (It. 96)
Này các Tỷ-kheo, một Tỷ-kheo, có
giới tốt lành, có pháp tốt lành, có tuệ tốt lành được gọi trong Pháp
và Luật này là vị toàn hảo.
Này các Tỷ-kheo, thế nào là Giới
tốt lành? Ở đây này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo giữ giới, sống chế ngự
với sự chế ngự của giới bổn Patimokkha, đầy đủ oai nghi chánh hạnh,
thấy sợ hãi trong những lỗi nhỏ nhặt, chấp nhận và học tập trong
các học pháp. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là vị Tỷ-kheo có giới tốt
lành.
Và thế nào là có Pháp tốt lành?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo sống chuyên tâm chuyên chú tu tập Bảy
pháp giác chi. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là vị có pháp tốt lành. Như vậy
là giới tốt lành và pháp tốt lành.
Và thế nào là Tuệ tốt lành? Ở
đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo do diệt trừ các lậu hoặc, ngay trong
hiện tại, tự mình với thắng trí chứng ngộ chứng đạt và an trú vô lậu
tâm giải thoát, tuệ giải thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là vị Tỷ-kheo
có tuệ tốt lành.
Như vậy, một người có giới tốt
lành, có pháp tốt lành, có tuệ tốt lành được gọi trong Pháp và Luật
là vị toàn hảo.
Ai với thân, với lời,
Với ý, không làm ác,
Vị ấy giới tốt lành,
Được gọi là Tỷ-kheo
Có được lòng xấu hổ,
Ai, pháp khéo tu tập,
Những pháp giúp đạt đế,
Chứng được quả Bồ-đề,
Vị ấy pháp tốt lành,
Được gọi là Tỷ-kheo
Không có dục trào ra.
Ai quán tri đau khổ,
Ở đây, diệt trừ khổ,
Vị ấy tuệ tốt lành,
Được gọi là Tỷ-kheo
Không có các lậu hoặc,
Đầy đủ những pháp ấy,
Thoát khỏi sự phiền muộn
Chặt đứt mọi nghi ngờ,
Không luyến ái tham đắm
Mọi sự vật ở đời,
Vị ấy được xưng gọi
Vị đoạn tận tất cả.
(XCVIII) (Tik. V, 9) (It. 98)
Này các Tỷ-kheo, có hai loại bố
thí: Bố thí tài vật và bố thí Pháp. Này các Tỷ-kheo, đây là bố thí tối
thượng trong hai loại bố thí này, tức là bố thí Pháp. Này các Tỷ-kheo,
có hai sự phân phát này: Phân phát tài vật và phân phát Pháp. Đây là
phân phát tối thượng trong hai loại phân phát này, tức là phân phát
Pháp. Này các Tỷ-kheo, có hai loại nhiêu ích này, nhiêu ích tài vật và
nhiêu ích Pháp. Này các Tỷ-kheo, đây là nhiêu ích tối thượng trong hai loại
nhiêu ích này, tức là nhiêu ích Pháp.
Điều được gọi bố thí,
Thù thắng và vô thượng,
Và sự phân phát nào,
Được Thế Tôn tán thán,
Với tâm tư tín thành,
Trong ruộng phước tối thượng,
Bậc trí rõ biết vậy,
Ai lại không cúng dường,
Ai làm được cả hai,
Nói lên và lắng nghe,
Với tâm tư tịnh tín,
Trong lời dạy Thiện Thệ,
Lợi ích ấy của họ,
Là tối thắng thanh tịnh,
Những ai không phóng dật,
Trong lời dạy Thiện Thệ.
(XCIX) (Tik. V,10) (It. 98)
Điều này đã được Thế Tôn nói
đến, đã được bậc A-la-hán nói đến, và tôi đã được nghe:
Này các Tỷ-kheo, Ta tuyên bố rằng:
"Một Bà-la-môn có được ba minh, một cách đúng pháp, không phải người
nào khác được gọi vậy chỉ vì người này bập bẹ nói lên". Và
này các Tỷ-kheo, thế nào là Ta tuyên bố rằng một Bà-la-môn có được
ba minh một cách đúng pháp, không phải người nào khác được gọi vậy
chỉ vì người này bập bẹ nói lên?
Ở đây, này các Tỷ-kheo, vị Tỷ-kheo
nhớ đến người đời quá khứ, ví như một đời, hai đời, ba đời, bốn
đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời,
năm mươi đời, một trăm đời, hai trăm đời, một ngàn đời, một trăm
ngàn đời, nhiều thành kiếp, nhiều hoại kiếp, nhiều thành hoại kiếp.
Vị ấy nhớ rằng: "Tại chỗ kia ta có tên như thế này, dòng họ như
thế này, giai cấp như thế này, thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ đến
mức như thế này. Sau khi chết tại chỗ kia, ta được sanh ra tại chỗ nọ.
Tại chỗ ấy ta có tên như thế này, dòng họ như thế này, giai cấp như
thế này, thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ đến mức như thế này.
Sau khi chết tại chỗ nọ, ta được sanh ra ở đây". Như vậy, Tỷ-kheo
nhớ đến nhiều đời sống quá khứ cùng với các nét đại cương và
các chi tiết. Đây là minh thứ nhất, vị ấy chứng đạt; vô minh diệt,
minh sanh; tối tăm diệt, ánh sáng sanh, do vị ấy sống không phóng dật,
nhiệt tâm, tinh cần.
Lại nữa, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
với Thiên nhãn thuần tịnh siêu nhân, thấy sự sống và chết của chúng
sanh. Vị ấy biết rõ rằng, chúng sanh người hạ liệt, kẻ cao sang, người
đẹp đẽ, kẻ thô xấu, người may mắn, kẻ bất hạnh, đều do hạnh
nghiệp của chúng. Các vị chúng sanh này làm những ác hạnh về thân, về
lời, về ý, phỉ báng các bậc Thánh theo tà kiến, tạo các nghiệp theo
tà kiến. Những người này sau khi thân hoại mạng chung, phải sanh vào cõi
dữ, ác thú, đoạ xứ, địa ngục. Còn những vị chúng sanh này làm những
thiện hạnh về thân, về lời, về ý, không phỉ báng các bậc Thánh, theo
chánh kiến, tạo các nghiệp theo chánh kiến. Những người này, sau khi
thân hoại mạng chung, được sanh lên thiện thú, Thiên giới, cõi đời này.
Như vậy với Thiên nhãn thuần tịnh siêu nhân, thấy sự sống và chết của
chúng sanh. Vị ấy biết rõ rằng chúng sanh, người hạ liệt, kẻ cao sang,
người đẹp đẽ, kẻ thô xấu, người may mắn, kẻ bất hạnh, đều do hạnh
nghiệp của chúng. Đây là minh thứ hai vị ấy chứng đạt; vô minh diệt,
minh sanh; tối tăm diệt, ánh sáng sanh, do vị ấy sống không phóng dật,
nhiệt tâm, tinh cần.
Lại nữa, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo
do diệt tận các lậu hoặc, ngay trong hiện tại, tự mình với thắng trí,
chứng ngộ, chứng đạt và an trú vô lậu tâm giải thoát, tuệ giải
thoát. Đây là minh thứ ba, vị ấy chứng đạt, vô minh diệt, minh sanh; tối
tăm diệt, ánh sáng sanh, do vị ấy sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh
cần. Như vậy, này các Tỷ-kheo, Ta tuyên bố rằng một Bà-la-môn có được
ba minh một cách đúng pháp, không phải người nào khác được gọi vậy
chỉ vì người này bập bẹ nói lên.
Thế Tôn đã nói lên ý nghĩa này.
Ở đây, điều này được nói đến.
Ai biết được đời trước,
Với Thiên giới đọa xứ,
Người ấy, Ta tuyên bố,
Là vị Bà-la-môn,
Chớ không phải ai khác,
Chỉ mở miệng bập bẹ.
Ai biết được đời trước,
Thấy Thiên giới, đọa xứ,
Vị ấy đạt sanh diệt,
Thật là bậc ẩn sĩ,
Đã thành tựu thắng trí.
Ba minh này thành tựu,
Là Phạm chí ba minh,
Ta gọi vị như vậy,
Chính là bậc Ba minh,
Chớ không phải ai khác,
Do nói lời bập bẹ.
٠nghĩa này được Thế Tôn nói đến và tôi đã
được nghe.
Giới thiệu | Phần
I | Phần II | Phần III | Phần IV | Tiểu Bộ Kinh